Informatie en communicatie rond Rotterdam The Hague Airport Stakeholders en verbetervoorstellen

Transcriptie

1 Stakeholders, informatie en communicatie rond Rotterdam The Hague Airport Informatie en communicatie rond Rotterdam The Hague Airport Stakeholders en verbetervoorstellen

2 Uitgevoerd door Stratagem Strategic Research BV Lange Voorhout EH Den Haag

3 Inhoud Inleiding... 1 Achtergrond... 1 Vraagstelling... 2 Afbakening en begripsbepaling... 3 Stakeholderanalyse... 5 Stakeholders... 5 Luchthaven RTHA... 6 Omwonenden... 6 Overheden... 7 Uitvoerenden... 7 Integrale stakeholdersanalyse... 8 Gap analyse... 9 Informatie... 9 Communicatie Integrale gapanalyse Benchmark City Airport Bremen Liverpool John Lennon Airport Straatsburg Schiphol Airport Benchmark Verbetervoorstellen Aansturing en organisatie Informatie Communicatie Bijlagen

4 Stakeholders, informatie en communicatie rond Rotterdam The Hague Airport 0

5 Inleiding Achtergrond De Commissie Milieuhygiëne Luchtvaartterrein Rotterdam (CMLR), ook wel de Commissie 28 genoemd, is ingesteld op basis van Artikel 28 van de (oude) Luchtvaartwet. De taken van de Commissie zijn het voeren van overleg met betrokkenen (bestuurders, luchthaven, omwonenden), het geven van voorlichting aan omwonenden in de wijde omgeving van de luchthaven over de milieusituatie rond het luchthaventerrein en het (gevraagd en ongevraagd) adviseren van het bevoegd gezag (ministerie van Infrastructuur en Mobiliteit, voorheen Verkeer en Waterstaat). De adviezen van de CMLR zijn vrijblijvend. Het gaat binnen de CMLR vooral om geluid door vliegtuigen. De CMLR houdt in dat kader toezicht op de afhandeling van klachten door de Milieudienst Rijnmond. De Commissie zet verschillende middelen in om de omgeving te informeren. Betrouwbare informatie en goede communicatie leveren een bijdrage bij het behouden en verbeteren van het maatschappelijk draagvlak voor de luchthaven, zeker wanneer die zich in of nabij een dichtbevolkt gebied bevindt. Wanneer omwonenden en andere belanghebbenden goed zijn geïnformeerd en weten wat zij kunnen verwachten, zijn zij beter in staat om met situaties van geluidsoverlast en gevoelens van onveiligheid om te gaan. Rotterdam The Hague Airport heeft de ambitie de beste regionale luchthaven in Nederland te zijn. Op de website staat: Rotterdam The Hague Airport wil de glanzende voordeur de steden Rotterdam en Den Haag, en ook de regio zijn. Rotterdam The Hague Airport hecht veel waarde aan een goede communicatie met de buren, de direct omwonenden van de luchthaven De communicatie met de omgeving (omwonenden) geschiedt via verschillende kanalen, waaronder de websites van Rotterdam The Hague Airport, de CMLR zelf en de klachtenafhandeling van de DCMR. Daarnaast verschijnen er berichten over de (mogelijke) geluidsoverlast over RTHA in kranten en huis aan huisbladen. Ook organiseert de luchthaven speciale burenavonden. De Commissie Milieu Luchtvaart Rotterdam (CMLR) heeft naar aanleiding van eerder onderzoek geconcludeerd dat de omwonenden van de luchthaven Rotterdam de huidige communicatie als onvoldoende ervaren. Awareness heeft in 2008/2009 reeds een communicatieplan opgesteld waarmee de communicatie zou kunnen worden verbeterd, en zijn er door de Commissie Van Heijningen (ingesteld door de toenmalige minister van Verkeer en Waterstaat) workshops gehouden over de communicatie rond Rotterdam The Hague Airport (RTHA). Ondanks deze inspanningen is er slechts een beperkt aantal concrete resultaten geboekt. In het huidige onderzoek wordt daarom door middel van een stakeholdersanalyse geprobeerd tot een concreet stappenplan met bijbehorende verantwoordelijkheden te komen. 1

6 Stakeholders, informatie en communicatie rond Rotterdam The Hague Airport Vraagstelling De vraag van de CMLR is om, op basis van bestaand materiaal aangevuld met informatie uit interviews met betrokkenen, een stakeholderanalyse uit te voeren, waarin duidelijk wordt: Welke stakeholders hebben een belang bij goede informatievoorziening en communicatie over de luchthaven? Welke informatiebehoefte hebben deze stakeholders? Wat zijn de technische en functionele eisen voor een goede communicatie? Deze hoofdvragen zijn uitgewerkt in de volgende meer specifieke onderzoeksvragen: 1. Wie zijn de stakeholders? a. Welke inhoudelijke belangen spelen er voor hen? b. Wat is het gewicht van deze belangen? c. Welke informatiebehoefte is er? d. Welke communicatie behoefte is er? 2. Huidige communicatie a. Hoe verloopt de informatievoorziening met betrekking tot RTHA? b. Welke informatie is beschikbaar, vanuit welke bronnen en op welke voorwaarden? c. Welke informatie wordt gedeeld en op welke wijze vindt dit plaats? d. Hoe verloopt de informatievoorziening op andere luchthavens? 3. Wat is het verschil tussen de informatiebehoefte en het huidige aanbod? 4. Welke verbeteringen kunnen worden aangebracht? a. Wat is de beschikbaarheid van gegevens? b. Wat is de frequentie van communicatie? c. Wat is het beste medium? d. Wat zijn de technische specificaties? e. Wat zijn de kosten van vergaring, verwerking en verspreiding op jaarbasis? Om antwoorden te verkrijgen op deze vragen is gebruik is gemaakt van bestaande onderzoeksrapporten over deze materie en gekeken naar vergelijkbare situaties in het buitenland. Daarnaast zijn de vragen voorgelegd aan een aantal leden uit de begeleidingscommissie van de CMLR, met name vertegenwoordigers van gemeentes, de luchthaven zelf, en personen die in de omgeving van de luchthaven wonen, bewoners vertegenwoordigen of anderszins een inhoudelijke bijdrage konden leveren bij het beantwoorden van de vragen. Het rapport is opgebouwd in vier hoofdstukken volgens de indeling van de vier specifieke onderzoeksvragen. 2

7 Afbakening en begripsbepaling In het kader van de te formuleren verbetervoorstellen staan de taken van de CMLR centraal. Dat wil zeggen dat de analyse zich beperkt tot de informatiebehoefte van omwonenden en de communicatie daarover. Dus de informatie en communicatie tussen de luchthaven en overheden, reizigers en bedrijven wordt buiten beschouwing gelaten. Ook richt de analyse zich grotendeels op de situatie van vandaag en korte termijn. Alleen waar relevant zal ingegaan worden op mogelijke uitbreiding van het takenpakket in het kader van de overgang van CMLR in een Commissie Regionaal Overleg (CRO) en ontwikkelingsplannen op middellange en lange termijn. Binnen dit project geldt het principe van evenredigheid en billijkheid. Het is namelijk onmogelijk om alle behoeften continue tegemoet te komen. Fervente tegenstanders van de luchthaven zullen bijvoorbeeld nooit in hun informatiebehoefte voorzien worden, hoog frequente klagers blijven in de meeste gevallen klagen. Bij het opstellen van de verbetervoorstellen is hiermee rekening gehouden, de inspanning moet in verhouding staan tot de te bereiken effecten en de (maatschappelijke) kosten. Voor het vaststellen van verbetervoorstellen is het nodig om de gebruikte begrippen scherper te omschrijven. In dit project wordt onderscheid gemaakt tussen informatie en communicatie. Informatie ontstaat uit het verzamelen en ordenen van gegevens. Vandaar dat ook de beschikbaarheid en betrouwbaarheid hiervan een rol speelt. Door de juiste structuur en selectie aan te brengen worden gegevens omgezet in informatie, en als deze informatie voldoet aan de vraag (behoefte) kan dit leiden tot inzicht, begrip en daarmee maatschappelijk draagvlak. Informatiebehoefte gaat dus over de vraag: wat willen omwonenden weten? Onder communicatie wordt verstaan het proces van uitwisselen van informatie. Voorbeelden van communicatiemiddelen met betrekking tot de luchthaven zijn internet, de krant, tv en radio, kwartaalrapportages, bijeenkomsten. Voor dit onderzoek is daarbij vooral gekeken naar communicatiemiddelen die de omwonenden in staat stellen om zelf specifieke informatie te verkrijgen, en waar dat niet voldoende is, om vermeende overlast te melden. Stakeholders of belanghebbenden bij een luchthaven is een grote groep van organisaties en personen. Zo zijn de omwonenden op te splitsen in maatschappijkritische burgers, habitat kritische burgers, geïnteresseerde en nietgeïnteresseerde burgers, en bezorgde burgers (zie bijlage 1). Ook zijn sommige burgers zowel omwonende als gebruiker of werknemer van de luchthaven. Elke categorie zou een eigen specifieke informatiebehoefte kunnen hebben en de communicatie met elke groep zou op hun specifieke behoeften en mogelijkheden kunnen worden afgestemd. Met deze (mogelijk) gedifferentieerde behoefte is geen rekening gehouden, anders dat er gezocht is naar een grootste gemene deler. Bij de selectie van stakeholders is uitgegaan van de samenstelling van de begeleidingscommissie van de CMLR. 3

8 Stakeholders, informatie en communicatie rond Rotterdam The Hague Airport In de CMLR zijn de volgende personen en organisaties vertegenwoordigd: de gemeenten en deelgemeenten rond de luchthaven, bewoners van die (deel)gemeenten, Rotterdam Airport BV, Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL), luchtvaartmaatschappijen, milieuorganisaties en de minister van Infrastructuur en Mobiliteit. De DCMR, welke klachten verzamelt over geluidsoverlast met betrekking tot de luchthaven en ondersteunt in gegevensverstrekking is géén lid van de CMLR. 4

9 Stakeholderanalyse Stakeholders De belangrijkste stakeholders met betrekking tot communicatie over de externe effecten van de luchthaven zijn op twee manieren vast te stellen, allereerst door middel van de wettelijk bepaalde contouren die gebruikt worden in de ruimtelijke ordening. Zo geldt in de 20 Ke contour een verbod voor grootschalige nieuwbouw. In de 20 Ke zone rond RTHA zijn ongeveer 9000 ernstig gehinderden vastgesteld. Een tweede manier is vast te stellen waar de klachten over de luchthaven vandaan komen. In de gemeenten waar klachten over het vliegverkeer op RTHA vandaan komen wonen ongeveer personen. In 2009 zijn er 5470 klachten binnengekomen van 1020 klagers. Gecorrigeerd voor veelklagers (6) blijven er ruim 3500 klachten over, dus ongeveer 3 per klager. Exclusief veelklagers is het aantal klachten per vliegtuigbeweging op RTHA hoger dan op Schiphol. Hoewel de CMLR actief is in de wijde omgeving van de luchthaven en de betrokken gemeenten bij elkaar zo n inwoners tellen zijn de belangrijkste stakeholders te vinden in de gemeenten Rotterdam, Schiedam en Lansingerland. Figuur 1, Klagers ten opzichte van de 35 Ke (rood) en 20 Ke (groen) contouren 5

10 Stakeholders, informatie en communicatie rond Rotterdam The Hague Airport De volgende hoofdgroepen stakeholders zijn onderscheiden: Luchthaven, Bewoners, Overheden (Ministerie I&M, Provincie Zuid-Holland, gemeentes, deelgemeenten) en Uitvoerenden (LVNL, DCMR). In dit hoofdstuk worden deze groepen omschreven en geanalyseerd. Het gaat hierbij allereerst om het vaststellen van de rol van de stakeholder met betrekking tot informatievoorziening en vervolgens het vaststellen het belang en de invloed die de stakeholder heeft in het traject. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen het belang dat rond andere luchthavens wordt aangetroffen en dat door de stakeholders rond RTHA wordt aangegeven en het uitgeoefend belang dat rond RTHA wordt waargenomen. Luchthaven RTHA De luchthaven heeft de beschikking over belangrijke informatie, namelijk over afwijkende of extra vluchten in de nabije toekomst. De luchthaven communiceert middels een website, de huis-aan-huisbladen en bewonersavonden. Formeel is de luchthaven alleen verplicht toelichting te geven op kwartaal- en jaarrapportages en een verklaring te geven voor pieken in klachten. Het belang van goede informatievoorziening en communicatie voor de luchthaven is groot om draagvlak en begrip in de omgeving te ontwikkelen. Dit belang wordt echter niet altijd uitgeoefend in de ogen van andere stakeholders. Een meer proactieve benadering, zoals de onlangs gestarte bewonersavonden en medewerking aan nieuwe initiatieven, werpt vruchten af. Dat hebben CROS en Alders bij Schiphol bewezen. De luchthaven betaalt wel eenderde van de kosten van het RANOMOS 1 systeem dat door DCMR wordt gebruikt om klachten af te handelen. Door de terughoudendheid van de luchthaven is haar invloed kleiner dan deze kan zijn. De invloed zal groter worden naarmate het belang beter gevestigd wordt. Schiphol Group is de moedermaatschappij van RTHA. Zij speelt geen rol in de huidige informatie en communicatie rond RTHA, heeft ook geen direct belang maar kan wel grote invloed hebben door haar eigen informatie en communicatie infrastructuur (Bewoners Aanspreekpunt Schiphol), mogelijk in aangepaste vorm, beschikbaar te stellen voor haar dochterbedrijf. Omwonenden Omwonenden bepalen de vraag naar informatie en zijn dus de doelgroep van de informatie en communicatie strategie van de CMLR. Hun belang is dus groot. Echter, hun belang wordt slechts beperkt uitgeoefend. Eigenlijk heeft alleen het Schiedams Overleg Bewonersorganisaties (SOBO) een min of meer geïnstitutionaliseerde achterban. 1 Rotterdam Airport Noise Monitoring System 6

11 De vertegenwoordigers uit Rotterdam en Lansingerland zitten op persoonlijke titel in de CMLR. Door de beperkte uitoefening van hun mogelijk belang is de invloed van de bewoners kleiner dan potentieel mogelijk. Overheden Het Ministerie van I&M faciliteert en financiert de CMLR. Eigenlijk is dat haar enige rol, die van facilitator. Toch is het ministerie bevoegd gezag bij het handhaven van de geluidsruimte van RTHA. Ook heeft het ministerie de autoriteit om gegevens van vliegroutes (real time of licht vertraagd) door LVNL vrij te laten geven. Het ministerie heeft als gevolg van haar rol als bevoegd gezag een grote belang bij de informatie en communicatie, en dus is haar invloed op de kwaliteit van de informatie is groot. De Provincie Zuid-Holland faciliteert en financiert de CMLR, deels door het voorzitterschap van de CMLR en het beschikbaar stellen van het secretariaat. De provincie speelt geen rol bij de informatieverstrekking, wel bij het communicatieproces van de CMLR door het financieren van de website en 1/3 e van de kosten van het beheerssysteem RANOMOS. Het belang van de provincie is gering evenals haar invloed. De gemeenten Rotterdam (inclusief deelgemeenten), Schiedam en Lansingerland richten zich voor de lange termijn op de economische effecten van de luchthaven en de mogelijke ruimtelijke beperkingen voor woningbouw als gevolg van geluid- en risicocontouren. Ten aanzien van luchthavenoperaties en de effecten op bewoners hebben de gemeenten een belang bij het optimaliseren van de leefbaarheid voor de burgers. Met name Lansingerland speelt een actieve rol met betrekking tot communicatie van geluidskwesties. De gemeente heeft een goede bereikbaarheid gecreëerd middels de eigen website en stimuleert het verbeteren van de informatievoorziening naar de burger binnen de CMLR. De gemeente Lansingerland is het meest actief op het gebied van communicatie. De Gemeente Rotterdam is de enige gemeente die financieel mee betaalt aan de kosten van RANOMOS. Uitvoerenden De Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) en DCMR zijn uitvoerende organisaties en hebben als zodanig geen direct belang. Wel hebben zij grote invloed omdat deze organisaties de technische en functionele specificaties voor dataverzameling opstellen. Ook borgen zij de objectiviteit en kwaliteit van de gegevens. Het RANOMOS-systeem wordt op dit moment ingezet om feitelijke vliegtuigbewegingen, geluidproductie en het klachtenbeeld aan elkaar te relateren. Het systeem is bedoeld om bij klachten objectieve informatie te kunnen verstrekken over vliegverkeer van en naar Rotterdam The Hague Airport en inzicht te krijgen in de geluidssituatie rondom het vliegveld. Met de gegevens kan in realtime en achteraf worden beoordeeld of een vliegtuig de voorgeschreven vliegroute heeft gevolgd, wat de geluidproductie daarbij was en welke klacht(en) er met de betreffende vlucht in relatie kunnen worden gebracht. Het systeem beschikt over actuele radargegevens (afkomstig van LVNL), een aantal permanent operationele microfoons rondom het vliegveld en online koppelingen met systemen voorzien van vlucht-, meteo- en 7

12 Stakeholders, informatie en communicatie rond Rotterdam The Hague Airport klachtengegevens. Burgers kunnen 24/7 hun (vliegtuig)klachten melden bij de meldkamer van de DCMR zowel telefonisch als via internet (wordt bij DCMR aan gerefereerd als zijnde meldingen ). Als de klacht een vliegtuigklacht betreft wordt deze naar RANOMOS gestuurd die de klacht plot op de kaart waar ook de geluidwaarden van de meetposten en het realtime vliegverkeer zichtbaar is. In de meeste gevallen is de voor de klacht verantwoordelijke vlucht af te leiden en kunnen de medewerkers van de meldkamer de klager desgewenst direct informatie over de vlucht geven. Hoewel het belang van deze partijen nihil is, hebben zij wel grote invloed door hun expertise en de kwaliteit van de dienstverlening. De partijen uit de Beheerorganisatie RANOMOS (RTHA, Provincie Zuid-Holland, gemeente Rotterdam, DCMR) hebben naar aanleiding van de in 2010 uitgevoerde evaluatie over het klachtenbehandeling proces besloten de samenwerking te continueren. Hiertoe dienen wel de instrumenten die dit proces moeten ondersteunen worden vernieuwd. Daarvoor is door de partijen een forse investering gedaan waarvoor thans een nieuw systeem wordt gebouwd dat per 1 februari 2012 wordt opgeleverd. Integrale stakeholdersanalyse Uit de bovenstaande stakeholdersanalyse blijkt dat er vier categorieën stakeholders kunnen worden onderscheiden. De eerste categorie betreft de stakeholders met grote belangen (RTHA, bewoners). Vastgesteld is dat dit belang matig tot slecht wordt uitgeoefend, waardoor andere partijen zich meer zouden kunnen laten gelden. Door de belangen beter te vestigen kan hun invloed groter worden. Hiervoor is het vooral belangrijk om het belang anders te organiseren en ervoor zorg te dragen dat vertegenwoordigingen van bewoners een zo groot mogelijke groep vertegenwoordigen. De tweede categorie betreft de regionale en lokale overheden. Deze spelen eigenlijk voornamelijk een rol als procesbeheerder, financier en toehoorder. Het belang van deze overheden is klein en de invloed (anders dan via het beschikbaar stellen van financiële en andere middelen) gering. Het betrekken van (een deel van) de communicatieinfrastructuur van Schiphol Group is een mogelijk nieuwe richting die zou kunnen worden verkend. Hiermee kan RTHA wellicht haar belang versterken. Het bevoegd gezag (Ministerie van I&M) en de moedermaatschappij (Schiphol Group) vormen de derde categorie. Deze partijen kunnen door nieuw beleid (CRO, BezoekBAS) de informatievoorziening rond RTHA in drastisch wijzigen, waarmee duidelijk is dat hun invloed zeer groot is. CMLR is nauw betrokken bij de ontwikkeling van de CRO. De vierde categorie betreft de uitvoerenden (LVNL, DCMR). Door het optimaal gebruik maken van de bij deze organisaties aanwezige expertise kunnen deze grote invloed uitoefenen. Uit de gesprekken is gebleken dat dit al ruim afdoende plaatsvindt. 8

13 Uit deze stakeholdersanalyse komt een versnipperd beeld naar boven met betrekking tot het communiceren met de verschillende stakeholders. De verantwoordelijkheid voor communicatie is voor de meeste bewoners onduidelijk waardoor zij niet altijd weten wie zij aan kunnen spreken en wat de mogelijke effecten daarvan zijn. DCMR is als opdrachtnemer beperkt verantwoordelijk, namelijk voor het rapporteren van klachten en het terugkoppelen ervan. De luchthaven geeft algemene voorlichting en onderscheidt verschillende doelgroepen. CMLR richt zich op alle bewoners. De ene lokale overheid is actiever dan de andere om burgers die overlast ervaren te faciliteren in toegankelijkheid van de contactgegevens van de DCMR. Binnen de lokale overheden is geen eigen faciliteit waar burgers terecht kunnen met vragen of klachten ten aanzien van geluid en veiligheid met betrekking tot de luchthaven. Er bestaat geen afgewogen en gedragen visie of strategie waaruit gemakkelijk en eenduidig is op te maken voor welke informatie men waar terecht kan en wie verantwoordelijk is. Dat leidt ertoe dat in de uitvoering van communicatieactiviteiten en bij de inzet van communicatiemiddelen de middelen beperkt zijn en door gebrek aan afstemming het bereik van de communicatie gering is. De opkomst van twitter, waarvan een aantal bestuurders gebruik maakt, lijkt de afstand tussen burger en overheid ook op dit terrein te verkleinen maar dat is op dit moment nog zeer kleinschalig. Gapanalyse In de interviews met vertegenwoordigers van de begeleidingscommissie vanuit de CMLR en de deskresearch is in gegaan op de mogelijke verschillen tussen de huidige informatievoorziening rond RTHA en de wensen en ambities van verschillende partijen. Door middel van gap-analyse is gekeken waar de kloof zit tussen behoefte en werkelijkheid. Deze gap-analyse is opgesplitst naar informatie en communicatie. Daarbij is eerst vastgesteld wat de wensen en ambities zijn, vervolgens beschreven wat de huidige situatie is en in kaart gebracht op welke punten de informatievoorziening en communicatie kan worden verbeterd. Informatie Op de vraag aan welke specifieke informatie behoefte is werden de volgende punten genoemd: Vooraankondiging afwijkende activiteiten/vluchten. Vluchten die op een onverwacht moment plaatsvinden en (binnenkomende) vliegtuigen met relatief meer geluid dan normaal kunnen onrust of irritatie opleveren. Er is behoefte aan concrete informatie over afwijkende vluchten en vliegtuigen en activiteiten op de luchthaven die niet tot de dagelijkse praktijk horen, zoals examenvluchten. Flighttracks. Het online beschikbaar stellen van flighttracks geeft belangstellenden beter zicht op wat er werkelijk gebeurt op de luchthaven. Mogelijke klachten kunnen hierdoor nauwkeurigere worden doorgegeven, wat helpt een 9

14 Stakeholders, informatie en communicatie rond Rotterdam The Hague Airport scherper beeld te krijgen van overlastpatronen en werkelijke probleemgevallen. Recente ontwikkelingen in de communicatiestrategie van Schiphol hebben een nieuwe standaard gezet in Nederland, maar ook in Europa. Klachten indienen en beantwoorden. DCMR als klachtenloket is goed vindbaar. Het telefoonnummer heeft grote bekendheid. Er wordt adequaat terugkoppeling gegeven over de ingediende klacht maar dit wordt niet altijd zo ervaren; sommige bewoners willen meer inhoudelijke achtergrond hebben bij hun klacht. Als er klachten of vragen worden ingediend bij CMLR, gaat er tijd overheen voordat er een reactie komt. Algemene informatie. Veel onduidelijkheid kan worden weggenomen door informatie te verstrekken over met name de procedure van klachtafhandeling en het an te spreken bevoegd gezag. Dat wil zeggen het Ministerie I&M is verantwoordelijk voor handhaving van de geluidsgrenzen. Maar ook heeft men vragen over nachtvluchten: is de luchthaven wel of niet gesloten en leven er vragen over toekomstige ontwikkeling: als men adverteert met de uitbreiding van het aantal bestemmingen, levert dat dan niet meer geluid op? Belangrijk bij het informeren van de bewoners is te letten op begrijpelijkheid voor omwonenden die niet op specialistisch niveau kennis hebben van luchthavenoperaties. Specifieke informatie. Een aantal omwonenden heeft de behoefte om specifieke informatie te ontvangen, namelijk: informatie over de gebruikte en nog te gebruiken geluidsruimte; informatie over toekomstplannen van RTHA ten opzichte van de huidige situatie. Gedetailleerde informatie over effecten van de luchtvaart. Hier gaat het over informatie die niet specifiek met RTHA te maken heeft maar met vliegtuigoperaties in het algemeen. De informatiebehoefte heeft betrekking op handhaving, in het bijzonder gericht op maatregelen die kunnen worden toegepast wanneer jaarlijkse geluidsruimte wordt overschreden; geluidsmeting; effecten op gezondheid (slaapverstoring, ziekten); informatie over luchtkwaliteit; en technologische innovaties gericht op reductie van geluid. Hoewel een aantal bewoners bezorgd is over mogelijke vliegrampen, is informatie over externe veiligheid geen directe en uitgesproken informatiebehoefte. Een enkele gesprekspartner benoemt luchtkwaliteit als informatiebehoefte. De informatiebehoefte concentreert zich op geluid. Uit de informatieanalyse komt naar voren dat veel informatie al verzameld wordt, maar nog niet (op tijd) beschikbaar is voor gebruik in de communicatie met de omgeving. Met betrekking tot de vastgestelde informatiebehoefte is vastgesteld dat: algemene informatie beschikbaar is, maar dat deze niet consequent en integraal wordt samengebracht en verspreid. gegevens over bijzondere of afwijkende vluchten (zoals lawaaiige vliegtuigen en laagvliegend verkeer) steeds beter beschikbaar zijn en op de website van RTHA, DCMR en CMLR wordt gepubliceerd. Via deze websites wordt ook melding gemaakt in huis aan huisbladen, maar deze komt vaak te laat. De Gemeente Lansingerland plaatst 10

15 mededelingen over afwijkende vluchten op de gemeentelijke website. Ook worden deze in het plaatselijke huisaan-huisblad opgenomen. flighttracks van vluchten bij de DCMR beschikbaar zijn (verkregen van LVNL) en als daartoe een verzoek wordt ingediend bij de LVNL kunnen deze gegevens, wellicht op dezelfde wijze en onder dezelfde voorwaarden bij BAS, via een website worden weergegeven. Het aanpassen van de levering overeenkomst volstaat wellicht. er onderzoek verricht moet worden of en op welke manier DCMR/Ranomos gebruik kan maken van de faciliteiten bij BAS met betrekking tot de informatievoorziening. Als daar kan worden meegelift op bestaand instrumentarium zou dat financieel aantrekkelijk kunnen zijn. het belang wordt onderkend om gegevens te meten en te registreren door een neutrale en objectieve organisatie. dat wellicht het aantal klachten omlaag gebracht kan worden door het koppelen van LVNL en DCMR (Ranomos) gegevens, waardoor omwonenden via een website zelf kunnen vaststellen welke vlucht verstorend werkt en hoeveel geluid er gemeten is; Communicatie Op de vraag hoe beschikbare informatie het best kan worden gecommuniceerd en in welke frequentie zijn veel wensen naar voren gekomen. De belangrijkste middelen op dit moment zijn: een goede, gemakkelijk te vinden, website zoals bezoekbas die is voor Schiphol, papieren publicatie (4x per jaar) en huis-aan-huisbladen. Daarnaast zijn genoemd apps voor smartphones/tablets, twitter, sms, TV-spotjes (voorbeeld LookTV), en bijeenkomsten. De meerderheid van de gesprekspartners gaf aan dat niet alle mogelijkheden worden benut. Er wordt voornamelijk gekeken naar de tot nu toe gehanteerde middelen, zoals de krant of internet, terwijl andere niet gebruikte middelen misschien een veel beter effect sorteren. Hierbij werd expliciet Twitter genoemd, als medium om informatie die pas kort van tevoren kan worden aangeleverd, toch tijdig bij de belanghebbenden te bezorgen. In de gemeente Lansingerland zijn de bestuurders het meest actief in het hanteren van Twitter als communicatiemiddel met de burgers. Gevraagd naar hun wensen ten aanzien van communicatie-uitingen gaven de gesprekspartners een breed pakket aan traditionele en digitale media aan. Deze mix is noodzakelijk om een zo groot mogelijk publiek te bereiken. Men is zich bewust dat een dergelijk wensenpakket ook kosten en een financieringsbehoefte met zich mee brengt. Bewoners willen zich wel abonneren op communicatiemiddelen die ervoor zorgen dat de gewenste informatie bij hen wordt gebracht, mits hier geen kosten aan zijn verbonden. De belangrijkste in gebruik zijnde communicatiemiddelen zijn: 11

16 Stakeholders, informatie en communicatie rond Rotterdam The Hague Airport Websites van de luchthaven, CMLR, DCMR en de diverse overheden. Er is geen gezamenlijke landingspagina, zodat de geïnteresseerde bezoeker een grote inspanning moet doen om de gewenste informatie te vinden. Zo verwijzen de site van CMLR en de provincie elk naar hun eigen postadres als bezoekers opzoek zijn naar een adres om een schriftelijke klacht in te dienen. Op de site van de luchthaven is een link naar een klachtenloket lastig te vinden. De luchthavensite presenteert vooral zakelijke/commerciële informatie, de DCMR-site geeft technische uitleg over geluidsaspecten, de commissiesite is redelijk compleet in achtergrondinformatie maar verre van actueel. Geen van de sites presenteert actuele gegevens. Nieuwsbrief CMLR. De CMLR verspreidt onder geïnteresseerden een papieren nieuwsbrief in een frequentie van (minimaal) twee keer per jaar. Vooraankondigingen in lokale media. In het verleden werd regelmatig melding gemaakt van afwijkende activiteiten en vluchten in lokale media. Ook het Algemeen Dagblad heeft de berichten die RTHA op haar website zet, opgepikt, waardoor een groter publiek hier kennis van heeft kunnen nemen. De laatste tijd verschijnen deze berichten weer frequenter in lokale bladen. Het tijdig halen van de deadline voor kopij lijkt nog voor verbetering vatbaar. Bewonersactiviteiten van de luchthaven. De luchthaven organiseert regelmatig activiteiten voor de directe omgeving of woont activiteiten in de directe omgeving bij. Uit de interviews met stakeholders komt naar voren dat dit vooral als PR-activiteit voor de luchthaven wordt beschouwd. Er wordt geen gebruik gemaakt van moderne communicatietechnologie als sociale media platforms en sms-diensten. Integrale gapanalyse Op basis van bovenstaande bevindingen kan de volgende integrale gapanalyse worden opgesteld, die kan dienen als basis voor verbetervoorstellen: 1. Alle benodigde gegevens voor adequate informatievoorziening zijn in principe beschikbaar. Het ontbreekt aan verzameling, ordening en beschikbaarheid. 2. Bij de communicatie van de informatie moeten websites van CMLR, RTHA en andere organisaties worden verbeterd en op elkaar afgestemd. 3. De frequentie van de nieuwsbrief moet omhoog naar vier keer per jaar en beter worden verspreid, dat wil zeggen niet alleen aan geïnteresseerden. 4. Vooraankondiging van afwijkende vluchten en mogelijk meer vliegtuiglawaaimoeten tijdig worden aangeleverd bij huis aan huis bladen. 12

17 5. Nieuwe media zoals TV, Twitter, sms moeten worden onderzocht op hun mogelijkheden. 13

18 Stakeholders, informatie en communicatie rond Rotterdam The Hague Airport Benchmark Op zoek naar middelen die de communicatie met bewoners kunnen verbeteren, is ook gekeken naar de dagelijkse praktijk op andere luchthavens. Gekozen is om drie buitenlandse, regionale luchthavens in deze benchmark op te nemen maar ook naar Schiphol te kijken, waar al veel ervaring is opgedaan met het communiceren met de omgeving en in Europa als good practice te boek staat. Gedetailleerde informatie per luchthavenomgeving is opgenomen in de bijlagen van dit rapport. City Airport Bremen De luchthaven van Bremen biedt beperkte informatie over effecten op de omgeving (natuurbescherming, geluid). Dataverwerking, klachtenafhandeling en informatievoorziening wordt hoofdzakelijk door de overheid verzorgd. In de informatie en communicatie speelt het feit dat de luchthaven bij een havenstad ligt geen enkele rol, ondanks het feit dat haven en luchthaven onder dezelfde autoriteit vallen. Uit de casus Bremen zijn geen inspirerende voorbeelden van proactieve communicatie te ontlenen. De situatie in Bremen is in het kader van deze benchmark vooral interessant door de centrale rol die de overheid heeft in de informatie- en communicatievoorziening. Daarbij valt op dat de informatie actueel is (maandelijkse rapportages) en de communicatie over omgevingseffecten vrij open is, dat wil zeggen de gevraagde gegevens zijn makkelijk te vinden. Liverpool John Lennon Airport De luchthaven van Liverpool biedt beperkte informatie over de effecten op de omgeving. Wel geeft de luchthaven aan expliciet open te staan voor signalen uit de omgeving. Op de website van de luchthaven is een adres te vinden waar klachten kunnen worden gemeld, als ook een postadres voor schriftelijke klachten. Klachtenafhandeling gebeurt door de luchthaven zelf, daarbij geassisteerd door twee commissies. De luchthaven biedt via de website actief informatie en een financiële regeling voor verhuizing aan. Voor zover monitoringgegevens te vinden zijn, zijn deze gedateerd. Zowel de luchthaven van Liverpool als de haven zijn onderdeel van de Peel Group. Echter, de haven werkt meer samen de Manchester Ship Canal dan de luchthaven. Rond de luchthaven is een Airport Consultative Committee opgericht, die in feite dezelfde bevoegdheden heeft als de CMLR. 14

19 Straatsburg Uit eerdere studies (Awareness, 2009) komt met name de luchthaven van Straatsburg als positief voorbeeld naar voren. Hier heeft men naar aanleiding van eerder fricties met de omgeving ervoor gekozen zelf actief naar buiten te treden met het thema duurzaamheid als leidend principe in de communicatie. De luchthaven werkt samen met ACNUSA, de nationale onafhankelijke organisatie voor het beheersen van en beschermen tegen vliegtuiggeluid. ACNUSA voert onder andere studies en projecten uit, maar beslist ook over woningisolatie en is als enige autoriteit in Frankrijk bevoegd om boetes uit te delen aan luchthavens, luchtvaartmaatschappijen en luchtverkeersleiding. De luchthaven heeft een flight tracking/geluidsmeting systeem geïmplementeerd (SYMBIOSE) om geluid aan vliegtuigen te koppelen. Op basis van dit systeem wordt geluid, met name ook s nachts, vastgesteld en maandelijks gerapporteerd (4-5 maanden na afluiting van de maand. Daarnaast heeft de luchthaven een environmental charter opgesteld waarin 50 maatregelen zijn geïdentificeerd ( environmental-policy) en in de afgelopen jaren uitgevoerd. Duurzaamheid is daarbij een belangrijk thema. Daarnaast wordt regelmatig (jaarlijks) gerapporteerd over luchtkwaliteit in de omgeving van de luchthaven. Schiphol Airport Rond Schiphol heeft zich in voorbije jaren een felle polemiek over de impact op de omgeving voorgedaan. Dit heeft ertoe geleid dat Schiphol een actief informatie- en communicatiebeleid voert. De Schiphol Group, in samenwerking met LVNL, heeft de informatie en communicatie ondergebracht in het Bewoners Aanspreekpunt Schiphol (BAS). De website biedt een aantal belangrijke innovatieve informatie- en communicatie mogelijkheden: Het vliegverkeer is met een paar muisklikken bijna real time te volgen; Data over geluidproductie zijn met meetpunt per dag, week maand of jaar oproepbaar; Klachten worden via de website ingediend en afgehandeld; Er wordt specifieke informatie verstrekt aan potentiële bewoners; De Schiphol Group en LVNL zijn verantwoordelijk voor de totstandkoming en het functioneren van BAS. De informatievoorziening en afhandeling van klachten via de website van BAS is in goede aarde gevallen bij de meeste klagers en bewonersorganisaties. Mede daardoor is de relatie met de directe omgeving minder gespannen geworden. Het is te verwachten dat de vraag opkomt waarom er zulke grote verschillen zijn in het informatie- en communicatiebeleid van Schiphol en RTHA, die toch onder dezelfde holding vallen. Die verwachting is in de interviews met stakeholders in dit onderzoek inderdaad realiteit geworden. 15

20 Stakeholders, informatie en communicatie rond Rotterdam The Hague Airport Resultaten benchmark Uit de benchmark komt naar voren dat rond de drie onderzochte regionale luchthavens de informatievoorziening en communicatie ofwel min of meer vergelijkbaar is met RTHA, met name Bremen en Liverpool. Straatsburg springt eruit door een proactieve en moderne benadering. Schiphol en met name BAS legt echter een standaard neer die zo dicht bij huis moeilijk te negeren is. Wat betreft mogelijke nieuwe bevoegdheden van de toekomstige Commissie Regionale Ontwikkeling (CRO) op het gebied van ruimtelijke ordening en economische ontwikkeling is op de onderzochte luchthavens geen sprake. Deze hebben dan ook meer te maken met de toekomstige ontwikkeling van een luchthaven en het monitoren van de afspraken daarover dan met de dagelijkse gang van zaken. 16

21 Verbetervoorstellen Op basis van bovenstaande analyses (stakeholders, gap en benchmark) worden de volgende verbetervoorstellen geformuleerd. Deze liggen op drie gebieden: aansturing en organisatie, informatievoorziening en communicatie. Waar nodig wordt ook een kostenraming voor het verbetervoorstel opgesteld. Aansturing en organisatie De twee partijen met de grootste belangen, RTHA en omwonenden, worden aangespoord deze belangen beter uit te oefenen: o o RTHA met name door het ontwikkelen van een meer proactieve opstelling in lijn met die van de Schiphol Group; de bewoners door zich beter te organiseren en de representatie binnen de relevante gemeentes te vergroten. Mede in het licht van een ontwikkeling van een CRO dient dit juist vanuit de gemeenten actief gestimuleerd te worden. Organisatie en uitvoering van het communicatiebeleid dienen nader te worden omschreven waarbij het uitgangspunt een samenwerkingsvorm is, die voor alle partijen aanvaardbaar is. Verder uitbouwen van de samenwerking met betrekking tot de beheerorganisatie RANOMOS, mogelijk meeliften op de organisatie van BAS (Schiphol). Het Ministerie I&M dient duidelijkheid te geven over de bevoegdheden en invoeringstermijn van de nieuwe CRO. Speciale aandacht wordt gevraagd voor het behouden van specifieke kwaliteit in de huidige informatie en communicatie via de CMLR, bijvoorbeeld de klachtenafhandeling. Deze verbetervoorstellen vereisen geen of beperkt nieuw budget. Informatie Algemene informatie over vliegtuiggeluid van RTHA dient te worden geordend, gebundeld en gestandaardiseerd. Het Ministerie I&M en Schiphol en LVNL dienen te worden overtuigd om informatie over flighttracks op dezelfde wijze en onder dezelfde voorwaarden ter beschikking te stellen als momenteel bij BAS gebeurt. Deze verbetervoorstellen vereisen een klein budget (EUR ) voor een onafhankelijke partij die ondersteuning geeft bij de verbetering van de algemene informatie. 17

22 Stakeholders, informatie en communicatie rond Rotterdam The Hague Airport Communicatie Publiceer de geordende en verbeterde algemene informatie op alle relevante websites (RTHA, CMLR, Provincie, I&M, SOBO, gemeentes). Dit behoeft geen extra budget. Onderzoek de verschillende opties voor het ontwikkelen of beschikbaar krijgen van een neutrale portal die alle benodigde informatie ontsluit. Hiermee wordt de informatiezoeker goed bediend, terwijl de websites van de afzonderlijke partijen binnen de CMLR hun eigen informatieprofiel kunnen behouden. Centraal in het neutrale portal is het bijna real time zichtbaar maken van flight tracks en de snelle afhandeling van klachten. Uitgangspunt is het nieuwe RANOMOS systeem dat in februari 2012 wordt opgeleverd. Vervolgens moet worden bekeken hoe de huidige beheersorganisatie RANOMOS verder kan worden verbeterd. Een mogelijkheid is het aangaan van een leveringsoverkomst met LVNL/Schiphol die dezelfde voorwaarden biedt die BAS heeft bedongen voor het zichtbaar maken van de flight tracks Schiphol. Een tweede mogelijkheid is het onderzoeken van mogelijkheden tot samenwerking met BAS en het gebruik maken van faciliteiten en infrastructuur. Verbeter de kwaliteit, verspreiding en frequentie van de rapportage van vluchten, geluid en uitzonderingen. (EUR per jaar). Plaats met ingang van 2012 standaard een wekelijks bericht in lokale gedrukte media en op de gemeentelijke websites over afwijkende vluchten en te verwachten vliegtuig geluidsoverlast, ook als er geen bijzonderheden zijn te melden. Vermeld in deze publicatie altijd een korte samenvatting van de algemene informatie (EUR per jaar). Overweeg plaatsing van deze wekelijkse berichten op lokale TV (EUR voor Look TV). Intensiveer de huidige communicatiepraktijk en benut beter de mogelijkheden van online en offline communicatiekanalen. Start daarbij op korte termijn met eenvoudige communicatiemiddelen en breid het arsenaal aan middelen binnen een jaar uit tot meer geavanceerde toepassingen. Maak daarbij actiever gebruik van sociale media: volg discussies op twitter, reageer met feitelijke informatie; maak gebruik van media als twitter om verwachte afwijkingen te melden; zet voor geïnteresseerden die geen gebruik maken van twitter een sms waarschuwingssysteem op (EUR per jaar). Indien de verbetervoorstellen deels of geheel door de CMLR worden overgenomen, is de aanbeveling deze verder uit te werken in een plan van aanpak waarin verantwoordelijkheden, bekostiging en doorlooptijden worden vastgesteld. 18

23 Op basis van het onderzoek kan daarbij uitgegaan worden van de volgende drie top prioriteiten: 1. Verbetering en standaardisering van de algemene informatie, waaronder onderwerpen als zaken luchthaven, nachtvluchten, verantwoordelijkheid voor handhaving, maar ook informatie over de rol van de luchthaven bij het realiseren van economische effecten en de impact op externe veiligheid en luchtkwaliteit; 2. Verbetering van tijdige plaatsing berichten afwijkende vluchten in lokale bladen en gemeentelijke websites; 3. Het snel beschikbaar krijgen van een neutrale portal met vergelijkbare informatie en communicatiemogelijkheden die BAS voor Schiphol biedt. 19

24

25 Bijlage 1. Beschrijving categorieën omwonenden De maatschappelijk kritische burger accepteert tot op bepaalde hoogte het bestaansrecht van de luchthaven en toetst of dit recht binnen maatschappelijk aanvaardbare grenzen wordt uitgeoefend. Zij zijn niet per definitie tegenstander van RTHA. De voor hen relevante vragen zijn: Staan de maatschappelijke lusten van de luchthaven in balans tot de lasten en zijn er afspraken over sturing op balans van lusten en lasten? Met betrekking hiertoe wil men op de hoogte zijn van de wijze waarop deze tot stand komen, hoe deze worden nageleefd en hoe kan er worden bijgestuurd? Ook heeft de maatschappelijk-kritische burger behoefte aan informatie over de toekomst, dus over luchthavenontwikkeling (uitbreiding, nieuwbouw, verlegging van banen en routes). Zij hebben behoefte aan complete, gedetailleerde en actuele informatie. In de communicatie zoeken zij een platform voor discussie en optimale bediening van hun informatiebehoefte. De habitat -kritische burger stelt de kwaliteit van de eigen woonomgeving boven andere en andermans belangen. Los van hun houding ten opzichte van luchthavens in het algemeen, stellen ze het bestaansrecht van een luchthaven op deze locatie ter discussie. Zij zijn per definitie tegen RTHA. Vragen die zij stellen zijn: Met welk recht wordt inbreuk gedaan op mijn woon/leefgenot? Hoe (on)betrouwbaar in de verstrekte informatie? Op welke gronden kan ik bezwaar maken en/of het bestaansrecht ter discussie stellen? Hoe verkrijg ik aandacht voor mijn standpunt? De informatiebehoefte van de habitat -kritische burger is selectief, gedetailleerd en actueel. In de communicatie is men vooral op zoek naar een podium voor het communiceren van klachten. De bezorgde burger bekommert zich om mogelijke risico's op het vlak van gezondheid, milieu en/of externe veiligheid. Zij accepteren het bestaansrecht van de luchthaven, maar vragen zich af of in de praktijk 'alles wel goed gaat'. Afwijkingen van het gebruikelijke patroon of incidenten (in de regio of elders) versterkt hun basale bezorgdheid. Zij zijn niet per definitie tegenstander van RTHA. Zij hebben een beperkte, globale informatiebehoefte maar deze betreft wel zeer actuele informatie van selectieve, duidende gegevens. De bezorgde burger is mee gebaat bij het tijdig ontvangen van gegevens dan het zelf verwerven ervan. In het laatste geval dient de informatie gemakkelijk vindbaar en eenvoudig toegankelijk/leesbaar te zijn. De informatie dient tothe-point te zijn. De geïnteresseerde burger accepteert het bestaan van de luchthaven volledig en is vooral nieuwsgierig hoe de luchthaven reilt en zeilt. Dit kan zijn uit belangstelling voor het operationele aspect (van vliegtuigspotter tot schoolwerkstuk) of de impact op de omgeving (van effect op de economie tot 'hoe gaan ze om met het milieu?'). Zij staan neutraal tot positief ten opzichte van RTHA. Het gaat om globale en niet te gedateerde informatie, bestaande uit gedifferentieerde, duidende gegevens. De communicatie dient laagdrempelig te zijn, gemakkelijk vindbaar. De niet-geïnteresseerde burger neemt het bestaan van de luchthaven, evenals de invloed op de omgeving, als vaststaand gegeven aan. Ze komen niet of 'per toeval' met (communicatie over) de luchthaven in aanraking. Ze hebben geen (uitgesproken) positie ten opzichte van RTHA. Dit houdt niet in dat zij geen klachten zouden hebben over geluidsoverlast of veiligheid maar deze geen prioriteit geven in hun dagelijkse leven. De niet-geïnteresseerde burger heeft praktisch geen informatiebehoefte en maakt hoogstens gebruik van informatie die toevallig op zijn pad komt, dus gaat zelf niet op zoek naar informatie. De zakelijke stakeholder accepteert de aanwezigheid van de luchthaven volledig. Zij hebben baat bij een positief beeld van de omgeving waarin hun bedrijvigheid plaatsvindt. Hun belang is dat de luchthaven kan opereren en zich kan ontwikkelen op een wijze die beantwoordt aan hun behoeften. Zij staan neutraal tot positief ten opzichte van RTHA, tenzij zij (onevenredig) worden geraakt in hun eigen belang. De informatiebehoefte van de zakelijke stakeholder is gedetailleerd en actueel. Om hen te bereiken wordt gebruik gemaakt van bilaterale en professionele communicatie. 1

26 Bijlage 2. Geïnterviewde personen Adriaan Pieterson Deelgemeente Hillegersberg-Schiebroek Paul van der Weijden Corrie Kesting Piet van der Hulle Lansingerland Gemeente Lansingerland Ingeborg Schuitemaker Joost de Koning John van Gestel John Poot Steven van der Kleij Rob Algra Nirmala Ramadhin Ruud Wever Gemeente Rotterdam BOW Schiedam Rotterdam Rotterdam The Hague Airport DCMR CMLR BezoekBAS 2

27 Bijlage 3. Vragen aan stakeholders 1. Stakeholders informatie/communicatie RTHA a. Wie zijn belanghebbenden met betrekking tot informatievergaring? b. Welke rol(len)/taken/verantwoordelijkheden hebben zij? c. Welke inhoudelijke (directe/indirecte) belangen spelen er voor hen? d. Wat is het gewicht van deze belangen? e. Wat is hun relatie tot de luchthaven en andere belanghebbenden? f. Welke informatiebehoefte heeft elke stakeholder? g. Welke toegang hebben zij momenteel tot de door hen gewenste data/informatie? h. Welke prioriteiten stellen zij ten aanzien van de beschikbaarheid van informatie? a. Welke specifieke informatie dient beschikbaar te zijn per stakeholder? b. Zijn er kosten verbonden aan de beschikbaarheid van de informatie? c. Zijn er voorwaarden/barrières met betrekking tot de verspreiding van deze informatie? d. Welke partij dient voor verspreiding van deze informatie te zorgen? e. Op welke wijze dient de informatie te worden verspreid/welke media zijn het meest aangewezen voor de verspreiding van de informatie per stakeholder? f. Hoe kan de informatie in de juiste frequentie, snelheid en kwaliteit worden aangeleverd? g. Wat zijn de kosten van communicatie van de gewenste informatie per medium? h. Wie zou deze kosten dienen te dragen? 2. Huidig aanbod: Informatie m.b.t. RTHA, drie buitenlandse luchthavens en Schiphol a. Welke informatie is beschikbaar? b. Wie is de eigenaar van de informatie? c. Wat is de kwaliteit van de informatie? d. Hoe wordt de informatie gedeeld? e. Wie is de eigenaar van de gebruikte communicatiemiddelen? f. Welke frequentie wordt gehanteerd bij de communicatie? g. Welke interactie/responsemogelijkheden zijn er? 3. Gap-analyse a. Sluit de huidige beschikbaarheid van informatie aan bij de informatiebehoefte van de stakeholders? b. Welke hiaten zijn er tussen de verwachtingen van de stakeholders en de huidige communicatie met betrekking tot aard, beschikbaarheid, frequentie en kwaliteit? c. Welke ervaringen uit het buitenland zouden toegepast kunnen worden voor de communicatieverbetering met betrekking tot RTHA? 4. Advies, Conclusies en aanbevelingen 3

28 Bijlage 4. RTHA Website Rubriek 'Buren en omgeving': Huidige communicatie algemene informatie over informatieavonden en aanwezigheid bij evenementen algemene informatie over milieu en veiligheid algemene informatie over activiteiten + vrij gerichte informatie op sponsormogelijkheden met link voor direct contact evenement gerelateerde foto's Rubriek 'De onderneming' contactpagina met link naar algemeen contactformulier in navigatiemenu, bovenaan pagina en onderaan pagina + link naar DMCR-site onderaan pagina, pagina 'Klachten vliegtuiggeluid' pagina 'Veel gestelde vragen' pagina 'Nieuws, persberichten' met vermelding bijzondere vluchten, uitwijkende vliegtuigen, etc. Burencontact open burenavonden aanwezig bij evenementen in de omgeving Zichtbaarheid via sponsoractiviteiten ondersteuning van (lokale) activiteiten Huidige communicatie DCMR Website DCMR: Speciale pagina over vliegtuiggeluid Rotterdam Airport vermelding en link naar CMLR contactgegevens voor indienen klacht telefonische, elektronisch of per post (postbus DCMR!) informatie over klachtmelding + kwartaalrapportage (te downloaden) informatie over klachtbehandelaar + juridisch kader (link naar RTHA-site pagina wet- en regelgeving) + monitoringsysteem + informatieblad informatie over controle op naleving door IVW en CMLR Subpagina geluidmeetpunten kaartje met geluidmeetpunten Klachtenprocedure algemene informatie over klachtenprocedure (niet vliegtuiggeluid specifiek) Huidige communicatie CMLR Website CMLR: Pagina over Commissie 28 o o algemene informatie over Commissie 28 + vermelding klachtenprocedure contactgegevens voor indienen klacht telefonische, elektronisch of per post (postbus CMLR!) Pagina over takenpakket CMLR Pagina over aanwijzing Rotterdam Airport o toelichting gebruiksregels, geluidszones, handhaving en slotcoördinatie Pagina met persberichten over Rotterdam Airport Pagina over klachten o o o o link naar kwartaalrapportages Afstemming binnen Commissie behandeling kwartaalrapportages bespreking met commissiegeledingen van communicatiebeleid en -praktijk 4

29 Bijlage 5. Ligging in de omgeving: Categorisering Europese Commissie) City Airport Bremen - aantal passagiers per jaar 2,7 miljoen (2010) - tonnen vracht per jaar (2010) - vliegbewegingen per jaar (2010) Categorie C, (conform definitie Stedelijk karakter: 2,4 miljoen inwoners in metropoolregio Bremen-Oldenburg (2006), 0,5 miljoen inwoners in Bremen (2006) Relatie met havenfaciliteiten. Er wordt in de informatievoorzieningen geen verband gelegd met de haven van Bremen. Haven en luchthaven vallen wel allebei onder het ministerie van Havens, waardoor men met klachten en informatie op de zelfde plek terecht kan. Informatievoorziening Inzage in vluchtbewegingen. Op de website van de luchthaven zijn maandelijkse rapportages te vinden over de vluchtbewegingen, waarbij ook veranderingen met het voorgaande jaar (in de rechter kolom) worden weergegeven. Tevens kunnen alle vluchten bekeken worden op de website van de Deutsche Flugsicherung: Monitoring van omgevingseffecten. De monitoring van omgevingseffecten kunnen niet via de website van de luchthaven gevonden worden. Via de senaat kunnen verschillende pdf-bestanden gevonden worden over overlast, overzicht van alle vluchten, etc. de Informatie over de communicatie van de luchthaven. Op de website van de luchthaven wordt het volgende vermeld: De spagaat tussen de steeds groeiende vraag naar mobiliteit en ecologische eisen en wensen werd tot op heden nog steeds in goede banen geleid dankzij een verstandige samenwerking tussen het management van de luchthaven, de senaat van Bremen en de bevolking. (Te bereiken doorop de homepage op City Airport Bremen te klikken, en dan door te klikken naar Milieubewustzijn. Er wordt ingegaan op de focus van de luchthaven: Beperking van het aantal vliegbewegingen tijdens de nacht Geen nachtvluchten in het weekend Kostenbeleid dat stille vliegtuigen bevoordeelt Natuurbeschermingswallen op punten waar extra bescherming noodzakelijk is Vervolgens is het niet mogelijk door te klikken daar waar deze samenwerking tussen management, de senaat en de bevolking precies uit bestaat. Middelen. Er worden diverse maatregelen genoemd die de luchthaven treft om de overlast te verminderen en zo milieubewust als mogelijk bezig te zijn: Natuurbescherming in het belang van de bevolking en ter vervulling van de eisen aan de luchtveiligheid Biotoopmanagement in nauwe samenwerking met het Instituut voor ornithologie en kleine zoogdieren. Daarbij worden vogels via biologische maatregelen uit de buurt van start- en landingsbanen gehouden. Van bemesting kan volledig afgezien worden. De onkruidbestrijding vindt plaats met een uit plantaardig materiaal gemaakt restvrij schuim. De City Airport Bremen heeft in de periode van 1998 tot 2005 in uitgebreide tests de inzetbaarheid van dit product aangetoond en het marktrijp gemaakt. In het zuidelijke deel van de luchthaven werd in het kader van het biotoopmanagement een bos aangelegd om ruimte te bieden aan klein wild en vogels. Het verbruikswater voor de luchthaven wordt gewonnen via speciaal aangelegde grondbassins (klein klimaat) met een kleilaag. Het ijsvrij maken in de winster gebeurt met een door de luchthaven Bremen ontwikkeld middel. Dit laat zich vanzelf afbreken en het laat geen resten na. 5

30 Eenzijdige of tweezijdige communicatie. De informatie op de website van de luchthaven is eenzijdig, omdat het voor de bewoners niet mogelijk is om hier klachten in te dienen, een mening te geven of door te kunnen klikken naar sites waar die wel mogelijk is. De enige aanwijzing die de bewoner krijgt is het feit dat er een samenwerkingsverband zou zijn tussen bewoners, senaat en management. Informatie over omgevingsbelasting luchthaven. Aangezien de website van de luchthaven geen verdere informatie of doorklik mogelijkheden kent met betrekking tot de omgevingsbelasting, moet voor deze gezocht worden op de site van de Senaat. Voor de bewoners zijn hier twee afdelingen interessant. Ten eerste de afdeling Senaat van Havens en Luchthavens, waar alle informatie omtrent alle vluchten verzameld wordt. Hier kunnen bewoners informatie vinden over de vluchten en overlast, in verschillende documenten per jaar. Vanaf 2004 tot de meest recente publicatie (op het moment van deskresearch (oktober 2011) nu is de rapportage over augustus 2011) is te vinden op deze website. Door middel van geluidcontourkaarten, zoals hieronder, wordt bewoners aangegeven hoe de geluidbelasting in de omgeving van Bremen als gevolg van stijgende en dalende vliegtuigen is verdeeld. De kaarten zijn zowel voor dag- als nachtvluchten te downloaden. De tweede afdeling van de Senaat die interessant is voor burgers om informatie te vinden is de Senaat van Milieu, Bouw en Verkeer. Op deze website kunnen burgers klachten achterlaten met betrekking tot stankklachten, geluidsoverlast en andere overlasten. Hier is ook informatie te vinden over de commissie die zicht richt op het verminderen van de milieuoverlast: Die Kommission zur Abwehr von Fluglärm und Luftverunreinigungen für den Verkehrsflughafen Bremen hat ihren Ursprung in der Sachverständigenkommission, die 1969 im Vorgriff auf das Fluglärmgesetz von 1971 gegründet wurde. Die Fluglärmkommission hat die Aufgabe, den Senator für Wirtschaft und Häfen (Genehmigungsbehörde) sowie die für die Flugsicherung zuständige Stelle (Deutsche Flugsicherung GmbH - DFS) über Maßnahmen zum Schutz gegen Fluglärm und Luftverunreinigungen durch Luftfahrzeuge, insbesondere bei der Anlegung und dem Betrieb des Verkehrsflughafens Bremen zu beraten. Sie wirkt z. B. an der Festlegung von Abflugstrecken mit, die auf Vorschlag der DFS nach Anhörung der Fluglärmkommission vom Luftfahrtbundesamt als Verordnung erlassen werden. In de commissie zitten de volgende partijen: Beiräte bzw. Ortsämter Obervieland, Neustadt/Woltmershausen, Huchting, Hemelingen und Osterholz, Gemeinden Stuhr, Weyhe und Stadt Delmenhorst, Bundesvereinigung gegen den Fluglärm, Vereinigung zum Schutz Flugverkehrsgeschädigter e. V., OLT GmbH, Lufthansa Flight Training GmbH, Deutsche Flugsicherung GmbH, Flughafen Bremen GmbH, Senator für Arbeit, Frauen, Gesundheit, Jugend und Soziales,Senator für Umwelt, Bau, Verkehr und Europa, Senator für Wirtschaft und Häfen, Senator für Finanzen. Ook de juridische grondslagen voor geluidsoverlast en omgevingsbelasting kunnen gevonden worden op de website van de Senaat. Verder laat de website van de senaat van Haven en Luchthaven de bezoeker door klikken naar de website van de luchthaven, van de Senaat met betrekking tot milieukwesties en de website van de Deutsche Flugsicherung. ( 6

31 Deze laatste instanties laat op een kaartje per vliegveld in Duitsland de actuele vluchten zien. niet worden door geklikt naar hun website, maar gelukkig hebben ze niet voor een moeilijke naam gekozen; de landelijke bond is te vinden op de website: vanuit daar kan gezocht worden op alle plaatselijke bonden, per regio. De bond tegen luchtoverlast van Bremen is te vinden op de website; Geïnteresseerde bewoners kunnen hier lid worden van de bond of direct een klacht of vraag stellen. Tevens is er veel informatie beschikbaar over het doel van de bond, actuele berichten, persberichten en actiepunten. Actualiteit informatie omgevingsbelasting. Vanaf 2004 tot de recentste publicatie (bv nu is dat 2011, 08) is te vinden op deze website. Vindbaarheid klachtenmogelijkheid. Een zoekopdracht op klacht op de website levert het algemene vragen- en klachtenformulier op met een postadres en een adres. Andere zoek opdrachten naar overlast, lawaai, geluid leiden tot niets of dezelfde tekst over het milieubewustzijn van de luchthaven. Op de website van de Senaat van Milieu, Bouw en Verkeer krijgen burgers wel de mogelijkheid hun klachten in te zenden. Participatie van de omgeving, Informatie over betrekken van omgeving bij functioneren luchthaven. In de commissie Luchtoverlast zijn zowel de landelijke bond tegen luchtoverlast betrokken als de plaatselijke bond in Bremen. Deze plaatselijke bond is onderdeel van de landelijke bond. Er kan 7

32 Bijlage 6. Liverpool Luchthaven Liverpool John Lennon Airport Ligging in de omgeving Categorisering Categorie C (conform definitie Europese Commissie) - aantal passagiers per jaar 5,3 miljoen (2010) (= 2.3% of traffic at UK airports.) - tonnen vracht per jaar zie tabel 5.2 en vliegbewegingen per jaar Stedelijk karaker: 1.2 miljoen mensen binnen 30 minuten reisafstand 6,9 miljoen mensen binnen 60 minuten reisafstand Herkomst van passagiers inclusief statistieken over aantal vluchten en passagiers. Relatie met havenfaciliteiten. Zowel de luchthaven van Liverpool als de haven zijn onderdeel van de Peel Group. Echter, qua samenwerking werkt de haven meer samen de Manchester Ship Canal dan de luchthaven. Bron: Masterplan 2030: _LPL_Master_Plan_-_Part_1a.pdf Informatievoorziening 8

33 Inzage in vluchtbewegingen: Er is geen informatie over actuele vluchtbewegingen gevonden. Monitoring van omgevingseffecten. Het vliegveld heeft een monitoring systeem in werking dat per vliegtuig bijhoudt hoeveel geluid het produceert. Communicatie met de omgeving. Informatie over communicatie luchthaven. Luchthaven geeft aan zo veel mogelijk input van buitenaf te willen krijgen. De mogelijkheid wordt dan ook gegeven om direct op de website een klacht achter te laten. Vanaf te homepage is dit echter nog wel lastig te vinden. Middelen. Verschillende documenten zijn op de website van de luchthaven geplaatst. Deze zijn echter niet altijd even up-to-date. vertrekken. In verband met geluidsoverlast biedt de luchthaven vergoedingen aan voor bewoners die in hiervoor in aanmerking komen. Op de website staat de folder waarin bewoners kunnen kijken of ze hiervoor in aanmerking kunnen komen en kunnen bewoners het aanmeldformulier vinden. (Laatste folder komt uit 2009). Wijze van informeren over omgevingsbelasting luchthaven: toelichting op omgevingsbelasting. Er worden korte toelichtingen gegeven op waar de luchthaven zich mee bezig houdt, maar verder geen diepe inhoudelijke teksten. Het laatste rapport over klachten is van Het laatste environment report is van Website van de luchthaven is voornamelijk informatief, maar er wordt wel duidelijk verwezen naar de commissies die ingesteld zijn met betrekking tot de betrokkenheid van verschillende partijen. Via die websites, geen directe links, moet dus gegoogled worden. Informatie over omgevingsbelasting luchthaven. Op de website van de luchthaven is onder environment een document te vinden voor mensen in de buurt van het vliegveld die overwegen te verhuizen. In dit document wordt door middel van kaartjes aangegeven hoe de vliegtuigen arriveren en Klachten. Op de website van de luchthaven kan onder corporate information, dan about us, en dan departemental contacts het adres gevonden worden waar klachten naartoe gestuurd kunnen worden. In een tabel worden alle contactmogelijkheden getoond. Meer informatie is te vinden onder corporate information, about us en dan environment. Hier is ook informatie om telefonisch en per post een klacht in te dienen. Klachten zullen afgehandeld worden door iemand van het vliegveld. Daarnaast worden alle klachten geregistreerd en neergelegd bij de Noise Monitoring Sub Committee en de Liverpool John Lennon Airport Consultative Committee. Een terugkoppeling van klachten is te vinden in het noise report. 9