Zeer geachte mevrouw Özmen en mevrouw Van Nieuwenhoven,

Transcriptie

1 060 Typ teksttyp teksttyp tekst K. Klein Wethouder van Stedelijke Economie, Zorg en Havens Retouradres Postbus 12652, 2500 DP Den Haag Aan de voorzitter van de Commissies Samenleving en Bestuur Datum 9 mei 2016 Onderwerp Verwarde personen RIS Contactpersoon A. Toeter M. Vollebergh Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn Afdeling Productgroep Zorg en Volksgezondheid Doorkiesnummer adres - Aantal bijlagen 3 Zeer geachte mevrouw Özmen en mevrouw Van Nieuwenhoven, Verwarde personen In deze brief neemt de term verwarde persoon een centrale plek in. Echter in de praktijk verstaat niet iedereen hetzelfde onder dit begrip en blijkt onder andere de context bepalend voor de betekenis ervan. Hier spreken we van personen met verward gedrag als het gaat om mensen die grensoverschrijdend gedrag vertonen, waardoor het risico aanwezig is dat zij zichzelf of anderen schade berokkenen. Met een verward persoon wordt bedoeld een persoon met een ernstige stoornis van het oordeelsvermogen, die voortkomt uit een geestesstoornis. Daar waar het gaat om een (geestes)stoornis betreft het mensen met veelal verschillende aandoeningen of beperkingen (psychiatrie, verslaving, licht verstandelijke beperkingen, dementie) vaak ook in combinatie met verschillende problemen op diverse levensgebieden (schulden, dakloosheid, werkloosheid, verlies van dierbaren, gebrek aan participatie, onverzekerd, illegaliteit etc.). Aard en ernst problematiek verwarde personen De groep is dus zeer divers en er is vaak sprake van een combinatie van problemen. Door hun gedrag veroorzaken ze overlast en kunnen ze een (acuut) gevaar vormen voor zichzelf of hun omgeving. Voor veel verwarde mensen geldt dat zij niet makkelijk zelf de weg naar hulp weten te vinden, daarom vragen, of de zorg juist opzettelijk mijden. Door allerlei omstandigheden kan de situatie ontstaan dat zij eenmalig of chronisch in de problemen komen, grip op hun leven verliezen en daardoor overlast veroorzaken of in het strafrechtelijke circuit terecht komen. De afgelopen jaren zagen de gemeente Den Haag en de politie een toename van het aantal overlastmeldingen met verwarde personen, die al dan niet verdacht worden van een strafbaar feit. Tot voor kort belanden verwarde personen vaak in een politiecel. Weliswaar op dat moment nodig voor de veiligheid en bescherming, maar ongewenst en ongeschikt voor de noodzakelijke zorg en opvang. Gemeente Den Haag Postbus T Spui DP Den Haag Den Haag

2 Opvang Verwarde Personen Deze situatie heeft in Den Haag geresulteerd in het ontwikkelen van een geheel nieuwe integrale werkwijze middels de Opvang Verwarde Personen (kortgezegd de OVP). Met ingang van 1 mei 2014 heeft de gemeente Den Haag samen met de Parnassia Groep, politie en het Openbaar Ministerie de OVP in gebruik genomen. Om u enig inzicht te geven in de werkwijze van de OVP verwijzen wij naar een filmpje over de OVP. Dat is te vinden op de site van Palier via de link: Overigens hebben wij uw commissie al eerder over deze opvang geïnformeerd. 1 De effectiviteit van deze voorziening zit met name in de intensieve samenwerking tussen politie, GGZ en (verslavings)reclassering, waarbij de verwarde personen direct na hun aanhouding worden gescreend door GGZ-medewerkers. Een belangrijke pijler van de Opvang Verwarde Personen is dat zowel verdachte, als niet verdachte personen met psychiatrische problematiek door de GGZ worden gezien en al dan niet in een strafrechtelijk kader worden toegeleid naar passende zorg. Gelet op het feit dat de OVP ook in de nabijheid van het arrestantencomplex én van de ZSM-tafel is gesitueerd, maakt dat de samenwerking met betrokken partijen via heel korte lijnen plaatsvindt. Bij de beoordeling van de verwarde personen speelt de forensische invalshoek, indien sprake is van een strafbaar feit, een belangrijke rol. Het is ook juist vanuit deze forensische betrokkenheid dat genoemde partners elkaar hebben weten te vinden en tot dit concept zijn gekomen. In dat kader zijn sluitende afspraken tussen betrokken partners (OM, zorg en reclassering) randvoorwaardelijk. Inmiddels heeft de OVP ook landelijk veel bekendheid gekregen en wordt geroemd als good practice voor de aanpak van verwarde personen, waaronder ook door de minister van VWS. Instroom Opvang Verwarde Personen Om uw commissie een beeld te geven van de omvang van de groep verwarde personen, die sinds de opening van de Haagse OVP op 1 mei 2014 zijn gescreend, verwijzen wij u naar het bij deze brief gevoegde cijferoverzichten over de resultaten van de OVP. Het eerste overzicht biedt inzage in de resultaten van het eerste jaar dat de opvang was geopend. In het vervolg zullen de cijfers per kalenderjaar worden gepresenteerd, vandaar dat het tweede overzicht loopt van 1 januari 2015 tot en met december Met dit overzicht wordt inzicht gegeven in de instroom per maand en ook per politiebureau. Daarnaast is een verdeling gemaakt naar instroom per dag in de week en ook per OVP dienst en in verdachte arrestanten en verwarde mensen die zich vrijwillig laten opnemen in de OVP. Ook worden de demografische kenmerken van de doelgroep inzichtelijk, te weten: geslacht, leeftijd en woon- en verblijfplaats. Daarnaast biedt het informatie over het aantal onverzekerden, bekenden binnen de GGZ, de gemiddelde verblijfsduur en de uitstroom van de OVP. De gemiddelde instroom bij de OVP voor de periode 1 mei mei 2015 ligt op circa 194 verwarde personen per maand. De gemiddelde instroom bij de OVP voor de periode 1 mei december 2015 ligt op 196 verwarde personen per maand. Onderzoek GGD en Parnassia Groep naar de Opvang Verwarde Personen Uit bovenstaande blijkt dat onderzoek noodzakelijk is om meer inzicht te krijgen in de achtergrond en het profiel van de opgevangen personen bij de OVP in Den Haag. In het eerste jaar (2014) dat de OVP operationeel was, werden circa 2500 personen opgevangen. Op basis van huidige bekende gegevens behoort 18% van deze personen tot de doelgroep dak- en thuislozen. Een groot deel van deze personen zou al dan niet ook bekend kunnen zijn bij het Centraal Coördinatie Punt Maatschappelijke Opvang (CCP) van de GGD Haaglanden. 1 BSD/ RIS en BSD/ RIS /5

3 De vraag die hierbij opdoemt is wie de personen zijn, of er onder deze personen groepen te onderscheiden zijn op basis van het cliëntenprofiel, welke oorzaken er ten grondslag liggen aan de opname bij de OVP en belangrijker nog of een opname in de OVP voorkomen kon worden. Beter inzicht in deze personen kan leiden tot het in een vroeg stadium signaleren van (risico s en risicogroepen van) personen die bij de OVP terecht kunnen komen (vroegtijdige signalering). Als de profielen van deze (groepen van) personen duidelijk zijn, kunnen vervolgens passende interventies worden uitgevoerd, zodat opname van deze (groepen van) personen bij de OVP in de toekomst kan worden voorkomen (preventie). Om deze problematiek beter in beeld te krijgen wordt momenteel gewerkt aan een onderzoeksopzet 2 in samenspraak met voorgenoemde partijen. De relevantie van een ketenoverschrijdend informatieprotocol zorgt voor betere gegevensuitwisseling: wat kan, mag, moet, door wie en hoe binnen de kaders van privacyregelingen en medisch beroepsgeheim. De verwachting is dat dit rapport met de bevindingen eind 2016 wordt opgeleverd. Oorzaken stijging verwarde personen De stijging van incidenten met verwarde personen lijkt een landelijke trend, maar betrouwbare cijfers over de omvang van de groep verwarde personen zijn niet beschikbaar. Ook het daadwerkelijk aantal unieke verwarde personen is onbekend. Om toch een globale indruk te krijgen, worden registraties van de politie met verwarde personen vaak als indicatie gebruikt. Een persoon kan wel meerdere incidenten op zijn naam hebben. Daarmee is deze toename van incidenten met verwarde personen nog niet goed te duiden. Het betreft uiterst complexe problematiek waarbij voorzichtigheid met uitspraken gepast is. Mogelijke algemeenheden die als oorzaken worden opgevoerd zijn, de afbouw van de residentiele zorg, afname tolerantie in de samenleving, beperkte/geschikte alternatieve (ambulante) zorg en preventie. De groep van verwarde personen is geen homogene groep, maar bestaat uit verschillende categorieën mensen: dementerende ouderen, mensen met een licht verstandelijke handicap, personen met verslavingsproblematiek en mensen met psychische problematiek. Vooralsnog ontbreekt een systematische analyse van de doelgroep(en) en desbetreffende casuïstiek. Zonder dit inzicht is het lastig om een uitspraak te doen over de feitelijke oorzaak of oorzaken van deze problematiek. In de afgelopen periode is er veel media-aandacht geweest voor een vermeende toename van verwarde personen - al dan niet op straat. Zo ook uw vraag om te verifiëren of er een toename is van het aantal jonge vrouwen onder de verwarde personen ('Meer vrouwen in opvang door bezuinigingen GGZ' 3 ). Om dit te kunnen beantwoorden hanteren wij het actuele beeld vanuit de nachtopvang. Daarin zien we dat de totale vraag toeneemt. Dat geldt voor mannen en vrouwen in alle leeftijdscategorieën. Het aandeel vrouwen hierbinnen is circa 20%. Signalen over een relatieve toename van het aandeel jonge vrouwen kan niet gestaafd worden door cijfers bij de nachtopvang. Het Trimbos-instituut beweert op basis van een inventarisatie dat de signalen over verwarde personen 'niet zo eenduidig' zijn. Volgens het instituut hebben verwarde mensen een grote impact op de beeldvorming. Blijkbaar zijn mensen nu in beeld, omdat ze zich in de openbare ruimte ophouden, waardoor zij voor iedereen zichtbaar zijn. We moeten ervoor waken te vervallen in de reflex van zo snel mogelijk het probleem oplossen door een verantwoordelijke aan te wijzen. Hetgeen overigens niets af doet aan de ernst van de problematiek en de noodzaak om goede zorg en opvang te organiseren. 2 Op initiatief van de GGD Haaglanden; Onderzoek Opvang Verwarde Personen in Den Haag (GGD/Parnassia/Politie/Gemeente Den Haag) 3 Meer vrouwen in de Opvang door bezuinigingen GGZ AD 4 april /5

4 Aanjaagteam Verwarde Personen In het afgelopen jaar is (ook landelijk) steeds meer aandacht gekomen voor de problematiek rond verwarde personen en de aanpak daarvan. Tijdens het Algemeen Overleg van 21 mei 2015 heeft de minister van VWS de toezegging gedaan aan de Kamer om met een plan van aanpak te komen rond de problematiek van verwarde personen. In het plan van aanpak, dat de minister op 30 juni 2015 aan de Tweede Kamer heeft gestuurd, doet de minister een aantal belangrijke aanbevelingen. Deze aanbevelingen worden of zijn in Den Haag inmiddels opgepakt. De belangrijkste aanbeveling van de minister is dat elke gemeente op enig moment in staat moet zijn om te beschikken over een triagevoorziening, die zorgt voor snelle toeleiding naar zorg en ondersteuning. Volgens de minister moet een dergelijke voorziening nauw samenwerken met het Veiligheidshuis, waarin de deelname van de GGZ geborgd is. Een voorziening dus, zoals wij die in Den Haag middels de OVP hebben vormgegeven. Het hebben van een triage voorziening wordt overigens ook als een aanbeveling genoemd in het rapport van de commissie Hoekstra naar aanleiding van de zaak Van U. 4 Omdat de minister er veel waarde aan hecht dat elke gemeente over een triagevoorziening beschikt, wordt op dit moment overleg gevoerd over de mogelijkheden om de OVP tot een regionale voorziening uit te breiden. Daarbij is het van belang dat ook de betrokken GGZ-instellingen binnen de regio afspraken maken over de samenwerking. De gesprekken hierover vinden nu plaats. De minister heeft in haar plan van aanpak aangegeven het wenselijk te vinden dat alle personen, die via de triage worden doorgeleid, een persoonlijke aanpak krijgen. Inmiddels hebben de OVP én het Veiligheidshuis Haaglanden - naar aanleiding van een pilot in werkafspraken gemaakt over deze samenwerking. Zo doet de OVP bijvoorbeeld een melding bij het Veiligheidshuis als bij beoordeling voor een IBS, betrokkene niet IBS-waardig is, maar er wel sprake is van een gevaarlijke setting en/of als er zorgen over de betrokkene zijn. Andersom kan het Veiligheidshuis een voor aanmelding doen bij de OVP over een persoon, voor wie bijvoorbeeld al een plan van aanpak is opgesteld, zodat bij binnenkomst van betrokkene op de OVP direct volgens de afspraken gemaakt in het Veiligheidshuis kan worden gehandeld. Het feit dat de GGZ niet alleen als partner in de OVP zit, maar ook als partner in het Veiligheidshuis, maakt de lijnen heel kort en zorgt ervoor dat er snel tussen partijen geschakeld kan worden. Preventie en vroegtijdige signalering Ook heeft de minister in haar brief het belang van vroegtijdige signalering benoemd en de rol die sociale wijkzorgteams en bijvoorbeeld de wijkagent kunnen hebben om kwetsbare personen sneller in beeld te krijgen. In overleg tussen de afdeling Veiligheid en de dienst OCW wordt bekeken op welke manier de afstemming met betrekking tot de vroegtijdige signalering het best kan worden vormgegeven en welke rol de sociale wijkzorgteams daarbij kunnen spelen. Tevens wordt daarbij ook afstemming gezocht met de OVP. Op casusniveau wordt al door de OVP, indien nodig, contact gezocht met de sociale wijkzorgteams, zodat bijvoorbeeld een warme overdracht kan worden gerealiseerd. De intensivering van outreachende bemoeizorg voor mensen die zelf niet om hulp vragen is inmiddels ook gegarandeerd door de inzet van enkele deskundige partijen die ook deel uitmaken van de sociale wijkzorgteams. Preventief worden vanuit het Maatschappelijk Steunsysteem van partijen, ervaringsdeskundigen GGZ en vrijwilligers mensen ondersteund bij hun maatschappelijke participatie. Zo wordt vanuit gemeentelijk beleid getracht meer aan de voorkant van de problematiek te komen, met als inzet (ernstiger) persoonlijk leed en risico s voor de samenleving te verminderen. 4 Verbeterprogramma Maatschappelijke Veiligheid, Maatregelen OM na onderzoeksrapport commissie Hoekstra naar aanleiding van de zaak Van U., Openbaar Ministerie, versie 1.1, 29 oktober /5

5 Aandachtspunten Een belangrijk aandachtspunt/knelpunt in de hele aanpak rond verwarde personen is het onverzekerd zijn van een groot aantal personen (zorgmijders). Bij binnenkomst op de OVP blijkt een deel van de cliënten (23%) op dat moment geen lopende zorgverzekering te hebben. Het niet hebben van een zorgverzekering is grotendeels inherent aan de problematiek van de doelgroep, maar leidt tot een grote kostenpost voor de GGZ en drukt ook op de exploitatie van de OVP. Mede op ons initiatief hebben de regioburgemeesters dit punt ook per brief van 14 oktober 2015 aan de minister van VWS kenbaar gemaakt. Deze brief is bijgevoegd. De minister heeft kenbaar gemaakt het inderdaad wenselijk te vinden dat een sluitende keten van verzekerde zorg moet worden ontwikkeld. In die zin lijkt het knelpunt te worden onderkend. Wetgeving De wetgeving (BOPZ) biedt geen mogelijkheden om zonder vastgestelde geestesstoornis een verward persoon gedwongen op te nemen. Minister Schippers onderzoekt of het mogelijk is om zo n persoon kortdurend ter observatie op te nemen in een psychiatrisch ziekenhuis: een time-out procedure. Dit om bij twijfel over de diagnose een completer beeld van betrokkene te krijgen, waaronder het inwinnen van informatie bij de familie. Een dergelijke ingreep moet zeer zorgvuldig worden afgewogen, omdat het gaat om vrijheidsbeneming van mensen die geen strafbare feiten hebben gepleegd. In de Tweede Kamer ligt op dit moment een wetsvoorstel (Wet verplichte ggz). De nieuwe wet gaat uit van (ambulant) behandelen en begeleiden en stelt de gedwongen opname niet langer centraal. Er gebeurt veel, maar extra inspanning is nodig om mensen met verward gedrag zoveel mogelijk in hun eigen woonomgeving te laten leven en de maatschappelijke overlast te verminderen. In hoeverre er sprake is van verwarde personen en welke kenmerken zij hebben moet nader in beeld worden gebracht. Dit vooral met het oog op de vraag of er hiaten zijn in het bestaande zorgaanbod die wij met concrete maatregelen kunnen dichten. Dit onderzoeken wij in nauw overleg met betrokken partners in de GGZ en Verslavingszorg. Wij vertrouwen er op u met deze brief voldoende te hebben geïnformeerd over de complexe problematiek met betrekking tot verwarde personen, de wijze waarop de Opvang Verwarde Personen functioneert, de samenwerking tussen de OVP met andere partners in het veld en de bijdrage die vanuit de gemeente Den Haag wordt geleverd in de landelijke discussie omtrent de aanpak van verwarde personen. Met de meeste hoogachting, K.P. Klein J.J. van Aartsen 5/5