Jaardocument Vriend GGZ. Maatschappelijk verslag

Transcriptie

1 Jaardocument 2016 Vriend GGZ Maatschappelijk verslag 1

2 Inhoudsopgave 1. Uitgangspunten van de verslaggeving 3 2. Profiel van de organisatie 4 3. Bestuur, toezicht, bedrijfsvoering en medezeggenschap Beleid, inspanningen en prestaties 13 2

3 1 Uitgangspunten van de verslaggeving In dit Maatschappelijk Verslag geeft de directie van Vriend GGZ op beknopte wijze een overzicht het verslagjaar Voor Vriend GGZ was dit het zesde kalenderjaar, na de toelating in 2010, dat het zich op deze wijze verantwoord. Vriend GGZ was in het verslagjaar actief in verschillende regio s in het land, te weten Amsterdam, Arnhem, Twente, Groningen, West-Friesland, de Kop van Noord Holland en de Duin- en Bollenstreek. De voornaamste activiteiten bestaan uit het bieden van extramurale begeleiding aan mensen met langdurige, complexe psychiatrische problematiek. In de genoemde regio s wordt dit vooral gedaan door middel van een Vriendenhuis (inloop, dagactiviteiten en overnachting) terwijl in de regio Amsterdam cliënten ook intensief in de thuissituatie worden begeleid. Vriend GGZ is in het verslagjaar verder gegroeid in locaties, ook het aantal medewerkers is (ook in fte) gestegen. Een belangrijke impuls hiervoor is de 2-jarige financiële bijdrage van een Fonds geweest, om Vriend GGZ in haar uitbreidingsambities te ondersteunen. Het jaar 2016 heeft vooral in het teken gestaan van de verdere consolidatie en uitbouw van de transitie van AWBZ naar WMO per 1 januari 2015 en als gevolg daarvan het opbouwen van samenwerkingsrelaties met gemeenten. Vriend GGZ heeft in alle genoemde regio s contracten met de afzonderlijke gemeenten. Daarnaast zijn contracten gesloten met de gemeenten in de regio Zaanstreek Waterland en de gemeente Haarlemmermeer. De aanleiding hiervoor was het continueren van de begeleiding van reeds in begeleiding zijnde cliënten. In totaal heeft Vriend GGZ in 2016 met 62 gemeenten een WMO-contract. 3

4 2 Profiel van de organisatie 2.1 Algemene identificatiegegevens Naam verslagleggende rechtspersoon Coöperatieve Vriendenhuizen Nederland B.A.. Adres Heereweg 258 Postcode 2161 BS Plaats Lisse Telefoonnummer / Identificatienummer Kamer van Koophandel adres info@vriendggz.nl Internetpagina Structuur van het concern Vriend GGZ is in 2016 van rechtsvorm gewijzigd van Besloten Vennootschap naar Coöperatie. Daarmee is ook de statutaire naam gewijzigd naar Coöperatieve Vriendenhuizen Nederland B.A. De handelsnaam is onveranderd Vriend GGZ. Een coöperatie doet meer recht aan de visie van de organisatie en meer recht aan de zeggenschap van de (cliënten van de) Vriendenhuizen De voorbereiding voor de omzetting is in 2015 uitgebreid in voorbereiding geweest. Uiteindelijk heeft per 16 september 2016 de statutaire wijziging plaatsgevonden. Tegelijk is het statutaire adres veranderd van Amsterdam naar Lisse. Binnen de coöperatieve rechtsvorm is de algemene ledenvergadering het hoogste orgaan. Bij Vriend GGZ wordt die gevormd door een vertegenwoordiging van (de cliënten) van ieder Vriendenhuis. Daarmee kent de ledenvergadering momenteel 8 leden. Mede op basis van de Wet Toelating Zorg instellingen en de Governance code Zorg (nieuwe versie per januari 2017) is ook een Raad van Toezicht benoemd. De visie en strategische koers wordt bewaakt door de hoedsters. Zij kunnen, statutair vastgelegd, in een aantal situaties ingrijpen. De dagelijkse leiding en verantwoordelijkheid van Vriend GGZ is in handen van een 2-hoofdig Bestuur. Vriend GGZ heeft als missie: Vriend GGZ ondersteunt mensen met een psychische en/of sociale beperking bij het dagelijks leven. Doel is hen toe te rusten op een zelfredzaam bestaan en maatschappelijke participatie. Hulp en begeleiding vormen het hart van ons werk. Bijzonder is dat de vragen van klanten het aanbod van de organisatie sturen en bepalen: Vriend GGZ is niet alleen vóór klanten, ook ván klanten. Het organogram van Vriend GGZ ziet er per december 2016 als volgt uit: 4

5 Algemene ledenvergadering Coöperatieve Vriendenhuizen Nederland B.A. Hoedstersaandeel 3 leden Raad van Toezicht Voorzitter: J. Swieringa 3 leden Bestuur/Directie T.C. Over R.J. Borsje Medewerkersoverleg Centraal Bureau beleid, administratie, onderzoek Regio Amsterdam Ambulant Begeleidingsteam Vriendenhuis Amsterdam Regio Twente Vriendenhuis Enschede Vriendenwerk Enschede Regio Arnhem Vriendenhuis Velp Vriendenhuis Arnhem Vriendenwerk Arnhem Buut Vrij project Regio Noord Holland Noord Vriendenhuis De Goorn Buut Vrij project Regio Kop van Noord Holland Vriendenhuis Den Helder Regio Groningen Vriendenhuis Groningen Regio Duin- en Bollenstreek Vriendenhuis Lisse 5

6 2.3 Kerngegevens Kernactiviteiten en nadere typering Vriend GGZ is een relatief jonge aanbieder, voorheen in de AWBZ en vanaf 2015 uitsluitend actief in de WMO. Vriend GGZ wil in gesprek gaan met de klant om klant- en vraaggestuurde projecten in de GGZ te ontwikkelen en empowerment en maatschappelijke deelname van klanten te vergroten. Vriend GGZ is een bijzondere organisatie voor een bijzondere doelgroep: Allereerst zijn dat mensen met een psychische en/of sociale beperking, die zich willen handhaven in de samenleving. Toch gaat het niet om één duidelijk afgebakende doelgroep. Psychische of sociale problemen of beperkingen zijn niet exclusief voor (ex-)ggz-klanten. Vriend GGZ sluit moeilijke mensen niet uit en is daarom interessant voor verschillende kwetsbare groepen. Dat kunnen bijstandsgerechtigden of verslaafden zijn, maar ook jongeren of ouderen en andere burgers die vereenzamen en/of een beroep doen op hulpvoorzieningen. Vriend GGZ is in het najaar van 2009 opgericht. In 2010 is Vriend GGZ gestart met zorghotels in Velp en Enschede. Daarnaast werden in Amsterdam klanten intensief in hun thuissituatie begeleid. In 2011 is gestart met contracten voor de AWBZ voor de regio s Arnhem, Twente, Amsterdam en Noord Holland Noord. Vriend GGZ beschikte eind 2011 over 2 Vriendenhuizen (Velp, Enschede), 2 Vriendenwerkplaatsen (Arnhem en Enschede), 24-uurs thuisbegeleiding met daarnaast een cultureel project Lege Zondagen in het Parool Theater in Amsterdam. Vervolgens is gestart met de voorbereiding van 2 Vriendenhuizen in Obdam en Arnhem. Beide zijn in het voorjaar van 2012 van start gegaan. Eind 2012 is in Enschede een tweede locatie in gebruik genomen als slaaphuis, terwijl de eerste locatie in gebruik is gebleven als dagvoorziening. De reden van deze verandering is ingegeven door bestemmingsperikelen. In 2013 is het Vriendenhuis Arnhem uitgebreid met het naastgelegen pand. In februari 2014 is gestart met een Vriendenhuis in Groningen. In juni van dat jaar is experimenteel gestart met een in-huis Vriendenhuis met 4 slaapplaatsen in een bestaand verzorgingshuis, het Henriette Roland Holsthuis in Amsterdam Zuid Oost. Dit is in 2015 en 2016 verder uitgebreid in aantal bedden en doorstroomappartementen. Daarbij werd in februari 2015 gestart met een Vriendenhuis in Den Helder. In 2016 is zowel het Vriendenhuis Den Helder als het Vriendenhuis Obdam van locatie gewisseld. Het Vriendenhuis Obdam veranderde daarmee van naam naar Vriendenhuis De Goorn. In beide locaties nam daardoor ook de capaciteit in bedden toe. Per 1 juli 2016 ging ook het Vriendenhuis Lisse van start. In hetzelfde gebouw is vanaf die datum ook de centrale organisatie van Vriend GGZ gevestigd. In totaal nam de beddencapaciteit in 2016 toe met 38 plaatsen. Een Vriendenhuis is een eigentijdse combinatie van een zorghotel en activiteitencentrum of werkplaats nieuwe stijl. Het is laagdrempelig en goed toegankelijk. Een Vriendenhuis wordt gerund als een hotel, of zorghotel. Dit betekent dat er overnachtingen mogelijk zijn. Meestal met een capaciteit van zo n 8 tot 14 plaatsen. Te verdelen over 1- en soms 2-persoons kamers. Het motief om gebruik te maken van de overnachtingsmogelijkheid kan zeer divers zijn. Zo kunnen gasten korter of langer verblijven om tijdelijk het thuisfront te ontlasten (respijtzorg voor mantelzorgers), een (dreigende) crisis te temperen om daarmee een mogelijke opname te voorkomen, of om er even tussenuit te kunnen. Een Vriendenhuis biedt de mogelijkheid om te overnachten en om een ontbijt, een lunch en een avondmaaltijd te gebruiken. Voor de hotelgasten biedt het Vriendenhuis: veiligheid, ontspanning, een time-out, gevoel voor eigenwaarde, een niet veroordelende omgeving en een luisterend oor. In en vanuit het Vriendenhuis worden ook dagactiviteiten worden aangeboden. Cliënten betalen voor hun overnachtingen in het Vriendenhuis een bijdrage per etmaal. In 2014 is besloten om het tarief voor overnachtingen, dat al jaren op hetzelfde niveau lag, van 15,- te verhogen naar 20,- per etmaal. In 2015 en 2016 ontving Vriend GGZ innovatiesubsidies van de gemeenten Hoorn en Arnhem voor de opzet en uitvoering van Buut Vrij-projecten. Dit zijn projecten waarbij een team van ervaringsdeskundigen kortdurende en veelal praktische hulp biedt aan cliënten en/of hun mantelzorgers (respijtfunctie). Een kortdurend verblijf (van maximaal 5 nachten) in een Buut Vrijhuis behoort daarbij tot de mogelijkheden. Beide projecten zijn inmiddels (zo goed als) afgerond, waarbij de Buut Vrij-functie is geïntegreerd in het Vriendenhuis. Vriend GGZ wil dat in ieder Vriendenhuis deze functie beschikbaar is. 6

7 2.3.2 Patiënten/cliënten, capaciteit, productie, personeel en opbrengsten Begin 2016 waren 25 personeelsleden in dienst van Vriend GGZ. Eind 2016 in totaal 23 personen, verdeeld over 16,85 fte. In totaal maakten 151 cliënten met een (CIZ of) WMO indicatie in 2016 gebruik van de diensten van Vriend GGZ. Het overgrote deel daarvan via Zorg in Natura, via een PGB maakten 10 cliënten gebruik van Vriend GGZ. De zorg-omzet groeide in 2016 van ,- (2015) naar,- (excl. PGB,-). Niet voor alle gasten van de 8 Vriendenhuizen kon een indicatie worden verkregen. Gasten betalen 20 euro voor hun verblijf (overnachting en maaltijden). De individuele begeleiding en dagbesteding werd, indien mogelijk, via de WMO bekostigd. Voor de opbrengsten uit WMO en andere opbrengsten wordt verwezen naar de jaarrekening Opgemerkt moet worden dat opnieuw een fors bedrag moest worden afgeschreven voor gasten die uiteindelijk om verschillende redenen niet aan hun betalingsverplichtingen konden of, in sommige gevallen, wilden voldoen. In het verslagjaar 2016 betaalden gasten zoveel mogelijk, per maand, vooraf de factuur voor hun verblijf in een Vriendenhuis. Daarbij werd cliënten veelal aangeboden om hun maandbedrag via een machtiging te voldoen. In 2016 maakten in totaal 176 gasten gebruik van de (8) Vriendenhuizen. De verdeling over de Vriendenhuizen was als volgt: Vriendenhuis Amsterdam: 15 Vriendenhuis Velp : 25 Vriendenhuis Arnhem : 29 Vriendenhuis Enschede : 23 Vriendenhuis De Goorn : 28 Vriendenhuis Groningen : 18 Vriendenhuis Den Helder : 15 (start vanaf juli) Vriendenhuis Lisse : 23 (start vanaf juli) Verder zijn de volgende trends zichtbaar voor wat betreft problematiek en verblijf in de Vriendenhuizen: - We zien een geleidelijke verschuiving in leeftijd waarbij opvalt dat relatief meer jonge mensen (20-30 jaar) een beroep doen op een Vriendenhuis, - Het zijn meer mannen (75%) dan vrouwen die gebruik maken van een Vriendenhuis, - Het gemiddelde verblijf duurt langer, gemiddeld tussen de 6 en 12 maanden. Er zijn echter ook nog mensen die voor 1 nacht komen. Anderen zijn al langer dan 2 jaar in een Vriendenhuis, - Uitstroom door het verkrijgen van nieuwe, zelfstandige woonruimte is een probleem - De herkomst van gasten is zeer divers. We zien meer mensen die uit een opnamesituatie komen en gebruik maken van een Vriendenhuis, of juist op deze wijze een (her)opname voorkomen - De hulpvraag van gasten is steeds minder enkelvoudig, maar meer en meer complex en op verschillende levensgebieden (inkomen, huisvesting, verslaving, psychiatrische 7

8 problematiek, relationele problemen, schulden). We zien een toename in de schuldenproblematiek bij veel cliënten. - Steeds minder mensen hebben een actueel behandelcontact, maar een onderhoudscontact met een behandelaar (SPV-er) die de situatie monitort. Vaak is dit contact gelijk aan begeleiding zoals die in de WMO wordt gegeven. Het herstellen van een passende behandelrelatie, of het starten van een nieuwe therapie is vaak een belangrijk doel van de begeleiding. De beschikbaarheid van passende behandeling lijkt een toenemend probleem (wachtlijsten, indicatiecriteria) Werkgebieden Vriend GGZ werkt in de voormalige AWBZ-regio s Noord Holland Noord, Amsterdam, Arnhem, Twente, Groningen, de Kop van Noord Holland en Duin- en Bollenstreek. In 2016 is een contract gehouden of verkregen met alle gemeenten in de regio s waarin Vriend GGZ actief is. Er is eveneens met de gemeenten in de regio Zaanstreek Waterland en de gemeente Haarlemmermeer een WMO-contract gesloten. Dit om de continuïteit van begeleiding van reeds bij Vriend GGZ in begeleiding zijnde cliënten te kunnen garanderen. Met de overheveling van de begeleidingsfunctie van AWBZ (regio) naar gemeenten, is de plaats van inschrijving in het GBA van groter belang geworden. Veel gemeenten zijn bang voor een aanzuigende werking vanuit andere gemeenten of regio s door voorzieningen binnen hun gemeenten. Voor cliënten (burgers) is de aan- of afwezigheid van voorzieningen van belang. De beschikbaarheid daarvan wordt bepaald door het al dan niet verkrijgen van een indicatie, het gemeentelijk beleid t.a.v. bijvoorbeeld respijtzorg en/of tijdelijk verblijf. Voor mensen met een eigen huisvesting en de daarmee samenhangende financiële lasten, is een langer verblijf in een Vriendenhuis zonder vergoeding via gemeente niet te dragen. 2.4 Samenwerkingsrelaties Vriend GGZ is samenwerkingsrelaties aangegaan met enkele grotere zorginstellingen (GGZ organisaties, RIBW-en) en organisaties voor maatschappelijke opvang in haar werkregio s, veelal gericht op het in onderaanneming van elkaar mogelijk maken van een bij de cliënt passend dienstenpakket, of doorverwijzing naar elkaar. In het kader van verschillende vormen van gesubsidieerde arbeid of werken met behoud van uitkering werden samenwerkingsrelaties aangegaan met verschillende gemeenten. Met hen zijn ook afspraken gemaakt op het gebied van uitkeringen en inkomensbeheer van klanten in de Vriendenhuizen. Met woningbouwverenigingen wordt gezocht naar het beschikbaar krijgen van doorstroomwoningen voor klanten. Dit resulteerde in uitstroom van enkele gasten uit de Vriendenhuizen naar een woning, waarbij veelal de begeleiding door Vriend GGZ werd voortgezet. In Amsterdam is samenwerking met het SWbedrijf voor detachering van mensen met een WSW-indicatie in het ambulant begeleidersteam en Vriendenhuis. De samenwerkingsrelaties met gemeenten kregen, na de transitie van AWBZ naar WMO in 2015, in 2016 steeds meer vorm. Niet alleen de vorm van opdrachtgever en opdrachtnemer, maar ook in de gezamenlijke ambitie naar transformatie en vernieuwing van de zorg binnen de WMO. Vriend GGZ diende bij de gemeenten Arnhem en Hoorn met succes een innovatief project in. Onder de naam Buut Vrij werden deze projecten, vooral met ervaringsdeskundigen verder vorm gegeven. Op cliëntniveau werd nadrukkelijk ingezet op samenwerking met de (gemeentelijke) wijkteams. De ervaring van Vriend GGZ bij verschillende samenwerkingspartners (gemeenten, Vluchtelingenwerk, opleidingen) is dat er veelal een kennisachterstand is met betrekking tot psychiatrische problematiek. Vaak is er sprake van oordelen en vooroordelen gebaseerd op oude psychiatrie Actuele ontwikkelingen als ervaringsdeskundigheid, cliënt- en vraagsturing, zelfregie, 8

9 zijn veelal nog onbekende begrippen. In Amsterdam is een samenwerking aangegaan met het Fonds Bijzondere Noden Amsterdam (FBNA). Deze samenwerking maakt mogelijk dat Vriend GGZ aanvragen voor financiële ondersteuning kan doen voor een individuele cliënt. 9

10 3 Bestuur, toezicht, bedrijfsvoering en medezeggenschap 3.1 Normen voor goed bestuur Gezien de beperkte omvang van de nog jonge organisatie werd in de eerste jaren van het bestaan van Vriend GGZ de Zorgbrede Governancecode niet toegepast. In 2013 heeft Vriend GGZ door haar gegroeide omzet de grenzen van de vrijstelling bereikt, waarmee de toepassing van de Governancecode een voorwaarde werd. In december 2013 is een Raad van Commissarissen benoemd, zodat met ingang van 2014 volledig aan de Governancecode wordt voldaan. Door de wijziging van rechtsvorm van B.V. naar Coöperatie in 2016 zijn de gewijzigde statuten, vanwege de toelating als zorginstelling opnieuw ter toetsing aan het CIBG (agentschap van het ministerie van VWS) voorgelegd en is een Raad van Toezicht benoemd. De begin 2017 vastgestelde nieuwe Governance code Zorg vormt de basis voor de dan vast te stellen reglementen voor de Raad van Toezicht en Raad van Bestuur. 3.2 Raad van Bestuur / Directie De dagelijkse leiding van Vriend GGZ is in handen van de Raad van Bestuur bestaande uit mevrouw T.C. Over en de heer R.J. Borsje. 3.3 Toezichthouders De bijeenkomsten van de Raad van Commissarissen stonden in het verslagjaar in het teken van het wachten op goedkeuring tot omzetting van de rechtspersoon van Besloten Vennootschap naar Coöperatie. In de tweede helft van 2015 was deze omzetting intern dusdanig voorbereid dat het voornemen was dit per 1 januari 2016 notarieel te passeren. Op de valreep bleek dat de Belastingdienst en het ministerie van Financiën het voornemen tot omzetting van haar positief oordeel moest voorzien. Deze beschikking werd in juni door de Belastingdienst afgegeven. Na publicatie en wachttijd kon de acte tot omzetting per 16 september 2016 passeren. De Raad van Commissarissen van Vriend B.V. bestond in 2016 (tot 16 september) uit de volgende leden: - mw. E. Passavanti (1959, Docent SPH, Hogeschool van Amsterdam), lid op voordracht van de Cliëntenraad - dhr. J. Swieringa (1945, zelfstandig organisatieadviseur), tevens voorzitter - dhr. M. Schramade (1970, zelfstandig ondernemer en consultant Zorg en Welzijn) In het verslagjaar kwam de Raad van Commissarissen 2 keer bijeen in vergadering. Zij bespraken daarbij o.a. de voortgang tot omzetting naar Coöperatie en stelden, via mandatering van dhr. Schramade, de Jaarrekening 2015 vast. In de eerste ledenvergadering van de Coöperatieve Vriendenhuizen Nederland B.A. op 26 oktober 2016 zijn bovengenoemde 3 personen door de ledenvergadering benoemd tot Raad van Advies. Voor het behouden van de toelating op grond van de Wet Toelating Zorginstellingen (WTZi) is echter een Raad van Toezicht noodzakelijk. Door goedkeuring van een statutenwijziging in de algemene ledenvergadering op 29 december 2016 is de Raad van Advies per die datum omgezet 10

11 naar Raad van Toezicht. Dezelfde personen die de Raad van Advies vormden vormen daarmee de Raad van Toezicht. De Raad van Advies c.q. Raad van Toezicht kwam in die periode 1 keer bij elkaar. Zij bezochten in die periode ook de 3 ledenvergaderingen van de Coöperatie. De honorering van de voorzitter van de Raad van Commissarissen / Raad van Toezicht bedraagt 3.000,- per jaar. De honorering van de overige leden van de Raad van Commissarissen / Raad van Toezicht bedraagt 1.500,- per jaar. 3.4 Bedrijfsvoering De eerste jaren van Vriend GGZ werden gekenmerkt door een groei in omzet. In het verslagjaar 2016 groeide de omzet weliswaar iets, maar bescheiden. Om risico s te beheersen was de financiële administratie aan een extern administratiebureau uitbesteed. Met ingang van 2013 is de administratie, uit overwegingen van kostenbesparingen, voor het overgrote deel weer door Vriend GGZ zelf gedaan. Een extern boekhoudkantoor verricht periodieke controles en doet de loonadministratie. Door middel van periodieke rapportages aan de directie wordt de voortgang in productie, het inkomsten- uitgavenpatroon en de externe ontwikkelingen m.b.t. relevante regelgeving gevolgd. De lokale Vriendenhuizen worden ondersteund door een zo klein mogelijk servicebureau waar verschillende diensten en functies in zijn ondergebracht: PR, marketing, ICT, cliëntenadministratie, financiële, personele en salarisadministratie, HRM, scholing en coaching, directie. Als organisatieprincipe hiervoor geldt: 'lokaal wat lokaal kan, alleen centraal wat nodig is'. Hierbij wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van flexibele werkplekken en ict-toepassingen. Ook op het servicebureau kunnen klanten meewerken op werkervaringsplaatsen en doorstromen naar betaalde functies. Zij worden daarbij werkinhoudelijk begeleid door een collega/jobcoach. Vanwege de daardoor wisselende bezetting stelt dit hoge eisen aan de flexibiliteit van de organisatie en de vaste kern van medewerkers. Ook het inrichten van de bedrijfsprocessen stelt hoge eisen. De eisen in de sector op het gebied van kwaliteitsnormering, administratieve organisatie en interne controle, alsmede de transparantie-eisen, vragen een juiste balans tussen het zelf vraaggericht (kunnen) doen en uitbesteding. In de zomer van 2015 werd de toezegging ontvangen van een, hier niet nader te noemen, Fonds dat Vriend GGZ in haar uitbreidingsambities gedurende 2 jaar financieel ondersteund. Er worden voor de volgende deelaspecten bijdragen ontvangen: - opleiding ondersteuners t.b.v. de verdubbeling van het aantal Vriendenhuizen - uitbreiding van de backoffice - onderzoek beschrijving methodiek Vriend GGZ - wijziging rechtspersoon naar coöperatie In 2016 werden bovengenoemde aspecten verder vormgegeven, o.a. gefaciliteerd door een (tijdelijke) personele uitbreiding op deze gebieden. Vanwege de start van Vriendenhuis Lisse in een ruimere locatie dan nodig voor het Vriendenhuis, is op dat adres vanaf juli 2016 ook het centrale servicebureau en bestuur gevestigd. 3.5 Cliëntenraad Vriend GGZ is een organisatie die cliëntsturing hoog in het vaandel heeft staan en dit, naast de inzet van ervaringsdeskundigheid, in alle elementen van haar werk een plaats geeft. Dat betekent dat de begrippen cliëntsturing, vraagsturing, ervaringsdeskundigheid, zelfregie, empowerment en 11

12 vergelijkbare begrippen leidend zijn in de organisatieopbouw van Vriend GGZ. Er is geen nieuw project gestart zonder dat er een initiatiefgroep is geïnstalleerd die voor het grootste deel bestaat uit (ex-)cliënten en/of ervaringsdeskundigen. Daarnaast huldigt Vriend GGZ het streven dat 50% van haar betaalde krachten bestaat uit mensen die, naast de voor de functie benodigde kwalificaties, beschikken over eigen ervaring als cliënt in de GGZ. Eind 2012 is de Cliëntenraad van Vriend GGZ opgericht. In oktober 2015 vond een bijeenkomst plaats van de Cliëntenraad met een afvaardiging van de Raad van Commissarissen in aanwezigheid van de Directie om over de coöperatievorming van gedachten te wisselen. Daarmee werd ook de basis gelegd voor een organisatie- en rechtsvorm die de zeggenschap van de cliënten van de Vriendenhuizen binnen Vriend GGZ nog meer recht zou doen. Vanaf medio 2016, toen de wijziging naar coöperatie een feit was, werd de cliëntenraad dan ook opgevolgd door de algemene ledenvergadering. Binnen de coöperatie is de algemene ledenvergadering het hoogste orgaan en beslist, binnen statutaire vastgelegde voorwaarden, o.a. over: - strategisch beleid en jaarplan van de organisatie - begroting voor het volgend boekjaar - jaarrekening en decharge van het bestuur - jaarverslag en het gevoerde bestuur Daarnaast worden bestuurders en toezichthouders benoemt door de ledenvergadering. De leden van de ledenvergadering worden gevormd door de afzonderlijke Vriendenhuizen. Dat wil zeggen dat cliënten van ieder Vriendenhuis een (vaste) afgevaardigde in de ledenvergadering hebben, die hun gezamenlijke standpunt vertegenwoordigd. Ieder lid (Vriendenhuis) heeft in de ledenvergadering 1 stem. De ledenvergadering komt minimaal 2 keer per jaar bij elkaar en zoveel vaker als de leden en/of het bestuur dat nodig vinden. Hiermee wordt in de ogen van Vriend GGZ voldaan aan een optimale vorm van cliënten (mede) zeggenschap. 12

13 4 Beleid, inspanningen en prestaties 4.1 Meerjarenbeleid Vriend GGZ ondersteunt mensen met een psychische en/of sociale beperking bij het dagelijks leven. Doel is hen toe te rusten op een zelfredzaam bestaan en maatschappelijke participatie. Hulp en begeleiding vormen het hart van ons werk. Bijzonder is dat de vragen van klanten het aanbod van de organisatie sturen en bepalen: Vriend GGZ is niet alleen vóór klanten, ook ván klanten. Klanten krijgen over het algemeen namelijk niet de hulp die zij vragen, maar dat wat de instellingen en hulporganisaties belangrijk vinden. Bovendien hebben zij last van schotten tussen regelingen: de ene instelling ziet hen louter als werknemer, de ander alleen als uitkeringsgerechtigde en de derde uitsluitend als cliënt. Vriend GGZ splitst mensen niet in een gezond en een ziek deel. Wij zien klanten in hun geheel, met hun mogelijkheden en beperkingen. Vriend GGZ biedt wat klanten nodig hebben, inclusief de hulp om dat te verwoorden. Vriend GGZ is innovatief en wil dat uitdragen naar zowel de GGZ als de rest van de samenleving. Samengevat wil Vriend GGZ: - Vraaggestuurde hulp leveren. - Werkgelegenheid creëren voor mensen met psychische problemen in het heden of verleden. - De maatschappij laten zien dat mensen met langdurige psychische problemen kunnen meedoen. Om dit te realiseren zal Vriend GGZ bevorderen dat: - er in de organisatie op gelijkwaardige wijze ervaringsdeskundigen naast gewone professionals werken, - de klant de middelen en instrumenten ter beschikking heeft om te sturen, bij te sturen en te toetsen. In de eerste plaats zijn eigen traject. - er op systematische wijze ervaringskennis wordt aangeboden, hiervoor wordt onder meer aansluiting en inspiratie gezocht bij andere in het land beschikbare ervaringskennis. - er samenwerking ontstaat tussen gemeenten, zorgverzekeraars, maatschappelijke organisaties, cliëntenorganisaties en Vriend GGZ om de doelstelling Meedoen te realiseren. Het bijzondere aan Vriend GGZ is dat het personeelsbestand voor een belangrijk deel bestaat uit (voormalige) klanten van de GGZ. Mensen komen binnen als klant en kunnen als zij dat willen en daartoe zijn toegerust doorstromen naar vrijwillige of betaalde functies binnen de organisatie. Doelstelling is dat 50% van de betaalde functies bij Vriend GGZ wordt ingevuld door ervaringsdeskundigen. Deze doelstelling wordt met 70% momenteel ruim gehaald. Deze combinatie van ervarings- en professionele deskundigheid leidt tot nieuwe kennis, vaardigheden en methodieken. Vriend GGZ creëert op deze wijze werkgelegenheid voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en draagt haar steentje bij aan verminderen van het personeelstekort in de zorg. 4.2 Algemeen beleid verslagjaar In het verslagjaar heeft Vriend GGZ de reeds bestaande Vriendenhuizen in Enschede, Velp, Arnhem, Obdam (De Goorn), Groningen, Amsterdam en Den Helder geconsolideerd en uitgebouwd. De kleinschalige Vriendenwerkplaatsen in Velp en Enschede zijn op bescheiden schaal doorontwikkeld. Daarnaast is een Vriendenhuis gestart in Lisse, tevens de statutaire vestigingsplaats voor de coöperatie. 13

14 Ook het aanbod van de 24-uurs thuisbegeleiding in Amsterdam is gecontinueerd op geleide van vragen van cliënten en/of verwijzingen van collega-instellingen. Het personeelsbestand is in aantal gestabiliseerd en in aantal min of meer gelijk gebleven met Bij wisselingen worden vooral mensen met eigen ervaring als cliënt in de GGZ gezocht om in betaalde functies aan te stellen. Middels interne cursussen Ervaringsdeskundigheid werden verschillende groepen cliënten geschoold in de ondersteuning van andere cliënten als ervaringsdeskundige werker. Daarnaast zijn in Amsterdam een 4-tal mensen werkzaam in het ambulante team en Vriendenhuis die vanuit het SW-bedrijf zijn gedetacheerd in het begeleidersteam. De locatie waar het Vriendenhuis Den Helder in 2015 van start ging is, mede op verzoek van de gemeente, begin 2016 afgestoten. De druk op de toch al te veel belaste, omgeving was naar het inzicht van de gemeente te groot. In de omgeving waren meerdere zorginstellingen met hun cliënten gevestigd. In juni 2016 heeft het Vriendenhuis Den Helder een herstart gemaakt op een nieuwe locatie. Voor het Vriendenhuis Obdam werd al langer gezocht naar een alternatieve locatie. Qua vergunning rustten op de locatie dusdanige beperkingen, dat het Vriendenhuis binnen de WMO niet optimaal kan functioneren. In september kon worden verhuisd naar een voormalig klooster in De Goorn, waarmee het Vriendenhuis ook die naam kreeg. Het Vriendenhuis Lisse startte in juni 2016, ook in een voormalig klooster. In het kader van innovatiegelden werd in 2015 in Arnhem en Hoorn met succes een project Buut Vrij ingediend. Dit project is in samenwerking met een lokale partner uitgevoerd en richt zich op de ondersteuning en kortdurende hulpinterventies van mensen met psychische klachten en hun mantelzorgers (respijtzorg). Het streven is om de Buut Vrij functie te integreren in alle Vriendenhuizen. In 2016 is veel tijd en energie besteed aan nader overleg met gemeenten en hun vertegenwoordigers. Veelal moest aandacht worden besteed aan de werkwijze van Vriend GGZ met de inzet van ervaringsdeskundigen en de erkenning van gemeenten daarvoor. Na het transitiejaar 2015 was merkbaar dat in 2016 bij gemeenten meer (beleids-)ruimte ontstond voor nieuwe werkwijzen binnen de WMO en daarmee ook ruimte voor de werkwijze van Vriend GGZ en de Vriendenhuizen. 4.3 Algemeen kwaliteitsbeleid In de loop van 2016 is besloten om ook een erkend kwaliteitscertificaat te gaan behalen. De verwachting was dat gemeenten met een verder uitgewerkt landelijk kwaliteitskader zouden komen. Dit bleef echter uit, terwijl er wel eisen voor kwaliteitssystemen bleven bestaan. Vanaf juni 2016 is intensief gewerkt, ook door formatieruimte vrij te maken en extern advies in te huren, aan het kwaliteitstraject, dat eindigt met het behalen van het ISO kwaliteitscertificaat in begin De eerste audits door de certificerende organisatie vonden in december plaats. Vervolgens zal een team van geïnteresseerde en daartoe toegeruste cliënten en ervaringsdeskundigen, periodieke interne audits uitvoeren, om de kwaliteit te toetsen en op peil te houden. Een belangrijk element in het kwaliteitsbeleid is de start van het onderzoek naar de methodiek van Vriend GGZ in Dit wordt uitgevoerd door het Instituut voor Gebruikers Participatie en Beleid uit Amsterdam. Ook in 2016 werden maandelijkse bijeenkomsten georganiseerd voor cliënten en medewerkers van Vriend GGZ. Iedere bijeenkomst stond een ander thema centraal en werd de bijeenkomst in een ander Vriendenhuis gehouden. Er werden in totaal 11 dergelijke bijeenkomsten gehouden. De bijeenkomsten werden steeds door zo n 25 mensen bezocht. De laatste bijeenkomst vond in november plaats, waarna de resultaten verder worden uitgewerkt. In de eerste helft van 2017 zal het eindrapport worden gepresenteerd en besproken met de belangrijkste stakeholders van Vriend GGZ; de gemeenten en hun inwoners. 14

15 4.4 Kwaliteitsbeleid ten aanzien van cliënten Kwaliteit van zorg Als onderdeel van het eerder genoemde onderzoek door het IGPB is de zomermaanden van 2016 een cliententevredenheidsonderzoek door hen uitgevoerd. In totaal 60 cliënten en 20 naastbetrokkenen van hen deden mee aan de het onderzoek. Zij kwamen uit 7 verschillende locaties en dekten daarmee 35 % van het totale cliëntenbestand van Vriend GGZ. Clienten Allereerst is geïnventariseerd wat voor cliënten de redenen zijn om bij Vriend GGZ te komen: Tabel: Redenen om naar Vriend GGZ te komen Redenen om naar Vriend GGZ te komen N % B 1) een dreigende crisis te bezweren, ) het thuisfront ontlasten, ) er even tussenuit te kunnen zijn en op adem te komen ) minder andere vormen van zorg te hoeven gebruiken ) het verminderen van de belasting van mijn mantelzorgers ) een zinvolle dagbesteding ) werkervaring opdoen ) participeren in de samenleving ) zelfvertrouwen vergroten ) krijgen van noodzakelijke steun bij huishouden, administratie, financiën 11) leren hoe eigen problemen beter te hanteren ) beter voor mezelf leren zorgen ) meer sociale contacten opdoen ) verbetering in dagstructuur ) meer initiatief leren nemen, meer eigen regie ) leren sociale en communicatieve vaardigheden ) vaardigheden leren die nodig zijn om als ervaringsdeskundige te werken 18) voor psychische steun ) leren omgaan met geld ) tijdelijke huisvesting De hoogste score is er voor zelfvertrouwen vergroten (item 10). Ook andere aspecten van persoonlijk herstel scoren hoog, zoals leren hoe eigen problemen te hanteren (item 11), psychische steun (item 18) verbetering dagstructuur (item 14) en een dreigende crisis bezweren (item 1). Wat betreft sociaal herstel scoren meer sociale contacten opdoen (item 13) en leren sociale en communicatieve vaardigheden (item 16) hoog. Wat betreft maatschappelijk herstel zijn zinvolle dagbesteding (item 6), werkervaring opdoen (item 7), participeren in samenleving (item 8) en vaardigheden leren om als ervaringsdeskundige te werken (item 17) vaak gescoord. En tenslotte zijn er ook een aantal heel; praktische redenen, waarin tijdelijke huisvesting ( item 20) voor relatief veel deelnemers een belangrijk motief is. In deze tabel geeft de laatste kolom aan hoeveel mensen een bepaald motief als één van de drie voor hen belangrijkste motieven geldt. Een zinvolle dagbesteding wordt het meest genoemd (16 x). Daarna 13 x werkervaring opdoen en 12 x zelfvertrouwen opdoen, ervaringsdeskundige worden en tijdelijke huisvesting. 15

16 Vervolgens is gevraagd naar de resultaten dire clienten op door hen zelf aangegeven doelen hebben behaald. In deze tabel wordt eerst een algemeen overzicht van alle respondenten gegeven. In de tabel betekent een dubbele ++ veel resultaat. Een enkele + voldoende resultaat. Vervolgens +/ geen resultaat en een is achteruitgang. De laatste kolom geeft het aantal respondenten aan dat waarvoor het betreffende resultaat niet van toepassing is. Tabel: Resultaten Resultaten /- - nvt 1. Er zijn een of meer dreigende crisissen voorkomen Mijn thuisfront is ontlast ik ben op adem gekomen ik gebruik minder andere vormen van zorg er is minder belasting van mijn mantelzorgers ik heb een zinvolle dagbesteding ik doe relevante werkervaring op ik participeer meer in de samenleving mijn zelfvertrouwen is vergroot ik krijg noodzakelijke steun bij huishouden, administratie ik leer hoe ik eigen problemen beter kan hanteren ik zorg goed voor mezelf ik heb meer sociale contacten ik heb een goede dagstructuur, ik heb meer initiatief en meer eigen regie ik leer sociale en communicatieve vaardigheden, ik leer vaardigheden die nodig zijn om als ervaringsdeskundige te werken 18. ik heb nu goede psychische ondersteuning mijn huis is beter op orde mijn geldzaken zijn beter op orde In deze tabel komt tot uitdrukking dat alle resultaten door het merendeel van de respondenten gehaald worden. De scores ++ en + zijn bij elkaar opgeteld altijd hoger dan dde scores +/- of -. Er is één uitzondering, namelijk mijn geldzaken zijn beter op orde (item 20) Op éen item, mijn huis is beter op orde (item 19) zijn er ook bijna evenveel +/- als + en ++. De score +/-, geen verandering dus, scoort relatief vaak op de items Ik zorg goed voor mezelf (item 12), ik heb een goede dagstructuur (item 14), sociale en communicatieve vaardigheden (item 16), en Ik heb nu goede psychische ondersteuning (item18) De score -, dus achteruitgang, komt bij elk item wel enkele keren voor, maar het meest (7 of 8 x) bij drie items: ik krijg noodzakelijke steun bij huishouden, administratie (item 10), ik heb meer sociale contacten (item 13) en mijn geldzaken zijn beter op orde (item 20). Naastbetrokkenen Naast betrokkenen zien veranderingen bij de naasten voor wie zij mantelzorger zijn. We hebben eerst geïnventariseerd wat voor soort resultaten door hen zoal geconstateerd worden. Daarna zijn die op een rijtje gezet en hebben we aan de naastbetrokkenen gevraagd de betreffende punten te scoren. ++ is veel vooruitgang, + is voldoende vooruitgang, =/- betekent dat het hetzelfde is gebleven en is achteruitgang. 16

17 Tabel: door naastbetrokkenen geconstateerde resultaten De resultaten die naastbetrokkenen zien van naastbetrokkenen nvt 1 Er zijn minder gedragsproblemen Er zijn minder maatschappelijke problemen zoals overlast Hij/zij houdt beter rekening met anderen Hij/zij is minder vaak ziek Hij/zij gebruikt minder medicijnen ten gevolge van Vriend GGz Er is dankzij VriendGGz minder zorg nodig van andere instanties Er is een opname uitgesteld of zelfs voorkomen Hij/zij is meer gemotiveerd geraakt om zorg te accepteren In de tabelkomt naar voren dat de naastbetrokkenen vooral verbeteringen scoren in de tweede kolom met een + en geen veranderingen in de 3de kolom met een +/-. Er zijn op de meeste punten wel enkele scores met ++. Achteruitgang met een - scoort ook meestal enkele keren, maar scoort minder vaak dan vooruitgang. De resultaten voor naastbetrokkenen zelf Voor de naastbetrokkenen zijn er ook resultaten voor hen zelf. In tabel 17 wordt daar op ingegaan. Tabel: Resultaten voor naastbetrokkenen zelf nvt 1 Thuis is er nu meer rust We hebben nu beter contact Ik haal meer voldoening uit de zorg die ik doe Ik word meer ontlast Ik voel me meer ontspannen Ik kom nu meer aan mezelf toe Ik heb meer tijd voor mijn eigen sociale contacten Ik verzuim nu minder van mijn werk Door Vriend GGz heb ik zelf minder last van lichamelijke klachten Door Vriend GGz heb ik zelf minder medicijnen nodig Positieve resultaten zijn er wat betreft rust thuis, beter contact, voldoening uit zorgtaken en minder drukte c.q. meer ontspanning. Daardoor komen zij meer aan zichzelf toe. Maar dat geldt niet voor iedereen. Voor sommigen is het er niet beter op geworden, of zelfs minder goed. 4 naastbetrokkenen geven bv aan dat ze meer last hebben van lichamelijke klachten. Conclusies Het onderzoek levert interessante resultaten op, maar is niet helemaal representatief gezien het aantal deelnemers. De deelname van bewoners van de Vriendenhuizen blijft onder de maat. Relatief hebben meer deelnemers meegedaan die ook rollen vervullen in de ondersteuning, zowel in de vriendenhuizen als in de ambulante ondersteuning. De redenen waarom de deelnemers naar Vriend GGZ komen hebben te maken met persoonlijk herstel, social herstel en maatschappelijk herstel. Daarbij spelt soms ook de behoefte van praktische ondersteuning op gebied van huisvesting, huishoudelijke taken en financiën op orde krijgen een rol. Belangrijk is om te constateren dat de deelnemers heel goed in staat zijn om aan te geven wat hun motieven zijn. De resultaten die deelnemers vervolgens behalen bij Vriend GGZ zijn over het algemeen zeer 17

18 goed te noemen. De meeste deelnemers geven aan sterk vooruit of voldoende vooruit te gaan op de punten die voor hen belangrijk zijn. Dit geldt overigens niet voor iedereen. Er zijn ook schommelingen en soms is er geen verandering. Ook naastbetrokkenen van cliënten van Vriend GGz constateren belangrijke verbeteringen bij de betreffende naasten. Zij constateren over het algemeen minder vooruitgang en ook dat het hetzelfde is gebleven, maar het algemene beeld is positief. Voor de naastbetrokkenen zelf is het effect voor velen dat er meer rust is thuis, beter contact, voldoening uit zorgtaken en minder drukte c.q. meer ontspanning. Daardoor komen zij meer aan zichzelf toe. Aanbevelingen - Bij een volgend onderzoek dient er meer aandacht te zijn voor het onderzoek zodat de respons hoger wordt - De aandacht voor herstel is bij Vriend GGz heel goed ingericht, maar er zijn veel cliënten die meer psychische hulp nodig hebben. Daarvoor dient meer aandacht te zijn. - Voor praktische zaken zoals ondersteuning bij financiën en huishouding en zoeken van huisvesting is ook meer aandacht nodig. De resultaten van dit cliententevredenheidsonderzoek worden in de eerstvolgende ledenvergadering in 2017 gepresenteerd, waarna een besluit zal worden genomen overde resultaten en aanbevelingen Klachten Vriend GGZ heeft zich, als betrekkelijk kleine zorgaanbieder, aangesloten bij het Klachtenportaal Zorg. Zij voeren de klachtenregeling uit. In het verslagjaar zijn geen klachten ontvangen. 4.5 Kwaliteit ten aanzien van medewerkers Personeelsbeleid Het bijzondere aan Vriend GGZ is dat het personeelsbestand voor een belangrijk deel bestaat uit (voormalige) klanten van de GGZ. Mensen komen binnen als klant en kunnen als zij dat willen en daartoe zijn toegerust doorstromen naar vrijwillige of betaalde functies binnen de organisatie. Doelstelling is dat 50% van de betaalde functies bij Vriend GGZ wordt ingevuld door ervaringsdeskundigen. Deze doelstelling wordt momenteel ruim gehaald. Deze combinatie van ervarings- en professionele deskundigheid leidt tot nieuwe kennis, vaardigheden en methodieken. Vriend GGZ creëert op deze wijze werkgelegenheid voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en draagt haar steentje bij aan verminderen van het personeelstekort in de zorg. De medewerkers van Vriend GGZ voldoen aan de beroepskwalificaties en eisen die gesteld worden in de reïntegratie- welzijns- of zorgsector. De in te zetten personeelsleden hebben ervaring op het werkterrein en/of als klant van de Geestelijke Gezondheidszorg en werken op Hbo-niveau. Daarbij ontwikkelt Vriend GGZ een personeels- en opleidingsbeleid dat: - voortdurende wederzijds beïnvloeding van ervaringsdeskundigheid en professionele deskundigheid stimuleert, waardoor nieuwe methodieken kunnen worden ontwikkeld. 18

19 - door coaching, intervisie en training medewerkers in voortdurende ontwikkeling wil houden, waarmee minimaal wordt voldaan aan de in de sector gebruikelijke standaarden. - klanten, onder andere door stages, actief in de gelegenheid stelt om werknemer van Vriend GGZ te worden Kwaliteit van het werk Vriend GGZ heeft in december 2013 haar eerste medewerkersraadpleging gehouden. Er was een respons van 59% (10 van de 17 medewerkers). De raadpleging betrof de volgende items: functie, werkdruk, leidinggevenden, arbeidsvoorwaarden, samenwerking en werksfeer, opleiding en ontwikkeling, organisatie. Het gemiddelde waarderingscijfer voor Vriend GGZ was een In de eerste helft van 2017 zal een volgende medewerkersraadpleging worden uitgevoerd. 4.6 Samenleving en belanghebbenden Zoals eerder beschreven onderhoudt Vriend GGZ samenwerkingrelaties met andere GGZinstellingen zoals RIBW-en en geïntegreerde GGZ-organisaties, ook op het gebied van verslavingszorg. Verder werd in 2016 ook de begeleiding voortgezet van cliënten die via het justitieel kanaal bij Vriend GGZ kwamen. Met gemeenten wordt vanwege verschillende onderwerpen (inkomen, (gesubsidieerd) werk, huisvesting, schuldhulpverlening) een samenwerking opgebouwd en onderhouden. Net als met woningbouwverenigingen en corporaties voor het verkrijgen van woningen voor doorstroming uit de Vriendenhuizen. Regionale cliëntenorganisaties zijn gesprekspartner om de werkwijze van Vriend GGZ verder te kunnen ontwikkelen en aan te laten sluiten op regionaal gesignaleerde behoeften. Met de gemeenten wordt de inkooprelatie zowel financieel-technisch als inhoudelijk onderhouden middels onder andere het periodiek overleg. Met alle partijen wordt in allerlei verbanden door medewerkers en klanten van Vriend GGZ contact onderhouden als uitwerking van overheveling van de functie Begeleiding van de AWBZ naar de WMO. Over het algemeen blijkt dat Vriendenhuizen en hun werkwijze goed aansluiten bij de WMO nieuwe stijl, waarbij gemeenten de regierol vervullen. Over de inzet en erkenning van ervaringsdeskundigen als begeleiders van andere burgers is nog veel terrein te winnen. Vriend GGZ verwacht wat dat betreft veel van de in 2017 te organiseren bijeenkomsten met gemeenten waarin het onderzoek naar de werkwijze zal worden gepresenteerd. Geleidelijk ontstaat bij gemeenten ruimte voor deze emanciperende en empowerende werkvorm. Een enkele gemeente is inmiddels bereid om met Vriend GGZ ook na te denken over alternatieve financieringsvormen voor het Vriendenhuis-concept. Vanuit deze optiek is het ook dat Vriend GGZ heeft besloten om, vanuit strategische afwegingen, haar organisatie de komende jaren in aantal Vriendenhuizen te laten vergroten. Zoals eerder genoemd zijn hiervoor extern financiële middelen beschikbaar gesteld. Door de omvorming van rechtspersoon naar een coöperatie, wordt meer recht gedaan aan de zeggenschap van de Vriendenhuizen binnen de organisatie. Daarbij is het de bedoeling dat de lokale Vriendenhuizen zich op termijn zelf ook ontwikkelen tot een eigen coöperatie, waarmee ook kansen ontstaan voor lokale netwerkpartners om te participeren. 19

20 4.7 Financieel beleid Voor een inzicht in de behaalde omzet en resultaten van Vriend GGZ in 2016 wordt verwezen naar de Jaarrekening