Handreiking. Alkmaar sterk in Wijkgerichte Inburgering: Werving van vrijwillige inburgeraars

Transcriptie

1 Handreiking Alkmaar sterk in Wijkgerichte Inburgering: Werving van vrijwillige inburgeraars

2 1. Inleiding Wijkgerichte Inburgering in Alkmaar De gemeente Alkmaar heeft in de afgelopen twee jaar invulling gegeven aan het innovatietraject wijkgerichte inburgering. Het is een aanpak die onderdeel uitmaakt van de innovatietrajecten uit het Deltaplan inburgering, dat minister Vogelaar in 2007 heeft opgesteld. Het plan richt zich op verbetering en vereenvoudiging van de uitvoering van de Wet inburgering. De gemeente Alkmaar formuleerde in 2008 haar belangrijkste doelstellingen in een plan van aanpak voor dit innovatietraject: de verbetering van het bereik van vooral de vrijwillige inburgeraars het bereiken van duurzame participatie vanuit de wijkgerichte inburgering. De reguliere inburgering heeft zich tot vorige jaar gericht op de verplichte inburgeraars. Met de komst van de wijkgerichte inburgering wordt het spectrum ook verbreed naar ook andere mensen van etnische afkomst die behoefte hebben aan de Nederlandse taal en hiervoor de inburgering vrijwillig willen volgen. De aanpak bij de wijkgerichte inburgering verschilt dan ook van de reguliere inburgering omdat de vrijwillige inburgeraars niets verplicht zijn totdat zij een inburgeringsovereenkomst tekenen. De nadruk van deze aanpak ligt op het organiseren van verleidende activiteiten om potentiële vrijwillige inburgeraars te stimuleren om deel te nemen aan de inburgering en hun taalniveau te verbeteren. In Alkmaar wordt de (wijkgerichte) inburgering uitgevoerd door Bureau Inova. Zij voeren in dit verband de opdracht van de wijkgerichte inburgering uit. De gemeente Alkmaar voert hierover de regie. Samen met Bureau Inova en diverse partners in de wijk zijn er tussen juli 2009 en juni 2010 een fl ink aantal stappen ondernomen om dit innovatietraject handen en voeten te geven in de praktijk. In deze handreiking worden de diverse methoden van werving toegelicht die de gemeente Alkmaar heeft ontwikkeld. Tevens komt de visie die er aan ten grondslag ligt aan de orde, alsmede de samenhang tussen de verschillende benaderingen van de doelgroep. Deze handreiking vormt samen met een tal van andere handreikingen de publicatie van de activiteiten rondom de wijkgerichte inburgering in Alkmaar. Deze komen ten goede van de kennistransfer over de wijkgerichte inburgering voor de overige gemeenten in Nederland. De innovatieve activiteiten van de wijkgerichte inburgering zijn het product van een intensieve samenwerking tussen de gemeente Alkmaar, Bureau Inova en diverse partners in de wijk. Daarnaast hebben migranten een belangrijke bijdrage aan dit innovatietraject geleverd door zowel in de denkfase als in de uitvoeringsfase betrokken te zijn. Andere handreikingen wijkgerichte inburgering uit Alkmaar die worden gepubliceerd zijn: Van trajectbegeleider naar participatiecoach Brugklassen als methodiek voor Empowerment & Emancipatie Van inburgering naar participatie

3 1.1 Context Naast Overdie als krachtwijk van Alkmaar zijn er ook 4 andere Wij de wijken die aandacht nodig hebben: Kooimeer, Oudorp, De Mare en De Hoef. In dit innovatietraject is zowel op beleidsals op operationeel niveau aansluiting in de wijken gezocht. Elke wijk kenmerkt zich door de aanwezigheid van verschillende organisaties en instellingen en de aanwezigheid van verschillende bevolkingsgroepen. Dit resulteert in verschillende netwerken of structuren per wijk of buurt waarin de inburgering zich heeft kunnen nestelen. 1.2 Visie Iedereen in Alkmaar doet mee. Iedereen die niet in staat is om op eigen kracht mee te doen kan daarbij begeleid en ondersteund worden. De inburgering wordt in dit verband gezien als een middel of instrument om mee te doen want meedoen is meer dan alleen het leren van de Nederlandse taal. Degenen die niet of nauwelijks meedoen zijn een kwetsbare groep die zich vanuit hun eigen referentiekader niet kunnen vinden in het huidige participatieaanbod. Door middel van empowerment kunnen migranten een eigen perspectief ontwikkelen waarbij zij hun eigen mogelijkheden en kracht (ik-ontwikkeling) kunnen gebruiken om mee te doen. Daarnaast is de inburgering niet alleen een zaak van de migranten en vluchtelinggemeenschappen, maar ook van de rest van de Nederlandse samenleving. Om taal te kunnen leren en te kunnen participeren is er ook de gelegenheid (aanbod) nodig om dit te doen. Organisaties en instellingen in de wijk vinden weinig aansluiting bij de behoeften van de allochtone burgers waardoor het aanbod niet goed op deze doelgroep kan aansluiten. Hierdoor wordt er te weinig gebruik gemaakt van de voorzieningen door de allochtone doelgroepen en is er een geringe vertegenwoordiging van allochtone werknemers binnen Nederlandse instellingen. Door middel van interculturalisatie kan de werkwijze van instellingen en organisaties beter afgestemd worden op de behoeften van de doelgroepen door o.a. het ontwikkelen van vaardigheden waardoor deze beter en eerder herkend kunnen worden. Daarnaast kan een instelling door het vormen van een divers personeelsbestand de werkzaamheden beter afstemmen op de allochtone doelgroep waardoor er een betere aansluiting ontstaat. Empowerment & Interculturalisatie gaan hand in hand als het gaat om het creëren van een samenleving waarin men kan participeren, elkaar kan herkennen en uiteindelijk versterken. 1.3 Strategie op hoofdlijnen - Verkrijgen van inzicht in de leefwereld van migranten en vluchtelingengemeenschappen zodat aanbod op maat ontwikkeld kan worden. - Focus op de spanningsvelden op het gebied van integratie door inburgering & ontmoeting te verbinden. - Aansluiten bij aanwezige instellingen en organisaties en aan bestaande initiatieven in de wijk waar vrijwillige inburgeraars zich mogelijk kunnen bevinden. - Samendoen met de allochtone doelgroep door hen een actieve rol in zowel de denkfase als in de uitvoering te geven. - Out of the box denken om zo knelpunten als kansen te zien en te komen tot innovatieve activiteiten. - In de samenwerking als partners op trekken waarin er organisatie belangen overstijgend gewerkt wordt en gezocht kan worden naar gezamenlijke belangen zodat men elkaar kan versterken.

4 2. Werving van vrijwillige inburgeraars Een van de hoofddoelstellingen van het innovatieproject is het bereiken en werven van vrijwillige inburgeraars. Enerzijds is er gekozen om aan te haken op bestaande initiatieven en vindplaatsen in de wijken waar potentiële vrijwillige inburgeraars zich bevinden zoals in ouderkamers of consultatiebureaus. Anderzijds is er gekozen om in samenspraak met de organisaties en instellingen in de wijk activiteiten te organiseren en vindplaatsen te creëren om de potentiële vrijwillige inburgeraars te bereiken. In de samenwerking met organisaties en instellingen is gewerkt aan een gedeelde visie over het werken met allochtone wijkbewoners waardoor er meer inzicht en kennis is over deze doelgroep. Hierin is de boodschap Het begint met taal helder meegenomen om de inburgering op een eenduidige wijze te presenteren naar de doelgroep. Tenslotte is de rol van de allochtonen in de werving van vrijwillige inburgeraars erg belangrijk. Een groot deel van de verantwoordelijkheid voor het emancipatieproces ligt bij de doelgroep zelf. In zowel de denk- als de uitvoeringsfase zijn deze verantwoordelijkheden opgepakt door etnische zelforganisaties en een klankbordgroep Inburgeraars die de stem van de doelgroep vertolken. Hieronder komen de volgende wervingsmethoden aan de orde: Voortrajecten zelforganisaties Werving binnen bestaande samenwerkingsverbanden en organisaties Klankbordgroep inburgeraars 2.1 Voortrajecten door zelforganisaties Inburgering wordt niet alleen als een zaak gezien van de gemeente, maar ook van migranten en vluchtelinggemeenschappen zelf, het gaat tenslotte over hen. Voor het slagen van het project is het noodzakelijk geweest om zelforganisaties hierin te betrekken omdat zij als geen ander weten hoe de migranten en vluchtelingen het beste bereikt en gemotiveerd kunnen worden voor de inburgering. Er zijn verschillende gesprekken geweest met Turkse, Marokkaanse, Afghaanse, Antilliaanse en Surinaamse zelforganisaties waarin besproken is welke rol de zelforganisaties kunnen innemen in het project. Hierin kwam het idee naar boven om taallessen door de zelforganisaties te laten organiseren waaraan de achterban kan deelnemen. Zo wordt de drempel om aan de inburgering deel te nemen verlaagd. Naar aanleiding hiervan hebben 5 grote zelforganisaties in Alkmaar een convenant ondertekend waarin symbolisch is vastgelegd dat de zelforganisaties (taal)activiteiten organiseren in het kader van de wijkgerichte inburgering. (Zie bijlage) Doel Het belangrijkste doel van het organiseren van voortrajecten bij de zelforganisaties is dat 1. de zelforganisaties zijn betrokken bij het project 2. er vrijwillige inburgeraars worden bereikt voor de inburgering 3. er vrijwillige inburgeraars worden geworven voor de inburgering Werkwijze In dit samenwerkingsverband heeft Bureau Inova als uitvoeringsorganisatie van de Inburgering de ondersteuning van de zelforganisatie van de voortrajecten op zich genomen. De gemeente Alkmaar heeft voor deze trajecten subsidies beschikbaar gesteld. De gemeente heeft als voorwaarde gesteld dat 60 % van alle deelnemers aan de voortrajecten dienen door te stromen naar de inburgering. Bij de vorming van de groepen van de voortrajecten dient een deelname van ongeveer 75% vrijwillige inburgeraars te zijn.

5 De inhoudelijke begeleiding van Inova bij het opzetten van de voortrajecten bestonden voornamelijk uit het vaststellen van het percentage vrijwillige inburgering, uitzoeken van geschikt lesmateriaal en het ontwikkelen van een verlengde intake voor de inburgering die tijdens de voortrajecten al plaatsvond. De duur van een voortraject is drie maanden. Het is onze taak om onze mensen te emanciperen, hun de weg te wijzen. Tot op heden hebben we minimale ondersteuning gehad om dit te realiseren. We zijn blij dat inburgering niet alleen gaat om taal maar ook om andere manieren om mee te doen. Voorzitter Marokkaanse vereniging. Resultaten Na de eerste ronde van de voortrajecten is gebleken dat zeker 66% van de deelnemers is doorgestroomd naar de reguliere inburgering. Er hebben 56 mensen deelgenomen aan de voortrajecten waarvan 37 vrijwillig met de inburgering zijn begonnen. Daarnaast is gebleken dat er behoefte is aan meer informatie over de inburgering en andere participatieactiviteiten. Bureau Inova houdt daarom spreekuren bij de zelforganisaties op locatie om voorlichting te geven over de activiteiten van Inova en andere organisaties en instellingen in de wijk. Ten slotte is er momenteel een groep deelnemers die de reguliere inburgering volgt op de locatie van de zelforganisatie. Zowel de zelforganisaties als de deelnemers aan de voortrajecten zijn erg enthousiast over de mogelijkheid om de voortrajecten op locatie van de zelforganisaties te organiseren en staan open voor meer initiatieven vanuit de gemeente. Evaluatie De resultaten van de voortrajecten zijn gehaald en is er veel enthousiasme vanuit de achterban van de zelforganisaties. Hierdoor zijn meerdere zelforganisaties geïnteresseerd geraakt in het organiseren van de voortrajecten. De gemeente Alkmaar en Bureau Inova gaan verder met deze voortrajecten. Naast het begeleiden van de zelforganisaties tijdens de voortrajecten houdt Inova ook spreekuur op locatie omdat er behoefte is aan meer informatie over de inburgering en andere mogelijkheden binnen de wijken. Daarnaast worden de reguliere inburgeringstrajecten nu ook op locatie bij de zelforganisaties georganiseerd indien er genoeg deelnemers zijn. In dit project is gebleken dat het nuttig is geweest om de zelforganisatie te betrekken bij de uitvoering van het project. In de afspraken met de zelforganisaties zijn dezelfde voorwaarden gesteld om de voortrajecten te mogen organiseren. Achteraf is gebleken dat dit goed heeft gewerkt. Naar aanleiding van het project is band tussen de gemeente en de zelforganisaties verder versterkt. Dit kan als verdere basis dienen voor nieuwe initiatieven en samenwerking. Nederlanders denken dat alle Turken hetzelfde zijn en dat ze allemaal maar één vorm van Islam aanhangen. Dit is niet waar, wij vertegenwoordigen bijvoorbeeld de Alevitische gemeenschap in Alkmaar. Door dit soort projecten krijgen wij steun om onszelf te presenteren. Ik zou in Alkmaar aan alle bewoners mijn organisatie willen presenteren en andere Turkse verenigingen hierbij uit willen nodigen om zich te presenteren. Als we de beeldvorming niet doorbreken, komen we nooit tot elkaar. Voorzitter van een Turkse vereniging.

6 2.2 Werving binnen bestaande samenwerkingsverbanden met organisaties en instellingen binnen de wijk Binnen de vijf aandachtswijken zijn er diverse organisaties en instellingen aanwezig waar de doelgroep komt. Een plek waar veel migranten komen is de welzijnsinstelling Kern8 die momenteel huisbezoeken laat afl eggen door bezoekvrouwen in al de vijf aandachtswijken. Daarnaast ook het Centrum voor Jeugd en Gezin, GGZ, GGD, Basisscholen (al dan niet met een ouderkamer), woningbouwverenigingen, wijkcoördinatiepunten, bewonersorganisaties en losstaande projecten van bijvoorbeeld het 8 Maart Comité. Met al deze instellingen en organisaties is contact gezocht en gezocht naar samenwerking. De samenwerking verschilt per organisatie of instelling omdat de activiteiten van elke instelling en organisatie verschillend zijn. In de samenwerking is getracht om instellingen en organisaties inburgeringsgevoelig te maken zodat de werknemers van de organisaties en instellingen taalbehoeftigen kunnen herkennen en deze zorgvuldig doorverwijzen naar de inburgeringsorganisatie Inova. Inova heeft workshops en voorlichtingen op locaties gegeven zodat professionals taalbehoeftigen kunnen herkennen en zorgvuldig kunnen door verwijzen naar Inova. In de samenwerking met de organisaties is gebleken dat er weinig kennis en vaardigheden zijn in de professionele houding naar de allochtone doelgroep. Het herkennen van de taalbehoeftigen zou hierdoor belemmerd worden. Hierop heeft Inova het initiatief genomen om een workshop en expertmeeting omtrent interculturalisatie te organiseren waarin een professionele interculturele houding naar de allochtone doelgroep centraal staat. Doel De doelen voor de samenwerking met de organisaties en instellingen in de wijk zijn 1. bereiken van vrijwillige inburgeraars in de wijk voor de reguliere inburgering 2. werven van vrijwillige inburgeraars in de wijk voor de reguliere inburgering Werkwijze Om de wijkgerichte inburgering in te bedden binnen de professionele structuur van de wijk zijn er als eerste gesprekken geweest met de organisaties en instellingen die in contact staan met de doelgroep van de wijkgerichte inburgering. In deze gesprekken is naar voren gekomen wat de gezamenlijke belangen zijn binnen de samenwerking waarin het beheersen van de Nederlandse taal centraal staat. Naar aanleiding van deze gesprekken worden er workshops en een expertmeeting door Inova op locatie van de organisaties en instellingen georganiseerd met de thema s inburgering en interculturalisatie. Deze workshops en expertmeeting zijn gericht op de professionals van de instellingen en organisaties en dragen bij aan de professionele (interculturele) vaardigheden om taalbehoeftigen te herkennen en hen zorgvuldig door te verwijzen naar Inova. Zo wordt er bijvoorbeeld tijdens de huisbezoeken van de bezoekvrouwen van Kern8 ook gelet op de taalbehoeftigheid van de bewoners. Indien de bezoekvrouwen een potentiële vrijwillige inburgeraar tegenkomen zorgen zij voor een doorverwijzing naar Inova. Resultaten Er zijn tussen februari en juni vrijwillige inburgeraars doorverwezen naar de inburgering door de organisaties en instellingen in de wijk. Het grootste gedeelte (39 vrijwillige inburgeraars) komt vanuit de huisbezoeken van de bezoekvrouwen.

7 2.3 Klankbordgroep inburgeraars De klankbordgroep is opgericht vanuit de behoefte van de gemeente Alkmaar en Bureau Inova aan de kennis over de ervaringen van inburgeraars en de kennis over het bereik van potentiële vrijwillige inburgeraars. Tijdens de inburgering is er voor de inburgeraars niet veel ruimte om feedback te geven over de inburgering. Met de oprichting van de klankbordgroep kunnen ervaringen en adviezen over de inburgering worden doorgegeven aan de gemeente en Inova zodat dit meegenomen kan worden in de uitvoering van de inburgering. Doel Het doel van de klankbordgroep inburgeraars is 1. om relevante ontwikkelingen, knelpunten en goedlopende initiatieven op het gebied van inburgering te signaleren 2. positief promoten van de vrijwillige inburgering 3. werven van vrijwillige inburgeraars voor de inburgering Werkwijze Er heeft ten eerste een werving plaatsgevonden waarin gezocht werd naar geïnteresseerde exinburgeraars van verschillende nationaliteiten. Daarna heeft de klankbordgroep een training gevolgd waarbij zij vaardigheden hebben geleerd om hun activiteiten professioneel uit te voeren. De klankbordgroep komt eens in de zes weken bij elkaar en volgt twee maal per jaar een inhoudelijke training. De leden van de klankbordgroep zijn van Marokkaanse, Turkse, Surinaamse en Antilliaanse afkomst. De leden organiseren voorlichtingsbijeenkomsten binnen eigen kring, dit zijn voornamelijk de Turkse en Marokkaanse leden. De Antilliaanse en Surinaamse leden organiseren emancipatieactiviteiten en themabijeenkomsten omdat hun achterban daar meer behoefte aan heeft. Resultaten Er is een klankbordgroep opgericht die bestaat ex-inburgeraars van diverse afkomsten. De klankbordgroep heeft adviezen uitgebracht over de werving van vrijwillige inburgeraars, over het lesmateriaal dat gebruikt wordt tijdens de inburgering en over de kansenverbreding van migranten die vrijwilligerswerk verrichten. Daarnaast zijn er voorlichtingsbijeenkomsten en emancipatieactiviteiten georganiseerd om vrijwillige inburgeraars te werven. Tussen februari en april 2010 zijn er 12 vrijwillige inburgeraars geworven door de klankbordgroep. Evaluatie De eerste 5 maanden van de klankbordgroep zijn geïnvesteerd in de ontwikkeling van kennis en vaardigheden van de leden van de klankbordgroep. Hierdoor is de focus op het werven van vrijwillige inburgeraars pas later op gang gekomen dan aanvankelijk de bedoeling was. Daarnaast is gebleken dat de leden van de klankbordgroep een goed inzicht geven in de mechanismen en belemmeringen binnen de eigen groepen. Tijdens de eerste paar bijeenkomsten van de klankbordgroep is bijvoorbeeld gebleken dat de behoefte van de Turkse en Marokkaanse doelgroep verschilt van de Surinaamse en Antilliaanse doelgroep. De laatste doelgroep heeft veel meer behoefte aan emancipatieactiviteiten en bijeenkomsten over levende thema s binnen de gemeenschap zoals opvoeding. De Turkse en Marokkaanse doelgroep heeft meer behoefte aan informatie over activiteiten binnen de wijkgerichte inburgering.

8 Bijlage Convenant Convenant Het begint met taal Partijen Gemeente Alkmaar Stichting Haci Bayram Moskee Alkmaar Bureau Inova Partijen spreken met elkaar af om in onderlinge samenwerking er alles aan te doen zoveel mogelijk migranten uit de achterban van de Stichting Haci Bayram Moskee Alkmaar te laten starten met hun inburgering. Achtergrond. Partijen willen migranten zoveel mogelijk de gelegenheid bieden de Nederlandse taal te leren en kennis te vergaren over de Nederlandse samenleving. Daarnaast vinden de partijen dat migranten met een inburgeringachterstand vanuit hun verantwoordelijkheid om mee te doen in de stad optimaal van die gelegenheid gebruik zouden moeten maken. De gemeente Alkmaar is niet altijd in staat hen te bereiken en doet een beroep op de Alkmaarse zelforganisaties. Gemeente Alkmaar De gemeente Alkmaar vindt dat iedereen in Alkmaar mee moet kunnen doen, dus ook migranten die een achterstand in taal hebben. Maar inburgering gaat wat ons betreft verder dan taal. Bij inburgering gaat het er ook om migranten praktisch te informeren over hoe zij gebruik kunnen maken van voorzieningen met het doel hun participatiemogelijkheden te vergroten. Werk is daarbij een ultieme mogelijkheid, maar ook actief meedoen aan de sociale opbouw van de wijk/buurt, betrokken worden bij de school van de kinderen of op een zelfstandige wijze gebruik maken van zorginstellingen (maatschappelijke werk, huisarts). Zonodig zorgt de gemeente ervoor dat zij daarbij worden ondersteund (opleidingen) of begeleid (intermediairs). De gemeente vindt dat de migrantengemeenschappen hierin een prima rol kunnen vervullen en wil ze daarbij ondersteunen. Stichting Haci Bayram Moskee Alkmaar De stichting Haci Bayram Moskee Alkmaar is een stichting die naast religeuze ook informatieve en culturele bijeenkomsten organiseert. De stichting doet dit voornamelijk voor de Turkse achterban in Alkmaar maar staat ook open voor andere doelgroepen. Daarnaast werkt de stichting veelal samen met andere organisaties om voornamelijk de Turkse achterban te informeren. Bureau Inova Bureau Inova voert in opdracht van de gemeente een belangrijk deel van het inburgeringsbeleid uit. Het bureau informeert inburgeraars, voert gesprekken met hen om een zoveel mogelijk op de persoon toegesneden inburgeringsaanbod te ontwikkelen en begeleidt hen bij hun inburgering en eventuele vervolgtrajecten. Inova werkt daarbij nauw samen met andere organisaties in Alkmaar.

9 Afspraken. Partijen maken de volgende afspraken: De Stichting Haci Bayram Moskee Alkmaar werft binnen eigen geledingen personen die de Nederlandse taal onvoldoende beheersen voor taallessen. Die taallessen worden verzorgd door een docente die betrokken is bij andere activiteiten van de stichting. De werving vindt zodanig plaats dat 75% van de groep behoort tot de doelgroep van inburgering. De taallessen duren gemiddeld 3 maanden. De Stichting Haci Bayram Moskee Alkmaar zorgt ervoor dat 60% van de inburgeraars doorstroomt naar een inburgeringstraject; De Stichting Haci Bayram Moskee Alkmaar werkt waar nodig samen met de andere zelforganisaties die een soortgelijk convenant hebben getekend; Bureau Inova ondersteunt de stichting bij het bereiken van deze resultaten. Zij maken gezamenlijk daarover afspraken; Bureau Inova nodigt een aantal keren per jaar de zelforganisaties uit om relevante informatie uit te wisselen over de wederzijdse activiteiten. De gemeente is ook betrokken bij deze bijeenkomsten. De gemeente Alkmaar ondersteunt de organisaties fi nancieel om ze in staat te stellen de taallessen te verzorgen. De gemeente verzorgt de nodige communicatie/pr rondom deze samenwerking. Slot Deze samenwerking tussen de zelforganisaties, bureau Inova en de gemeente is een experiment. Het maakt onderdeel uit van het innovatietraject wijkgerichte inburgering, dat de gemeente in opdracht van en in samenwerking met het ministerie van VROM uitvoert. Bij wijkgerichte inburgering gaat het erom burgers en maatschappelijke organisaties mede verantwoordelijk te maken voor de participatie van migranten in de samenleving. Partijen zullen dit experiment evalueren op basis van de afspraken die in dit convenant zijn opgenomen. drs. H. Batelaan Adjunct sectorhoofd Samenleving Gemeente Alkmaar Anneke Snyders Directrice Bureau Inova Alkmaar A. Gönen Stichting Haci Bayram Moskee Alkmaar

10 Als u meer wilt weten neemt u contact op met: Hasna Abrari Beleidsmedewerker Inburgering Gemeente Alkmaar Mallegatsplein BC Alkmaar Tel: Habrari@alkmaar.nl Jale Simsek Projectcoordinator Wijkgerichte Inburgering Bureau Inova Kwakelkade CL Alkmaar Tel: jale@inova-alkmaar.nl