Inventarisatie overheidsbanden i.v.m. geschiktheid medegebruik of gedeeld gebruik door marktpartijen

Transcriptie

1 Inventarisatie overheidsbanden i.v.m. geschiktheid medegebruik of gedeeld gebruik door marktpartijen definitief Colofon Aan Van Nummer versie 1.0 Datum 23 februari 2017 Ministerie van Economische Zaken / DG Energie, Telecom en Mededinging (ETM) Agentschap Telecom (AT) Copyright Agentschap Telecom 2017

2 Inhoudsopgave 1 Samenvatting en inventarisatieresultaat 3 2 Doel en kader van deze inventarisatie 4 3 De selectiecriteria en gevolgde werkwijze 5 4 Resultaten uit de NFO consultatie 8 5 Bijlage: Relevante bronnen en achtergrondinformatie 10 Pagina 2 van 10

3 1 Samenvatting en inventarisatieresultaat Hieronder treft u een lijst aan met frequentiebanden die momenteel zijn aan- en toegewezen voor publieke taken van de overheid (c.q. Ministeries van Defensie, Veiligheid & Justitie, Infrastructuur & Milieu en Onderwijs, Cultuur & Wetenschap), waarvan er aanwijzingen zijn dat ingebruikname door marktpartijen op basis van medegebruik of gedeeld gebruik in de eerstkomende drie tot zes jaar reëel kan zijn en/of waarvan bekend is dat er daarvoor belangstelling bij markt- en/of andere (overheids)partijen is. Deze lijst gaat begin 2017 door het ministerie van Economische Zaken / Agentschap Telecom gebruikt worden in het verdere proces van Behoefte-Onderbouwing Plannen (BOPs) om departementen uitgebreider informatie te laten verstrekken over hun actuele gebruik van deze frequentiebanden en over de mate waarin dat gebruik doelmatig is. Vermelding in de lijst betekent dat het betreffende departement t.a.v. die frequentieband in zijn BOP uitgebreide informatie moet aanleveren en het ministerie van Economische Zaken een zwaardere toets op de behoefteonderbouwing uitvoert, en nauwgezet gaat onderzoeken of in de band ruimte kan worden gemaakt voor mede- of gedeeld gebruik. Met de uitgebreide informatie van de departementen kan goed worden beoordeeld of medegebruik of gedeeld gebruik door marktpartijen wel of niet mogelijk is, in welke mate en met welke afspraken. Voor overheidsbanden die niet op deze lijst vermeld staan geldt een geringere informatieplicht en een lichtere doelmatigheidstoets. Uit verschillende, in dit onderzoek gehanteerde bronnen, zijn aan de hand van een aantal criteria de volgende overheidsbanden naar voren gekomen waarvoor medegebruik of gedeeld gebruik mogelijk en/of gewild zou kunnen zijn. Totaal overzicht frequentiebanden (exclusief overheid / gewild) Frequentieband 1 Apparatuur beschikbaar Bron van toepassing (zie hoofdstuk 3 voor uitleg) MHz Ja I 70,5 74,8 MHz Ja I 75,2 84 MHz Ja I MHz Ja I MHz Ja I/II MHz Ja I/II MHz Ja I/II MHz Ja I/II MHz Ja I MHz Ja I MHz ja, te verwachten IV MHz ja, te verwachten IV MHz Ja I/IV MHz Ja V 26,5 27,5 GHz Ja, te verwachten IV GHz Vanaf WRC19. V 1 De banden in rood (bron V) zijn banden die n.a.v. de consultatie in de lijst zijn toegevoegd, zie hst 4. Pagina 3 van 10

4 In de rest van dit document wordt nader toegelicht hoe de lijst tot stand is gekomen. 2 Doel en kader van deze inventarisatie Ministeries die gebruik maken van frequenties voor de uitvoering van hun publieke taken moeten de noodzaak voor het frequentiegebruik daarvan aantonen alvorens dit spectrum aangewezen te krijgen. Dit doen ze met een Behoefte-Onderbouwing Plan oftewel een BOP. 2 Dit is bepaald in de Telecommunicatiewet, artikel 3.5. Tenminste driejaarlijks wordt een BOP-ronde gehouden. Een eerste BOP-ronde vond in 2013/2014 plaats. Begin 2017 zal de tweede BOP-ronde worden gehouden; de BOP-methode zal daarbij verder worden ontwikkeld. Dit is mede gebaseerd op de Nota Frequentiebeleid 2016 waarin in de context van het BOP is aangegeven een proces in te richten om het mede- en gedeeld gebruik door marktpartijen te faciliteren en te stimuleren, waarbij vraag en aanbod van spectrum meer bij elkaar worden gebracht In opdracht van Directoraat Generaal Energie, Telecom & Mededinging (DG ETM) heeft Agentschap Telecom een inventarisatie uitgevoerd naar de mogelijke vraag/belangstelling naar medegebruik of gedeeld gebruik in frequentiebanden waarvan het gebruiksrecht op grond van artikel 3.5 van de Telecommunicatiewet op dit moment is toegekend/aangewezen aan een minister ten behoeve van de uitvoering van zijn publieke taak. Het gaat dan om mogelijke vraag naar (mede)gebruik van spectrum door marktpartijen en/of andere overheidspartijen, zoals gemeenten, provincies e.d. Onder gedeeld gebruik wordt verstaan, dat een frequentieband in het NFP aan meerdere gebruikers of toepassingen wordt toegewezen. Het kan hierbij zowel gaan om een frequentieband die door meerdere gebruikers met dezelfde toepassing wordt gedeeld, als om gezamenlijk gebruik van de band door verschillende toepassingen. Van medegebruik is sprake als rechthebbenden andere gebruikers (moeten) toelaten tot hun spectrum. Deze inventarisatie is in twee delen uitgevoerd: 1 - een desk top research aan de hand van de criteria in hoofdstuk 3; 2 - een marktconsultatie. De inventarisatie naar mogelijke alternatieve belangstelling van de markt voor frequentieruimte die nu (exclusief) in gebruik is bij overheidspartijen, heeft als doel om de aanwijzing en toewijzing van frequentieruimte aan de verantwoordelijke ministers zo doelmatig mogelijk te laten plaatsvinden. Bij de doelmatigheidstoetsing van het door de ministers in het BOP gevraagde frequentiegebruik zal rekening worden gehouden met de kenbaar gemaakte alternatieve belangstelling voor frequentieruimte van (markt- en overheids)partijen. Dat wil zeggen dat daar waar er alternatieve belangstelling is voor frequentiebanden die op dit moment zijn aangewezen voor overheidsgebruik, en waarbij in gebruik name van die alternatieve belangstelling binnen nu en 3 jaar gerealiseerd kan worden, er tijdens de BOP- 2 Lees meer over de BOP-systematiek op: uentietoewijzing-voor-publieke-taken Pagina 4 van 10

5 beoordeling extra getoetst zal worden op de door de departementen aangegeven mogelijkheid tot gedeeld gebruik of medegebruik. 3 De selectiecriteria en gevolgde werkwijze De criteria die gebruikt zijn om vast te stellen of de overheidsfrequentiebanden op de lijst moeten staan waren: - De betreffende frequentieband is internationaal al in onderzoek of er is nationale belangstelling bekend; - De alternatieve vraag is reëel, apparatuur is al beschikbaar of wordt ontwikkeld en is naar verwachting binnen drie jaar beschikbaar. Banden zijn bewust niet op de inventarisatielijst gezet indien: a) in de betreffende frequentieband alternatief gebruik onmogelijk is. Dit geldt bijvoorbeeld voor bepaalde internationaal geharmoniseerde frequentiebanden voor specifiek gebruik zoals specifieke luchtvaart- en scheepvaartcommunicatie en navigatiebanden. b) het naar verwachting langer dan drie à zes jaar duurt voordat ingebruikname aannemelijk is. Deze voorbeelden kunnen in de volgende BOP-ronde worden bekeken en kunnen dan op deze lijst komen, immers elke circa drie jaar wordt een BOP-ronde uitgevoerd. Voor het vaststellen van de in hoofdstuk 1 vermelde lijst is gebruik gemaakt van de volgende bronnen: I. frequentiebanden die in internationaal verband (ITU/CEPT) worden besproken, en mogelijke harmonisatie aan de orde is, en frequentiebanden die op de agenda voor de WRC2019 staan, II. frequenties waar in de afgelopen drie jaar experimenteervergunningen zijn aangevraagd, III. afgewezen aanvragen voor reguliere vergunningen omdat de aanvraag niet paste in het huidig NFP, IV. bevragen van adviseurs en specialisten van AT m.b.t. informatie die marktpartijen met hen hebben gedeeld over belangstelling voor frequentiebanden. V. belangstelling en wensen zoals aangegeven in de eind 2016 gehouden consultatie van dit rapport in conceptvorm. [Zie hst 4]. BRON I Uitgangspunt hiervoor was de selectie van de banden die in het NFP exclusief zijn aangewezen voor overheidsgebruik. Deze voorselectie is vervolgens tegen de lijst van banden aangehouden die in internationaal verband (ITU/CEPT) worden besproken en waar mogelijke harmonisatie aan de orde is, zodat gedeeld gebruik door de markt een reële optie is. Bovendien is er ook gekeken naar ontwikkelingen in onze buurlanden (Verenigd Koninkrijk, Duitsland, België) die delen van de door ons gevonden banden al hebben vrijgegeven voor gebruik door de markt, waardoor er ook al apparatuur beschikbaar is; betreffende banden zouden derhalve snel in gebruik kunnen worden genomen. Dat levert de volgende lijst op: Pagina 5 van 10

6 NJFA Bandgrens ITU dienst Bestemming Verdeelmechanisme Band exclusief overheid ITU/CEPT/n ationaal ECC workload Aanvullend vergunningvrij in D of UK MHz L Landmobiele communicatie Aangewezen voor Defensie. 70,5-74,8 MHz L Landmobiele communicatie Aangewezen voor publieke taken. M2M naar UK model mogelijk? 75,2-78,7125 MHz L Landmobiele communicatie 78, MHz L Landmobiele communicatie, portofonen Aangewezen voor Defensie & Veiligheid en Justitie. Aangewezen voor Defensie. M2M naar UK model mogelijk? MHz _EX_A Mobiele communicatie met uitzondering van de luchtvaart Aangewezen voor publieke taken. SRDs MHz MHz _EX_A _EX_A Mobiele communicatie met uitzondering van de luchtvaart Mobiele communicatie met uitzondering van de luchtvaart, GSM- R voor spoorweggerelateerde interne bedrijfstoepassingen. Duplex met MHz Aangewezen voor Defensie. Aangewezen voor Infrastructuur en Milieu. Geen nieuwe vergunningen. GSM-R / SRD MHz MHz _EX_A _EX_A Mobiele communicatie met uitzondering van de luchtvaart Mobiele communicatie met uitzondering van de luchtvaart, GSM- R voor spoorweggerelateerde interne bedrijfstoepassingen. Duplex met MHz Aangewezen voor Defensie. Aangewezen voor Infrastructuur en Milieu. Geen nieuwe vergunningen. GSM-R / SRD MHz RLS MHz _EX_A Radioplaatsbepaling A Mobiele communicatie. ENG/OB A Aangewezen voor Defensie. Aangewezen voor Defensie. Voor ENG/OB beperkt vergunningverlening op volgorde van binnenkomst van de aanvraag. Non BC video en private video distribution 1394 MHz RLS Radioplaatsbepaling A Aangewezen voor Defensie. Audio PE MHz Mobiele communicatie. ENG/OB & op afstand bestuurde luchtvaartuigen A Aangewezen voor Defensie. Voor ENG/OB en voor op afstand bestuurde luchtvaartuigen vergunningverlening op volgorde van binnenkomst van de aanvraag. M2M De tabel is als volgt opgebouwd: Een regel begint met gegevens vanuit het Nationaal Frequentie Plan 2014, dwz de bandgrenzen, de afkorting van bestemming volgens de ITU Radio Regulations, de Nederlandse bestemming en het verdeelmechanisme. Daarop volgen kolommen waarbij arcering/kleuring aangeeft dat deze band aan dat criterium voldoet: A. de frequentieband is exclusief aangewezen voor één of meerdere ministeries; B. de frequentieband is opgenomen in Nato Joint Frequency Agreement (NJFA) (en de betreffende radiodienst in die band is in NFP 2014 aan Defensie aangewezen): C. de frequentieband wordt beschouwd voor WRC 2019, CEPT of nationaal doelgebruik; D. de frequentieband wordt beschouwd in de CEPT/ECC workload; E. de frequentieband of gedeelte daarvan is in het VK of Duitsland beschikbaar voor vergunningsvrije toepassing, d.w.z. er is apparatuur beschikbaar maar in NL (nog) niet vergunningsvrij bestemd. Pagina 6 van 10

7 BRON II Hieronder treft de lezer een overzichtslijst van frequentieruimte die bij Agentschap Telecom is aangevraagd voor een experimenteervergunning 3 in de periode dossiernr. omschrijving periode Frequentievraag (MHz) (exclusief overheid = groen) experiment t.b.v. EMC WLAN a/b vliegtuigen t/m experiment t.b.v. RF immuniteitsteste t/m experiment t.b.v. Flister t/m experiment t.b.v. Flister t/m experiment t.b.v. Flister t/m experiment m.b.t. het testen van draadloze t/m communicatie t.b.v. een modelonderzeeër experiment m.b.t. het testen van een Real t/m 31-12/-2013 Time Locating System (RTLS) t.b.v. koeien experiment t.b.v. testen (uitlezen) van energiemeters op afstand t/m experiment t.b.v.fm/dab t/m experiment t.b.v. ACAS t/m experiment t.b.v. een backhaul verbinding t/m experiment t.b.v. een backhaul verbinding 26 GHz t/m experimentent t.b.v. een alarmeringsnetwerk t/m experiment t.b.v. een immuniteitstes t/m experiment t.b.v. een HF radar t/m experiment t.b.v 1566 khz t/m experiment t.b.v video-overdracht t/m experiment naar electro hypersen-siviteit bij mensen t/m experiment ten behoeve van breedband internetverbindingen in buitengebieden t/m experiment t.b.v 1566 khz t/m experiment t.b.v. breedband internet t/m experiment t.b.v. ACAS t/m experiment t.b.v. satelietcommunicatie t/m experiment t.b.v. ACAS t/m experiment t.b.v. een immuniteitstes t/m experiment t.b.v. het meten van neerslag en verdamping t/m experiment naar electro hypersen-siviteit bij mensen t/m experiment t.b.v. een HF radar t/m experiment t.b.v. een RFID test t/m experiment t.b.v. 282 khz t/m experiment t.b.v. radar EMC proeven t/m experiment t.b.v.dronedetectie t/m experiment t.b.v. detectie van oppervlakte doelen t/m experiment t.b.v. dronedetectie t/m experiment t.b.v. een immuniteitstes t/m experiment t.b.v. een radarinstallatie t/m experiment t.b.v. een stralende coaxkabel t/m experiment t.b.v. een stralingsmeting t/m experiment t.b.v. Maritime Broadband Radio t/m experiment t.b.v. DAB t/m experiment t.b.v.internet of Things t/m , , experiment tbv detecteren van drones t/m experiment tegenhouden drones t/m Dit overzicht is gefilterd op frequenties die op dit moment exclusief zijn aangewezen voor overheidsgebruik, zie de gekleurde cellen. Vier frequentiebanden zijn aangemerkt als exclusief overheid, waarvoor experimenteeraanvragen zijn binnengekomen, namelijk: MHz MHz MHz MHz 3 Pagina 7 van 10

8 Voor deze frequentiebanden geldt dat deze ook zijn opgenomen in de lijst i.v.m. bron I. BRON III Als derde bron zijn de afgewezen vergunningaanvragen voor het gebruik van frequentieruimte bekeken, waar de grond van afwijzing was dat de aanvraag t.a.v. de bestemming niet in het NFP paste. Dit heeft evenwel niet tot kandidaten voor het inventarisatieresultaat geleid. BRON IV Tot slot zijn de specialisten en adviseurs van Agentschap Telecom gevraagd aan te geven of hen bekend is dat er vanuit de markt frequentiebelangstelling is die nog niet in de het inventarisatieresultaat staat benoemd en/of waarvoor het harmonisatieproces inmiddels in gang is gezet. In aanvulling op vorenstaande inventarisatie zijn daarbij de volgende banden naar voren gekomen. (NB Selectiecriterium bij dit onderdeel was dat het een overheidsband betreft maar er hoeft hier niet strikt van exclusief overheidsgebruik sprake te zijn): a) Band MHz en MHz. Dit zijn NJFA-banden. Deze banden zijn tijdens WRC15 voor mobiel breedband aangewezen. De Defensie-wereld is geïnteresseerd in LTE-ontwikkeling in deze banden. Hierdoor zouden medegebruiksmogelijkheden kunnen ontstaan, bijvoorbeeld op LSA-basis 4, waarbij aan marktpartijen dan secundaire rechten kunnen worden gegeven. b) Band MHz. Dit is een NJFA-band. Overigens is deze band in Nederland ook de komende jaren erg belangrijk voor video-pe. De resterende mogelijkheden voor civiele/commerciële mobiele communicatie zullen de komende jaren zeer beperkt of afwezig zijn. c) Band 26, GHz. Dit is onderdeel van de band 24,5 27,5 GHz, c.q. één van de banden die in Europa als priority band is geïdentificeerd voor 5G. De band 26, GHz is het deel van de 26 GHz band dat momenteel aan Defensie voor mobiele communicatie is aangewezen (overigens ook een NJFA-band). Ten aanzien van deze band is recent in het Radio Spectrum Comité een onderzoeksmandaat aangenomen, waarmee deze band nu ook een CEPT work item is geworden. 4 Resultaten uit de NFO consultatie In de periode van 8 december 2016 tot 8 januari 2017 is een marktconsultatie gehouden t.a.v. de concept-inventarisatielijst. Marktpartijen konden aangeven welke andere banden hun belangstelling hebben, en welke zij graag aan die lijst zien toegevoegd. 4 LSA = Licensed Shared Access Pagina 8 van 10

9 Hierop zijn vier openbare en een aantal vertrouwelijke reacties ontvangen. Voorstel van enkele partijen was om de vooruitblikkende scope van de bevraging te verlengen van drie naar bijvoorbeeld zes jaar, omdat ook in het bedrijfsleven, als het gaat om spectrumbehoeften, voor een langere termijn wordt vooruitgeblikt dan drie jaar. Dit voorstel wordt overgenomen; BOP-departementen gaat gevraagd worden voor de lijstbanden hun behoeften en plannen voor zes jaar vooruit te melden. De in de consultatieversie vermelde banden zijn elk door één of meerdere partijen ondersteund; reden om alle banden op de lijst te behouden. De volgende reacties hebben geleid tot toevoeging van banden aan de lijst: Voorstel van enkele partijen was om 3,5 GHz band ( MHz) op de lijst te zetten. Dit voorstel is overgenomen, met name omdat zoals hierboven is aangegeven, de voorgestelde blik is verlengd (van drie) naar zes jaar. Deze band is door de RSPG aangemerkt als een van de banden om de uitrol van de volgende generatie mobiele communicatie te starten. 5 Overigens is deze band, voor zover onder de lijn van HOL008, in slechts beperkte zin een overheidsband. Vergunningverlening op volgorde van binnenkomst van de aanvraag vindt plaats per opstelpunt voor lokale (besloten) netten. Boven de HOL-008-lijn (zie NFP annex 3) worden beperkingen aan civiel gebruik bepaald door gebruik van het ministerie van Defensie. In het NFP wijzigingspakket , stcrt , is aangegeven dat in 2020 een evaluatie van het gebruik in de gehele 3,5 GHz-frequentieband zal plaatsvinden. De komende periode zal worden bezien of er mogelijk voldoende aanleiding is deze evaluatie eerder uit te voeren. Voorstel was om de band GHz op de lijst te zetten. Dit is één van de banden die op de agenda staat van de WRC-2019 voor uitbreiding voor mobiele breedband communicatie. Binnen Europa worden nadere studies gedaan naar de band als mogelijke kandidaat voor 5G. 6 Dit verzoek is dan ook overgenomen. (Voor de band GHz, die ook op de agenda staat voor de WRC 2019, is het verzoek niet overgenomen, omdat de band niet is aangewezen voor overheidsgebruik). Een aantal algemene reactiepunten die niet worden overgenomen zijn: Enkele organisaties hebben gemeld dat zij voor de hen betreffende onderdelen zelf frequentiecoördinatie op zich zouden willen nemen. Hieraan kan geen gevolg worden gegeven. Dit wijkt af van de reguliere werkwijze, namelijk dat Agentschap Telecom in Nederland de aangewezen organisatie is voor frequentiecoördinatie. Een vraag aan de MinEZ was om initiatieven te willen nemen m.b.t. vraagbundeling voor gemeentelijke spectrumbehoeften. Voor een dergelijke taak ontbreekt het bij MinEZ aan capaciteit. Het ligt meer voor de hand dat de VNG deze taak op zich neemt. Sommige marktpartijen hebben een interpretatie van LSA die afwijkt van de uitleg van bijv. de RSPG 7 en het Ministerie van EZ. De actuele interpretatie van LSA bij spectrum-beleidsmakers is dat in banden waar gebruik van 5 RSPG FINAL STRATEGIC ROADMAP TOWARDS 5G FOR EUROPE 6 Zie RSPG Opinie RSPG Zie definitie voor LSA in : RSPG Opinion in Licensed Shared Access Final 12 November Pagina 9 van 10

10 frequentieruimte voor vitale overheidstaken correct is onderbouwd, het overheidsgebruik de primaire status heeft. Als deze frequentieruimte aan één of meer departementen is aan- en toegewezen en er LSA-afspraken aan de orde kunnen zijn, betekent dit dat in noodomstandigheden het overheidsgebruik ( incumbent user ) prevaleert en de commerciële partijen ( additional users ) moeten wijken, het civiel gebruik heeft een secundaire positie. Dit neemt niet weg dat een LSA-constructie best kan inhouden dat commerciële partijen het leeuwendeel van het gebruik hebben qua tijd en plaats. T.a.v. andere reacties die niet zijn overgenomen wordt er m.b.t. de daarbij gehanteerde overwegingen direct aan de indieners daarvan teruggekoppeld. 5 Bijlage: Relevante bronnen en achtergrondinformatie Lijst sites: Over de BOP-systematiek: g/frequentietoewijzing-voor-publieke-taken Regeling BehoefteOnderbouwingsPlan, met o.a. definiëring van de actuele publieke taken. Het Nationaal FrequentiePlan Wereld Radiocommunicatie Conferenties (WRC), onder verantwoordelijkheid van de International Telecommunication Union (ITU). tionaal-beleid/world-radio-conference Europees frequentiebeleid, zoals CEPT/ECC tionaal-beleid/europees-frequentiebeleid Overzicht van de CEPT work items: Informatie over experimenteervergunningen Radio Spectrum Policy Group (RSPG) - o - Pagina 10 van 10