Verhuisbewegingen. verhuismotieven van senioren. Verhuisbewegingen en verhuismotieven van senioren in de gemeente Franekeradeel

Transcriptie

1 Verhuisbewegingen en verhuismotieven van senioren Verhuisbewegingen en verhuismotieven van senioren in de gemeente Franekeradeel

2 Colofon Het rapport Verhuisbewegingen en verhuismotieven van senioren in de gemeente Franekeradeel is een uitgave van Partoer in opdracht van Wonen Noordwest Friesland en de provincie Fryslân. Projectleiding Drs. Wilma de Vries Auteurs Sanne Wiegersma, MSc Drs. Wilma de Vries Met dank aan Drs. Sjoerd IJdema Wil Groen Ing. Maeike Lok Drs. Maja Jokhan Opmaak Partoer Eindredactie Sonja Toonstra Leeuwarden, september 2013 Partoer, Fries bureau voor sociaal economische vraagstukken Westersingel 4 Postbus BB LEEUWARDEN T: (058) E: info@partoer.nl I:

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Aanleiding onderzoek Onderzoeksvragen Methoden Gemeente Franekeradeel 7 2 Senioren in Franekeradeel Aantal jarigen neemt sterk toe, 75-plussers redelijk stabiel In Zweins en Franeker-Zuid relatief meeste 60-plussers jarigen in Zweins, 75-plussers in Tzummarum Vooral in grotere kernen toename 60-plussers sinds Verhuisbewegingen van senioren Aantal verhuisbewegingen de afgelopen jaren gedaald plussers verhuizen vooral binnen gemeente, jarigen van buiten de gemeente Beide leeftijdsgroepen verhuizen minder vaak binnen gemeente Afname in verhuisde jarigen van buiten de gemeente Meer vrouwen dan mannen verhuisd Meerderheid verhuisde mannen binnen Franekeradeel gehuwd of samenwonend Vestiging van buitenaf vooral door alleenstaanden Binnengemeentelijke verhuizingen Meeste verhuisde senioren binnen Franeker Veel verhuizingen naar Tzum en Tzummarum Vestiging van buiten de gemeente vooral in Franeker en Tzummarum 16 4 Verhuisbewegingen tussen kernen Verhuizingen naar Franeker Vanuit Sexbierum, Tzummarum en Achlum naar Franeker Meeste nieuwkomers Franeker afkomstig uit buurgemeenten Tzummarum in trek bij 75-plussers uit buurgemeenten en het Bildt senioren vestigen zich in Sexbierum plussers vanuit Franeker naar Tzum 23 5 Verhuismotieven in de gemeente Franekeradeel Deelnemers aan het onderzoek Verhuisbewegingen van de respondenten Verhuizing naar huidige woonplaats Verhuizingen naar Franeker Verhuizingen naar Sexbierum Verhuizingen naar Tzummarum Verhuizingen naar Oosterbierum Verhuizing naar huidige woning 29 3

4 5.5 Van verhuisplan tot daadwerkelijke verhuizing Kopen of huren? Woningaanbod en verbeterpunten woningbouwcorporatie Tevredenheid en toekomstwensen 34 6 Samenvatting en conclusies Aanbevelingen 41 Literatuur 43 4

5 1 Inleiding 1.1 Aanleiding onderzoek Fryslân heeft te maken met demografische veranderingen. De bevolking groeit nauwelijks meer en krimpt zelfs in bepaalde gemeenten. De verwachting is dat de bevolking op termijn krimpt. Tegelijkertijd verandert de samenstelling van de bevolking. Er vindt ontgroening en vergrijzing plaats. Het aantal Friese inwoners van 60 jaar en ouder is sinds 2000 aanzienlijk toegenomen. In 2000 was nog 19% van de Friese bevolking 60 jaar of ouder, in 2012 is dit toegenomen tot ruim 24%. Naar verwachting zal het aantal senioren de komende decennia sterk toenemen. De omvangrijke babyboomgeneratie bereikt de seniorenleeftijd en de levensverwachting is in de afgelopen decennia toegenomen 1. Met het ouder worden veranderen de woon- en zorgbehoeften. Uit landelijk onderzoek blijkt dat het merendeel van de senioren verhuist binnen een straal van slechts enkele kilometers 2. In Fryslân wordt wel verondersteld dat senioren vooral naar de grotere kernen trekken. Of dit daadwerkelijk het geval is, is niet duidelijk. Dit is de reden dat woningbouwcorporatie Wonen Noordwest Friesland aan Partoer heeft gevraagd een onderzoek te verrichten naar de verhuisbewegingen en verhuismotieven van senioren. Voor woningbouwcorporaties, maar ook voor gemeenten en andere maatschappelijke organisaties, zoals zorginstellingen, is het van belang om te weten waar senioren zich vestigen. Met andere woorden welke verhuisbewegingen senioren maken en welke motieven daaraan ten grondslag liggen. Als senioren zouden verhuizen vanwege hiaten in het woningaanbod in hun woonplaats, ligt hier mogelijk een opgave voor de corporaties. Met dit onderzoek wordt vooral ingezoomd op de typische Friese plattelandssituatie. In het rapport Krimp en Groei 3 komt naar voren dat een deel van de kleinere dorpen in Fryslân krimpt. Voor de provincie Fryslân is het in het kader van de krimpbeweging Fan mear nei better van belang om zicht te krijgen op de verhuisbewegingen en verhuismotieven van haar inwoners. Het onderzoek Verhuisbewegingen en verhuismotieven van senioren is eind 2012 gestart in de gemeenten het Bildt, Franekeradeel en Súdwest-Fryslân. De start in deze drie gemeenten geeft de Provincie goed zicht op de verhuisbewegingen en verhuismotieven van oudere bewoners in plattelandsgemeenten met veel kleine dorpen. Voor de Provincie is dit onderzoek dan ook een pilot die mogelijk aanleiding kan zijn voor verder onderzoek in de rest van de provincie. Naast Wonen Noordwest Friesland draagt de Provincie dan ook bij aan de financiering van dit onderzoek vanuit de provinciale middelen voor Partoer. 1.2 Onderzoeksvragen Wonen Noordwest Friesland en de provincie Fryslân hebben voor de gemeenten het Bildt en Franekeradeel aangegeven inzicht te willen hebben in de verhuisbewegingen en verhuismotieven van 60-plussers op kernniveau in de afgelopen jaren. Er wordt hierbij een onderscheid gemaakt tussen 60 t/m 74-jarigen enerzijds en 75-plussers anderzijds. De eerste groep betreft doorgaans de nog vitale senioren. Voor de leeftijdscategorie 75-plus wordt de zorgvraag steeds belangrijker. In het onderzoek staan twee vragen centraal. De eerste vraag betreft welke verhuisbewegingen binnen een gemeente plaatsvinden van kern naar kern, welke verhuizingen plaatsvinden vanuit aangrenzende gemeenten of gemeenten elders naar Franekeradeel. En in hoeverre er een trek is van senioren naar centrumplaatsen. 1 Vries, W. de & Pusztay, G. (2012) Vergrijzing in Fryslân, Fluchskrift, 02/2012, Leeuwarden, 2 RIGO (2011) Senioren op de woningmarkt. 3 Provincie Fryslân (2010) Krimp en Groei, demografyske feroaring yn de provinsje Fryslân. 5

6 De uitgaande verhuizingen (naar andere gemeenten) zijn in dit onderzoek buiten beschouwing gelaten. De tweede vraag is welke motieven senioren hebben om te verhuizen en waarom zij naar een specifieke plaats zijn verhuisd. De antwoorden op deze vragen geven de woningbouwcorporaties input voor het ontwikkelen van beleid voor de nabije toekomst: waar moeten zij zich op richten en hoe kunnen senioren gefaciliteerd worden om te wonen waar ze graag willen wonen? Door deze vraag niet alleen te richten op de huurdersmarkt maar te verbreden naar de gehele markt worden de uitkomsten van dit onderzoek ook van belang voor gemeenten en mogelijk ook voor andere maatschappelijke organisaties zoals zorgaanbieders. 1.3 Methoden Om de onderzoeksvragen te kunnen beantwoorden is een combinatie van een kwantitatief en een kwalitatief onderzoek verricht. 1) Kwantitatieve gedeelte - Data CBS en Monitor Fryslân Er is begonnen met het verkrijgen van een algemeen beeld over het aantal 60-plussers in de gemeente het Bildt (d.w.z. hoeveel senioren wonen er in de gemeente, waar wonen deze senioren). Hiervoor is gebruik gemaakt van data van het Centraal Bureau voor de Statistiek en de Monitor Fryslân. - Data gemeente Om te onderzoeken welke verhuisbewegingen senioren maken is de gemeente verzocht gegevens te leveren van alle verhuisde 60-plussers in de afgelopen jaren Door de gemeente Franekeradeel zijn drie bestanden aangeleverd: 1. Een bestand met alle binnenverhuizingen in de gemeente Franekeradeel in de periode 1 januari 2008 t/m eind november Een bestand met alle verhuisde personen van buiten de gemeente Franekeradeel (vestiging van buitenaf) naar Franekeradeel in de periode 1 januari 2008 t/m eind november Een hoofdbestand met alle in leven zijnde 60-plussers op 27 november 2012 in de gemeente. De databestanden bevatten de volgende gegevens: leeftijd, geslacht, oude adres, nieuwe adres en verhuisdatum. Op basis van deze gegevens is de huishoudenssamenstelling afgeleid, dus of iemand alleenstaand of gehuwd/samenwonend is. - Kwantitatieve data analyse De gegevens van de gemeente zijn geanalyseerd met Excel en SPSS. Er zijn hiermee kruisverbanden gelegd om na te gaan of er bijvoorbeeld verschillen waren tussen verhuisbewegingen van jongere en oudere senioren, mannen en vrouwen, en alleenstaanden en gehuwden/samenwonenden. De uitkomsten hiervan zijn nader verkend in het kwalitatieve onderzoeksdeel. 2) Kwalitatieve gedeelte - Selecteren van respondenten Op basis van de beschikbare lijsten van de gemeente is een selectie gemaakt van respondenten voor het onderzoek. Er is geprobeerd een goede verdeling te maken in geslacht, leeftijd en oude en nieuwe woonplaats. Begin december 2012 zijn ongeveer 50 brieven gestuurd naar senioren die in de afgelopen vijf jaar verhuisd zijn. De verhuisde personen konden door het opsturen van een antwoordkaart of telefonisch doorgeven dat zij bereid waren om mee te werken aan het onderzoek. Gezien de lage respons is er begin januari 2013 een reminder gestuurd en zijn er nog eens twintig brieven verstuurd. Ook is er geprobeerd de geselecteerde respondenten telefonisch te bereiken voor het maken van een interviewafspraak. - Interviews De interviews vonden plaats bij de mensen thuis aan de hand van een semigestructureerde vragenlijst. Er is eerst een pilot uitgevoerd bij een verhuisde 60-plusser. 6

7 Na het afnemen van de eerste interviews is besproken of vragen onduidelijk zijn, of er vragen missen of overbodig zijn. In de gemeente Franekeradeel zijn in totaal twintig gesprekken gehouden. De interviews duurden gemiddeld anderhalf uur. - Kwalitatieve data analyse Op de belangrijke uitkomsten van de kwantitatieve data analyse is nader ingegaan tijdens de interviews. De gesprekken zijn naderhand uitgewerkt. De open vragen zijn geanalyseerd door middel van het toekennen van codes aan tekstfragmenten. Op deze manier is er gekeken naar overeenkomsten, thema s en trends in tekstfragmenten. 1.4 Gemeente Franekeradeel De gemeente Franekeradeel telt bijna inwoners. De gemeente ligt in Noordwest-Fryslân en grenst aan de Waddenzee. Er zijn zeventien officiële kernen, waarvan de stad Franeker met bijna inwoners de grootste is. Om Franeker heen liggen zestien dorpen: Achlum, Boer, Dongjum, Firdgum, Herbaijum, Hitzum, Peins, Pietersbierum, Oosterbierum, Ried, Klooster-Lidlum, Schalsum, Sexbierum, Tzum, Tzummarum en Zweins. In tabel 1.1. staat een overzicht van het aantal inwoners per kern in de gemeente Franekeradeel. Figuur 1.1: Gemeente Franekeradeel 7

8 Tabel 1.1: Totaal aantal inwoners per kern in Franekeradeel, 2012 Kern Aantal inwoners Franeker Sexbierum Tzummarum Tzum Achlum 612 Oosterbierum 533 Ried 440 Dongjum 365 Peins 282 Herbaijum 242 Hitzum 222 Pietersbierum 153 Schalsum 133 Zweins 104 Firdgum 69 Boer 49 Klooster-Lidlum 35 Totaal Bron: CBS bewerking Partoer In Franeker zijn diverse regionale voorzieningen op het gebied van winkels en zorg. Er is een divers woningaanbod voor senioren en er is een verzorgingshuis met aanleunwoningen, Saxenoord. Ook zijn er servicewoningen voor senioren, gevestigd in wooncomplexen Froonacker en de Triangel. Behalve in Franeker is er ook een verzorgingshuis in Tzum (Martenahiem) en in Tzummarum (Nij Bethanië). Er zijn appartementen voor senioren in Sexbierum (Bjirmenstate) en in Tzum, Tzummarum en Sexbierum staan levensloopgeschikte woningen. 8

9 2 Senioren in Franekeradeel 2.1 Aantal jarigen neemt sterk toe, 75-plussers redelijk stabiel Het totaal aantal inwoners in de gemeente Franekeradeel is tussen 2000 en 2012 met bijna 2% toegenomen. Franekeradeel telt in 2012 in totaal inwoners. Van deze inwoners zijn personen 60 jaar of ouder. In 2000 waren dit er nog Sinds 2000 is het aantal senioren dus ongeveer met een derde toegenomen. In 2000 was 19% van de bevolking 60 jaar en ouder, in 2012 is dit toegenomen tot 25%. Het aandeel senioren zal in de komende jaren naar verwachting nog verder toenemen. Volgens de prognoses van de Provincie 4 zal in % van de bevolking in Franekeradeel 65-plus zijn; in 2012 is dit nog 18%. De prognose betreft de 65-plussers, er zijn geen prognoses van het aandeel 60-plussers. Als naar de verschillende leeftijdscategorieën wordt gekeken, zien we dat sinds 2000 vooral het aantal senioren in de leeftijdscategorie jaar in Franekeradeel sterk is toegenomen. In 2000 woonden in de gemeente Franekeradeel senioren tussen jaar, in 2012 zijn dit er Dit betekent in twaalf jaar tijd een toename van 1.184, oftewel een toename van 48%. Dit komt vooral door het op leeftijd raken van de omvangrijke naoorlogse babyboomgeneratie. Ook het aantal 75-plussers is tussen 2000 en 2012 toegenomen, maar in mindere mate. Er is een toename van plussers in de gemeente Franekeradeel, van plussers in 2000 tot in 2012, een toename van 6%. Figuur 2.1: Ontwikkeling aantal senioren in Franekeradeel, Bron: CBS bewerking Partoer 4 Provincie Fryslân (2013) Prognose Fryslân 2013, trendprognose Bevolking en Huishoudens. 9

10 2.2 In Zweins en Franeker-Zuid relatief meeste 60-plussers Van alle zeventien kernen in Franekeradeel heeft Zweins relatief gezien het hoogste percentage 60- plussers. Hier is in ,7% van de totale bevolking 60 jaar of ouder. In Franeker-Zuid, de grootste kern (op postcodeniveau) van de gemeente Franekeradeel, is het percentage 60-plussers ook hoog (32,1%). Andere dorpen met relatief veel 60-plussers zijn Schalsum (30,8%), Tzummarum (27,4%) en Herbaijum (27,3%) jarigen in Zweins, 75-plussers in Tzummarum Als naar de twee leeftijdscategorieën wordt gekeken, valt op dat relatief het hoogste percentage jarigen in de gemeente Franekeradeel in Zweins woont (28,8%). Er wonen relatief gezien weinig 75-plussers (4,8%) in Zweins. In Tzummarum wonen relatief de meeste 75-plussers van alle dorpen in Franekeradeel. Hier is 11,0% van de totale bevolking 75 jaar of ouder. Dit heeft te maken met het verzorgingshuis Nij Bethanië dat hier staat. Ook in Franeker-Zuid wonen relatief veel 75-plussers (10,8%). Ook dit heeft te maken met de aanwezigheid van woon- en zorgvoorzieningen voor senioren. In Franeker is er een opvallend verschil tussen Franeker-Noord en Franeker-Zuid. In Franeker-Noord is slechts 4,6% van de inwoners 75-plus. In Hitzum, Dongjum, Ried, Achlum, Schalsum, Klooster-Lidlum en Boer wonen daarentegen weinig 75-plussers. In deze kleine kernen zonder veel voorzieningen wonen vaak nog wel veel senioren in de leeftijdscategorie van jaar. Zij zijn vaak nog wat mobieler, waardoor voorzieningen op enige afstand voor hen toch bereikbaar zijn. De kleinste kernen van de gemeente Franekeradeel met minder dan 100 inwoners (Boer en Klooster-Lidlum) hebben relatief gezien het laagste percentage 60-plussers van de totale bevolking. Tabel 2.1: Aantal inwoners van 60 jaar en ouder en aandeel van de totale bevolking (op postcodeniveau), (aantal) (%) 75+ (aantal) 75+ (%) Totaal aantal inwoners 60 jaar en ouder % 60-plussers van de totale bevolking Franeker-Zuid , , ,1 Franeker-Noord , , ,0 Tzummarum , , ,4 Sexbierum , , ,5 Tzum , , ,6 Oosterbierum 94 17,6 41 7, ,3 Achlum ,1 20 3, ,4 Zweins 30 28,8 5 4, ,7 Ried 71 16,1 10 2, ,4 Herbaijum 51 21,1 15 6, ,3 Pietersburum 35 23,2 0 0, ,9 Hitzum 41 18,5 5 2, ,7 Peins 35 12,4 15 5, ,7 Dongjum 40 11,0 5 1, ,3 Schalsum 36 27,1 5 3, ,8 Firdgum 16 23,2 0 0, ,2 Klooster-Lidlum 0 0,0 5 14,3 5 14,3 Boer 0 0,0 0 0,0 0 0, , , ,2 Bron: CBS bewerking Partoer 10

11 Figuur 2.2: Bevolking 60-plus in kernen Franekeradeel, 2012 Bron: CBS bewerking Partoer 2.4 Vooral in grotere kernen toename 60-plussers sinds 2000 Tussen 2000 en 2012 is het aantal 60-plussers in de meeste kernen gestegen (figuur 2.3). In Franeker-Noord, Franeker-Zuid, Tzummarum, Sexbierum en Tzum is het aantal senioren behoorlijk toegenomen in deze periode. De grootste toename van senioren is in Franeker-Noord. In 2000 woonden hier nog plussers. In 2012 is dit toegenomen tot Een toename van 554 (71%). Ondanks deze sterke stijging van het aantal 60-plussers, ligt het relatieve aantal 60-plussers van de totale bevolking hier het laagst vergeleken met de andere grote kernen in de gemeente. In de kleinste kernen van de gemeente Franekeradeel - Firdgum, Dongjum en Klooster-Lidlum - is een afname te zien in het aantal 60-plussers (figuur 2.3). 11

12 Figuur 2.3: Bevolkingsontwikkeling 60-plussers in kernen Franekeradeel, 2000 en 2012 Boer Klooster- Lidlum Firdgum Pietersbierum Zweins Schalsum Dongjum Hitzum Peins Herbaijum Ried Oosterbierum Achlum Tzum Sexbierum Tzummarum Franeker- N Franeker- Z Bron: CBS bewerking Partoer

13 3 Verhuisbewegingen van senioren 3.1 Aantal verhuisbewegingen de afgelopen jaren gedaald In de periode van 1 januari 2008 tot 1 december 2012 zijn 761 personen van 60 jaar en ouder binnen de gemeente Franekeradeel verhuisd. Van dit aantal verhuisden 49 personen twee keer. De uitgaande verhuizingen (naar andere gemeenten) zijn in dit onderzoek buiten beschouwing gelaten. De meeste binnengemeentelijke verhuizingen van senioren waren in In dat jaar verhuisden er 202 personen. In 2009 waren dat er 174, in , in en in In 2012 ontbreken de gegevens over verhuisde senioren in de maand december. Vanaf 2008 is het aantal verhuisde senioren gedaald. In 2012 is er wel weer een lichte stijging te zien in het aantal verhuisde senioren ten opzichte van Van buiten de gemeente hebben zich tussen 1 januari 2008 en 1 december personen in de gemeente Franekeradeel gevestigd. Het aantal senioren dat zich van buiten de gemeente in Franekeradeel heeft gevestigd is het hoogst in In dit jaar verhuisden er 106 personen naar de gemeente Franekeradeel. Dit neemt af in 2011 en In deze jaren verhuizen er respectievelijk 73 en 67 personen van buiten de gemeente naar Franeker. De daling van het aantal senioren dat is verhuisd in de afgelopen jaren heeft waarschijnlijk te maken met de verslechterde of vastzittende woningmarkt waar ook senioren mee te maken hebben. Sommige senioren willen wel verhuizen, maar verhuizen niet voordat hun huidige woning is verkocht. Door de crisis op de woningmarkt blijven ze wonen in de huidige woning plussers verhuizen vooral binnen gemeente, jarigen van buiten de gemeente Gekeken naar het totaal aantal binnen- en buitenverhuizingen in en naar de gemeente Franekeradeel in de periode 2008 t/m 2012, zien we dat 75-plussers relatief net iets vaker verhuizen (51,6%) dan jarigen binnen de gemeente (48,4%). Senioren van buitenaf die zich in Franekeradeel vestigen zijn veelal de jongere senioren, de jarigen (71,7%). Gezien hun leeftijd is het voor deze groep senioren waarschijnlijk nog gemakkelijker om over enige afstand te verhuizen. Als het aantal verhuisde senioren afgezet wordt tegen de totale bevolking in de twee leeftijdscategorieën, dan valt op dat 75-plussers bijna 2,5 keer zo vaak verhuizen dan jarigen Beide leeftijdsgroepen verhuizen minder vaak binnen gemeente Binnen de gemeente verhuizen 75-plussers vaker dan jarigen. Het aantal 75-plussers dat verhuist neemt echter sinds 2008 met een derde af, van 105 verhuisde senioren in 2008 naar 70 in Vooral in 2011 valt er een grote afname te zien. In dat jaar verhuisden er slechts plussers. Ook onder de jarigen is een afname te zien in het aantal binnengemeentelijke verhuizingen. In 2008 verhuisden er nog jarigen. In 2012 zijn dit er 61, een afname van 37%. Tabel 3.1: Aantal verhuisde personen binnen Franekeradeel, 2008 t/m Totaal jaar ,0% 47,7% 46,9% 53,2% 46,6% 48,4% ,0% 52,3% 53,1% 46,8% 53,4% 51,6% Totaal Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer Afname in verhuisde jarigen van buiten de gemeente Van de senioren die zich in Franekeradeel vestigt van buiten de gemeente bestaat de grootste groep uit jarigen. Door de jaren heen zien we echter dat er zich minder jarigen vestigen in de gemeente. Vooral in 2011 en 2012 is het aantal verhuisde senioren van buitenaf lager dan in de jaren daarvoor. Ook dit kan te maken hebben met de verslechterde woningmarkt. 13

14 Het aantal 75-plussers van buiten de gemeente dat zich vestigt in Franekeradeel blijft redelijk stabiel door de jaren heen, met een uitschieter in 2010 (30 personen). Tabel 3.2: Aantal naar Franekeradeel verhuisde senioren van buiten de gemeente, 2008 t/m Totaal jaar ,8% 72,1% 71,7% 67,1% 71,6% 71,7% ,2% 27,9% 28,3% 32,9% 28,4% 28,3% Totaal Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer 3.3 Meer vrouwen dan mannen verhuisd Van de personen die binnen de gemeente zijn verhuisd in de periode 2008 t/m 2012 is 309 man (41%) en 452 vrouw (59%). Dit komt overeen met de samenstelling van de bevolking waarbij in deze leeftijdscategorieën vrouwen oververtegenwoordigd zijn. Van de mannen verhuist de meerderheid (55%) als ze jonger dan 75 jaar zijn, van de vrouwen verhuist de meerderheid (56%) als ze 75-plus zijn. Tabel 3.3: Verhuisleeftijd en geslacht van senioren verhuisd binnen Franekeradeel, 2008 t/m t/m 2012 Aantal Percentage Aantal Percentage Totaal mannen vrouwen jaar % % % % 393 Totaal % % 761 Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer De verdeling van senioren die zich van buiten de gemeente vestigen is ongeveer gelijk tussen mannen (212) en vrouwen (223). Van zowel de mannen (78%) als de vrouwen (66%) verhuist de meerderheid als ze jonger dan 75 jaar zijn. Opvallend weinig verhuisde senioren van buiten de gemeente zijn mannen van 75 jaar en ouder (46). Vrouwen verhuizen vaker in de leeftijdsgroep 75- plus. Deze verhuisbeweging kan mede het gevolg zijn van het feit dat zij alleenstaand zijn geworden door het overlijden van hun partner. Tabel 3.4: Verhuisleeftijd en geslacht van senioren van buiten de gemeente, 2008 t/m t/m 2012 Aantal Percentage Aantal Percentage Totaal mannen vrouwen jaar % % % 77 34% 123 Totaal % % 435 Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer 3.4 Meerderheid verhuisde mannen binnen Franekeradeel gehuwd of samenwonend Van alle verhuisde personen binnen Franekeradeel is een kleine meerderheid (51%) alleenstaand; 49% van de verhuisde personen is gehuwd of woont samen met een partner. Er is enig verschil tussen de geslachten. Van de verhuisde vrouwen is een ruime meerderheid (58%) alleenstaand, van de verhuisde mannen is een ruime meerderheid gehuwd/samenwonend (59%). 14

15 Tabel 3.5: Geslacht en huishoudenssamenstelling van senioren die zijn verhuisd binnen Franekeradeel, 2008 t/m 2012 Aantal % Aantal gehuwden/ % Totaal % alleenstaanden samenwonenden Mannen , , ,0 Vrouwen , , ,0 Totaal , , ,0 Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer Als naar de leeftijd wordt gekeken, dan valt op dat in de leeftijdscategorie jaar vooral gehuwden verhuizen (54%) en dat van de 75-plussers die verhuisd zijn de meerderheid alleenstaand is (56%), zie tabel 3.6. Tabel 3.6: Verhuisleeftijd en huishoudenssamenstelling van senioren die zijn verhuisd binnen Franekeradeel, 2008 t/m 2012 Aantal % Aantal gehuwden/ % Totaal % alleenstaanden samenwonenden , , , , , ,0 Totaal , , ,0 Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer 3.5 Vestiging van buitenaf vooral door alleenstaanden Van de verhuisde personen van buiten de gemeente is een grote meerderheid (62%) alleenstaand; 38% van de verhuisde personen is gehuwd of woont samen met een partner. Vrouwen die zich van buiten de gemeente in Franekeradeel vestigen zijn iets vaker alleenstaand (63%) dan mannen die zich van buiten de gemeente vestigen (60%). Tabel 3.7: Geslacht en huishoudenssamenstelling van senioren die zijn verhuisd van buiten de gemeente, 2008 t/m 2012 Aantal % Aantal gehuwden/ % Totaal % alleenstaanden samenwonenden Mannen , , ,0 Vrouwen , , ,0 Totaal , , ,0 Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer Als naar de leeftijd wordt gekeken, dan valt op dat in de leeftijdscategorie 75+ vooral alleenstaanden naar Franekeradeel verhuizen (76%). Ook van de jarigen die verhuisd zijn naar Franekeradeel is de meerderheid alleenstaand (56%), zie tabel 3.8. Tabel 3.8: Verhuisleeftijd en huishoudenssamenstelling van senioren die zijn verhuisd van buiten de gemeente, 2008 t/m 2012 Aantal % Aantal gehuwden/ % Totaal % alleenstaanden samenwonenden , , , , , ,0 Totaal , , ,0 Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer 3.6 Binnengemeentelijke verhuizingen per kern Franekeradeel telt zeventien kernen. Naar dertien kernen in Franekeradeel zijn in de periode 1 januari 2008 tot 1 december 2012 verhuisbewegingen geweest. Ruim driekwart van de verhuisde senioren verhuist binnen de kern waar zij al woonden. In vier kernen zijn minstens 50 verhuisbewegingen geweest. Dit betreft ook de vier grootste plaatsen van de gemeente Franekeradeel: Franeker, Sexbierum, Tzummarum en Tzum. Binnen/naar Franeker verhuizen verreweg de meeste senioren van Franekeradeel (73,6%). Het relatief hoge aantal senioren dat naar Tzummarum verhuist, heeft te maken met de vestiging van zorgcentrum Nij Bethanië in deze kern. 15

16 Op de vijfde plek staat Oosterbierum waar tien senioren in de afgelopen vijf jaar naar toe zijn verhuisd. Naar of binnen de overige kernen zijn maar enkele senioren verhuisd in de afgelopen jaren. Tabel 3.9: Aantal verhuisde senioren per kern, 2008 t/m 2012 Aantal verhuisde senioren % Binnen kern % Vanuit andere kern Franeker , , ,6 Tzummarum 61 8, , ,5 Sexbierum 54 7, , ,5 Tzum 54 7, , ,4 Oosterbierum 10 1,3 8 80,0 2 20,0 Achlum 5 0,7 2 40,0 3 60,0 Zweins 6 0,8 0 0, ,0 Hitzum 4 0,5 0 0, ,0 Pietersbierum 2 0, ,0 0 0,0 Dongjum 2 0, ,0 0 0,0 Herbaijum 1 0, ,0 0 0,0 Peins 1 0, ,0 0 0,0 Schalsum 1 0,1 0 0, ,0 Ried 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Firdgum 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Klooster-Lidgum 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Boer 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Totaal , ,4 Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer Meeste verhuisde senioren binnen Franeker Ruim 75 procent van de verhuisde senioren in Frankeradeel is binnen de kern verhuisd. Vooral in Franeker (83,4%), Oosterbierum (80%) en Sexbierum (68,5%) verhuizen relatief de meeste senioren binnen de kern Veel verhuizingen naar Tzum en Tzummarum Naar Zweins, Achlum, Tzum en Tzummarum verhuizen relatief de meeste senioren vanuit andere kernen met respectievelijk 100, 60, 57,4 en 47,5%. In Zweins en Achlum is het aantal vestigingen echter zo laag dat hier geen conclusies uit kunnen worden getrokken. Evenals in Tzummarum lijkt het hoge aantal vestigers vanuit andere kernen in Tzum te maken te hebben met de aanwezigheid van een woonzorgcentrum en aanleunwoningen in deze kern. Ondanks het relatief lage percentage senioren dat van buiten Franeker naar Franeker verhuist (16,6%), vindt in absolute zin de helft van alle verhuizingen vanuit andere kernen plaats naar Franeker (93). Vanuit twee kernen zijn er senioren vertrokken en hebben zich geen senioren gevestigd vanuit andere kernen. Dat zijn Ried (-elf) en Firdgum (-één). Andersom heeft Zweins zes nieuwe 60-plus inwoners vanuit andere kernen mogen verwelkomen. 3.7 Vestiging van buiten de gemeente vooral in Franeker en Tzummarum In totaal zijn er in de periode senioren vanuit andere gemeenten naar Franekeradeel verhuisd. De senioren die zich vanuit andere gemeenten in de gemeente Franekeradeel vestigen, gaan vooral in de grootste kernen wonen. Franeker (65,3%) verwelkomt de meeste nieuwkomers, op enige afstand gevolgd door Tzummarum (12,6%), Sexbierum (7,1%) en Tzum (4,4%). Dit zijn de kernen met woon- en zorgvoorzieningen voor senioren. % 16

17 Tabel 3.10: Aantal senioren dat van buiten de gemeente naar Franekeradeel is verhuisd, per kern, 2008 t/m 2012 Aantal % verhuisde senioren Franeker ,3 Tzummarum 55 12,6 Sexbierum 31 7,1 Tzum 19 4,4 Oosterbierum 14 3,2 Achlum 9 2,1 Dongjum 5 1,1 Ried 4 0,9 Hitzum 3 0,7 Herbaijum 3 0,7 Schalsum 3 0,7 Peins 2 0,5 Zweins 2 0,5 Pietersbierum 1 0,2 Firdgum 0 0,0 Klooster-Lidlum 0 0,0 Boer 0 0,0 Totaal Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer In figuur 3.1 zijn de verhuisbewegingen van senioren die naar een andere kern zijn verhuisd, in kaart gebracht. Dit betreft zowel de verhuisbewegingen tussen kernen in Franekeradeel (verhuisbewegingen intern) als de verhuizingen van buiten de gemeente naar Franekeradeel (verhuisbewegingen extern). Duidelijk is te zien dat de meeste senioren vanuit andere kernen naar Franeker en Tzummarum en, in mindere mate, naar Tzum en Sexbierum verhuizen. 17

18 Figuur 3.1: Verhuisbewegingen van senioren (60-plus) in/naar Franekeradeel, Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer 18

19 4 Verhuisbewegingen tussen kernen De vier grootste kernen in de gemeente Franekeradeel waar de meeste verhuisbewegingen naar toe plaatsvinden zijn Franeker, Tzummarum, Sexbierum en Tzum. In dit hoofdstuk wordt per leeftijdsgroep aangegeven waar de nieuwe inwoners in deze kernen vandaan komen. 4.1 Verhuizingen naar Franeker In totaal zijn in de periode 2008 t/m senioren naar Franeker verhuisd vanuit andere plaatsen (binnen en buiten de gemeente). Hiervan kwamen 93 senioren vanuit andere kernen in de gemeente Franekeradeel en 284 senioren hebben zich hier van buiten de gemeente gevestigd Vanuit Sexbierum, Tzummarum en Achlum naar Franeker Van de 93 senioren die vanuit andere plaatsen binnen de gemeente naar Franeker zijn verhuisd, vestigen iets meer jarigen (53,8%) zich in deze stad dan 75-plussers (46,2%). Vooral vanuit Tzummarum (86,7%), Tzum (87,5%) en Achlum (66,7%) verhuizen relatief veel senioren van jaar naar Franeker. De plaatsen van waaruit vooral 75-plussers verhuizen naar Franeker zijn Sexbierum (66,7%) en Ried (88,9%). Tabel 4.1: Aantal verhuisde senioren binnen de gemeente naar Franeker per leeftijdsgroep, 2008 t/m Totaal Aantal % Aantal % Aantal Sexbierum 7 33, ,7 21 Tzummarum 13 86,7 2 13,3 15 Achlum 8 66,7 4 33,3 12 Dongjum 4 44,4 5 55,6 9 Ried 1 11,1 8 88,9 9 Tzum 7 87,5 1 12,5 8 Oosterbierum 4 66,7 2 33,3 6 Hitzum Herbaijum Peins Schalsum Totaal 50 53, ,2 93 Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer Meeste nieuwkomers Franeker afkomstig uit buurgemeenten In totaal zijn er plussers van buiten de gemeente naar Franeker verhuisd. Zij komen vooral uit andere gemeenten in Noordwest Fryslân. Driekwart van de senioren die van buiten de gemeente komt is jaar, een kwart is 75-plusser. Vanuit andere gemeenten in Fryslân verhuizen relatief ook meer jarigen naar Franeker (68,8%) dan 75-plussers (31,2%). 19

20 In de leeftijdscategorie jaar is de grootste toestroom vanuit de gemeenten Leeuwarden, Harlingen, Súdwest-Fryslân, Menameradiel en het Bildt. De meeste senioren in de oudste leeftijdsgroep verhuizen vanuit Menameradiel, Leeuwarden en Súdwest-Fryslân naar Franeker. Van buiten Fryslân is het aantal 75-plussers dat naar Franeker verhuist beperkt. Er verhuisden in de periode slechts tien senioren in de leeftijdscategorie 75-plus van elders naar Franeker. Er verhuizen wel meer jarigen van buiten Fryslân naar Franeker. In de periode zijn dit in er totaal 72. Tabel 4.2: Aantal van buiten de gemeente verhuisde senioren naar Franeker per leeftijdsgroep, 2008 t/m Totaal Leeuwarden 30 73, ,8 41 Menameradiel 16 55, ,8 29 Súdwest-Fryslân* 19 67,9 9 32,1 28 Harlingen 19 79,2 5 21,8 24 het Bildt 15 78,9 4 22,1 19 Littenseradiel 9 60,0 6 40,0 15 Heerenveen 5 83,3 1 16,7 6 Ooststellingwerf 2 40,0 3 40,0 5 Skarsterlân 1 20,0 4 80,0 5 Tytsjerksteradiel 3 75,0 1 25,0 4 Weststellingwerf 3 75,0 1 25,0 4 Boarnsterhim 2 66,7 1 33,3 3 Dantumadiel 5 83,3 1 16,7 6 Opsterland 2 66,7 1 33,3 3 Achtkarspelen 1 50,0 1 50,0 2 Smallingerland 2 100,0 0 0,0 2 Dongeradeel 2 100,0 0 0,0 2 Ferwerderadiel 1 100,0 0 0,0 1 Gaasterlân-Sleat 0 0, ,0 1 Leeuwarderadeel 1 100,0 0 0,0 1 Lemsterland 1 100,0 0 0,0 1 Totaal vanuit andere gemeenten in Fryslân , ,2 202 Totaal overig Nld 72 87, ,2 82 Totaal vestiging van buiten gemeente , ,7 284 *Súdwest-Fryslân: hierin opgenomen zijn verhuizingen tot 2011 in Bolsward, Nijefurd, Sneek, Wûnseradiel en Wymbritseradiel. Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer 4.2 Tzummarum in trek bij 75-plussers uit buurgemeenten en het Bildt In totaal zijn 84 senioren verhuisd vanuit andere plaatsen naar Tzummarum. Vanuit andere kernen binnen de gemeente verhuisden er 29 senioren, van buiten de gemeente vestigden zich 55 senioren. Tzummarum is overwegend een vestigingsplaats voor 75-plussers. Van alle nieuwe inwoners vanuit de eigen gemeente is 76,9% 75-plusser. De meeste van deze 75- plussers komen uit Sexbierum (negen) Franeker (acht) en Oosterbierum (vijf). Vanuit andere gemeenten in Fryslân trekken ook vooral 75-plussers naar Tzummarum. Dit heeft te maken met het zorgcentrum Nij Bethanië in Tzummarum. Van alle verhuisde senioren van buiten de gemeente is 60% 75-plusser. 20

21 Vooral vanuit buurgemeente het Bildt vestigen zich veel 75-plussers in Tzummarum (21). Van buiten de provincie zijn het overwegend jarigen die zich in Tzummarum vestigen, dertien in totaal. Tabel 4.3: Aantal verhuisde senioren binnen de gemeente naar Tzummarum per leeftijdsgroep, 2008 t/m Totaal Aantal % Aantal % Aantal Franeker 4 33,3 8 66,7 12 Sexbierum 1 10,0 9 90,0 10 Oosterbierum 1 16,7 5 83,3 6 Dongjum 1 100,0 0 0,0 1 Totaal 7 24, ,9 29 Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer Tabel 4.4: Aantal van buiten de gemeente verhuisde senioren naar Tzummarum per leeftijdsgroep, 2008 t/m Totaal het Bildt Menameradiel Dongeradeel Harlingen Leeuwarden Leeuwarderadeel Littenseradiel Ferwerderadiel Súdwest-Fryslân Tytsjerksteradiel Totaal vanuit andere Friese gemeenten 's-gravenhage Alkmaar Amsterdam Hardenberg Harderwijk Langedijk Leerdam Raalte Rijnwoude Vlissingen Totaal overig Nld Totaal vestiging van buiten gemeente Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer 21

22 senioren vestigen zich in Sexbierum In totaal zijn er in de periode plussers naar Sexbierum verhuisd. Vanuit andere kernen binnen de gemeente hebben zich zeventien senioren in Sexbierum gevestigd. Vanuit andere gemeenten in Fryslân zestien senioren en vanuit elders in Nederland vijftien. Er verhuizen ongeveer evenveel jarigen als 75-plussers van binnen de gemeente naar Sexbierum. Vanuit de omringende dorpen Oosterbierum, Pietersbierum, Tzum, Hitzum en Achlum vestigen zich vooral jarigen. Opvallend is dat vanuit Franeker vooral 75-plussers naar Sexbierum verhuizen. Tabel 4.5: Aantal verhuisde senioren binnen de gemeente naar Sexbierum per leeftijdsgroep, 2008 t/m Totaal Aantal % Aantal % Aantal Franeker 1 16,7 5 83,3 6 Tzum 2 100,0 0 0,0 2 Hitzum 1 100,0 0 0,0 1 Achlum 1 100,0 0 0,0 1 Tzummarum 0 0, ,0 1 Oosterbierum 3 75,0 1 25,0 4 Pietersbierum 2 100,0 0 0,0 2 Totaal 10 58,8 7 42,2 17 Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer In totaal hebben 31 senioren van buiten de gemeente zich in Sexbierum gevestigd. Zestien uit Friese gemeenten en vijftien uit andere provincies. Van buiten de gemeente zijn het vooral jarigen die zich in Sexbierum vestigen. De meeste senioren die zich in Sexbierum vestigen komen uit Harlingen. De 75-plussers komen uit de gemeenten het Bildt en Leeuwarden. Er vestigen zich weinig 75-plussers vanuit andere gemeenten en van buiten Fryslân in Sexbierum. Vanuit andere provincies in Nederland zijn dertien jarigen in Sexbierum komen wonen. 22

23 Tabel 4.6: Aantal van buiten de gemeente verhuisde senioren naar Sexbierum per leeftijdsgroep, 2008 t/m Totaal Harlingen het Bildt Leeuwarden Leeuwarderadeel Littenseradiel Tytsjerksteradiel Totaal vanuit andere Friese gemeenten 's-gravenhage Amsterdam Eemsmond Heiloo Krimpen aan den IJssel Lochem Pijnacker-Nootdorp Rijswijk Totaal overig Nld Totaal vestiging van buiten gemeente Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer plussers vanuit Franeker naar Tzum In totaal zijn er in de periode 2008 t/m plussers naar Tzum verhuisd. Er waren in de periode 2008 t/m verhuizingen van 60-plussers vanuit andere kernen binnen de gemeente Franekeradeel naar Tzum. Er trekken overwegend 75-plussers naar dit dorp (90,7%). Uit Franeker zijn het vooral 75-plussers (27) die in Tzum zijn komen wonen. Tabel 4.7: Aantal verhuisde senioren binnen de gemeente naar Tzum per leeftijdsgroep, 2008 t/m Totaal Aantal % Aantal % Aantal Franeker 1 3, ,4 28 Hitzum 0 0, ,0 1 Achlum 0 0, ,0 1 Schalsum 0 0, ,0 1 Totaal 1 9, ,7 31 Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer Vanuit andere gemeenten in Fryslân komen ook vooral 75-plussers naar Tzum. De meeste hiervan komen uit Littenseradiel (drie). Van buiten Fryslân komen er juist weer meer jarigen naar Tzum. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de aanwezigheid van Martenahiem. 23

24 Tabel 4.8: Aantal verhuisde senioren van buiten de gemeente naar Tzum per leeftijdsgroep, 2008 t/m Totaal Littenseradiel Tytsjerksteradiel Harlingen Heerenveen Leeuwarden Menameradiel Totaal vanuit andere Friese gemeenten Aalburg Andijk Cuijk Haarlem Lelystad Nieuwegein Zeist Totaal overig Nld Totaal vestiging van buiten gemeente Bron: Gemeente Franekeradeel, bewerking Partoer 24

25 5 Verhuismotieven in de gemeente Franekeradeel 5.1 Deelnemers aan het onderzoek In de gemeente Franekeradeel zijn in de periode december 2012 t/m februari 2013 twintig interviews gehouden met senioren (60-plussers) die in de afgelopen vijf jaar zijn verhuisd. De respondenten zijn geselecteerd op grond van hun leeftijd, geslacht en laatste verhuisbeweging. Er is geprobeerd een goede afspiegeling te geven van de senioren die zijn verhuisd in de gemeente Franekeradeel. Er hebben zes mannen en veertien vrouwen meegedaan aan het onderzoek. De jongste respondent is 60 jaar en de oudste respondent is 84 jaar. De gemiddelde leeftijd van de respondenten is 70,6 jaar. De verdeling tussen het aantal samenwonenden en alleenwonenden is gelijk. De geïnterviewde personen zijn verhuisd naar vier kernen in de gemeente Franekeradeel: Franeker, Sexbierum, Tzummarum en Oosterbierum. De meeste gesprekken zijn gevoerd in Franeker, de plaats waar getalsmatig de meeste senioren naar toe zijn verhuisd. Ook in Sexbierum, de tweede grootste kern in de gemeente Franekeradeel, hebben veel gesprekken plaatsgevonden. Tabel 5.1 geeft een overzicht van de achtergrondkenmerken van de geïnterviewde personen. Tabel 5.1: Achtergrondkenmerken van deelnemers aan het onderzoek in gemeente Franekeradeel Huidige woonplaats Achtergrondkenmerken Totaal Franeker Sexbierum Tzummarum Oosterbierum respondenten: Geslacht Man Vrouw Leeftijd jaar Huishoudenssamenstelling Gehuwd/ samenwonend met een partner of kind Alleenwonend: Weduwe of weduwnaar Gescheiden Ongehuwd of nooit gehuwd geweest Verhuisbewegingen van de respondenten De respondenten zijn gemiddeld vijf keer in hun leven verhuisd. Gekeken naar de woongeschiedenis van de respondenten zien we dat van de geïnterviewde senioren zeven personen geboren en getogen zijn in Franekeradeel, vijf in een buurgemeente, vier elders in Fryslân, drie in het westen van het land en één persoon in het buitenland. Twee personen zijn terugverhuisd naar de plaats waar ze oorspronkelijk vandaan komen. Drie geïnterviewde senioren hebben hun hele leven in Franekeradeel gewoond waarvan twee personen hun leven lang in dezelfde plaats waar zij nu nog wonen. In de analyse is de meest recentelijke verhuizing meegenomen. Tijdens de laatste verhuizing zijn negen personen van buiten de gemeente en elf personen binnen de gemeente verhuisd. 25

26 De 75-plussers zijn voornamelijk binnen de gemeente of vanuit een naastgelegen gemeente verhuisd. De helft van de verhuisde jarigen is verhuisd binnen de gemeente. De andere helft komt van elders uit Fryslân of Nederland. Tabel 5.2 Oude en nieuwe woonplaats van deelnemers Huidige woonplaats Aantal Vorige woonplaats / gemeente Franeker 9 Sexbierum (2) Oosterbierum (1) Tzummarum (1) het Bildt (1) Ferwerderadiel (1) Menameradiel (1) Achtkarspelen (1) Overijssel (1) Sexbierum 7 Sexbierum (3) Oosterbierum (1) Hitzum (1) Harlingen (1) Leeuwarden (1) Tzummarum 3 Tzummarum (2) Noord-Holland (1) Oosterbierum 1 Zuid-Holland (1) 5.3 Verhuizing naar huidige woonplaats Verhuizingen naar Franeker Negen van de geïnterviewde senioren zijn naar Franeker verhuisd. Franeker is de grootste kern van de gemeente met bijna inwoners. In deze centrumplaats zijn diverse regionale voorzieningen op het gebied van winkels en zorg. Er is een divers woningaanbod voor senioren en er is een groot woonzorgcentrum met aanleunwoningen, Saxenoord. Aan de respondenten is gevraagd waarom zij specifiek naar Franeker zijn verhuisd. Vaak wordt als reden voor verhuizing naar Franeker genoemd het dichter bij familieleden of vrienden willen wonen en/of het terugkeren naar de omgeving waar men is opgegroeid. Vrouw, 81 jaar: Bij mijn laatste verhuizing ging ik terug naar mijn roots in Franeker. Ik wilde terug naar mijn oude nest. Ik heb hier nog redelijk veel vrienden en kennissen wonen. Vrouw, 62 jaar: Franeker voelde als thuis, ik wilde graag hiernaar terugkeren. Ik had wel wat angst om er tussen te komen, ook omdat ik doof ben. Maar doof blijf je toch, of je nou hier woont of ergens anders. Het is me vanaf het begin goed bevallen. Ik zit bij de kerk en ga geregeld naar de bibliotheek. Ook woon ik hier in een fijne buurt, het is hier veel gezelliger dan mijn vorige buurt. Naast de nabijheid van familie of vrienden en het opgroeien in de omgeving noemen vooral vrouwen de voorzieningen als een belangrijk motief om zich in Franeker te vestigen. Zij verhuizen dikwijls vanuit een nabijgelegen, kleinere kern naar Franeker. Vrouw, 63 jaar: Het dorp had mij niets meer te bieden. Ik heb er jaren met genoegen gewoond, maar er zijn niet veel voorzieningen meer. Alleen het dorpshuis is blijven staan. De bakker en de bank zijn verdwenen. Ik heb er bewust voor gekozen om naar Franeker te trekken. Ik wilde niet in een groter dorp wonen, ik wilde echt naar de stad. We waren altijd al georiënteerd op Franeker. Het is een fijne stad om te winkelen en boodschappen te doen. Vrouw, 71 jaar: Ik wilde al veel eerder naar Franeker verhuizen, vanwege in gefoel fan frijheid, jo ha hjir alles binnen hânberik. Vanwege het werk van mijn man in Minnertsga zijn we niet eerder verhuisd. We hadden al wel banden met de stad. We zijn beide al jaren lid van zangkoren in Franeker en de (klein)kinderen wonen er. 26

27 Vrouw, 75 jaar: Alles is hier. Het ging ons vooral om de voorzieningen. Er zitten hier twee grote winkels dichtbij. Een aantal senioren dat vanuit andere plaatsen naar Franeker toe zijn gekomen doet dit na het optreden van lichamelijke beperkingen. Men gaat op zoek naar een aangepaste woning en vindt deze in Franeker. Man, 81 jaar: De tún waard te grut. Ik krige longontsteking en doe hienen wy ús nocht. It wie te grut. De buorlju holpen us wêr t hja mar koene, mar wy woene dit net mear. Wy hawwe lang op de wachtlist stien en doe krigen wy dit oanbean. Ik koe de flat, dit wie goed. Vrouw, 62 jaar: Ik wilde niet in mijn oude huis blijven, het was me te groot geworden. Doordat ik last kreeg van lichamelijk klachten kon ik het onderhoud niet meer aan. Ik wilde kleiner en comfortabeler wonen. Ik heb me ingeschreven voor een seniorenwoning en deze woning werd me aangeboden. Een andere drijfveer om te verhuizen is overlast van buren in de oude buurt. Eén respondent had Tzummarum liever niet verlaten, maar is toch naar Franeker verhuisd omdat in Tzummarum geen geschikt woningaanbod was. Vrouw, 69 jaar: Ik was liever niet uit Tzummarum weggegaan. Ik woonde prachtig en was heel tevreden met mijn huisje. In feite ben ik gedwongen te verhuizen vanwege overlast van buren. De woningbouwstichting verkoopt steeds meer huisjes. Jonge mensen kunnen met een enorme subsidie een huis kopen in een wijk met veel ouderen. De nieuwe buren hielden nogal van housemuziek. Er kwamen steeds meer jongeren wonen, allemaal vrienden van elkaar, het was één groot feest. Ik ben gaan praten met mijn buren. Het ging een paar weken goed maar toen werd het zomer. In de tuin met een paar biertjes op waren de gemaakte afspraken snel weer vergeten. Ik ben op zoek gegaan naar wat anders. In Tzummarum was niets geschikts. Er zijn veel bejaardenwoningen afgebroken en er zijn geen nieuwe woningen voor senioren gekomen. Een andere respondent stopte met werken en voelde zich niet thuis in haar oude woonplaats. Bovendien vond ze het dorp waar ze woonde maar saai. Daarom verhuisde ze naar een grotere plaats. Vrouw, 71 jaar: It is echt sa n doarp, it klit oan elkoar. Doe t ik net yn e tsjerkeried woe, lei ik der bûten. Ik woe nei in grutter plak om t dêr mear te belibjen is, foaral ek op kultureel flak. Ook zijn er twee respondenten naar Franeker verhuisd vanwege de liefde. Het treffen van een nieuwe partner en het daarbij intrekken is de hoofdreden van verhuizing. De respondenten geven beiden aan geen bijzondere band te hebben met Franeker. Vrouw, 61 jaar: In Sexbierum woonde ik al een tijdje alleen toen ik mijn huidige vriend ontmoette. Op een gegeven moment hebben we besloten om te gaan samenwonen. Ik ben bij hem ingetrokken hier in Franeker, want hij heeft een koophuis. Ik kende Franeker helemaal niet, het moet nog wel wennen maar ik begin het steeds leuker te vinden. Wel heb ik nog veel binding met mijn Sexbierum. Ik ga er nog minstens twee avonden per week naar toe, naar mijn moeder, en ik doe er nog vrijwilligerswerk. Man, 60 jaar: Mijn laatste verhuizing naar Franeker is vanwege de liefde. Ik ben bij mijn tweede vrouw ingetrokken. Ik heb verder geen bijzondere band met Franeker en Fryslân Verhuizingen naar Sexbierum Sexbierum telt ruim inwoners. Er zijn verschillende voorzieningen aanwezig op het gebied van winkels en zorg. Appartementencomplex Bjirmenstate Frjentsjerterein is er gevestigd, met seniorenwoningen en een gezondheidscentrum. Vijf van de zeven geïnterviewde senioren die naar Sexbierum zijn verhuisd, komen uit de omgeving van het dorp of uit het dorp zelf. 27

28 Deze senioren hebben een sterke binding met hun woonplaats. Ze zijn hier opgegroeid en hebben er veelal familie en andere sociale contacten wonen. Vrouw, 77 jaar: Dit is voor mij terug naar een bekende omgeving. Ik heb hier ook familie wonen. Man, 73 jaar: Ik heb 47 jaar in Hitzum gewoond. Mijn vrouw overleed en mijn broer zei: kom maar bij ons in de buurt wonen. Hij wist dat dit huis vrij stond. Nu woon ik dichtbij familie, dat is handig voor het geval er wat gebeurt. Man, 70 jaar: Ik ben getrouwd met Sexbierum. Ik ken iedereen. Ik heb in heel veel besturen gezeten. Het buurtje is heel erg betrokken en het is gezellig. Bijna alle bewoners zijn ouderen. Sommige respondenten zijn binnen Sexbierum verhuisd vanwege hun gezondheid. Zij zijn om deze reden verhuisd naar een seniorenwoning binnen dezelfde woonplaats. Vrouw, 65 jaar: Je wordt ouder en krijgt meer gezondheidsklachten en beperkingen. Ik heb last van reuma en ik heb versleten knieën. Ik was op zoek naar een gelijkvloerse woning. Vooral een slaapkamer beneden is voor mij erg belangrijk. Ook wordt naar Sexbierum verhuisd vanwege een onaantrekkelijk woonklimaat in de oude woonomgeving. Men is op zoek naar rust in Sexbierum. Man, 79 jaar: We hadden problemen met de buurman. Er was s nachts veel lawaai. Daarom gingen we op zoek naar een rustiger buurt. Wat ook prettig is, is dat hier geen criminaliteit is. In elk geval heel weinig in vergelijking met de stad waar wij vandaan komen. Vrouw, 76 jaar: De buren in het vorige dorp waar wij woonden waren verschrikkelijk. Wij zijn daar weggepest. Je kreeg daar alles op je dak als je met iemand ruzie had. Het was een grote familiekliek. We konden de auto niet eens in de straat parkeren, ze hadden de parkeerplekken allemaal gewoon ingenomen. De politie deed er op een gegeven moment ook niets meer aan. De voorzieningen in het dorp worden ook genoemd om zich in Sexbierum te vestigen, al wordt de bereikbaarheid met het openbaar vervoer wel wat minder. Man, 70 jaar: Er zijn nog genoeg voorzieningen zoals de supermarkt, de bakker en de slager. Het OV is niet ideaal. De vervoersdienst was vroeger frequenter, maar we mogen niet klagen Verhuizingen naar Tzummarum In Tzummarum wonen ruim inwoners. In Tzummarum is het zorgcentrum Nij Bethanië gevestigd (met aanleunwoningen). Twee respondenten hebben altijd al in Tzummarum gewoond en zijn naar een aanleunwoning verhuisd. Voor één respondent was deze verhuizing noodzakelijk vanwege de sloop van de vorige woning. Vrouw, 78 jaar: De woning waar ik eerst woonde werd afgebroken. Ik woonde altijd al in Tzummarum en wilde hier blijven. Ik wilde niet naar een huurhuis in één van de straten verderop verhuizen. Ik kende al veel mensen in Nij Bethanië. Ik kwam hier al regelmatig in de ontmoetingsruimte. De andere respondent is vanwege gezondheidsreden naar een aanleunwoning gegaan. Vrouw, 84 jaar: Ik ben verhuisd vanwege mijn gezondheid. Ik heb hartklachten en heb alarmering nodig. Als er iemand moet komen, kan dat nu heel snel. Ik ben ook niet zo goed ter been. 28