Startnotitie GGZ-Beschermd wonen-maatschappelijke opvang

Transcriptie

1 Collegevoorstel Openbaar Onderwerp Startnotitie GGZ-Beschermd wonen-maatschappelijke opvang Programma Zorg & Welzijn BW-nummer Portefeuillehouder B. Frings Samenvatting VNG en ministerie van VWS hebben afgesproken dat gemeenten uiterlijk 31 december 2017 het meerjaren Plan van Aanpak Beschermd wonen/maatschappelijke opvang gereed hebben. In de startnotitie GGZ-Beschermd wonen-maatschappelijke opvang staan de visie en uitgangspunten die we hanteren als basis voor de totstandkoming van dit Plan van Aanpak. Daarnaast bevat deze startnotitie het proces dat de gemeenten in de regio Nijmegen & Rivierenland samen met aanbieders, ervaringsdeskundigen en andere betrokken partijen (bijv. woningcorporaties) willen doorlopen om te komen tot een gedragen Plan van Aanpak. Directie/afdeling, ambtenaar, telefoonnr. MO10, Leonie Braks, 2480 Datum ambtelijk voorstel 5 april 2017 Registratienummer Ter besluitvorming door het college 1. De startnotitie GGZ-Beschermd wonen-maatsschappelijke opvang vast te stellen. 2. Bijgaande raadsinformatiebrief vast te stellen waarmee we de startnotitie GGZ-Beschermd wonen-maatschappelijke opvang aanbieden aan de gemeenteraad. 3. Bijgaande reactie op de brief van het RIBW NR vast te stellen. Steller Leonie Braks Paraaf akkoord Datum Alleen ter besluitvorming door het College Actief informeren van de Raad Besluit B&W d.d. 2 mei 2017 Conform advies Aanhouden Anders, nl. nummer: 3.3 Bestuursagenda Paraaf akkoord Datum Portefeuillehouder

2 Collegevoorstel 1 Probleemstelling VNG en ministerie van VWS hebben afgesproken dat gemeenten uiterlijk 31 december 2017 het meerjaren Plan van Aanpak Beschermd wonen/maatschappelijke opvang gereed hebben. In de startnotitie GGZ-Beschermd wonen-maatschappelijke opvang staan de visie en uitgangspunten die we hanteren als basis voor de totstandkoming van dit Plan van Aanpak. Daarnaast bevat deze startnotitie het proces dat de gemeenten in de regio Nijmegen & Rivierenland samen met aanbieders, ervaringsdeskundigen en andere betrokken partijen (bijv. woningcorporaties) willen doorlopen om te komen tot een gedragen Plan van Aanpak. In het meerjaren Plan van Aanpak moeten we antwoord geven op de opgave om te ambulantiseren: alle gemeenten streven er naar dat mensen met een psychiatrische achtergrond, waar mogelijk, zo zelfstandig mogelijk kunnen wonen en leven. Niet alleen vanuit financieel oogpunt, maar vooral omdat blijkt dat dit het herstel en welbevinden van mensen bevordert. De transformatie van beschermd wonen GGZ en maatschappelijke opvang (Wmo) gaat gepaard met de decentralisatie van bevoegdheden en bijbehorende middelen van Centrumgemeente Nijmegen naar individuele gemeenten in de regio Nijmegen & Rivierenland ) in Daarom is een regiobreed gedragen visie nodig, binnen de brede context van (andere) ontwikkelingen in de GGZ, op basis waarvan regiogemeenten onderling heldere afspraken kunnen maken en elke individuele gemeente haar verantwoordelijkheid neemt. 2 Juridische aspecten Beschermd wonen GGZ en maatschappelijke opvang betreffen gemeentelijke taken in het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning Doelstelling Met dit collegevoorstel stellen we het startpunt voor het meerjaren Plan van Aanpak GGZ- Beschermd wonen-maatschappelijke opvang vast. 4 Argumenten Voor een zorgvuldige ambulantisering en om te zorgen dat het zelfstandig wonen ook daadwerkelijk bijdraagt aan herstel moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan, zoals voldoende ambulante hulp (ondersteuningscontinuüm), huisvesting, participatiemogelijkheden en goede samenwerking tussen professionals en mensen uit het sociaal netwerk. De ambulantisering kan alleen een succes worden als aan onderstaande uitgangspunten in samenhang invulling wordt gegeven: 1. Zo zelfstandig mogelijk 2. Ondersteuningscontinuüm en diverse woonvarianten 3. Participatie & inclusie 4. Belang ervaringsdeskundigheid en sociaal netwerk Deze uitgangspunten worden in de startnotitie nader toegelicht. In het Plan van Aanpak willen we diverse (lopende) trajecten met elkaar verbinden, zoals de regiovisie OGGz en het Advies- en Verbeterplan Een sluitende aanpak voor mensen met een psychische kwetsbaarheid ( verwarde personen ). Uitgangspunt voor de regionale samenwerking, die breder is dan het Rijk van Nijmegen (regio Nijmegen én Rivierenland) is solidariteit. Niet alleen op het gebied van zorg (budgetverdeling, inkoop, toeleiding, etc.), maar ook op het gebied van huisvesting en consequenties op andere terreinen zoals de Participatiewet (uitkeringen).

3 Collegevoorstel Vervolgvel 2 5 Financiën Naast de inhoudelijke doelen is er ook een belangrijke financiële prikkel voor de transformatie. Op het macrobudget voor beschermd wonen is bij de decentralisatie weliswaar niet bezuinigd, maar in de 10 jaar voor de decentralisatie is het beschermd wonen GGZ met circa 30% gegroeid. Een gelijkblijvend (en dus qua bestedingsruimte dalend) budget, is een keerpunt. Met de ontwikkelingen die leiden tot meer mensen met een ernstige psychische kwetsbaarheid in de maatschappij (afbouw van de klinische GGZ met 30%), betekent ook de decentralisatie van het beschermd wonen dat er met hetzelfde geld steeds meer gedaan moet worden. De invoering van een objectief verdeelmodel en herverdeling van de middelen voor beschermd wonen en maatschappelijke opvang, dat op 1 januari 2018 gepresenteerd zal worden en per 1 januari 2020 in gaat, zal naar verwachting nadelige gevolgen hebben voor de regio, omdat het aandeel van GGZ- zorg in de regio Nijmegen & Rivierenland historisch relatief hoog is. Centrumgemeente Nijmegen zet in op een intensieve lobby om de nadelige gevolgen te beperken. 6 Participatie en Communicatie In de startnotitie is een hoofdstuk opgenomen over de organisatie en het proces inclusief de participatie van externe partijen. Een regionale werkgroep met vertegenwoordigers van de gemeenten uit de regio Nijmegen & Rivierenland schrijft het meerjaren Plan van Aanpak. Dit proces wordt aangestuurd door een proces met wethouders van de gemeenten Culemborg, Druten, Heumen, Nijmegen en Tiel. We gebruiken het gremium van het algemeen bestuur van de GGD om (tussen)concepten van het meerjaren Plan van Aanpak te bespreken. Voor een oplading van het plan van aanpak en toelichting op en bespreking van de startnotitie met de raden van de regiogemeenten is een gezamenlijke raadsinformatiebijeenkomst georganiseerd op 29 mei Als externe denktank fungeren het programmateam en de stuurgroep Sluitende aanpak mensen met een psychische kwetsbaarheid waarin onder meer ervaringsdeskundigen/familieleden participeren. Daarnaast organiseren we voor en na de zomer van 2017 werkconferenties om in gesprek te gaan met cliënten/cliëntvertegenwoordigers, familieleden en aanbieders over de inhoud van het meerjaren Plan van Aanpak. 7 Uitvoering en evaluatie Het meerjaren Plan van Aanpak zal een uitvoeringsagenda bevatten en een hoofdstuk over de wijze waarop de evaluatie en monitoring van de aanpak wordt vormgegeven. 8 Risico Het regionale Plan van Aanpak, als vervolg op deze visie en uitgangspuntennotitie, zullen we moeten maken onder de nodige onzekerheden. Zo is het nog niet bekend hoe de afbouw van de centrumgemeenteconstructie eruit gaat zien. Ook moet nog een landelijk objectief verdeelmodel worden ontwikkeld en ingevoerd (zie par. 5 Financiën). Tevens is het onduidelijk of GGZ- problematiek als criterium wordt opgenomen in de toelatingscriteria van de Wet langdurige zorg (Wlz). Daarmee zou een deel van de huidige groep mensen in beschermd wonen, die blijvend permanent toezicht of 24-uurszorg nodig heeft, per 2018

4 Collegevoorstel Vervolgvel 3 toegang kunnen krijgen tot de Wlz. Als dat gebeurt, zal het rijk de beschikbare middelen weer herverkavelen over het stelsel. Kortom, in het voorgestane beleid en uitvoering moeten we rekening houden met onzekerheden. Dit vraagt om de uitwerking van mogelijke scenario s, eventuele risicovoorzieningen en flexibiliteit. Bijlage(n): Raadsinformatiebrief Startnotitie Brief RIBW NR Reactie op brief RIBW NR

5 Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling Aan de gemeenteraad van Nijmegen Korte Nieuwstraat PP Nijmegen Telefoon Telefax (024) gemeente@nijmegen.nl Postbus HG Nijmegen Datum 2 mei 2017 Ons kenmerk MO10/ Contactpersoon Leonie Braks Onderwerp Startnotitie GGZ-Beschermd wonen- Maatschappelijke opvang Datum uw brief Doorkiesnummer (024) Geachte leden van de raad, De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en het ministerie van VWS hebben afgesproken dat gemeenten uiterlijk 31 december 2017 het meerjaren Plan van Aanpak Beschermd wonen/maatschappelijke opvang gereed hebben. In bijgaande startnotitie GGZ-Beschermd wonen-maatschappelijke opvang staan de visie en uitgangspunten die we hanteren als basis voor de totstandkoming van dit Plan van Aanpak. Daarnaast bevat deze startnotitie het proces dat de gemeenten in de regio Nijmegen & Rivierenland samen met aanbieders, ervaringsdeskundigen en andere betrokken partijen (bijv. woningcorporaties) willen doorlopen om te komen tot een gedragen Plan van Aanpak. Op 29 mei as. is een raadsinformatiebijeenkomst gepland waarop de startnotitie wordt toegelicht en besproken met de raden van de gemeenten in de regio Nijmegen & Rivierenland. In het meerjaren Plan van Aanpak moeten we antwoord geven op de opgave om te ambulantiseren: alle gemeenten streven er naar dat mensen met een psychiatrische achtergrond, waar mogelijk, zo zelfstandig mogelijk kunnen wonen en leven. Niet alleen vanuit financieel oogpunt, maar vooral omdat blijkt dat dit het herstel en welbevinden van mensen bevordert. De ambulantisering van beschermd wonen GGZ en maatschappelijke opvang (Wmo) gaat gepaard met de decentralisatie van bevoegdheden en bijbehorende middelen van Centrumgemeente Nijmegen naar individuele gemeenten in de regio Nijmegen & Rivierenland (Gelderland-Zuid) in Daarom is een regiobreed gedragen visie nodig op basis waarvan regiogemeenten onderling heldere afspraken kunnen maken en elke individuele gemeente haar verantwoordelijkheid neemt. Solidariteit is het uitgangspunt voor de intergemeentelijke samenwerking. Voor een zorgvuldige ambulantisering en om te zorgen dat het zelfstandig wonen ook daadwerkelijk bijdraagt aan herstel moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan, zoals voldoende ambulante hulp (ondersteuningscontinuüm), huisvesting, participatiemogelijkheden en goede samenwerking tussen professionals en mensen uit het sociaal netwerk.

6 Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling Vervolgvel 1 De ambulantisering kan alleen een succes worden als aan onderstaande uitgangspunten in samenhang invulling wordt gegeven: 1. Zo zelfstandig mogelijk 2. Ondersteuningscontinuüm en diverse woonvarianten 3. Participatie & inclusie 4. Belang ervaringsdeskundigheid en sociaal netwerk Deze uitgangspunten en het proces worden in de startnotitie nader toegelicht. Hoogachtend, college van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Gemeentesecretaris, drs. H.M.F. Bruls mr. drs. A.H. van Hout Aantal Bijlagen: 1. Startnotitie

7 Startnotitie GGZ-Beschermd wonen-maatschappelijke opvang Inleiding Er zijn veel ontwikkelingen gaande in de zorg, in het bijzonder in de zorg voor mensen met ernstige psychische aandoeningen (EPA). Aan de gemeentekant is sinds 2015 de transitie in werking getreden. Gemeenten zijn vanaf dat moment verantwoordelijk geworden voor begeleid en beschermd wonen van GGZ-cliënten. Vanuit het landelijke Bestuurlijk Akkoord GGZ ligt er de opdracht om te ambulantiseren i.c. de intramurale behandelduur te verkorten en de instroom in intramurale behandellocaties (Wlz/Zvw 1 ) te beperken. Ook bij beschermd wonen GGZ en maatschappelijke opvang (Wmo) is de wens en noodzaak om te ambulantiseren om zo de kans op inclusie en herstel te vergroten (commissie Dannenberg). Om deze opgaven op zorgvuldige wijze in te vullen, is samenwerking tussen het zorg- en Wmo-domein onontbeerlijk. Het accent ligt hierbij op psychiatrische aandoeningen, hoewel in de maatschappelijke opvang ook mensen zitten met psychosociale problematiek of een verstandelijke beperking. Geestelijke beperkingen hebben effect op alle leefdomeinen en andersom is inzet op alle leefdomeinen noodzakelijk voor herstel, zeker als mensen met EPA vaker en sneller net als anderen in de samenleving (gaan) wonen. We moeten niet alleen iets doen aan het medisch probleem, maar ook aan de sociale situatie van mensen. In GGZ-termen: herstelgericht werken op drie dimensies: symptomatisch, maatschappelijk en persoonlijk herstel gaan hand in hand. In Wmo-termen: integraal, op maat en zo gewoon mogelijk. Dit werkt alleen als we vanuit een gezamenlijke visie (meer) gaan samenwerken vanuit het zorg- en sociale domein. We hebben bijzondere aandacht voor wat dit betekent voor wijken met veel huurwoningen waar deze mensen vaak gaan wonen; er zijn grenzen aan het absorptievermogen van wijken. Een goede balans binnen buurten en een sluitend zorgnetwerk op wijkniveau is essentieel. Om de ambulantisering vanuit de Wlz, Zvw 2 en Wmo in regio Nijmegen & Rivierenland gezamenlijk op zorgvuldige wijze vorm te geven, stellen we een meerjaren Plan van Aanpak op. Specifiek voor beschermd wonen én maatschappelijke opvang (Wmo) geldt dat de ambulantisering gepaard gaat met een doordecentralisatie van bevoegdheden en bijbehorende middelen van Centrumgemeente Nijmegen naar individuele gemeenten in Dit vraagt naast de landelijke herverdeling van middelen om een bijbehorende herverdeling van voorzieningen of bekostiging daarvan. En vraagt om een gedragen visie in onze regio Nijmegen & Rivierenland op basis waarvan regiogemeenten onderling heldere afspraken maken en elke individuele gemeente haar verantwoordelijkheid neemt. In deze startnotitie geven we de visie op de inhoudelijk gewenste ontwikkeling weer, tezamen met uitgangspunten die we willen hanteren voor de doordecentralisatie. Dit dient als basis voor een regionaal meerjaren Plan van Aanpak GGZ-Beschermd Wonen-Maatschappelijke Opvang , die we eind dit jaar willen opleveren. Daarnaast bevat deze startnotitie het proces dat de gemeenten in de regio Nijmegen & Rivierenland samen met aanbieders, ervaringsdeskundigen en andere betrokken partijen (bijv. woningcorporaties) willen doorlopen om te komen tot een gedragen uitwerking van deze visie en uitgangspunten. 1 Wet langdurige zorg, primair bedoeld voor intramurale zorg, als 24 uurstoezicht nodig is en Zorgverzekeringswet op basis waarvan basis- GGZ wordt geboden, waaronder kortdurende psychiatrische behandelopnames. 2 Regio Nijmegen& Rivierenland bestaat uit de volgende gemeenten: Berg en Dal, Beuningen, Buren, Culemborg, Druten, Geldermalsen, Heumen, Lingewaal, Mook & Middelaar, Neder-Betuwe, Neerijnen, Nijmegen, Tiel, West Maas en Waal en Wijchen. 1

8 Samenhang met andere trajecten Rondom de GGZ lopen 7 trajecten die we aan elkaar gaan verbinden en samenbrengen in het meerjaren Plan van Aanpak om invulling te geven aan bovenstaande gedachte: 1. Rapport met ambulantiseringsscenario s voor beschermd wonen GGZ, uitgevoerd door het Trimbos-instituut op verzoek van centrumgemeente Nijmegen namens regio Nijmegen & Rivierenland. Het rapport heeft als doel om een beeld te schetsen van de regionale situatie en dit te vergelijken met het landelijke beeld. Daarnaast bevat het de uitwerking van twee toekomstscenario s als input voor de transformatie- opgave en het meerjaren PvA BW en MO. Ook het uitstroomonderzoek Perspectief op wonen van Pro Persona en RIBW geeft input voor de kwantificering van de opgave tot ambulantisering. 2. Het Advies- en Verbeterplan Een sluitende aanpak voor mensen met een psychische kwetsbaarheid met twee pijlers Spoedig dichtbij (acute opvang) en Aandachtig aansluiten (sluitend netwerk) van de GGD (zie bijlage 2 met schema). Hieraan is een gehonoreerde ZonMw-aanvraag gekoppeld gericht op een betere organisatie van de acute opvang (multidisciplinaire beoordelingskamer, passend vervoer, interventieteam 2.0) en pilots wijkgerichte GGZ. 3. Taskforce EPA. Afgesproken is dat het RIBW en Pro Persona op basis van de vignettenstudie komen met concrete innovatievoorstellen. Aan deze innovatievoorstellen koppelen we één of meerdere maatschappelijke businesscases. 4. Maatschappelijke businesscase (mbc) vernieuwing maatschappelijke opvang. IrisZorg heeft haar zorgaanbod herijkt op basis van een aangescherpte visie, de vraag van cliënten, de gewenste kwaliteit, de betaalbaarheid van de zorg en landelijke ontwikkelingen. IrisZorg gaat zich intensiever inzetten op herstel, maximaal samenwerken met andere stakeholders en integraal werken. Nieuw is dat IrisZorg opvang- en woonvoorzieningen gaan ombouwen naar trainingshuizen. Het doel is zoveel mogelijk zelfstandig wonen in de wijk. Ook nieuw is dat de kleinere kliniek volledig onderdeel wordt van de ambulante behandeling. Een mbc over de vernieuwing Hulsen is een eerste start waarin aan de nieuwe toekomstvisie van IrisZorg wordt gewerkt. 5. Uitvoeringsplan 2016 Wonen, Wonen & Zorg, Woonladder Rivierenland. Dit is een leidraad voor ontwikkelingen en werkzaamheden binnen de pijler wonen van de regio Rivierenland. Het uitvoeringsplan bevat maatregelen voor vroegsignalering bij huisuitzettingen, in- dooren uitstroom (waaronder tijdelijk elders wonen), invulling van de onderste trede van de woonladder en inkomens(ondersteuning). 6. Doorontwikkeling Breed Eerstelijns Zorgprogramma GGZ van OCE 3 en Psyzorg (eerstelijnspsychologen). Doel van dit programma is om de GGZ zorg in de regio Nijmegen te verbinden door goede samenwerking tussen huisarts, POH-GGZ (praktijkondersteuner GGZ), Sociaal (Wijk)teams/maatschappelijke werk en generalistische basis-ggz (GBGGZ/psychologische hulp) en specialistische GGZ ( SGGZ/psychiatrische behandeling), waardoor de patiënt laagdrempelig matched care (passende zorg), samenhangende en continuïteit van zorg ontvangt, die is afgestemd op zijn/haar hulpvraag. 7. De Regiovisie OGGz voor de regio s Nijmegen en Rivierenland is onverminderd van kracht en integreren we eveneens in het meerjaren Plan van Aanpak. In de regiovisie staat wat de regiogemeenten willen bereiken voor inwoners die maatschappelijk (dreigen) uit (te) vallen. De visie bevat afspraken over de wijze van samenwerking en regievoering en over een aantal (door) te ontwikkelen voorzieningen, zoals de lokale zorgnetwerken (LZN). 3 OCE staat voor Organisatie voor Chronische Eerstelijnszorg Nijmegen en biedt samen met huisartsen en professionals hoogwaardige eerstelijns zorg aan patiënten in de regio Nijmegen, bijvoorbeeld chronische zorg (diabetes, COPD en CVRM), ouderenzorg en geestelijke gezondheidszorg. 2

9 In de Regiovisie OGGz is onderstaand schema opgenomen die de samenhang tussen de verschillende interventieniveaus aangeeft. Op alle niveaus zijn impulsen nodig voor een zorgvuldige ambulantisering van Beschermd wonen en Maatschappelijke, impulsen in Preventie, Opvang en Herstel (POH): - Preventie om instroom in beschermd wonen en maatschappelijke opvang te voorkomen; - Opvang als vangnet; - Herstel gericht op verzelfstandiging en verschillende gradaties in zelfstandig wonen. Bovenstaande 7 trajecten hangen nauw met elkaar samen. Ze vormen belangrijke bouwstenen voor het meerjaren Plan van Aanpak. Zo zijn voor het opvangen van de ambulantisering veel maatregelen nodig die ook zijn benoemd in de sluitende aanpak voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. 3

10 2. Visie en uitgangspunten 1. Zo zelfstandig mogelijk Wij staan voor de opgave om Beschermd Wonen GGZ en de Maatschappelijke Opvang toekomstbestendig te maken en inhoudelijk door te ontwikkelen op een wijze die de cliënt en zijn of haar herstel centraal stelt. Behoud van of terugkeer naar zelfstandigheid in een normale omgeving, mits aan de juiste condities is voldaan, vergroot de kansen op herstel bij mensen psychiatrische problematiek. We zijn er van overtuigd dat een langdurig verblijf in de maatschappelijke opvang of beschermd wonen niet optimaal bijdraagt aan maatschappelijk herstel. De drempel naar zelfstandig (begeleid) wonen en functioneren wordt vaak hoger naarmate de periode in een instelling langer is (hospitalisering). Voor cliënten in de maatschappelijke opvang en het beschermd wonen GGZ betekent dit dat wij zelfstandig wonen optimaal willen stimuleren en faciliteren. We nemen maatregelen om de instroom zo veel mogelijk te voorkomen, het verblijf te verkorten en de uitstroom te bevorderen door dit bij de start al doel te laten zijn van plaatsing. Hoewel we ook aandacht zullen besteden aan vroegsignalering en preventie, gericht op mensen met (vooralsnog) lichter psychische problematiek, ligt het accent is de visie en het meerjaren Plan van Aanpak op mensen met een ernstige psychische aandoening (EPA). Mensen met een ernstige psychische aandoening hebben niet alleen last van hun ziekte, maar krijgen mede als gevolg daarvan ook allerlei problemen op andere vlakken (maatschappelijk en sociale relaties) die op hun beurt de psychiatrische problemen weer verergeren. Veel mensen met een ernstige psychische aandoening verkeren dan ook op diverse terreinen in een achterstandspositie. Omdat de problemen van mensen uit deze doelgroep veel aspecten van het leven betreffen (psychische gezondheid, lichamelijke gezondheid, werk en inkomen, sociale relaties) is hulp van professionals vanuit verschillende sectoren nodig om goede ondersteuning te bieden. De term ernstige psychische aandoeningen is niet bedoeld om patiënten te duiden als onbehandelbaar of chronisch. De groep mensen met ernstige psychische aandoeningen varieert over de tijd. Mensen kunnen er in verschillende fasen van hun leven in- en uitstromen. Een veel gehanteerde definitie voor ernstige psychische aandoeningen is die uit het consensusartikel van Delespaul et al., Deze toonaangevende groep experts en behandelaars uit de GGz stelt voor om mensen tot deze doelgroep te rekenen wanneer er sprake is van alle onderstaande criteria: * een psychiatrische stoornis, die zorg/behandeling noodzakelijk maakt; * die met ernstige beperkingen in het sociaal en/of maatschappelijk functioneren gepaard gaat; * waarbij de beperking oorzaak en gevolg is van een psychiatrische stoornis; * die niet van voorbijgaande aard is (structureel c.q. langdurig, ten minste enkele jaren); * waarbij gecoördineerde zorg van professionele hulpverleners in zorgnetwerken geïndiceerd is om het behandelplan te realiseren. De definitie van ernstige psychische aandoeningen is niet diagnosespecifiek, dat wil zeggen mensen uit deze doelgroep hebben uiteenlopende psychiatrische aandoeningen. Samengevat heeft 60% van de doelgroep een psychotische stoornis, 10% is primair verslaafd en 30% valt in de restgroep (met stoornissen zoals autisme, ernstige depressie en angststoornissen, of een persoonlijkheidsstoornis). Daarbij moet worden gezegd dat er vaak overlap zit (comorbiditeit) in de diagnosecategorieën binnen deze groep Bron: websites van Trimbosinstituut en kenniscentrum Phrenos We beseffen dat zelfstandig wonen niet voor alle mensen met een ernstige psychische aandoening (EPA) is weggelegd en dat beschermd wonen en maatschappelijke opvang altijd nodig blijven als sluitstuk van de keten. Stabilisatie is voor een deel van de doelgroep het hoogst haalbare. Een aantal cliënten is voor lange tijd of levenslang aangewezen op een vorm van beschermd wonen. Beschermd Wonen blijft hoe dan ook toegankelijk voor een ieder die dat nodig heeft, voor zolang dat nodig is. Het beleid voor deze doelgroep zullen wij in het meerjaren Plan van Aanpak specifiek uitwerken, afhankelijk van het antwoord op de vraag of de Wlz in de toekomst toegankelijk zal zijn voor mensen met een langdurige geestelijke beperking. 4

11 Volgens het advies van de Commissie Dannenberg zijn de volgende condities essentieel om er voor te zorgen dat mensen met EPA zelfstandig kunnen wonen: Het versterken van zelfregie, ervaringsdeskundigheid en informele zorg Garanderen van voldoende langdurige begeleiding met flexibele intensiteit Ondersteuningscontinuüm voor herstel en participatie Een breed arsenaal aan woonvarianten Beschikbare en betaalbare wooneenheden Laagdrempelige toegang tot zorgfuncties Duurzaam samenwerken tussen gemeenten en zorgverzekeraars Borgen van kwaliteit en vraaggerichtheid van ondersteuning Een belangrijke (essentiële) voorwaarde voor het vergroten van de doorstroming vanuit Beschermd Wonen en het borgen van die uitstroom, is de beschikbaarheid van voldoende passende huisvesting. Er is een breed gedeeld gevoel dat dit een actueel regionaal knelpunt vormt. Specifiek ook waar het gaat om huisvesting voor jarigen met een uitkering. Er is onvoldoende betaalbare huisvesting voor deze groep. Dit vraagt om een gezamenlijke (regionale, dan wel subregionale) aanpak huisvesting. 2. Ondersteuningscontinuüm Voor zorgvuldige ambulantisering is een scala aan ondersteunende voorzieningen nodig variërend van informele zorg, inloop & ontmoeting, lichte vormen van ondersteuning en woonbegeleiding tot gespecialiseerde opvang en beschermd wonen. Hieraan gekoppeld moeten we ook diverse woonvarianten ontwikkelen. De afbouw van beschermd wonen en maatschappelijke opvang dient gepaard te gaan met uitbreiding van begeleid wonen. Wij hebben wijkgericht/lokaal georganiseerde (woon)begeleiding voor ogen die binnen wijk- of lokale netwerken korte lijnen hebben met bewoners en met professionals zoals buurtbeheerders (woningcorporaties), politie, sociaal (wijk)teams, huisartsen, praktijkondersteuners GGZ (POH GGZ), psychologen en FACT-teams. Binnen het ondersteuningscontinuüm willen we flexibele mogelijkheden creëren voor samenwerking en een soepel verloop van op- en afschaling. Voorkomen moet worden dat er gaten vallen in de ondersteuning. Dat kan ook gaan om andere aspecten, zoals het regelen van de werk of dagbesteding voorafgaand aan de uitstroom uit maatschappelijke opvang. Een ander voorbeeld is het maken van een terugvalpreventieplan voor mensen die vanuit beschermd wonen zelfstandig gaan wonen. Hierbij is het ook van belang dat er voldoende respijt- en crisiszorg (dichtbij) beschikbaar zijn waarop mensen op terug kunnen vallen. 3. Participatie en inclusie Behandeling wordt zo snel mogelijk gecombineerd met ondersteuning op andere levensterreinen en meedoen in de samenleving. Medisch en maatschappelijk herstel gaan hand in hand. We investeren in het toegankelijk(er) maken van betaald werk, vrijwilligerswerk, vrijetijdsactiviteiten, sport en algemene voorzieningen voor mensen met psychiatrische problematiek. Zo leidt een betere kwaliteit van leven ook tot afname van maatschappelijke kosten. Inclusie is een wederzijds proces en vraagt om (meer) tolerantie van de samenleving, de-stigmatisering en maatschappelijke acceptatie van 5

12 mensen met psychiatrische aandoeningen. Professionals vanuit alle geledingen, waaronder zorg, welzijn en onderwijs, hebben hier een rol in (kwartier maken). We beseffen dat meer mensen met een psychiatrische achtergrond een druk kan leggen op wijken met veel huurwoningen, omdat het grootste deel van deze doelgroep vanwege een beperkt inkomen daar terecht zal komen. Wij zullen bij de plaatsing van deze mensen oog moeten hebben voor evenwichtige spreiding, ook met het oog op inclusie. Wensen van mensen met EPA hebben betrekking op universele thema s zoals geaccepteerd en erkend worden als volwaardig persoon, goede persoonlijke relaties met familie, vrienden en kennissen, actief zijn in vrijetijdsbesteding en andere sociale activiteiten, en het deelnemen aan werk of onderwijs. Mensen met EPA hebben, kort gezegd, dezelfde levenswensen als andere burgers; maar ze stuiten bij het realiseren daarvan op veel meer en grotere persoonlijke en maatschappelijke belemmeringen. Velen zouden daar dan ook graag meer steun bij krijgen. Belangrijkste gemene deler van de ondersteuningsbehoeften van mensen met EPA is de wens om het sociaal isolement te doorbreken. Bron: Visiedocument en ontwikkelagenda voor de zorg aan mensen met ernstige psychische aandoeningen Ambulantisering in de regio Oost-Veluwe en de Achterhoek (Trimbos-instituut, 2015). 4. Ervaringsdeskundigheid en sociaal netwerk Deze beweging kan niet zonder nauwe samenwerking met het sociale netwerk van cliënten (familie, vrienden, collega s, buren, etc.), die we als mededeskundig beschouwen in ondersteuningstrajecten. Ervaringsdeskundigheid beschouwen wij als gelijkwaardig aan professionele deskundigheid. Op alle niveaus willen we gebruik maken van ervaringsdeskundigheid, bij beleidsontwikkeling, het opzetten van projecten of activiteiten en in individuele trajecten. Specifieke aandacht is nodig voor knelpunten bij mantelzorgers zoals overbelasting en het verliezen van contact. Tot slot We gaan integrale maatwerkoplossingen bieden om dit alles mogelijk te maken Wij zijn ons ervan bewust dat er tijd nodig is om deze transformatie door te voeren. De commissie Dannenberg denkt hierbij aan een periode van 15 jaar, niet alleen omdat de veranderingen voor de groep mensen die nu beschermd woont, zeer ingrijpend en niet voor iedereen haalbaar zullen zijn, maar ook omdat het realiseren van een inclusieve samenleving een majeure maatschappelijke verandering is waar we nu een begin mee maken. Het regionale Plan van Aanpak, als vervolg op deze visie en uitgangspuntennotitie, zullen we moeten maken onder de nodige onzekerheden. Deze kunnen evenwel grote invloed hebben op het resultaat. Zo is het nog niet bekend hoe de afbouw van de centrumgemeenteconstructie eruit gaat zien. Ook moet nog een landelijk objectief verdeelmodel worden ontwikkeld en ingevoerd. Tevens is het onduidelijk of GGZ- problematiek als criterium wordt opgenomen in de toelatingscriteria van de Wlz. Daarmee zou een deel van de huidige groep mensen in beschermd wonen, die blijvend permanent toezicht of 24-uurs zorg nodig heeft, per 2018 toegang kunnen krijgen tot de Wlz. Zoals het er nu voor staat, wordt daar pas na de Tweede Kamerverkiezingen over besloten. Als dat gebeurt, zal het rijk de beschikbare middelen weer herverkavelen over het stelsel. Kortom, in het voorgestane beleid en uitvoering moet rekening worden gehouden met onzekerheden en een lange realisatietermijn. Dit vraagt om de uitwerking van mogelijke scenario s, om eventuele risico-voorzieningen en flexibiliteit. Maar bovenal vraagt dit om doorlopend overleg en afstemming, zowel intergemeentelijk als met betrokken aanbieders en klantgroepen. 6

13 3. Uitgangspunten gemeentelijke samenwerking Solidariteit We stellen het meerjaren Plan van Aanpak op voor de regio Nijmegen & Rivierenland. Maar voor de invulling van de uitgangspunten dienen we zoveel mogelijk aan te sluiten bij het gebiedsgericht werken en de lokale infrastructuur die gemeenten samen met partners hebben opgebouwd. Het motto wordt derhalve: lokaal waar dat kan, (sub)regionaal waar dat moet of waar dat schaalvoordelen oplevert. De opgave tot ambulantisering gaat zoals aangegeven gepaard met een doordecentralisatie van beschermd wonen en maatschappelijke opvang van Centrumgemeente Nijmegen naar de individuele gemeenten. Bij de herverdeling van de middelen voor deze taken over alle gemeenten in 2020, die samenloopt met een objectieve verdeling van het budget in 2020, wordt regionale samenwerking verplicht gesteld vanuit het Rijk. Daarbij heeft de gemeente Gennep aangegeven zich aan te willen sluiten bij de regio Noord Limburg. De overige portefeuillehouders hebben uitgesproken dat zij de samenwerking willen starten met de gehele regio voor beschermd wonen en opvang. In het meerjaren Plan van Aanpak moet duidelijk worden op welk schaalniveau de diverse maatregelen worden genomen: per gemeente, op subregionaal niveau (regio Rivierenland en Rijk van Nijmegen) of op het niveau van Nijmegen & Rivierenland. Voor de inkoop en het contractmanagement van plaatsen beschermd wonen en maatschappelijke opvang staan we vergaande regionale samenwerking voor, temeer daar het aantal beschikbare plaatsen op dit moment ongelijk is verdeeld over de regio. Wij zullen in regionaal verband afspraken moeten maken met (veelal regionaal opererende) aanbieders van beschermd wonen voor de plaatsing van hun bewoners. Maar ook met woningcorporaties voor het bieden van door- en uitstroomwoningen voor cliënten van maatschappelijke opvang en beschermd wonen. Daarbij dienen we rekening te houden met de (woon)behoeften van de cliënt en met regiobinding (waar heeft iemand zijn of haar sociaal netwerk), wat van belang is voor duurzaam herstel. Een specifiek aandachtspunt betreft specifieke doelgroepen, zoals mensen met het Syndroom van Korsakov, waarvoor specialistische zorg nodig is die alleen op regionaal niveau kan worden georganiseerd. Ambulantisering heeft ook gevolgen voor aanpalende domeinen, zoals de Participatiewet (verstrekking uitkeringen). Uitgangspunt voor de regionale afspraken, ook op het gebied van inkomen en wonen, is het solidariteitsbeginsel waarbij minimaal de budgetverdeling op basis van het objectieve verdeelmodel uitgangspunt is. Vormgeving regionale samenwerking In het kader van deze startnotitie is het doel de intenties voor regionale samenwerking te benoemen. In een separaat tussenadvies worden nog voor de zomer 2017 de mogelijkheden en vormen voor samenwerking breder onderzocht. Dit impliceert dat ook mogelijkheden voor samenwerking anders dan op grond van de Wet gemeenschappelijke regelingen hierin aan de orde komen. Daarmee volgen we de werkwijze uit de handreiking Intergemeentelijke samenwerking toegepast van het ministerie van BiZa. De verdere uitwerking en vormgeving daarvan zal vervolgens worden opgenomen in het 7

14 regionale meerjaren Plan van Aanpak. Daarbij zal de uitwerking aansluiten op de maatregelen die verkozen worden om op regionaal niveau vorm te geven. Vooralsnog vallen de volgende taken onder het onderzoek naar regionale samenwerking: Inkoop plaatsen beschermd wonen en maatschappelijke opvang, met het daarbij behorende contractmanagement en contractbeheer; Toetsing op toegang beschermd wonen; één van de opties is een toeleidingsmodel waarbinnen een lokaal toeleidingsadvies van een sociaal (wijk-)team regionaal wordt getoetst; Centraal wachtlijstbeheer; Kwaliteit en handhaving. Financieel perspectief Naast de inhoudelijke doelen is er ook een belangrijke financiële prikkel voor de transformatie. Op het macrobudget voor beschermd wonen is bij de decentralisatie weliswaar niet bezuinigd, maar in de 10 jaar voor de decentralisatie is het beschermd wonen GGZ met circa 30% gegroeid. Een gelijkblijvend (en dus qua bestedingsruimte dalend) budget, is wel degelijk een keerpunt. De grenzen van het huidige systeem komen in zicht. Met de ontwikkelingen die leiden tot meer mensen met een ernstige psychische kwetsbaarheid in de maatschappij (afbouw van de klinische GGZ met 30%), betekent ook de decentralisatie van het beschermd wonen dat er met hetzelfde geld steeds meer gedaan moet worden. De invoering van een objectief verdeelmodel en herverdeling van de middelen voor beschermd wonen en maatschappelijke opvang, dat op 1 januari 2018 gepresenteerd zal worden en per 1 januari 2020 in gaat, zal naar verwachting nadelige gevolgen hebben voor de regio, omdat het aandeel van GGZ- zorg in de regio Nijmegen & Rivierenland historisch relatief hoog is. Centrumgemeente Nijmegen zet in op een intensieve lobby om de nadelige gevolgen te beperken. 8

15 4. Proces en planning Startnotitie en meerjaren Plan van Aanpak Organisatie Bestuursteam en PFO s regio Nijmegen & Rivierenland Het is belangrijk dat alle gemeenten betrokken zijn bij de totstandkoming van en besluitvorming over het regionale meerjaren Plan van Aanpak aangezien de transformatie in de praktijk grotendeels lokaal plaatsvindt. Bestuurlijk is afgesproken dat de verantwoordelijk portefeuillehouders uit de regio bijeenkomen aansluitend aan de AB-vergaderingen van de GGD om te spreken of te besluiten over dit uitvoeringsplan. Voor de voorbereiding van de noodzakelijke (eventueel tussentijdse) besluiten wordt er een bestuursteam samengesteld. Vanuit Rivierenland nemen de portefeuillehouders uit Culemborg en Tiel zitting hierin. Voor het Rijk van Nijmegen hebben bij de voorbereiding van de decentralisatie de portefeuillehouders uit Heumen en Druten zitting gehad in het bestuursteam. Besluitvorming door alle portefeuillehouders bij AB GGD-vergaderdata Bestuursteam bestaande uit Culemborg, Druten, Heumen, Tiel en Nijmegen bereidt stukken voor het gezamenlijke portefeuillehoudersoverleg voor. We bezien nog of we de totstandkoming van het meerjaren Plan van Aanpak tevens bespreken in de Stuurgroep Een sluitende aanpak voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Ambtelijke regionale werkgroep Op dit moment komt een werkgroep met beleidsadviseurs uit de regio bijeen om de visie en het plan van aanpak voor te bereiden. Daarin nemen in ieder geval de ambtenaren van de portefeuillehouders die in het Bestuursteam Transitie 2015 zaten (Tiel, Culemborg, Heumen, Druten, Beuningen en Nijmegen) en Wijchen deel. Het is de bedoeling dat bij de vorming van het Bestuursteam de stukken die naar het Bestuursteam gaan, worden opgesteld en besproken door en in de regionale werkgroep. De overige regiogemeenten worden via het regionale beleidsteam van regio Nijmegen en via een vergelijkbaar gremium in regio Rivierenland betrokken. Ook kunnen zij worden uitgenodigd bij een overleg van de werkgroep of op eigen initiatief daarbij aansluiten. Agenda, verslagen en uitnodigingen worden naar alle gemeenten ter kennisgeving gestuurd. Vanaf maart vindt de werkgroep één keer in de twee weken plaats. Procesmanagement Omdat het proces complex is, er veel betrokken partijen zijn en tempo noodzakelijk, wordt het procesmanagement belegd bij centrumgemeente Nijmegen, met ondersteuning vanuit de regionale werkgroep. Dit wordt voor nu vanuit bestaande formatie geregeld. Mocht gedurende het proces blijken dat hier meer inzet voor nodig is, is te overwegen om tijdelijk een regionale procesmanager te benoemen die in opdracht van het bestuursteam verantwoordelijk is voor de totstandkoming en implementatie van het regionale meerjaren Plan van Aanpak en de overeengekomen prestatieafspraken. 9

16 Externe denktank Een denktank met cliënten en experts denkt mee over (tussen)concepten en geeft hierop feedback maar deze kan ook op diverse thema s (waar dat van toepassing is) gevraagd worden mee te schrijven aan het plan van aanpak. We denken aan de volgende deelnemers: ervaringsdeskundgen en vertegenwoordigers van cliëntenraden, Pro Persona, RIBW, IrisZorg en huisartsenzorg. Gezien de inhoudelijke overlap en aangezien de beoogde deelnemers overlappen met het projectteam voor verwarde personen combineren we de denktank met dit projectteam, waaraan we ten behoeve van de denktank met name een aantal cliëntvertegenwoordigers toevoegen. Planning 2017 VNG en ministerie van VWS hebben afgesproken dat gemeenten uiterlijk 31 december 2017 het meerjaren Plan van Aanpak Beschermd wonen/maatschappelijke opvang gereed hebben. Actie Bespreken startnotitie met regionale werkgroep Bespreken startnotitie met denktank Vaststellen Advies- en Verbeterplan Een sluitende aanpak voor mensen met een psychische kwetsbaarheid in bestuurlijk overleg wethouders en burgemeesters (daarna besluitvorming in colleges en informeren raden) Bespreking startnotitie DB GGD voorbereiding agendering AB GGD 16 maart Gereed Medio februari Begin maart 9 maart 16 maart 10

17 Bespreken startnotitie met externe denktank 21 maart Instemmen met startnotitie door wethouders bij AB GGD 6 april Stuurgroep Sluitende aanpak voor mensen met een psychische 10 april kwetsbaarheid Vaststelling startnotitie en raadsinformatiebrief door colleges April Raadsinformatiebijeenkomst per subregio/inbreng zienswijze raden April/mei Taskforce EPA en businesscase(s) ambulantisering GGZ Pm Werkconferentie met alle stakeholders: Juni-juli - Toets visie/uitgangspunten - Input ophalen over uitwerkingsagenda/plan van aanpak Inkoopbeleid 2018 obv startnotitie (na bespreking in denktank en met Medio Juni zorgaanbieders) separaat traject Opstellen concept-plan van aanpak door regionale werkgroep Maart -sept 2017 Concept-plan van aanpak voorleggen aan BT, PFO s (via AB GGD indien Sept/okt 2017 mogelijk), denktank en in werkconferentie (inspraak) Besluitvorming plan van aanpak BT, PFO s (via AB GGD indien mogelijk), Nov-dec 2017 college en raden 11

18 Bijlage 1: Voorlopige opzet meerjaren Plan van Aanpak (hoofdstukindeling) 1. Inleiding 2. Doelgroep BW/MO en ontwikkelingen in beeld 3. De transformatieopgave 4. Wonen 5. Lokale zorginfrastructuur/ Wijkgerichte GGZ 6. Werk en dagbesteding 7. Inkomen 8. Maatschappelijke participatie en sociaal netwerk 9. Gezondheid 10. Regionale afspraken en financiën 11. Evaluatie en monitoring Bijlagen Uitvoeringsagenda - Tabel met wie (actoren) doet wat (acties) wanneer (planning) en financiering) Aanpak verwarde personen Sociale kaarten regio Nijmegen & Rivierenland 12

19 Bijlage 2: Schematische weergave Advies- en Verbeterplan psychisch kwetsbare mensen Algemeen Bestuur VRGZ Portefeuillehouders Zorg & Welzijn Multidisciplinaire Beoordelingskamer Ontwikkellijnen 2016 Ontwikkellijnen 2016 Stuurgroep Gelderland Zuid Passend Vervoer Advies en Verbeterplan Aanbevelingen & 8 Aandachtspunten Verbinden Voorveld Versterken Regie Verbinden Wonen en Zorg Programmalijn Spoedig Dichtbij 1 portefeuille houder 2 portefeuille houders Programmalijn Aandachtig Aansluiten C! Pilot Interventieteam 2.0 A. Voorzieningen op peil B. Ontwikkelplein & Pilots draaien C. Kennis maken Kennis delen Kennis verrijken C! Ontwikkelplein Multidisciplinaire Beoordelingskamer Coördinatie regio Gelderland-Zuid Projectleden: Ervaringsdeskundigen [Acute] zorgpartners Politie / het OM Veiligheidshuizen GGD Gemeenten Zorgverzekeraars Coördinatie: subregio Rivierenland subregio Nijmegen Projectleden: Ervaringsdeskundigen Partners Zorg Partners Sociaal Domein Partners Veiligheid GGD Gemeenten Zorgverzekeraars A. Voorzieningen op peil B. Ontwikkelplein & Pilots draaien C. Kennis maken Kennis delen Kennis verrijken C! Ontwikkelplein Wijkgerichte GGZ 13