Verhuizingen en residentiële segregatie in Amsterdam Henk Laloli Amsterdam

Transcriptie

1 Verhuizingen en residentiële segregatie in Amsterdam Henk Laloli Amsterdam

2 Thema s Patronen van stedelijke ontwikkeling Mechanismen van residentiële segregatie Oorzaken

3 Patronen Onderzoek in moderne steden: Chicago Stadstructuur van functionele en sociale zones Transformatie van het stadshart Toenemende rijkdom van centrum naar suburbs Strijd om de schaarse ruimte Toenemende residentiële segregatie Buurt nog gemeenschap?

4 Mechanismen van residentiële segregatie Filtering of housing: opschuiving groepen Strijd om de beste locaties: huur, inkomen Verbetering: stadsvernieuwing, sloop, nieuwbouw, gentrification Suburbanisering: rijken trekken weg

5 Oorzaken Toenemende welvaart Grotere mobiliteit Individualisering Prijs van onroerend goed Op zoek naar aansluitende levensstijl Weerslag van bredere sociale processen

6 Doel van onderzoek Individuele mobiliteit verbinden met processen van residentiële segregatie Vragen Bleven de armsten achter in de oude stad? Was er een toenemende residentiële segregatie in Amsterdam? Welke patronen van residentiële segregatie zien we in de verhuizingen?

7 Redenen voor verhuizing Werk Familie Betere, grotere woning: gezinsuitbreiding Huur: inkomensverandering

8 Bronnen Stedelijke inkomstenbelasting en huren op buurt- en wijkniveau Steekproef van havenarbeiders en losse arbeiders aangevuld met data uit het bevolkingsregister

9 Losse arbeiders Wijken af van de totale bevolking Lage huwelijksleeftijden Hoge vruchtbaarheid Zeer wisselvallig arbeidsbestaan Gezinsinkomen van vader en kinderen Migranten?

10 Amsterdam development

11 Bevolking naar gebied Oude stad Nieuwe wijken 19e eeuw Nieuwe wijken 20e eeuw

12 Onderzoek naar verhuizingen Twee cohorten: huwelijken voor en vanaf 1909, start en eindadressen Resultaat Havenarbeiders verhuizen naar nieuwe stadswijken Wonen dichtbij de haven Overgerepresenteerd in oude stad en arbeiderswijken

13 Verhuizingen in twee huwelijkscohorten Voor 1909 Vanaf 1909 Wijken Start Eind Start Eind Zone % % % % Centrum 11,4 5,7 4,6 3,7 17e eeuw Grachtengordel 2,9 0,7 1,9 3,7 17e eeuw Jodenbuurt 17,1 7,9 11,1 6,5 17e eeuw Jordaan 18,6 5,0 11,1 6,5 17e eeuw Oostelijke Eilanden 22,9 15,7 13,9 12,0 17e eeuw Westelijke Eilanden 5,7 2,1 4,6 17e eeuw Oost 9,3 21,4 18,5 18,5 19e eeuw Staatsl., Spaarnd.buurt 7,1 16,4 17,6 10,2 19e eeuw Oud West 2,9 2,1 5,6 6,5 19e eeuw Pijp 2,1 2,1 6,5 4,6 19e eeuw Stedelijk gebied west 3,6 1,9 11,1 20e eeuw Stedelijk Noord 0 9,3 2,8 9,3 20e eeuw Oud-Watergraafsmeer en Omval 2,9 3,7 20e eeuw Amstellanen en omgeving 0,7 0,9 20e eeuw Museum-, Concertgebouw-,Willemspark- en Apollobuurt 1,4 20e eeuw Landelijk Noord 2,9 2,8 20e eeuw Landelijk West 0,9 20e eeuw Totaal ,0 N = 140 N = 108 In nieuwe stad 21,4 62,9 52,7 68,5 In arbeiderswijken 79,3 80,7 77,1 73,4

14 Residential mobility

15 Havenarbeiders en stadsbevolking vergeleken % 90 Huwelijk voor 1909 Huwelijk vanaf 1909 Stad in 1900 en Index of dissimilarity Oude stad Arbeiderswijken Index of dissimilarity Oude stad Arbeiderswijken Start adres Eind adres Havenarbeiders verdeling wijkt af Hun verhuizing houdt de totale bevolking niet bij

16 Havenarbeiders wonen vlakbij de haven in de oude stad Niet in de elite of middle class wijken

17 Elite verschuift van centrum naar zuiden Havenarbeiders blijven nabij de haven

18 Havenarbeiders wonen in de lage huren wijken In de oude stad

19 Ze verhuizen naar de nieuwe wijken met lage huren

20 Hoe konden ze verhuizen? % Lage huren per gebied (%) 42,9 40,36 37,9 13,68 14,01 11, < fl. 2,50 < fl. 4,- < fl. 4,81 Oude stad Nieuwe stad De nieuwe wijken hebben hogere huren

21 Totale voorraad lage huren per gebied (%) Oude stad Nieuwe stad % ,4 47,6 63, Abs , < fl. 2,50 < fl. 4,- < fl. 4,81 0

22 Inkomen en huur havenarbeiders in 1925 Buurtcombinaties Stadsdeel Gemiddelde huur Huur percentage bij inkomen van fl.1537 per jaar Spaarndammerstraat 19e eeuws 256,55 16,69 Barentszbuurt 19e eeuws 172,14 11,20 Planciusstraat e.o 19e eeuws 261,61 17,02 Westerstr-Tuinstr (Jordaan) 17e eeuws 167,91 10,92 Lindengr-Westerstr (Jordaan) 17e eeuws 185,23 12,05 Brouwersgr-Lindengr (Jordaan) 17e eeuws 157,39 10,24 Indische buurt 20e eeuws 318,61 20,73 Funen 19e eeuws 186,72 12,15 Dapperbuurt 19e eeuws 246,75 16,05 Buiksloterham 20e eeuws 181,9 11,83

23 Inkomenspositie van de blijvers in oude stad en vertrekkers naar nieuwe stad (%) Huwelijken voor 1909 Huwelijken na 1908 Beneden gemiddeld Boven gemiddeld Beneden gemiddeld Boven gemiddeld blijvers 79,5 20,5 81,8 18,2 nieuwe stad 66,1 33,9 63,2 36,8 Totaal

24 Inkomenssegregatie Elite belasting segregatie wijken met > 5 % van de elite Elite Wijken % ,9 89,5 79,5 86, Centrum Grachtengordel Jodenbuurt Aantal wijken 1915 en Grachtengordel Hugo de Grootgracht - Vondelpark Museum-, Concertgebouwbuurt Pijp Oost Nieuw-Zuid 3 5 6

25 % Homogeniteit van arbeiderswijken aangeslagenen in midden en elite categorie (%) Noord Oost West Jordaan Oostelijke Eilanden Pijp Nieuwe stad Oude stad Arbeiderswijken Gemengd Stad

26 Conclusies havenarbeiders Havenarbeiders leven in de buurten met de laagste huren en inkomens: gesegregeerd Dit verandert nauwelijks wanneer ze verhuizen naar de nieuwe stadswijken Werklocatie en woninghuur beïnvloeden de keuze voor een woning Ze maken de overstap naar betere huizen Profiteren beperkt van gemeentebeleid

27 Stedelijke ontwikkeling Toeneming residentiële segregatie? Sinds 19e eeuw toegenomen, met een afzwakking in jaren 20 Degradatie van de oude stad? Verlies van elite en middengroepen Centrum toont verschijnselen van CBD Arbeiderswijken hier toenemend homogeen Verschillen tussen bouwzones? Bouwkwaliteit verschilt Arbeiderswijken in oude en nieuwe stad groeien naar elkaar wat inkomen betreft Patroon residentiële segregatie Tegenstelling tussen het zuiden en de rest