VLAAMSE IMKERSBOND MAANDBLAD VAN DE. Mei verschijnt maandelijks, behalve in februari en augustus

Transcriptie

1 97ste jaargang nr. 4 Kantoor van afgifte: Gent X MAANDBLAD VAN DE VLAAMSE IMKERSBOND Mei 2011 verschijnt maandelijks, behalve in februari en augustus v.u. Vlaamse Imkersbond, Wautersdreef 21, 9090 Melle

2 COLOFON Hoofdredactie Dirk Desmadryl Artikels & Westouterstraat 84, 8970 Poperinge Aankondigingen Tel Redactieteam Provinciale Besturen Koen Beeuwsaert, Hugo Bes, Jef Beuckelaers, Frans Daems, Chris Dauw, Dirk de Graaf, Ghislain De Roeck, Dirk Desmadryl, Roger De Vos, Freddy Franck, Francis Joly, Cyril Rubens, Chris Van Gampelaere, Katinka Van Nerum, Filip Wouters. Antwerpen - Voorzitter: Julien Dedapper, Oostbergen 1, 2460 Kasterlee, tel , juliendedapper@telenet.be - Secretaris: Maarten Pluym, Voorne 49, 2980 Zoersel, tel , maarten.pluym@telenet.be Vlaams-Brabants Verbond van Imkersverenigingen - Voorzitter: Jos Vonckx, Spordel 9, 3270 Scherpenheuvel, tel Secretaris: Hendrik Trappeniers, Rosbergstraat 13, 3078 Everberg tel./fax trappeniers.hendrik@scarlet.be Limburg - Voorzitter: Frans Daems, Meilrijk 64, 3290 Deurne-Diest, tel , jozef.daems@skynet.be - Secretaris: Cyril Rubens, Dorpsstraat 53, 3545 Halen cyril.rubens@skynet.be Oost-Vlaanderen - Voorzitter: Chris Dauw, Wautersdreef 21, 9090 Melle, tel , cna.dauw@gmail.com - Secretaris: Maurice De Waele, Krekelberg 16, 9860 Balegem, tel. en fax , mauricedewaele@yahoo.com West-Vlaanderen - Voorzitter: Frans Declercq, Bottenhoek 18, 8540 Deerlijk, tel , krokus1@skynet.be - Secretaris: Ingrid Behaeghe, Koornzakstraat 17, 8760 Meulebeke, tel , fax , ingrid.behaeghe3@yucom.be VERZEKERING Ingeval van een ongelukje met de bijen: Verwittig zonder verwijl de KonVIB om aangifte te doen bij de verzekering. Dit kan telefonisch of schriftelijk via of brief. U wordt dan verder geholpen met uw aangifte. Contactgegevens: Bart Meulemans, Hoevebeemden 4, 3272 Testelt Tel: , guanxi@telenet.be Hoofdbestuur - Voorzitter: Chris Dauw, Wautersdreef 21, 9090 Melle, tel , cna.dauw@gmail.com - Secretaris: Hugo Bes, Meidoornstraat 27, 2260 Westerlo tel , hugo.bes@telenet.be - Communicatieverantwoordelijke: Filip Wouters, Stadensteenweg 21, 8920 Poelkapelle tel , filip.wouters@telenet.be - Penningmeester beheerder ledenbestand: Marc Vlyminckx, Klaverstraat 7, 3670 Meeuwen-Gruitrode, tel , konvib-schatbewaarder@telenet.be Abonnementendienst en betalingen Voor info kunt u mailen naar konvib-schatbewaarder@telenet.be Vermeld a.u.b. steeds uw lidnummer. Een abonnement kost: - 30 euro voor Belgische abonnees; - 35 euro voor Nederlandse abonnees; - 35 euro voor andere EG-abonnees. Betalen kan via rekening van onze vereniging. Info buitenland: IBAN BE en BIC KREDBEBB. Woont u niet in de EG, mail dan naar konvib-schatbewaarder@telenet.be Informatiecentrum voor de Bijenteelt Voor adviezen m.b.t. de bijenteelt, organisatorische bijstand en tentoonstellingen: Krijgslaan 281, S33, 9000 Gent. Tel , fax , dirk.degraaf@ugent.be. Schriftelijke contacten verdienen de voorkeur. Verschijnt in: Januari, maart, april, mei, juni, juli, september, oktober, november, december. Afspraak: Het kopiëren van teksten uit dit nummer mag mits het schriftelijke akkoord van de auteurs die overigens de verantwoordelijkheid dragen voor de inhoud van hun bijdrage, net als de adverteerders. De redactie deelt niet noodzakelijk de mening van de auteurs en houdt zich het recht voor bijdragen in te korten of te herschrijven en te plaatsen op de website van de KonVIB. Druk: Geers-Offset, Oostakker ISSN

3 Mei ste jaargang nr PRAKTIJK Maandpraatje 15 Veelzijdigheid van een tussenaflegger 20 Bevolken van bevruchtingskastjes Omslag: Het gouden Frans-Vlaanderen Foto: Bernard De Gryse 07 BIJENVRIENDELIJK EN DUURZAAM IMKEREN 10 PRODUCTEN 21 BIJENWEIDE/DRACHTPLANTEN Kunstmatige koninginnenteelt Redactioneel Mei. De natuur is in volle explosie. Er is werk aan de bijenwinkel: de zwermdrift steekt de kop op, de koninginnenteelt is volop aan de gang, de eerste honingoogst staat te wachten, er moet gezwierd, geroerd en ingepot worden. Sommigen onder ons willen zelfs nog meer en specialiseren zich in het oogsten van koninginnenbrij. Als imker sta je nu voor heel wat uitdagingen, tijd dus om de handen uit de mouwen te steken en al de trucjes en wetenswaardigheden die je tijdens de wintermaanden opgestoken en bedacht hebt, in praktijk te brengen. Het is dan ook logisch dat dit nummer van het Maandblad in ruime mate gewijd is aan de praktijk van het imkeren. Sommige technieken en methoden verschillen nog wel eens van elkaar, maar vaak vullen ze ook elkaar aan. Wie raakt door dit labyrint? Iedere imker zijn eigen wijsheid, zijn eigen gewoonten en zijn eigen bijen. Imkeren kun je immers volgens duizend en één methoden. En wat vandaag evangelie is, wordt morgen verketterd. Het is niet aan de redactie om over al deze geloofsverkondigingen een oordeel te vellen of een banvloek uit te spreken. Wij staan open voor alle ideeën, visies en werkwijzen. Overal valt er iets goeds te rapen. Het is aan elke imker om uit de aanbiedingen een keuze te maken, aangepast aan zijn eigen inzicht, mogelijkheden en omstandigheden waarin hij moet imkeren. Voor een beginnende imker kan dat wel eens verwarrend overkomen. Daarom zouden we zeggen: houd het eenvoudig en overzichtelijk. Als beginner moet je niet te veel gaan experimenteren. Wacht tot je de basisprincipes in de vingers hebt. Op de veelkleurige vliegplank van de imkerij sneuvelen niet alleen heel wat bijen, maar ook jonge enthousiaste imkers. Dirk Desmadryl Oogsten van koninginnenbrij Blaasspirea - Physocarpus 22 Fauna-akkers in de Voorkempen 23 INSECTEN 24 RECEPT 25 CURSIEF SELECTIE 26 Slobkousbijen Meiwijn Imkersgeluk 2 Overlarfproject Moertelers selectiewerkgroep BUITENGEWOON Activiteiten - Vraag en aanbod Juli-augustus 2011: We ontvangen uw bijdragen voor het juli-augustusnummer graag vóór 10 mei a.s. Gelieve uw teksten op te sturen in WORD, zonder speciale opmaak (platte tekst), en foto s en tekeningen als bijlage toe te voegen in voldoende hoge resolutie. Aankondigingen, mededelingen en verslagen dienen kort en beknopt te zijn. inhoud Bezoek ook de internetsites:

4 PRAKTIJK MAANDPRAATJE MEI 2011 Ghislain De Roeck Ondanks de voorbije koude Op dreef gekomen in maart, versnelde de ontwikkeling van onze volken in april gestaag om deze maand dicht bij haar hoogtepunt uit te komen. Het is geen toeval dat de bloei van de planten hetzelfde ritme volgt. De bijen leven immers op de cadans van bloemen en seizoenen, de natuur is sinds altijd de regulator van hun doen en laten. Om te kunnen denken en handelen in harmonie met onze bijen, moeten we die natuur aandachtig observeren. Zo leren we relaties ontdekken tussen beide, bijvoorbeeld de band die er is tussen de bloei van een drachtplant en de start van de darrenteelt, een kantelmoment in het bestaan van onze volken. We houden dus best toezicht op de toch wonderbaarlijke groei van onze volken want het gaat snel nu. Weet je dat een uitlopend broedraam genoeg bijen levert om drie andere broedramen te bezetten? Geef dus tijdig waswafels om uit te bouwen en ramen om honing op te slaan. Overigens is die spectaculaire groei wel noodzakelijk. Als er 10 tot werksters nectar binnenbrengen, zijn er 25 tot jonge bijen nodig om de honing te ontvochtigen en verwerken. De rijping van de honing en de evacuatie van het water vereisen een constante temperatuur van 35 C. Als het moet, zet het hele volk zich in om die temperatuur tot stand te brengen. Het is dus ronduit verkeerd om kasten onnodig te openen. De temperatuurdaling die eruit voortvloeit, is nefast voor de harmonie die in het volk moet heersen. Aan zwermcontrole denken Zelf doe ik niet aan zwermcontrole omdat ik: werk met zwermtrage bijen en geen degeneratie toelaat. imker met jonge koninginnen. tijdig zorg voor voldoende ruimte en veel waswafels geef, zowel in de broedbak als in het hoogsel. Een raam gesloten broed, levert voldoende bijen om drie broedramen te bezetten. (foto Gh. De Roeck) Zodoende heb ik gemiddeld genomen zo wat één zwerm per jaar van veertien volken. Waarom zou ik dan tijd verliezen met het wekelijks controleren van mijn volken de hele zwermtijd lang? Waarom ook de bijen al die stress aandoen? Overigens, misschien kan ik die ene zwerm wel vangen en dan is er weinig aan de hand. Anders verzorg ik het stamvolk wat extra waarna alles snel goed komt. Ik wil er meteen op wijzen dat dit binnen de buckfastwereld geen algemeen geldende regel is. De meesten handelen zoals broeder Adam die zijn volken wél controleerde, maar zich beperkte tot het verwijderen van de doppen. Een ingreep die bovendien meestal maar één keer nodig was. Ik stel natuurlijk wel vast dat er niet veel collega s geneigd zijn om mijn zwermfilosofie - want een filosofie is het natuurlijk wel - over te nemen en daarom wil ik het hier toch even hebben over het verhinderen van zwermen. De zwermproblematiek vereist mijn inziens een denken op lange termijn. Ik bedoel hiermee dat enkel zwermtrage koninginnen, van welk ras dan ook, de zwermlast voor de imker kunnen beperken. Hier moeten we dus een keuze maken en er bij blijven. Op middellange termijn moeten we ervoor zorgen dat onze koninginnen jong en dynamisch zijn. In principe hernieuw ik mijn koninginnen elk jaar, koninginnen telen is leuk en, vooral, het loont. Je kunt ze ook kopen natuurlijk. Op korte termijn bestaat de belangrijkste voorzorgsmaatregel eruit onze volken voldoende bouwgelegenheid te geven, niet in het minst in de broedruimte. Te sterke volken of risicovolken, dat zijn volken die een F1-koningin hebben van meer dan een jaar, krijgen bij mij in mei drie 04 Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4

5 tot vier waswafels formaat dadantblatt. De Amerikaanse bioloog Tom Seeley deed veel onderzoek naar het verschijnsel zwermen. Op het Internet verschenen enkele kortfilms die hij van commentaar voorzag. Je kunt ze hier bekijken: program/archives/ Ik kan hier ten slotte niet voorbijgaan aan de veel verspreide mening dat de bijen de kans moeten krijgen om te zwermen omdat dit hun aard is. Overigens is dat waarschijnlijk ook wel zo, maar net als bij andere wezens zijn eigenschappen nogal gedifferentieerd al naargelang het ras. Zo legt broeder Adam in De teelt van de honingbij uit hoe de extreme zwermtraagheid van Apis mellifera cecopria, de in Griekenland inheemse ondervorm van de carnica, bijdroeg tot de ontwikkeling van die eigenschap bij de buckfast. Langs de andere kant zijn er Afrikaanse en Aziatische bijensoorten die verscheidene keren per seizoen zwermen. Behoeften verschillen nu eenmaal. Honing oogsten Uit alles wat er over het oogsten van honing geschreven kan worden, wil ik voor de beginners onder ons even stilstaan bij de kristallisatie van honing die door meerdere parameters wordt beïnvloed: parameters afhankelijk van de honing zijn: het suikerspectrum, het vochtgehalte, de aanwezigheid van natuurlijke kristallisatiekernen (stuifmeel, ). uitwendige parameters: de temperatuur van het lokaal die de mobiliteit van de suikermoleculen versnelt of vertraagt, het oppervlak van de rijper, de entmogelijkheden, roeren, We kunnen ze onmogelijk allemaal beïnvloeden en moeten dus handelen in functie van de geoogste honing en het materiaal waarover we beschikken. Om kristallen te vormen, moeten identieke suikermoleculen elkaar kunnen ontmoeten en zich aan elkaar vastkoppelen. Hoe sneller dit gebeurt, hoe fijner zullen de kristallen zijn. Sommige suikers kristalliseren sneller dan andere. Zo zal de in vele honingsoorten aanwezige glucose de kristallisatie bespoedigen. We kunnen dat vaststellen bij koolzaadhoning. Fructose echter zal de kristallisatie vertragen. Acaciahoning, die rijk is aan fructose, kristalliseert heel langzaam (duurt meerdere jaren). Andere suikers die minder uitgesproken aanwezig zijn, zoals sacharose, maltose of nog melezitoze, hebben een gunstige invloed op de kristallisatiesnelheid. Ook de temperatuur oefent een belangrijke invloed uit. Bij minder dan 5 C is er geen kristallisatie. Bij meer dan 25 C, verloopt de kristallisatie traag en zijn de gevormde kristallen grof. De temperatuur werkt ook in op de trillingenergie van de suikermoleculen. Als de trilling te hoog is, kunnen de moleculen zich moeilijk of zelfs niet aan elkaar koppelen om kristallen te vormen. We moeten dus een compromis vinden tussen de mobiliteit van de moleculen en hun energieniveau. Dan komen we uit bij prof. Elton Dyce van Cornell University die aantoonde dat kristallen zich het best vormen bij een temperatuur van 14 C. De viscositeit is dan nog van dien aard dat ze de verplaatsing van de suikermoleculen niet blokkeert en het lage energieniveau van de moleculen bevordert hun koppeling. De honing laten rijpen in een lokaal waar de temperatuur geregeld is tussen 10 en 18 C, is dus ideaal. Omdat het vochtgehalte van de honing de viscositeit ervan mee bepaalt, oefent ook dit element een invloed uit op de kristallisatiesnelheid. Honing met een vochtgehalte van minder dan 16,5% zal heel langzaam kristalliseren. Daar komt bij dat het water dat zich in de honing bevindt, het aantal suikerkristallen zal aantasten. Daarom kristalliseert honing met een vochtgehalte van 17,5% sneller dan dezelfde honing met een vochtgehalte van 18,5%. Het regelmatig roeren van de honingmassa (bijvoorbeeld drie keer per dag vijf minuten,aan een snelheid van ongeveer 15 toeren per minuut) bevordert het contact tussen de suikermoleculen en de vorming van kristallen. Hoe viskeuzer de honing wordt, hoe belangrijker het roeren is. Traag roeren voorkomt het insluiten van luchtbellen. Elektrisch roeren geeft betere resultaten dan manueel roeren. Zorg er echter voor dat de staven van de roerder enkele centimeter onder het honingoppervlak blijven zodat de honing geen lucht opneemt. Ten slotte moet ik het hier nog even hebben over het enten, een techniek die op zijn beurt de kristallisatie bespoedigt omdat we hiermee meteen massa s kristallen aan de honing toevoegen. Om een goed resultaat te bereiken, moet de toegevoegde honing al fijn gekristalliseerd zijn en het volume moet ongeveer 10% bedragen van de te kristalliseren honing. Het enten kan overigens in meerdere etappes gebeuren. We kunnen bijvoorbeeld 500 g in een bainmarie zacht gemaakte enthoning, koolzaadhoning bijvoorbeeld, grondig mengen met 4,5 kg te kristalliseren honing en het mengsel in de koelkast plaatsen gedurende 24 u. Zodra deze honing opgesteven is, mengen we hem intensief met 40 kg verse honing en plaatsen het geheel in een koel lokaal. We kunnen zo verder doorgaan tot wanneer alle honing verwerkt is. Elke dag roeren, is nodig. Wat de hoeveelheden betreft, besef dat honing een soortelijk gewicht heeft van 1,4. Eén liter honing weegt dus 1,4 kg. Bijzonder interessante tips over het slingeren in zijn geheel vind je in Honing oogsten en verzorgen van Ludo De Clercq die je hier kunt raadplegen: producten/honing/1579-honingoogsten-en-verzorgen.html. Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4 05

6 Verder in mei Ook nu is de controle van de natuurlijke varroasterfte een goed hulpmiddel in een gedegen bestrijdingsplan, zeker als je de darrenraatmethode niet systematisch toepast (zie hiervoor: edepot.wur.nl/119924, pagina 16). Om punctuele toevalligheden uit te sluiten, moet je de dode varroa s zeven dagen na elkaar tellen, maar als je tijd tekort hebt geven drie dagen ook al een redelijk betrouwbare aanduiding. Tel je niet meer dan één varroa per dag, dan zit je goed nu. Vallen er helaas meer, dan is een interventie wenselijk. Vanaf vijf dode mijten wordt die supernoodzakelijk om te vermijden dat je aan het einde van de zomerdracht grote risico s zou lopen. Met de hoogsels op de kasten is het uitgesloten om thymol of oxaalzuur te gebruiken en dringt een mechanische ingreep zich op. Ik weet dat ervaren imkers die zich in een goed drachtgebied gevestigd weten, dat bestrijden overbodig vinden. Dat is hun goed recht, maar beginners nemen mijn inziens beter geen risico. Dit is wat ze kunnen doen: de koningin overplaatsen in een andere kast om een broedstop te verwezenlijken die de varroacyclus zal onderbreken. Daarna moet je de toestand natuurlijk wel herstellen, wat tijd kost, uiteraard, maar het sop is de kool zeker waard. Je kunt beide deelvolken desnoods nog met oxaalzuur behandelen. een raam inhangen met een wasstrookje dat de bijen zullen uitbouwen tot darrenraat die je wegneemt en vernietigt tien dagen nadat de cellen ervan verzegeld zijn. Flora Dichters en schrijvers hebben de tere schoonheid van de meidoorn in vele toonaarden bejubeld. Ook imkers en vogelliefhebbers dragen de plant een warm hart toe. Ze levert aan de bijen nectar en stuifmeel tijdens de zogenaamd drachtloze periode tussen de lente en de zomer, en bezorgt de vogels in de herfst een overvloed aan voedzame bessen. Meidoorns doen niet moeilijk over hun standplaats. Toch hebben ze een voorkeur voor kalk- en voedselrijke grond die niet te vochtig is. Ze houden van de zon, maar verdragen heel wat schaduw. Dit komt de bloei natuurlijk niet ten goede. Eva Crane situeert de meidoorn in de categorie nectarleveranciers die 26 tot 50 kg honing per hectare opbrengen. Dat is vergelijkbaar met de opbrengst van bijvoorbeeld appelbomen en asters. Het stuifmeel is lichtgeel. Anna Maurizio schrijft dat de meidoorns in Engeland tot 9% van de jaarlijkse stuifmeelproductie leveren. Een schaduwzijde blijft de vermeende negatieve rol die meidoorns spelen in het verhaal over het bacterievuur, als waardplant voor Erwinia amylovora, de verwekker van die gevreesde ziekte. Art. 4 van het KB van 23/06/08 voorziet zelfs dat niet met het organisme besmette hagen of delen van hagen van de meidoorn moeten gesnoeid worden tijdens de periode tussen 1 november en 1 maart en het MB van 25/03/10 bakent bufferzones af waar de meidoorn en soortgenoten als cotoneaster e.a. niet mogen worden aangeplant. Apitherapie Laat ons bij de meidoorn blijven. In zijn boek over fytotherapie promoot K. Seifert, betrokken bij de Duitse Paracelsus Schulen, een drankje dat helpt bij nerveuze hartklachten zonder onderliggende pathologie. De ingrediënten zijn meidoorntinctuur en honing, stevig door elkaar te roeren in een verhouding van 1 tot 10. Eén theelepel innemen net vóór het slapen gaan. Meidoorntinctuur kun je zelf maken. Giet 100 ml alcohol over een mengsel van 20 g bloempjes en blaadjes. Laat dit tien dagen trekken en filter. Ook meidoornstuifmeel is volgens Seifert heel waardevol voor gestresseerde mensen. Het zou een versterkende en kalmerende invloed uitoefenen op het hart en werken als een adjuvans voor geneesmiddelen tegen Angina pectoris. Alvorens de beschreven tips te gebruiken, win je natuurlijk eerst het advies van je dokter in. Wetgeving Mei staat in het teken van het slingeren en zwermen. De Gids voor goede Bijenteeltpraktijken bevat een schat aan goede raad hierover en verplicht ons toch ook tot een aantal handelingen, enkele voorbeelden: in het register Voederen noteer je o.a. de in de beroker gebruikte materialen. Geribd karton met lijmstoffen is verboden tijdens de drachtperiode, dat geldt ook voor harsachtige stoffen. het register Aankopen/Verkopen vul je aan met o.a. informatie over de gevangen zwermen. Als je die behandelt tegen varroase moet de aard van de uitgevoerde behandeling in het register Behandelingen en producten komen. wie met zijn bijen reist, noteert de standplaatsen in het register Basisgegevens. Als de drachtplanten daar bespoten werden met insecticiden, komt dat in hetzelfde register. in het register Honingoogst komen o.a. de identificatie van de honingloten en de datum van reiniging van het slingerlokaal. De Gids moet nageleefd worden door imkers die hun honing verkopen en geen eigen, erkend risicobeleid (HACCP) voeren. 06 Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4

7 OVERWEGING BIJENVRIENDELIJK EN DUURZAAM IMKEREN KUNSTMATIGE KONINGINNENTEELT David Heaf Vertaling: Alois Schotanus In aansluiting op de vorige uittreksels (1) uit zijn boek The Bee-friendly Beekeeper (2), geven we hierna de visie van de auteur, David Heaf, omtrent de kunstmatige koninginnenteelt. Voor de goede orde herhalen we nog even dat het hier om een strikt persoonlijk standpunt gaat, waarbij de auteur niet de belangen van de imker vooropstelt, maar wel het welzijn van het bijenvolk. Waarschuwing In een reeks lezingen over bijen en bijenteelt, waarschuwde Rudolf Steiner (3) reeds in 1923 voor de problemen die door de kunstmatige koninginnenteelt zouden opgeroepen worden. Toen reeds voorspelde hij dat de kunstmatige koninginnenteelt het bijenhouden over 80 tot 100 jaar ernstig zou bedreigen. Een imkerkoninginnenteler die de lezing bijwoonde, betwistte deze uitspraak waarop Steiner grif toegaf dat de nadelen van die toenmalige moderne teeltmethodes niet merkbaar zouden zijn in de eerstvolgende jaren. Steiner refereerde eerder naar de gevolgen op langere termijn. Hij uitte de vrees dat de natuurlijke koninginnenteelt die langs organische wegen en biologische wetten verliep, onder druk van imkertechnische efficiëntie a.h.w. gemechaniseerd zou worden. Hij stelde dat de innig intieme relatie tussen de kolonie en de koningin die het bijenvolk zelf had voortgebracht, nooit zou kunnen geëvenaard worden door een koningin die van elders in het volk was ingebracht. Steiner was niet de enige die de waarschuwing de wereld instuurde dat de artificiële aanmaak van koninginnen onvermijdelijk zou leiden tot inferieure bijenvolken. Zijn generatiegenoot, Emile Warré (1), een imker met veel experimentele ervaring in de kunstmatige koninginnenteelt, schreef: Kunstmatige k-teelt die beoefend wordt bij intensief imkeren, geeft alleen maar middelmatige tot minderwaardige koninginnen. Het bijenvolk kan er alleen maar slecht bij varen. Het eindresultaat zal erop neerkomen dat de imkers opgezadeld zullen worden met zwakke volken, met kwetsbare werksters die niet in staat zijn om weerstand te bieden aan ziekten en meer bepaald dan aan het vuilbroed. Die mechanisering van de k-teelt waar Steiner naar refereerde, verloopt langs wegen van geleidelijkheid over afleggers waarin geen zwermneiging te bespeuren valt, over de moderne k-teelt door overlarven, over instrumentele inseminatie en uiteindelijk tot de technologie van de DNArecombinatie waarvan gesuggereerd wordt dat ze in staat zou zijn om ziekteresistente volken op te leveren. Wezenlijk onderscheid Er bestaat een wezenlijk onderscheid tussen een normale koningin, ontstaan uit een larve door het volk uitgekozen en die van meet af met een overvloed aan koninginnenbrij in een speciaal daartoe gebouwde ronde, vertikaal hangende cel tot ontwikkeling kwam, enerzijds, en anderzijds een noodkoningin, voortgekomen uit een larve die oorspronkelijk voorbestemd was om tot werkster uit te groeien, maar pas in later stadium tot koningin werd opgekweekt. Imkers weten al zeer lang dat dergelijke koninginnen, ontstaan uit redcellen, zeer vaak omgewisseld worden door het bijenvolk. Uiterlijk is er nauwelijks een verschil te merken tussen de twee types van koninginnen. Maar de bijen kunnen wel het onderscheid maken en zullen er naar handelen. Alle commerciële koninginnen zijn in feite noodkoninginnen, met dit verschil dat ze van meet af aan in een aangepaste, ronde cup werden gekweekt, waarin ze door overlarving waren gedeponeerd. Om een dergelijke, kunstmatig geteelde koningin in een bijenvolk in te voeren, moet het volk eerst tot een toestand van hopeloze moerloosheid gebracht worden. Bovendien blijft het risico bestaan, dat ze door het volk binnen de kortste tijd wordt gewisseld voor een exemplaar dat het volk zelf heeft voortgebracht, een koningin bij wie de innig intieme relatie waarover Steiner sprak zich volledig en harmonieus kan ontplooien. Er bestaat een innig intieme relatie tussen een natuurlijk gekweekte koningin en haar volk. Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4 07

8 De fysische basis voor de innig intieme relatie tussen koningin en kolonie mag dan zeer complex zijn, het is een feit dat de koninginnenstof - de zgn. queensubstance - de belangrijkste factor uitmaakt. Wetenschappelijk onderzoek naar de aard en de samenstelling van de koninginnenstof staat nog in de kinderschoenen, maar vast staat alleszins dat ze zeer nauw betrokken is bij de gezondheid en de organisatie van de kolonie: zij stuurt en controleert het gedrag van de werksters, bijv. als rem op hun ei-afzet (leggende werksters), als stimulans voor de verzamel- en bouwactiviteiten, voor het opzetten van nieuwe koninginnen en als startsignaal voor de zwermvoorbereidingen. Het veelvoud van al deze effecten is deels gerelateerd aan de situatie waarin het volk verkeert, maar is vooral te wijten aan de complexe samenstelling van de koninginnenstof. Inderdaad, het feromoon dat afgescheiden wordt door de kaakklieren en instaat voor de vorming van de hofstaat van de koningin, bevat niet minder dan negen bekende scheikundige componenten, met daarenboven nog enkele andere waarvan de precieze identificatie nog niet vastligt. De werkbij beschikt over 170 geurreceptoren waarlangs het ingewikkelde scheikundig proces verloopt dat aan de basis ligt van de innig intieme relatie tussen koningin en kolonie. Bij onderzoek in verschillende labo s tracht men dit proces te ontrafelen tot op moleculair niveau om na te gaan hoe deze componenten inwerken op de expressie van de genen. Belangrijk voor onze overwegingen op dit vlak, is de vaststelling dat de productie van het koninginnenferomoon sterk beïnvloed wordt door factoren die verbonden zijn met de voorplanting en de meervoudige paring. Wanneer we natuurlijk gepaarde koninginnen vergelijken met de instrumenteel geïnsemineerde koninginnen, komen we tot de vaststelling dat de eerstgenoemde de grootste ei-afzet produceren en een sterker feromoonprofiel demonstreren. Meervoudig gepaarde koninginnen zijn aantrekkelijker voor de werkbijen. Deze aantrekkingskracht is een essentieel onderdeel van de innig intieme relatie tussen beide partijen. Op grond van deze bevindingen, is de vraag gerechtvaardigd of het proces van chemische wisselwerking tussen feromonen en receptoren en de daarmee verbonden gedragingen van de werksters, a.h.w. met een vingerknip kan ingeschakeld worden door gewoonweg een vreemde koningin in te voeren. Of moet er een bepaalde tijd verlopen waarin de werksters de gelegenheid krijgen om hun gedragingen af te stemmen op het spectrum van de nieuw beschikbaar gestelde feromonen? In het laatste geval is het essentieel dat de kolonie voor een langere tijd blootgesteld wordt aan de rijpende koningin om tot een volkomen ontwikkeling van de innig intieme relatie te geraken. Het komt erop neer dat koninginnenteelt binnen het stamvolk moet gebeuren en niet in minuscule éénraamskastjes ergens op een commercieel paringsstation vanwaar ze by airmail de gehele wereld rond verspreid worden. Schadelijke oorzaken De kunstmatige koninginnenteelt werd geïdentificeerd als een van de meest schadelijke oorzaken van het verlies van genetische diversiteit bij de honingbijen wereldwijd; in de USA bijv. stammen miljoenen commercieel ingezette bijenvolken af van niet meer dan 500 teeltkoninginnen. Daarbij moet dan nog de trend gevoegd worden van de imkers en de k-telers om slechts met een zeer beperkte keuze van rassen en lijnen te werken. In Europa beperkt die keuze zich tot enkele lijnen van de rassen A.m. carnica, de A.m. ligustica en de A.m. caucasica, alhoewel er meer dan een tiental rassen beschikbaar zijn. En precies zoals bij de andere vormen van veeteelt, leidt de genetische uniformiteit onvermijdelijk tot catastrofale verliezen, wanneer een parasiet of een infectie toeslaat. Natuurlijke selectie Tenslotte is er nog het aspect van de natuurlijke selectie. Als de bijen al gedomesticeerd kunnen genoemd worden, dan is dat slechts gedeeltelijk terecht. Zij blijven nog altijd min of meer onderworpen aan de wijze wet van de natuurlijke selectie, afhankelijk van de ingrijpende tussenkomsten vanwege de imker. In een natuurlijk zwermproces de natuurlijke reproductievorm van het bijenvolk worden tien tot twintig en soms meer koninginnen gekweekt, alhoewel er uiteindelijk slechts één zal overblijven die het stamvolk naar een nieuwe toekomst zal voeren, nadat de oude koningin is vertrokken. Eén of twee nazwermen kunnen eventueel nog aanvullende kolonies stichten. Alle andere kandidaten worden onverbiddelijk uitgezuiverd tot er nog slechts één overblijft. Maar koninginnentelers zouden het vast als je reinste verspilling beschouwen, indien zij uit een hele reeks opgekweekte cellen, er slechts één of twee zouden weerhouden! De kunstmatige koninginnenteelt verhindert aldus een belangrijke stap in de natuurlijke selectie, die langs een proces van complexe gedragingen tussen de rivaliserende koninginnen en tussen de werksters en de koninginnen, ervoor zorgt dat alleen de beste overblijft; survival of the fittest weet u wel. Bij de kunstmatige koninginnenteelt, moeten alle doppen gevaloriseerd worden; de natuurlijke selectie speelt niet. 08 Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4

9 Een ander gamma van complexe gedragingen dat compleet de pas wordt afgesneden door de kunstmatige koninginnenteelt, is het gecompliceerde en prachtige proces van de opbouw van een nieuwe nestsite voor het bijenvolk. Het natuurlijk zwermgebeuren omvat niet alleen de georkestreerde uittocht, maar ook het samenklitten tot één tros, de beraadslagingen om tot de definitieve keuze van de nieuwe site te besluiten, de collectieve, geleide verplaatsing naar het nieuwe adres, de bezetting en de constructie van een nieuw nest in de gekozen ruimte, de onmiddellijke aanvoer van voorraden om de winter te overleven... Men kan zich afvragen hoeveel bijengeneraties die men belet om het volledig zwermproces door te maken, er nog nodig zullen zijn om de bijenvolken zodanig genetisch te verzwakken dat ze niet langer fit genoeg zullen zijn om te overleven zonder de tussenkomst van de mens. In de streken met een gematigd klimaat overleeft in de vrije natuur slechts 80% van de zwermen de eerste winter. Dat is wel een bijzonder harde selectiecriterium. Wanneer de bijenhouder dit meedogenloos natuurlijk proces probeert te verhinderen en door inpampering van de volken met suiker en aanvullende voedingssupplementen niet alleen in de herfst, maar ook het gehele jaar door de natuur belemmert haar initiële opdracht uit te voeren, neemt hij meteen ook de stimulans weg voor een langetermijnfitness van de bijenvolken. Referenties: 1- Zie Mnbl. Vl. Imkersb / jan. - mrt. - april; 2- The Bee-friendly Beekeeper - David Heaf, ISBN , Northern Bee Books, Scout Bottom Farm, Mytholmroyd, West Yorkshire HX7 5JS, United Kingdom; 3- Rudolf Steiner: , Antroposofisch filosoof, pedagoog en schrijver, Über das Wesen der Bienen. I M K E R H U I S D E W I L G E N T U I N HEEREMANS NORBERT RESSCHEBEKE EREMBODEGEM-AALST TEL Openingsuren: woensdag tot vrijdag van 10 tot 20 u. (nov-dec-jan-feb) gesloten om 18 u.) zaterdag van 10 tot 18 u. gesloten op zondag, maandag en dinsdag ALLE BIJENMATERIALEN specialiteit: ramen in alle gekende maten jonge koninginnen carnica F1 vier imkersgeneraties: levering is mogelijk vanaf half juni e i g e n w e r k p l a a t s Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4 09

10 PRODUCTEN OOGSTEN VAN KONINGINNENBRIJ Marco De Pauw Sedert tientallen jaren oogst ik ieder jaar een aanzienlijke hoeveelheid koninginnenbrij op een heel eenvoudige wijze. Vanaf 15 mei tot ongeveer 15 juli werk ik, voor het oogsten van koninginnenbrij, met 10 tot 12 volken die gereserveerd zijn voor de oogst van koninginnenbrij, kweken van koninginnen en aanzuigen van moercellen om te verdelen in het kader van de selectiewerkgroep. Ze zijn gehuisvest op twee simplexbroedkamers en een honingkamer. De eventuele honingoogst die er bovenop komt is meegenomen maar niet noodzakelijk. Het meeste materiaal dat ik daarvoor nodig heb is zelf vervaardigd. Om de drie dagen wordt omgelarfd, geoogst en de oogst per kast gewogen. Voor het omlarven in de kunststof moerdopjes (napjes) worden werksterlarfjes gebruikt van zo n 12 à 16 uur oud. 1. Gebruikt materiaal bij oogsten van koninginnenbrij Dopjes uit donkerbruine kunststof (donkerbruin = omgelarfde larfjes beter zichtbaar). Brijlat met kunstnapjes (foto 1). In twee rijen worden zo n 50 kunstdopjes op de teeltlat geplaatst met behulp van gesmolten was. Ik gebruik een soldeerbout om de was vloeibaar te druppelen op de teeltlat en daarin de dopjes vast te drukken. De napjes worden altijd geplaatst zoals op bijhorende foto; in twee rijen en zo dicht mogelijk aaneengesloten. Omlarfnaalden (foto 2). Vroeger gebruikte ik een metalen omlarfnaald, maar sedert hun ontstaan, zo n goede 15 jaar geleden, gebruik ik een omlarfnaald van Chinese makelij met veertje. Bij een Chinese omlarfnaald wordt het piepkleine larfje omgelarfd samen met het druppeltje brij waarin het ligt. Bij omlarven met metalen omlarfnaald komt het larfje droog te liggen. Ik kan je verzekeren dat, éénmaal je het omlarven met die omlarfnaald gewoon bent, je blindelings kunt omlarven. Brijraam (foto 3). Dit raam is daarvoor speciaal vervaardigd. Het is met een dwarslat in twee verdeeld. In het bovenste gedeelte wordt een voederbakje geplaatst op de dwarslat en op zijn plaats gehouden met een paar gummies. In het onderste gedeelte, komt de teeltlat met de omgelarfde larfjes te hangen in de uitsparing. Het ontbreken van een onderlat bij dit raampje voorkomt dat ik de bijen in de ledige ruimte zou wegduwen naar onder. Nu wordt de teeltlat, met de belarfde cellen, als het ware in de wachtende bijen gedrukt. De bijen die daar verblijven worden op deze manier onmiddellijk aangespoord om de larven te voederen. Raamstelling (foto 4). Daarvoor gebruik ik twee in een rechthoek genagelde plankjes waarvan het onderste geribbeld is om wegschuiven van het raam met de jonge larfjes te verhinderen. De ribbels laten toe het raam zodanig te plaatsen dat de lichtinval in de cellen optimaal is. Voeder. Aangezien het oogsten van koninginnenbrij tijdens de honingoogst gebeurt en er op deze brijkasten een honingkamer staat kan ik mij niet veroorloven dat er in het aangeboden (prikkel)voeder andere ingrediënten zouden aanwezig zijn dan honing en bijenbrood (stuifmeel uit raten). Telkens bij het slingeren,voorjaar en zomer, wordt alle ontzegelwas met de ingelopen honing uit de ontzegelbak en de resten van afschuimen van de geoogste honing in een goed afsluitbaar recipiënt gedaan, daarbij worden enkele stuifmeelraten (weggenomen uit de volken tijdens de koolzaaddracht) verbrokkeld en alles nog eens overgoten met enkele liter vloeibare honing. Alles gemengd Foto 3 Foto 2 Foto 1 10 Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4

11 tot een soort honingwaspasta. Telkens er omgelarfd wordt, om de drie dagen, wordt dit voederbakje terug gevuld met deze pasta. Noodzakelijk is wel dat het voederbakje telkens wordt gereinigd en de overgebleven wasresten weggenomen. Dit bijvoederen is nodig om de moer aan de leg te houden en de bijen actief te houden tijdens perioden van slecht weer. Bijen met een ouderdom vanaf 7 tot 12 dagen zijn immers het meest geschikt om koninginnenbrij te produceren, daarom deze voedselstimulatie om hun aantal op peil te kunnen houden. Breekmesje. Een smal breekmesje is nodig om bij het oogsten een gedeelte van de opgebouwde cellen af te snijden juist boven de larve. Loep of vergrootglas (Foto 4). Foto 4 Het grote aantal omlarvingen (±500), die ik om de 3 dagen doe gedurende 2 maand, maakt het gebruik van een vaststaande loep noodzakelijk voor mij. Indien je echter over een goed en scherp zicht beschikt is dit niet noodzakelijk. Opzuigtoestel. Dit is gewoon een kurk als afsluiter van het verzamelpotje met daarin twee gekromde glazen buisjes. E e n k o r t, om lucht te zuigen uit het verzamelpotje en een lang om de brij uit de cellen in het verzamelpotje te zuigen. Een motor uit een afgedankte frigo of vriezer is een geschikt hulpmiddel om de zuigkracht te ontwikkelen. Potjes voor verkoop of bewaring van koninginnenbrij. Enkel donkere, goed afsluitbare glazen potjes zijn geschikt voor het bewaren of verkopen van koninginnenbrij. In bijenhandel te koop. 2. De larfjes van 12 à 16 uur oud Aangezien ik 10 à 12 volken gebruik voor het oogsten van koninginnenbrij (KB) en telkens zo n 500 à 600 larfjes nodig heb, en dit om de drie dagen in de periode van deze oogst, is het onbegonnen werk deze larfjes op te zoeken in één of ander volk. Het gebruik van één of twee zesramers is daarvoor ideaal en ook een deugdelijke planning is noodzakelijk. De planning daarvoor is eenvoudig samen te vatten: laten we, bij de start, de dagen voorstellen door een letter die correspondeert met het uit te voeren werk (zie tabel hieronder). Aangezien de omgelarfde larfjes nooit zullen uitgroeien tot volwaardige koninginnen is hier de genetische kwaliteit van de koninginnen die de larfjes zullen leveren niet van belang. Enkel de handelbaarheid van die volkjes is van belang omdat ik voor een lange periode om de 3 dagen een raam moet inhangen (dag I) om te laten beleggen en werken met zachtaardige volkjes is wel aangenaam. Ook is van groot belang dat de zesramer goed met bijen bezet is en voldoende voeder en stuifmeel bezit. De kleine larfjes moeten vanaf het ontluiken in het voedersap zwemmen. Zo kunnen ze gemakkelijk omgelarfd worden en blijven ze liggen op het druppeltje brij. Om steeds ruimte te hebben om het ledige teeltraam in te hangen hangt er in de zesramer als kantraam een blind raam. Op dag I (inhangen) wordt het blind kantraam weggenomen zo kan er in het midden plaats gemaakt worden om het teeltraam in te hangen. Dit gebeurt in de late namiddag, tussen 17 à 18 uur, om te verhinderen dat bij uitstekende dracht vers ingebrachte nectar de oorzaak zou kunnen zijn dat de koningin het teeltraam niet kan beleggen. Dag/datum 2011 Kenletter Uit te voeren werk Maandag 16 mei I inhangen raam om te laten beleggen-gebruik op 20 mei Dinsdag 17 mei Woensdag 18 mei Donderdag 19 mei I inhangen raam om te laten beleggen-gebruik op 23 mei Vrijdag 20 mei O Start - omgelarfde cellen inhangen Zaterdag 21 mei X rustdag Zondag 22 mei I inhangen raam om te laten beleggen-gebruik op 26 mei Maandag 23 mei O oogsten brij en opnieuw omgelarfde cellen inhangen Dinsdag 24 mei X rustdag Enz. Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4 11

12 Om het teeltraam zo aantrekkelijk mogelijk te maken voor de koningin gebruiken we een raam waarvan de raat slechts één- of ten hoogstens driemaal broed heeft bevat en bespuiten we het lichtjes met honingwater. Indien we dat uitgevoerd hebben volgens onze planning (I) op maandag 16 mei kunnen we er zeker van zijn dat tegen middernacht een groot deel van dit teeltraam met eitjes belegd is. Vier dagen later, op vrijdag 20 mei, zijn de larfjes beschikbaar en begin ik rond 10 uur met eerste omlarvingen. Het teeltraam met de kleine larfjes wordt uitgenomen, de raten herschikt en het blind raam terug als kantraam ingehangen. De dag voor het omlarven, donderdag 19 mei, heb ik in de tweede zesramer hetzelfde uitgevoerd zoals hierboven beschreven om larfjes te bekomen op maandag 23 mei. En zo gaat het verder, zo n twee maanden lang. Nog een mogelijkheid om op een vastgestelde datum het teeltraam te laten beleggen is het opsluiten van de koningin op dat teeltraam (foto 5). Door gebruik te maken van twee houten kaders met moerrooster die weerszijden op het te beleggen teeltraam vastgemaakt zijn met een paar elastieken. De koningin wordt opgezocht en opgesloten op dat raam. Deze methode vind ik heel geschikt en gebruik ik als de toekomstige larfjes voor moerteelt moeten dienen. Het houten kadertje heeft een dikte van 6 mm. Eventueel een men een kleine opening maken in het raam om de koningin toe te laten op beide zijden eitjes te deponeren. Foto 5 3. De brijvolken Selecteren De volken die geselecteerd worden voor de oogst van koninginnenbrij zijn, wat bezetting betreft, de sterkste volken van de stand en altijd met een koningin niet ouder dan 2 jaar. In het laatste deel van de voorjaarsdracht lopen ze over van de jonge bijen en juist die bijen van 6 à 13 dagen oud zullen zorgen voor een uitstekende oogst van koninginnenbrij. Koninginnen max. 2 jaar oud reageren beter op de aangeboden honingpasta dan oudere koninginnen door een maximale eileg langer aan te houden, ook bij minder goed weer. Hier ook speelt de genetische eigenschap geen rol behalve dan een goede handelbaarheid want ook zij worden om de drie dagen gestoord gedurende de ganse periode van de brijoogst en zachtaardige bijen maken het werk wel aangenamer. Klaarmaken en starten Het doel van dit klaarmaken is een plaats creëren voor het inhangen van het brijraam, met de omgelarfde jonge larfjes. Het brijvolk in ons voorbeeld bestaat uit één honingkamer (HK), een moerrooster, broedkamer A (BK) en BK B. De koningin zit in BK A. Eerst wordt de koningin in BK A opgezocht en met raam en opzittende bijen overgeplaatst in BK B. Om die ingreep mogelijk te maken wordt een raam uit BK B verwijderd. Bovenop komt de moerrooster, daarboven de HK en bovenop BK A met de open ruimte voor het brij-raam. Door het plotse verplaatsen van de koningin uit BK A, het plaatsen van de moerrooster en de plaats bovenop van BK A voelen de bijen zich daar moerloos. Twee uur na die ingreep is het moerloze gevoel op zijn hoogste peil, is de opengelaten ruimte volledig gevuld met jonge bijen en is dit het meest geschikte ogenblik om het brij-raam in te hangen. Noodzakelijk is wel dat alle koninginnen gemerkt zijn. Rond 9 uur in de voormiddag begin ik altijd met het klaarmaken van de helft van de brij-volken. Daarna begint het omlarven. De andere helft van de brijvolken 12 Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4

13 wordt na de middag gedaan. De brijraten worden klaargezet en de met honingpasta gevulde voederbakjes gemonteerd. In de werkruimte wordt de temperatuur opgevoerd tot 30 C en het vochtgehalte tot ongeveer 60%. Volgens het werkschema is op 16 mei een raam ingehangen in de zesramer om te laten beleggen. Op 20 mei, datum waarop we de KB-oogst aanvatten, liggen daar eitjes in en heel jonge larfjes die geschikt zijn om te overlarven in de napjes op de brijlatten. Het raam wordt bijenvrij gemaakt door de bijen af te vegen. Niet schudden om de larven intact te houden. Het raam wordt op de stelling geplaatst zodat de lichtinval van de lamp optimaal is en het omlarven kan beginnen. Er worden achtereenvolgens 3 brijlatten van 50 cellen omgelarfd vooraleer ze in de brijvolken ingebracht worden. In de tussentijd vertoeven ze even in de broedstoof, gemonteerd op het brijraam, bij een temperatuur van 33 C en vochtgehalte van 80%. Bij de start, hier op 20 mei, is er nog geen brij te oogsten. Het werk aan de teelt van KB-brij bestaat enkel uit de volken startensklaar maken en omlarven. 4. Oogsten van koninginnenbrij Op 23 mei, volgens het opgestelde werkschema -dag O - dag van omlarven + oogsten van KB, zijn de larven in de napjes minder dan 4 dagen oud. Ze zwemmen in de KB, ze hebben zich nog niet verveld en er heeft nog geen ontlasting plaatsgevonden. Dit is het ogenblik om KB te oogsten die nog geen afvalstoffen bevat. Een dag langer wachten is ten koste van hoeveelheid brij, larven gaan fenomenaal groeien maar nemen ook veel brij op. Veel brij opnemen betekent meer afvalstoffen in het lichaam die in de brij geloosd kan worden. De celwanden van de napjes zijn zo n 8 tot 10 mm opgebouwd. Met een lichtjes verwarmd breekmesje wordt de opbouw tot juist boven de larve met één beweging weggesneden. Nu liggen de larven goed zichtbaar bovenop de brij en met een pincet of klein haakje worden ze uit de napjes verwijderd en zijn ze een gegeerd product als voeder voor siervissen. De brij ligt in de napjes klaar om geoogst te worden. De brijlat wordt voor en na het leegzuigen gewogen om na te gaan of het gewenste resultaat aan brij bereikt wordt of het gebeurt meermaals dat het aanbod zo groot is dat twee brijramen inhangen gewenst is. Met het opzuigtoestel wordt de brij in een verzamelpotje gezogen. Daarvoor gebruik ik een donkergekleurd glazen potje van 60 gram. Daarin kan ik 50 gram brij opzuigen zonder dat de brij door de zuigkracht in het afvoerslangetje voor lucht kan blijven steken. In praktijk werk ik altijd met drie kasten na elkaar. Dit om het een beetje te laten vooruitgaan en mijn ogen wat rust te gunnen. Ik ga als volgt tewerk: - omlarven in drie brijlatten met elk 50 cupjes; - de brijlatten plaatsen in een brijraam, voorzien van een gevuld voederbakje; - in de drie volken worden de ramen met de gevulde brijcupjes uitgenomen en in de plaats worden de nieuwe brijramen met de vers omgelarfde larfjes gehangen; - daarna worden van de drie uitgenomen brijlatten de brij uit de cupjes gezogen. De tijd, telkens tussen uithalen en leegzuigen van de cupjes verblijft het raam met de larfjes in de broedstoof. Op het einde van de dag O wordt de brij uit de verzamelpotjes overgeschept in kleinere potjes voor verkoop en onmiddellijk ingevroren. Enzovoort, volgens het vooropgestelde schema van I O X. 5. De brijvolken onderhouden Zowel de teelt van koninginnen als de teelt van KB heeft plaats tussen open broed. Het spreekt vanzelf dat, indien wij niet ingrijpen, er na een tiental dagen geen open broed meer zal zijn in de brijkamer (broedkamer B). Om de 9 dagen, op dag O, worden 2 openbroedramen (liefst met eitjes en kleine larfjes) met opzittende bijen uit broedkamer A genomen en vervangen zij de ramen 3 en 4 in broedkamer B. Om plaats te maken gaan de ramen 1 en 2 terug naar broedkamer A en 3 en 4 nemen hun plaats in. Dit alles gebeurt vóór het inhangen van het opnieuw omgelarfde brijraam en volgens het opgegeven schema zou dit een eerste keer moeten gebeuren op zondag 29 mei. Eén gevaar: als de koningin meereist naar boven is er volgende keer geen brij te oogsten in dat volk! Enige troost: 5 minuten minder werk te doen. Op het einde van de oogstperiode wordt de kast teruggeplaatst zoals ze was bij de selectie nl. honingkamer bovenaan, moerrooster en daaronder de beide broedkamers. 6. Onderhoud van het materiaal Het terug proper maken van de napjes op de brijlat is van groot belang. Omlarvingen in niet propere napjes zullen de bijen niet aanvaarden. Om gemakkelijk te werken beschik ik over een dubbel aantal brijlatten. Het is noodzakelijk dat, na het leegzuigen van de napjes, alle opgebouwde was op de napjes tot op de rand wordt afgesneden. Met een licht verwarmd breekmesje is dit in één beweging gedaan. Daarna Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4 13

14 dompel ik ze onder in lauw water om te voorkomen dat restjes brij in de nopjes zouden kleven en als de ganse serie gedaan is worden ze met een waterstraal schoongespoeld; goed laten drogen en ze zijn bruikklaar voor de volgende omlarvingen. Ook de voederbakjes moeten proper gemaakt worden. Aangezien in het toegediende stimulvoeder deeltjes bijenraat zitten, bouwen de bijen het vast aan de wanden van het voederbakje. Met een aangepaste steekbeitel is dit gemakkelijk af te steken. Alle losse delen op het brijraam worden door de bijen telkens met propolis vastgezet. Regelmatig de propolis verwijderen is noodzakelijk. Zo verzamel ik op die wijze zo n kwartkilo propolis; niet om euforisch over te doen maar je kunt er wel altijd iemand een plezier mee doen of misschien ben ik ook wel één van die zuinige imkers. Nog één raad: voor het oogsten van koninginnenbrij zijn enkel zeer sterke volken geschikt en dit geldt ook voor de zesramers die de larven gaan leveren. nieuw Bevordert een vitale leefomgeving voor de bijen Toepassingen: - Varroa: de kast en bijen bespuiten na elke chemische en synthetische behandeling - Reinigen: de kast, ramen, bodem en het dak bespuiten bij in gebruik name van oude en nieuwe kasten - Vitaliteit leefomgeving: wekelijks bespuiten van de vliegplank. - Vitaliteit bijen: voederbak en suikerdeeg bespuiten - Stresscontrole: het volk bespuiten bij elke controle Werking: - Voegt effectieve micro-organismen toe aan de leefomgeving - Ziekteonderdrukkend % biologisch - Geen toxische werking Bevordert de natuurlijke weerstand van het broed en de bijen Toepassing: - Voeg 40 ml of 4 dopjes toe aan 1 kg stuifmeelvervanger - Voeg 20 ml of 2 dopjes toe aan 5 liter suikersiroop Werking: - Bevordert de fermentatie van stuifmeelvervangers tijdens het voederen en in de raten - Smaakbevorderend - Ziekteonderdrukkend - Gebaseerd op effectieve micro-organismen % biologisch - Geen toxische werking meer info? info@2bee.biz Verkooppunten via & 14 Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4

15 PRAKTIJK VEELZIJDIGHEID VAN EEN TUSSENAFLEGGER Roger De Croock De tussenaflegger (TA) werd, lang geleden, beschreven door K. Weiss in zijn boek De Weekeindimker. Ook Pfefferlé beschreef de TA als een techniek om bijenvolken van hun zwemneigingen af te helpen zonder, of met nauwelijks een verzwakking. De methode paste ik al succesvol toe kort nadat ik bijen begon te houden. Met de toepassing van de broedbeperking is de TA er nog eenvoudiger op geworden. Wegens haar eenvoud, efficiëntie en snelheid van werken, zou elke imker deze methode blindelings moeten kunnen uitvoeren. De beschreven methode is geschikt voor volken op broedbeperking in segeberger- of simplexkasten. Bij andere kasttypes kan de TA, mits een kleine aanpassing, ook toegepast worden. Vier toepassingen van de TA 1. Verhinderen van zwermen bij acute zwermneiging. 2. Telen van vitale koninginnen. 3. Oogsten van koninginnenbrij. 4. Biotechnische varroabestrijding tijdens de dracht en eventuele vernieuwing van koningin. 1. Verhinderen van zwermen bij acute zwermneiging In april hebben we de volken tussen 2 moerroosters op broedbeperking gezet (Fig. 1). Om te voorkomen dat ze gaan zwermen, controleren we om de 8 à 9 dagen op zwermdoppen. Wanneer we doppen vinden, grijpen we in. Zwermcellen (foto: Thomas ter Heide) We werken als volgt: (Fig. 2) 1. De HZ en de broedbak (BB) worden van plaats omgewisseld. De moer blijft in de BB. De doppen mogen blijven staan. 2. De moerrooster bovenaan wordt weggenomen, die onderaan mag blijven liggen. 3. We wisselen een raam met open broed uit de BB met een honingraam uit de HZ. Het broedraam maken we bijenvrij en we breken de doppen. De koningin mag zeker niet mee. Het broed in de BB sluiten we aaneen en hangen op de vrijgekomen plaats het honingraam (voedsel). 4. Tussen de HZ en de BB plaatsen we een separator met vliegopening. 5. We sluiten de kast. Deze ingreep duurt hooguit 5 à 10 minuten. Wat zal er nu gebeuren? A. In de BB De vliegbijen verlaten langs de vliegopening van de separator de BB. Bij hun terugkeer komen ze via hun vertrouwde vliegopening onderaan de kast in. Aangezien alle vliegbijen uit de BB verdwijnen, kan onmogelijk nog een zwerm afvliegen, en de werksters ruimen zelf de zwermdoppen op. De koningin, die eventueel al op dieet stond om mee te kunnen uitvliegen, wordt terug verzorgd. Ze hervat het leggen van eitjes. Verlies van de vliegbijen in BB, indien nodig: voedselraam geven! Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4 15

16 B. In de HZ = nu TA De bijen in de TA voelen zich moerloos en ze gaan bijgevolg op het open broedraam redcellen optrekken. Ondertussen zetten de vliegbijen hun activiteiten ongestoord verder: ze verzamelen nectar, stuifmeel, propolis en water. De HZ wordt gevuld! C. Tot slot Vooraleer in de TA, na 8 dagen, uit een redcel een koningin uitloopt, moet de situatie worden hersteld. De HZ terug omwisselen met de BB. Op het broedraam in de HZ de reddoppen breken. De omgewisselde ramen (broedraam in de HZ en honingraam in de BB) terug in hun oorspronkelijke romp hangen. Moerrooster(s) terugplaatsen en separator verwijderen. Het volk is (voorlopig) van zijn zwermprobleem verlost. Het is niet of nauwelijks verzwakt. Het is mogelijk, zeker bij vroege zwermneiging, dat er na enkele weken opnieuw zwermstemming optreedt. Na 21 juni kunnen we ervan uitgaan, dat na het maken van een TA, de zwermneiging ophoudt. Uitzonderingen bevestigen evenwel de regel. Periodieke controle blijft nodig! Terloops: stille moerwisseling bij carnicavolken komt regelmatig voor. Dan vinden we slechts 2, maximum 3 uitgebouwde doppen. Het volk zal één nieuwe koningin overhouden en bijgevolg niet zwermen. Wanneer de nieuwe koningin aan de leg gaat, zal het volk de oude koningin verwijderen. Als je zeker bent dat het om stille moerwisseling gaat, kunnen we beter geen TA opzetten. Bij beperkte broedruimte zorgen we voor een extra vliegopening in de broedbak, wanneer een nieuwe koningin op bruidsvlucht moet gaan. 2. Telen van vitale koninginnen Bij de toepassing van een TA als zwermvoorkoming (zie punt 1) wordt in de HZ een open broedraam gehangen. De bijen verzorgen het broed en trekken redcellen op. Bij het herstel van de oorspronkelijke uitgangspositie, breken we de redcellen uit. Dit verlies aan bijenenergie en tijd, kan vermeden worden met een dubbel positief resultaat: zwermverhindering en moerteelt. Maar omdat we aan selectie willen doen, passen we een kleine variante toe: in plaats van een open broedraam, wordt een teeltraam met eendaagslarven van een selectievolk in de HZ gehangen. Werkwijze: Deze methode van koninginnen telen kan in elk volwaardig productievolk. Het volk hoeft zelfs niet in zwermstemming te zijn. Om ruimte te maken voor het teeltraam, wordt uit de HZ een honingraam weggenomen. Dit honingraam wordt in de BB gehangen i.p.v. een vulblok. Van 3 broedramen uit de BB worden jonge voedsterbijen afgeveegd in de HZ. Opgelet: de moer moet in de BB blijven. Moer opzoeken, ze mag niet in de HZ terechtkomen! We maken in feite een zeer zware starter. Deze methode van koninginnen telen kan in elk volwaardig productievolk. Het volk hoeft zelfs niet in zwermstemming te zijn. Het aantal doppen per volk beperken we tot maximum 15. De moerloze bijen in de HZ verzorgen de aangeboden eendaagslarfjes. Na 5 dagen zijn de doppen gesloten. Om niet ingebouwd te worden, kooien we de gesloten doppen in. Een constante temperatuur van 35 C is heel belangrijk. Een teeltraam met gesloten, ingekooide doppen dat geïsoleerd is van het broed, zullen de bijen niet op temperatuur houden. Gevolg: laattijdig of zelfs niet uitlopen van de koninginnen. Mogelijke oplossingen: 1. Doppen in een broedstoof hangen. 2. Het teeltraam met ingekooide doppen terug tussen het broed hangen in de BB. 3. Twee ramen met open broed uit de BB omwisselen met twee honingramen uit de HZ. Het teeltraam, met de gesloten ingekooide doppen, komt tussen de twee open broedramen te hangen. Opmerkingen: - Een teeltraam dat tussen het broed hangt, kunnen we aan beide zijden voorzien van een moerrooster (zie foto), dat remt het inbouwen. Daags voor de koninginnen uitlopen, kooien we in. - Indien de gesloten doppen naar de broedstoof of naar de BB verhuizen, herstellen we na 5 dagen de uitgangssituatie (Fig. 1). - Indien de gesloten ingekooide doppen in de HZ blijven, dan wordt de uitgangssituatie pas hersteld na 11 dagen (als de koninginnen uitgelopen zijn). Zelf een broedstoof bouwen? De temperatuur 35 C, met afwijking van 0,1 C, wordt bekomen met een digitale thermostaat. Kostprijs: 75 euro 16 Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4

17 3. Oogsten van koninginnenbrij Oogsten van koninginnenbrij = koninginnenteelt na 3 dagen afbreken. De derde dag wordt brij geoogst. Om brij te oogsten gebruiken we dezelfde techniek als om moeren te telen, alleen is het aantal aangeboden eendaagslarfjes verschillend. Bij moerteelt heeft de teeltlat 10 à 15 overgelarfde doppen. Om koninginnenbrij te oogsten heeft de teeltlat 50 à 55 doppen. We nemen 3 broedramen uit de BB en vegen de jonge voedsterbijen af in de HZ. De koningin moet in de BB blijven, ze mag niet in de HZ terechtkomen (koningin opzoeken). De BB, boven de separator, verliest dan wel zeer veel vliegbijen, maar de opstijgende warmte uit de HZ zorgt ervoor dat het broed, ondanks het verlies van bijen, nog voldoende warm blijft. Na 3 dagen wordt een nieuwe teeltlat voorzien van 50 à 55 eendaagse larven. De teeltlat met de gevulde doppen met brij wordt vlot omgewisseld met de pas overgelarfde teeltlat. Als de gevulde teeltlat(ten) bijenvrij gemaakt is (zijn), kan de brij geoogst worden. Dit kan 3 tot 4 maal herhaald worden gedurende een periode van 9 tot 12 dagen. Voedsterbijen leveren optimaal brij tussen de leeftijd van 6 à 11 dagen. Na 12 dagen brij oogsten is de generatie voedsterbijen verbruikt. De bijen in de HZ vullen de moerdopjes maar half meer. Uiteraard betekent oogsten van brij: het afromen van een bijenvolk. Het volk verzwakt. Met de methode van de TA hebben we een stok achter de deur. Boven de separator, in de BB, gaat de moer door met leggen op volle capaciteit. De uitlopende bijen zorgen voor haar voedselvoorziening. Na het terugbrengen in de oorspronkelijke beginsituatie, zal het volk vlug van de uitputtingsslag herstellen. 4. Biotechnische varroabestrijding tijdens de dracht en eventuele vernieuwing van koningin De laatste 11 jaar verloor ik niet één bijenvolk. Toeval? De varroamijt is nog steeds de hoofdoorzaak voor bijensterfte. De mijtenpopulatie onder de schadedrempel houden is een must. Varroabestrijding toepassen in de TA-methode is gebaseerd op de rotatiemethode en de wetenschap dat varroamijten optimaal bestreden worden in een volk dat geen gesloten broed heeft. Dan zitten immers alle mijten op de bijen en zijn ze bereikbaar. Met de techniek van de TA kan gemakkelijk, in combinatie met varroabestrijding, een jonge koningin worden ingevoerd. Er zijn dan tijdelijk twee koninginnen actief met elk hun eigen broednest. Bij het herenigen worden de twee broednesten probleemloos samengevoegd tot één nest. We bekomen zo een enorm sterk volk met zeer vitale bijen, die op hun beurt zorgen voor supersterke en vitale winterbijen. De werkwijze tussen zwermbeheersing met TA en moerteelt of koninginnenbrij oogsten met een TA is identiek, met uitzondering van de locatie van de koningin na de ingreep. Werkwijze: (Fig. 3) De koningin wordt opgezocht en in de broedloze onderbak vrijgelaten. Daar zal ze een nieuw broednest opbouwen. Volken op broedbeperking hebben in de raten van de onderbak veel stuifmeel, wat een voordeel is voor het nieuw broednest. De larfjes krijgen daar een overvloed aan volwaardig voedsel en groeien uit tot zeer vitale bijen. Op de onderbak komt de honingzolder, gescheiden door een moerrooster. Om te voorkomen dat 21 dagen later, nadat alle broed is uitgelopen de BB te sterk zou zijn, worden van 3 à 4 broedramen de bijen in de HZ geborsteld waar ze kunnen deelnemen aan de dracht. Tussen de HZ en de BB komt de separator. We hebben drie mogelijkheden om de BB van een jonge koningin te voorzien: Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4 17

18 - via een zwermdop; - via een rijpe moerdop; - via een gepaarde koningin. A. Via een zwermdop Bij de periodieke controle vinden we zwermdoppen in de BB. We starten de TA zoals in figuur 3 en breken van 5 broedramen alle doppen uit. Op het 6de broedraam laten we 2 of 3 mooie open zwermdoppen staan en plaatsen dit raam midden in het broednest van de BB. Een goede week later lopen de zwermdoppen in de BB uit. Eén koningin zal de strijd overleven, ze gaat op bruidsvlucht en een week later start ze de leg. We zijn dan, ten vroegste 17 dagen na de eerste ingreep. 9 dagen later sluit het eerste broed = 26 dagen. In de BB zit ook nog broed van de oude moer, na 21 dagen is dat allemaal uitgelopen. Tussen dag 26 en 21 zijn er dus 5 dagen zonder gesloten broed. Dat is de ideale periode om varroamijten te bestrijden. Hoe we dat doen, zien we verder. Nadeel van deze methode: geen selectiecriterium van de koningin. In het beste geval hebben we een F1 koningin. Bij mislukking wordt de oude moer terug ingeschakeld vanuit de onderbak. B. Via een rijpe moerdop Daags voor het invoeren van de rijpe moerdop wordt het volk op een TA gezet (Fig. 3). De 6 broedramen worden nagezien op zwermdoppen en eventueel gebroken. De BB krijgt een rijpe moerdop. De koningin loopt s anderdaags uit en wordt probleemloos aanvaard. 6 dagen later gaat de koningin op bruidsvlucht, 7 dagen daarna gaat ze aan de leg en nog eens 9 dagen later wordt haar eerste broed gesloten. Dat is dus na 21 à 22 dagen. De periode dat er enkel open broed is en alle varroamijten op de bijen zitten, is hier smaller. Minder goed weer kan wel onze bondgenoot zijn. Strikt opvolgen en stipt behandelen is dus de boodschap. Ook hier kan bij mislukking het volk teruggebracht worden in zijn oorspronkelijke toestand. Optie bij deze versie: met een scheidingsplank splitsen we de BB in 2 vijframers, met elk een rijpe dop. De kans op mislukken wordt zo gehalveerd en bij succes beschikt men over een extra leggende moer van goede afstamming. (Fig. 4) C. Via een gepaarde koningin Telen we zelf onze koninginnen en laten we ze bevruchten op eigen stand of op een bevruchtingstand, bv. Kreverhille, of kopen we gepaarde koninginnen, dan weten we precies wanneer we er over kunnen beschikken. 8 dagen hiervoor worden de volken op TA gezet. De broedramen worden nagezien op zwermdoppen en eventueel gebroken. In de BB worden redcellen opgetrokken. 8 dagen later worden die gebroken en voeren we, via een gesloten invoerkooitje, onze nieuwe koningin in (Fig. 5). Na 5 of 6 dagen wordt de moer vrijgelaten uit het kooitje. Die arrestdagen zijn nodig om het broed van de oude koningin te laten uitlopen vooraleer het eerste broed van de jonge koningin zal gesloten worden. We hebben (6) + 9 = 22 (23) dagen; dus weinig speelruimte om de varroa te bestrijding, vóór de varroa terug kan migreren in het broed. Indien de ingevoerde moer niet aanvaard werd omdat er wellicht een redcel is blijven staan, dient eerst de redkoningin verwijderd te worden. Pas nadien kan het volk terug in zijn oorspronkelijke toestand gebracht worden. Behouden van de redkoningin is geen goede optie. Bij het breken van redcellen, is het nodig om de raten bijenvrij te maken. Eén redcel overslaan betekent onherroepelijk de dood van de ingevoerde koningin, zelfs als ze de 5 dagen in haar arrestkooi overleeft. Varroabestrijding in twee delen Ongeacht welke variant wordt toegepast: via zwermdop, via rijpe dop of via leggende koningin, de bestrijding van de varroa is steeds dezelfde. 18 Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4

19 1. Onderste bak (Fig. 3) Een darrenraam met open broed wordt samen met de koningin in de onderste romp geplaatst. Gedurende 9 dagen, vóór het laatste darrenbroed sluit, kunnen varroa s enkel in dit broed terecht. We verwijderen en vernietigen het gesloten darrenbroed met de inzittende varroamijten, vóór er darren uitlopen. Vóór het eerste werksterbroed sluit, wordt via de bodem behandeld met mierenzuur. Dosis: 20 ml mierenzuur concentratie van 85% op een vaatdoek van 20 cm op 20 cm. Eventueel de behandeling na 2 en na 4 dagen nog eens herhalen, afhankelijk van de mijtenval. Ervaring met deze methode: geringe mijtenval, de meerderheid van de varroa s zit in de BB, hun biotoop. Is er een open darrenraam gebruikt, overweeg dan om de mierenzuurbehandeling weg te laten of tot één behandeling te beperken. 2. Bovenste bak (Fig. 3) Ongeacht welke van de drie bovenstaande opties A, B of C, wordt toegepast, het laatste werksterbroed van de oude koningin zal in de BB na 21 uitgelopen zijn en het broed van de jonge koningin zal nog niet gesloten zijn. Dat betekent dat al de mijten op de bijen zitten en ze doeltreffend kunnen bestreden worden. We bedruppelen nu de BB met een suikeroplossing van 1 deel suiker op 1 deel water (1 op 1) met 3,5 % oxaalzuur. Dosis: 20 à 25 ml oxaalzuuroplossing. Controle van de mijtenval is niet mogelijk bij gebrek aan een varroarooster. Die is technisch niet te combineren met een separator. Controle na 2 à 4 weken van de natuurlijke mijtenval gedurende 10 dagen zal bewijzen dat het merendeel der mijten gedood is. Bij mislukken, m.a.w. de jonge koningin in de BB is verloren gegaan, zowel bij optie A, B, en C, moet de bestrijding van de varroa na 21 dagen zeker uitgevoerd worden vooraleer het volk te verenigen. Hereniging van het volk We herenigen het volk pas na 10 tot 14 dagen na de behandeling van de BB. Bij het herenigen worden de BB en HZ terug in hun oorspronkelijke positie geplaatst. We behouden de jonge moer en de oude moer wordt gedood. Indien ze nog waardevol is, vb. teeltmoer, kan een aflegger opgezet worden met 3 of 5 ramen. Het tijdstip van het jaar bepaalt of de broedbeperking nog aangehouden blijft. De doeltreffendheid van deze bestrijdingsmethode is zeer hoog. Toch dringt zich een herhalingsbehandeling op eind augustus begin september. Het aantal restmijten, hoe weinig ook, verdubbelt maandelijks en er kan ook nog omgevingsbesmetting optreden. Via de separator behouden de beide deelvolken dezelfde geur. Herverenigen is risicoloos! Besluit 1. De TA is een snelle en efficiënte methode om het zwermen te beheersen. Met broedbeperking gaat het nog gemakkelijker. 2. Koninginnen telen met de TA geeft meer zekerheid voor het aanvaarden van geënte doppen en het bekomen van vitale koninginnen. 3. Koninginnenbrij oogsten geeft een vrij grote opbrengst per oogstronde, maar er kan slechts drie- tot viermaal geoogst worden. Een volgende oogst zal niet meer renderen. 4. Via de TA varroa bestrijden tijdens de dracht is efficiënt en geeft garantie op vitale, varroaarme, sterke wintervolken. 5. Eventuele mislukkingen kunnen steeds op eenvoudige wijze rechtgezet worden terwijl de honingproductie gewoon doorgaat. Uitschrijven en lezen van de methode van de TA is langdradig. Ze toepassen is eenvoudig en gaat snel. Veel succes! Meer uitleg? rdcroock@pandora.be Met dank aan Hugo Schelfhout voor zijn gewaardeerde medewerking. Teeltstation Ameland Marcel v.d Meide Gosse v.d Velde buckfastameland@online.nl gvdvelde@tiscali.nl Wat kan Ameland voor u betekenen? Het leveren van raszuivere en eiland-bevruchte koninginnen in 2011 Zie website: Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4 19

20 PRAKTIJK BEVOLKEN VAN BEVRUCHTINGSKASTJES Norbert Nijs In het kader van de moerteelt laat men de jonge moeren meestal hun paringsvluchten maken vanuit eenraamskastjes. Om deze kastjes te bevolken worden jonge bijen van de ramen gestoten en opgevangen in een kuip waarin ze vervolgens met een plastic theetas opgeschept worden. Echt scheppen is dat eigenlijk niet. Door de kuip schuin te houden en te wentelen, laat men de bijen gewoon over de bodem van de kuip rollen, recht de theetas in. In elk kastje wordt langs één van de geopende glazen wanden, een volle theetas bijen gegoten waarna het glasplaatje zo snel mogelijk teruggeplaatst wordt. Dat terugplaatsen is een delicaat werkje omdat bijen niet graag opgesloten worden. Een aantal van hen zullen altijd proberen te ontsnappen, wat op zich niet erg is, ware het niet dat ze riskeren om tussen glas en raamkader geplet te worden, wat wel vervelend is. Dat probleem kan echter vermeden worden door gebruik te maken van een open bakje zoals afgebeeld op de foto. Het te bevolken bevruchtingskastje wordt rechtop in het bakje geplaatst. De binnenzijde van het bakje is gelijk aan de lengte van het kastje plus ca. 3 mm. Het bakje heeft geen bodem. Men kan eventueel als steunvlak voor het kastje, twee latten tegen de onderkant of tegen de binnenkant van het bakje bevestigen. Binnenin het bakje zijn tegen twee zijwanden extra plankjes genageld. Ze brengen de afstand tussen deze wanden in overeenstemming met de lengte van de glasplaatjes, met een speling van 2 mm. Tevens blokkeren ze het kastje zodat het niet kan verschuiven. Bovenop deze plankjes zijn, met een hoek van ca. 35 graden, nog twee schuine latjes bevestigd zodat het glasplaatje, naar het voorbeeld van een kantelraam, schuin kan gelegd worden waarbij het onderaan tegen het raamkader steunt. Op die wijze ontstaat vanzelf een soort platte trechter waardoor de bijen in het kastje kunnen gegoten worden. Dat gebeurt met de ene hand, waarna het glas met de andere hand onmiddellijk terug op zijn plaats geduwd wordt, net zoals men een kantelraam dichtgeklapt. Het gaat erg vlot en geeft de bijen weinig of geen kans om te ontsnappen. Wie zelf zo n bakje wil vervaardigen, een ideaal werkje voor de winterse dagen, controleert best vooraf of de eigen kastjes wel allemaal dezelfde afmetingen hebben. Ze kunnen onderling iets verschillen. Bij de bouw van het bakje moet men hiermee rekening houden. Normaal wordt tijdens het inbrengen van de bijen ook de moer toegevoegd, maar dat kan ook achteraf in alle rust gebeuren. Daarover volgt meer uitleg in een volgend artikel. HONING Watergehalte meten 20% wettelijke norm 18% aan te bevelen Wellicht heeft uw vereniging een refractometer. 20 Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4

21 BIJENWEIDE DRACHTPLANTEN Blaasspirea Physocarpus opulifolius Diabolo Roger De Vos Physocarpus opulifolius Diabolo met decoratieve zaaddoosjes in de herfst. Deze prachtige heester met donkerrode bladeren leerde ik voor het eerst kennen op een open tuindag. Ik was er onmiddellijk weg van en wou, koste wat het kost, mij ook zo n exemplaar aanschaffen. En wat dacht je, samen met mij waren de bijtjes er ook bezeten van en ze haalden er zowel pollen als nectar van. De naam Physocarpus komt uit het Grieks, Physo betekent blaas en karpo is een soort vrucht, het verwijst naar de bessen van de plant. De struik komt oorspronkelijk in het wild voor in het oosten van Noord-Amerika waar hij langs riviertjes groeit, maar ook op rotsachtige oevers en tussen stenen. De plant heeft een vochtige voedselrijke grond nodig om goed te gedijen, hij kan zelfs enige tijd stilstaand water verdragen. Hij verlangt een plekje in de zon tot lichte schaduw. In de border is hij als solitair met zijn mooie donkerrode tot zwarte drielobbige bladeren een echte blikvanger. De struik heeft platte tot halfronde bloemschermen, witroze van kleur van mei tot juni, de lichtgekleurde bloemen steken prachtig af tegen het donkere blad. In de herfst komen de prachtige rode zaaddoosjes dan tot hun recht. Daar de kale twijgen in de winter hun roodachtig bruine bast laten zien is de struik dan ook nog aantrekkelijk in de winter, bovendien verdraagt hij een temperatuur tot -30 C en is dus volledig winterhard. Hij groeit in de hoogte en de breedte uit tot max. 2,5 m. Je kan hem gemakkelijk op zijn gepaste hoogte en breedte houden door snoei na de bloei. Daar hij zich gemakkelijk laat snoeien, kan hij dan ook gebruikt worden voor hagen. De Physocarpus is heel nauw verwant aan de Spirea, een struik met vele verschijningsvormen waarvan veel tuinliefhebbers wel een cultivar van in de tuin staan hebben. De struik is niet ziektegevoelig en heeft ook geen last van insecten of andere beestjes. Een beetje compost of geteerde stalmest stelt hij wel op prijs, en bij uitzonderlijke droogte mag je hem wel wat water geven. Het is dus een uiterst gemakkelijke struik, geschikt voor alle tuinen. Voor vermeerdering kunnen we in de herfst of lente stekken nemen. Ook door zaad kan men terug nieuwe plantjes bekomen, alleen komen deze niet altijd soortecht terug. Bij de cultivars wordt vooral Physocarpus opulifolius Diabolo met zijn donkerrood blad het meest aangeplant. Er bestaat ook nog een P. Darts Gold, eigenlijk is het precies dezelfde struik, weer met dezelfde goede eigenschappen, maar dit blad loopt heldergeel uit heel vroeg in het voorjaar, vroeger dan de Diabolo. De blaadjes komen uit als de narcissen bloeien, en ze hebben precies dezelfde gele kleur. In de loop van het seizoen worden de blaadjes dan wel wat groener. Deze laatste variëteit is alleen door stek te vermeerderen. In de meeste kwekerijen is de heester het ganse jaar door verkrijgbaar als containerplant. Wat houdt je nog tegen als je in de tuin nog een plaatsje vrij zou hebben? Physocarpus bloeit van mei tot juni. Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4 21

22 BIJENWEIDE DRACHTPLANTEN Fauna-akkers in de Voorkempen Walter Nollet Zaterdag 19 februari ll. organiseerde Regionaal Landschap de Voorkempen - voor een honderdtal geïnteresseerden - een themadag over haar activiteiten. De lezingen handelden over Ons Land van Melk en Honing. Wegbermbeheer en braakliggende gronden kregen er de nodige aandacht. Er zullen 60 ha bezaaid worden met Tübingermengsel of met inheemse zaden met een lange en tevens late - ook nog in augustus - bloeiperiode. Voor volgend jaar wil men het streefcijfer van 300 ha bereiken. Hiermee wil men aan vlinders, wilde bijen, hommels, honingbijen en klein wild, zoals haas, konijn, ree, patrijs en fazant, voedsel en beschutting bieden. De aanleg van houtkanten en het onderhoud van beken spelen hierbij uiteraard een belangrijke rol. De werkgroepen bespraken de meerwaarde van faunaakkers: voor plant- en diersoorten; voor landbouwers en jagers; voor imkers en voedsel- en nestgelegenheid voor bijen. Verschillende zaadmengsels werden er door Dries Laget van Ugent vergeleken i.v.m. het bijenbezoek. De voorkeur van honingbijen en wilde bijen naar de kleur van bloemen werd met tellingen op proefpercelen gemeten. Het bloemenbezoek van een dertigtal hommelsoorten aan de verschillende inheemse zaadmengsels werd toegelicht met duidelijke grafieken en histogrammen. Foto: M. Pluym Het is belangrijk te weten welke zaden onze insecten aantrekken. Wie werkt aan een regelmatig voedselaanbod voor bijen, moet zoveel mogelijk het hele jaar door over aantrekkelijke bloemen beschikken. De voedselkieskeurigheid en het belang van de bestuiving werd aangetoond voor vruchtdragende planten en bomen. Bijen worden geplaagd door varroa en virussen: ongeveer één vijfde van het bestand verdwijnt jaarlijks! De oorzaak ligt o.a. bij voedseltekort, grootschaligheid van de landbouw, overbemesting en het gebruik van pesticiden. Daarom moeten we des te meer aandacht hebben voor planten met degelijk stuifmeel- en nectaraanbod. Tot slot volgde er een nabespreking over de workshops en werden een aantal nieuwe tentoonstellingspanelen onthuld over kleurrijke fauna-akkers. Het werd een leerrijke studiedag die hoopvolle toekomstperspectieven aanreikt. We zijn tevreden dat er positief gewerkt wordt aan het welzijn van onze bijtjes. Wilt u ook adverteren in ons maandblad? Inlichtingen bij: Koninklijke Vlaamse Imkersbond Tel , konvib-schatbewaarder@telenet.be 22 Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4

23 INSECTEN Figuur 1: mannetje slobkousbij De bijen die wij uit onze omgeving kennen verzamelen alle stuifmeel voor hun broed. Andere insecten zoals bijvoorbeeld vliegensoorten eten wel stuifmeel, maar verzamelen het niet. Hun eitjes worden op plaatsen gelegd waar al voldoende voedsel is, zoals een dood dier of een modderige bodem. De niet-parasitaire wespen verzamelen bijna uitsluitend dierlijke eiwitten in de vorm van diverse soorten spinnen en insecten. Bij het verzamelen van stuifmeel door bijen gebruiken ze meestal een verzamel-opslag-apparaat. Zo kennen we bijen met een pootscopa (zoals de honingbij en veel solitaire soorten), een buikscopa (zoals de bladsnijders), een mix van die 2 (zoals bijv. zijdebijen) en een krop (maskerbijen). Figuur 3: mannetje slobkousbij Deze bijen heten slobkousbij vanwege de tweekleurige scopa op de achterpoten van het vrouwtje (fig. 2). Op de scheen is er een bosje lichte haren; op de metatarsus is er donkere beharing. Het mannetje verzamelt uiteraard geen pollen, maar heeft ook een brede achterscheen en metatarsus, maar met veel minder beharing (fig. 3). De mannetjes zijn als zodanig, naast de pootstructuur, zeer goed te herkennen aan de gele voorkant van de kop (fig. 4), die op het gele deel weinig behaard is. Het zijn prachtige dieren. De vrouwtjes nestelen in de grond en er is maar 1 generatie per jaar. Albert de Wilde ahw@ahw.me Figuur 2: vrouwtje slobkousbij op de waardplant De slobkousbij (Macropis europaea) is voor het verzamelen van stuifmeel monofaag op de grote wederik (Lysimachia vulgaris). Bijen gebruiken nectar van de bloemen als plakmiddel voor de pollen. Het bijzondere van de waardplant van de slobkousbij is, dat deze geen nectar aanbiedt maar oliën. Die gebruikt de bij om het stuifmeel plakkend te maken en ze dienen ook als voedsel voor de larven. Voor de eigen energievoorziening is deze bij aangewezen op andere planten die wél nectar aanbieden, want die suikers heeft zij uiteraard ook nodig. Figuur 4: mannetje slobkousbij Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4 23

24 RECEPT Meiwijn Jef Beuckelaers Lieflijk Het typerende aan meiwijn is het gebruik van lievevrouwebedstro. Het is een sierlijk doorlevend plantje dat in heel Europa voorkomt als onderbegroeiing en dat ook vaak aangeplant wordt als bodembedekker. De ruwharige lancetvormige blaadjes staan in kransen van zes tot acht op regelmatige afstanden op de stengels. Op het einde van de stengel bloeien in mei-juni schermen van witte bloemen. De voornaamste werkzame stof in de plant is cumarine, dat volgens oude kruidenboeken, bloedzuiverend, kalmerend, aansterkend en urineafdrijvend werkt. In verse toestand zijn zowel de plant als de bloemen zo goed als reukloos, maar tijdens het drogen ontwikkelt zich een fijne geur die voornamelijk van de cumarine komt. Gedroogd lievevrouwebedstro verkleurt tot bijna zwart. Eertijds was meiwijn het middel bij uitstek tegen voorjaarsmoeheid vanwege de aansterkende en spijsverteringbevorderende werking. In veel legenden is lievevrouwebedstro het wiegenstro van het kindje Jezus. Ingrediënten: een 15-tal takjes gedroogd lievevrouwebedstro 1,5 liter droge mede 2 eetlepels honing 150 ml oude jenever 1 mandarijntje Bereiding Pluk een-15 tal takjes lievevrouwebedstro waarvan de bloemen pas openstaan. Bind ze samen en laat ze drogen, maar niet in de volle zon. Giet de mede in een recipiënt en los hierin de honing op. Was de schil van het mandarijntje grondig en snij het in parten. Kneus het vruchtvlees en doe het in de mede. Voeg de jenever toe. Doe het lievevrouwebedstro in de mede, dek af en laat trekken. Neem na één dag het lievevrouwebedstro weg, en een dag later het mandarijntje dat eerst uitgeknepen wordt. Tip 1: Lievevrouwebedstro kan ook alcoholvrij als thee gedronken worden. Lezersvraag: Een lezeres was verwonderd dat er buiten rozijnen nog iets in brood kon dat ook lekker is. Ze vraagt of er behalve pompoenpitten ook andere ingrediënten kunnen gebruikt worden. Beste lezeres en andere broodbakkers, nog niet zo heel lang geleden proefde ik bij Mieke en Michel hun vlierbloemenbrood. Hoe doen ze het? Een half scherm vlierbloemen wordt fijngehakt en doorheen het brooddeeg gemengd. Een stukje vlierbloem bovenop het deeg geplakt, is een fijn ornament. Vragen, suggesties, en goede recepten zijn welkom bij liliane.beuckelaers@skynet.be of via de post bij Jef Beuckelaers, Sneppelaar 4, 1840 Londerzeel. 24 Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4

25 CURSIEF IMKERSGELUK 2 De Darrenman Heidehoning zal wel altijd een punt van discussie blijven. Sommigen willen geen andere op de boterham, anderen vinden hem dan weer veel te sterk. Zo is het telkens weer een punt van discussie om de bijen al dan niet te overwinteren op heidehoning. De ene zweert er bij, de ander wil er niet van weten, zogezegd omwille van de meerkans op nosema. Ik, als beginneling, durf me er niet mee moeien. Ik ben al blij dat de bijen bij mij thuis in de kast willen blijven! Zo ging ik dus met mijn eerste volk naar de heide. Natuurlijk met een honingzolder, wat dacht je? Ik wou honing zien, dat gaat zo wanneer je voor de eerste keer met je bijen gaat reizen. In onze vereniging gaan we altijd samen, met een man of vijf, zes, naar de heide. Dat is gezellig. Je leert van mekaar en achteraf smaakt de trappist drie keer zo goed. Het grootste voordeel is wel dat je kunt zien hoe andere imkers met hun bijen omgaan. Een van hen sneed een stukje raat uit en gaf ons dat te proeven. Lekker man! Niet te geloven! Nu is honing natuurlijk op zijn best zo recht uit de kast, nog in de raat en lauwwarm. Eigenlijk is dat zo met alles. Geen aardbei uit de winkel kan op tegen de smaak van een aardbei die van de plant rechtstreeks de mond ingaat. Honing, lekker warm en smeuïg uit de raat is dan ook bijzonder heerlijk. Het is of er een engeltje over uw tong pist. Al zijn de engeltjes tegenwoordig ook al niet meer wat ze ooit geweest zijn. Alles staat zowat in vraag, nietwaar? Maar daar hoeven we het hier gelukkig niet over te hebben. Laten we het houden bij de bijtjes en de bloemetjes. Je moet niet vragen hoe mijn reactie na die proeverij was. Ik moest en zou heidehoning in mijn potjes krijgen. Het moet gezegd, mijn bijtjes hadden ferm gewerkt. Ik was er content mee. De raten zaten nokvol. Dus slingeren maar! Ja, ja en jij gelooft dat. Die honing was er niet uit te krijgen. We hebben van alles geprobeerd. Eerst met een gloeilamp onder de raten te hangen. Een imker die het weten kon had ons dat aangeraden. De lamp die we gebruikten was echter te zwaar. Ik bedoel, ze werd te warm. De honing kwam bijna de kast uitgedreven! Paniek natuurlijk! Lamp er uit en wel zo rap mogelijk. Hadden we toen maar tijd gehad om meteen te slingeren dan was alles misschien nog goed gekomen. Helaas moesten we andere dingen voor laten gaan. Resultaat: honing weer koud en stijf. Een slimmerik stelde voor om een haardroger aan te sluiten op de honingslinger. Dat gedaan. Eerlijk gezegd was het ook maar niks. De honing kreeg de tijd natuurlijk niet om behoorlijk op te warmen. Jongens, wat hebben we toch zitten prutsen. Het was om iets van te krijgen! Maar die honing moest en zou er uit, hoe dan ook. Opeens een idee! Mijn schoonbroer had nog zo n vleesmolentje liggen. Ge weet wel, waar ze worsten mee draaien. Dat gehaald en grondig schoongemaakt want dat ding was al in jaren niet meer gebruikt. Wie draait er tegenwoordig nog worsten, nietwaar? Goed. De raten in stukken gesneden en door dat molentje geperst. En dat werkte een vijftal minuten misschien. Toen zat alles potdicht. De was had zich voor de gaten van de uitgang samengeperst tot één massief blok. We hebben alles moeten demonteren en zuiver moeten maken. Niks aan de hand, dan nemen we toch de schijf met de grootste gaten zeker. Hela, zo rap geven we het niet op, hoor. Krek hetzelfde resultaat. In wanhoop dan maar zonder schijf geprobeerd en jawel, de honing kwam er nu in stromen uitgegulpt. Eventjes waren we nog bang dat de was er zich niet uit zou laten zeven maar dat viel echt goed mee. En zo heb ik mijn eerste potjes honing aan mijn vrouw en mijn kleinkinderen kunnen presenteren. Moet ik nog zeggen dat die kleine mannen er wild van waren? Honing van opa, dat is toch heel wat anders dan die honing uit de winkel! Het Korfje door Jos.S. Beyers Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4 25

26 Overlarfproject 2011 Betere bijen op onze standen Selectiewerkgroep KonVIB vzw Hubert Swinnen Praktische regelingen overlarfdagen 2011: SELECTIE Bij alle overlarvers kunnen in 2011 gratis larfjes besteld worden. In Brabant (VBVI) en Limburg (LIB) kunnen eveneens eilandbevruchte koninginnen gratis bekomen worden. Bestellen vóór 15 mei 2011; Algemene data voor afhaling aangezogen moercellen: zaterdagen 21 mei en/of 11 juni. Maar: eerste overlarfdag Abdij van Park, op zondag 22 mei, 9-12 uur! Geen terugname van gebruikte dopjes om verspreiding van AV tegen te gaan. Teeltvolken worden vóór 20 april 2011 op AV onderzocht door het CODA. Verantwoordelijke overlarfproject Vlaanderen: Hubert Swinnen, tel Opendeurdagen overlarven: Antwerpen: geen Limburg: Natuur Educatief Centrum Domein Nieuwenhoven Hasseltsesteenweg zn, 3800 St.-Truiden. Zaterdag 4 juni, van 14 tot 18 uur. Info: Hubert Swinnen, Vlaams-Brabant: - Educatieve Bijenstand Abdij van Park 7, 3001 Heverlee: zaterdag 4 juni van 9 tot 12 uur. - Bruno Debruyne, Diestsesteenweg 44, 3390 Tielt-Winge: zaterdag 14 mei, 9-13 uur. Oost-Vlaanderen: Op zaterdag 4 juni, van 14 tot 18 uur, bij Marco De Pauw. Tussen 20 mei en 10 juli kunnen hier om de drie dagen aangezogen larfjes afgehaald worden. Noodzakelijk om zes dagen op voorhand te bestellen. Info: Marcodepauw@base.be, West-Vlaanderen: Educatieve Bijenstand De Gavers Eikenstraat 131, 8530 Harelbeke, aan de molen. Zaterdag 21mei, van 14 tot 18 u. Info: Frans Declercq, , krokus1@skynet.be. Regionale verdelers: ANTWERPSE VERENIGING VOOR IMKERSBELANGEN - AVIB Verantwoordelijke: Harry Daems, har.daems@skynet.be, Roger Bertels Zittaart Poederlee tel carnica 1019 Harry Daems Heivelden, Westerlo tel carnica 1090 Jan De Ridder Klaverheide Brasschaat tel buckfast 1094 Jozef Fierens Hanswijk de Brecht Mechelen tel buckfast 1033 Jan Hoes Em.Vermeulenstr Zoersel tel carnica 1099 Karel Pelgrims Wuytjesstraat Schriek tel buckfast 1097 Jan Stouten Kl. Lammeneelstr Heist o/d Berg tel buckfast 1035 Chris Van Gampelaere De Hulsten Zoersel tel carnica 1974 Theo Van Hoof Masheikedreef Heist o/d Berg tel buckfast 1018 Eddy Mannaerts Honingstraat Olen tel carnica 1026 Toon Jacobs Hertoginstraat Turnhout tel carnica 1042 Denis Van Turnhout Geelseweg Olen tel carnica 26 Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4

27 LIMBURGSE IMKERSVERENIGING - LIB - Verantwoordelijke: Hubert Swinnen. Zie hoger Rik Bosmans Weerterweg Bocholt carnica 1092 Ludo Moens St.-Rochusstraat Tongeren buckfast 1091 Jean Corstjens Kantonsweg 132 a 3650 Dilsen-Stokkem buckfast 1056 Frans Daems Meilrijk 64, 3290 Deurne-Diest carnica 1006 Willy Drees Peerderbaan Hechtel carnica 1046 Albert Reynaers Hoogveldstraat Genk carnica 1038 Mathieu Scheepers Bergeinde Opoeteren buckfast 1004 Hubert Seevens Jonkherenbos Bilzen carnica 1007 Hubert Swinnen Bautershoven Sint-Truiden carnica 1047 Gerard Weckx Loksvaartdijk Overpelt carnica 1017 Pierre Wouters Essenweg Ham carnica Bij de overlarvers van de selectiewerkgroep Limburg kan elke Vlaamse imker in 2011 raszuivere eilandbevruchte carnicakoninginnen aankopen. Hieruit kan de imker verder telen en aldus krijgt hij op zijn stand zachte bijen die geselecteerd zijn op handelbaarheid, zwermtraagheid, meer opbrengst, poetsdrift en meer ziektebestendigheid. Ras: carnica-troiseck, lijn hofman. Prijs: 45 euro per koningin. Bestellen tot 20 mei 2011 bij een van onze telers. Leveren vanaf 1 juli na telefonische afspraak. Alle overlarvers zijn verplicht hun bijen preventief te laten onderzoeken op AV en automatisch een betreffend attest mee te geven. VLAAMS-BRABANTS VERBOND VAN IMKERSVERENIGINGEN - VBVI Verantwoordelijke: Staf Kamers, Staf.Kamers@gep.kuleuven.be, Jef Beuckelaers Sneppelaar Londerzeel carnica 1087 Lieven Busschaert Hullekenstraat Dendermonde buckfast 1050 Dirk Cristael Varenstraat Olmen carnica 1029 Marc De Bont Eeckhout Londerzeel carnica 1030 Bruno Debruyne Diestsesteenweg Tielt-Winge carnica 1014 Roger De Croock St.-Onolfsdijk Dendermonde carnica 1096 Nöel De Schrijver Kraanstraat Schepdaal buckfast 1053 Pieter Dupont Vinkstraat Wakkerzeel carnica 1054 François Francet Rechtstraat Eksaarde carnica 1015 Norbert Heeremans Resschebeke Erembodegem carnica 1103 Erwin Hoebrechts Braambessenstraat Mol buckfast 1055 Gilbert Janssens Dopheidestraat St.-Andries carnica 1034 Staf Kamers Goede Haardlaan Heverlee carnica 1022 Julien Mannaerts Ellestraat Winksele-Delle carnica 1016 Hugo Schelfhout Klokke Roelandlaan Sinaai carnica 1088 Luc Storms J. Michielsstraat Westmeerbeek buckfast 1089 David Van Delm Tervuursesteenweg Perk carnica 1011 Germain Van Deursen Vakebuurtstraat 308 D 9990 Maldegem carnica KONINKLIJKE OOST-VLAAMSE IMKERSVERENIGING - KOIV Verantwoordelijke: Marco De Pauw, Marcodepauw@base.be, André Decaluwé Groenhoeve Dentergem carnica 1005 Marco De Pauw Vaartstaat Hansbeke carnica 1095 Achiel Dhooge Kalkendorp Kalken buckfast 1101 Roger De Vos Wolvenstraat Oudenaarde buckfast 1010 Dirk Van Uytvange Hekkestraat Grembergen carnica KONINKLIJKE WEST-VLAAMSE IMKERSBOND - KWVIB Verantwoordelijke: Frans Declercq, krokus1@skynet.be, / Frans Declercq Bottenhoek Deerlijk carnica 1023 Koen De Waele Langebrugstraat Roeselare carnica 1025 Guido Sweertvaegher Brouwerijweg Elverdinge carnica 1028 Wilfried Ramon Bruidstraat Gistel carnica 1013 Henri Tilleman t Hoogstuk Roeselare carnica 1020 Dieter Vandekerckhove Lampettenstraat Ingelmunster carnica 1093 Jean-Philippe Carlé Schipstraat Passendale buckfast Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4 27

28 SELECTIE MOERTELERS SELECTIEWERKGROEP 2011 Hubert Swinnen Onderstaande moertelers werken volgens de voorschriften en controle van de Selectiewerkgroep van de KonVIB. Vóór 20 mei bestellen, a.u.b. Eventuele verzendkosten zijn niet in de vermelde prijzen inbegrepen. Teler, adres, ras Telefoon Gepaarde moer Nateelt 20 Antwerpen Harry Daems - carnica Heivelden 14, 2260 Westerlo har.daems@skynet,be Limburg Jean Corstjens - buckfast Kantonsweg 132 a, 3650 Dilsen-Stokkem willy.corstjens@telenet.be Willy Drees - carnica Peerderbaan 68, 3940 Hechtel Willy.Drees@pandora.be Ludo Moens - buckfast St.- Rochusstraat 9, 3700 Tongeren moenspi6@gmail,com Albert Reynaers - carnica Hoogveldstraat 56, 3600 Genk reynaersalbert@hotmail.com Mathieu Scheepers - buckfast Bergeinde 15, 3680 Opoeteren jos.teuwen@telenet.be Hubert Seevens carnica Jonkherenbos20, 3740 Bilzen hubert_seevens@pandora.be Hubert Swinnen carnica Bautershoven 103, 3800 St.-Truiden fb081297@skynet,be Henri Verslegers - carnica Tienderstraat 55, 3680 Neeroeteren hendrik.verslegers@telenet.be Ongepaarde moer Nateelt 5 Larfjes 1,25 KI-moer Ja Ja Ja Nee Ja Ja Ja Nee Ja Ja Ja Nee Ja Jfa Ja Nee Ja Ja Ja Nee Ja Ja Ja Nee Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja Nee Ja Ja Nee Ja Pierre Wouters - carnica Essenweg 12, 3945 Ham Ja Ja Ja Nee Vlaams-Brabant Bruno Debruyne - carnica Diestsesteenweg 44, 3390 Tielt-Winge Ja Ja Ja Ja bruno.debruyne@skynet.be Roger De Croock - carnica St.-Onolfsdijk 93, 9200 Dendermonde Ja Ja Ja Nee rdcroock@pandora.be Norbert Heeremans - carnica Resschebeke 12, 9320 Erembodegem Ja Ja Ja Nee norbert.heeremans@live.be Julien Mannaerts - carnica Ellestraat 4, 3020 Winksele Ja Ja Ja Ja julien.mannaerts@telenet.be David Van Delm carnica Tervuursesteenweg 98, 1820 Perk david.van.delm@ardelis.be Ja Ja Ja Ja 28 Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4

29 Oost-Vlaanderen André Decaluwé carnica Groenhove 2, 8720 Dentergem Marco De Pauw carnica Vaartstraat 6, 9850 Hansbeke Roger De Vos buckfast Wolvenstraat 9, 9700 Oudenaarde Achiel Dhooge buckfast Kalkendorp 63, 9270 Kalken Dirk Van Uytvange carnica Hekkestraat 23, 9200 Grembergen West-Vlaanderen Frans Declercq - carnica Bottenhoek 18, 8540 Deerlijk krokus1@skynet.be Guido Sweertvaegher - carnica Brouwerijweg 18, 8906 Elverdinge guido.sweertvaegher@fulladsl.be Neen Ja Ja Nee Ja Ja Ja Nee Ja Ja Ja Nee Ja Ja Ja Nee Neen Neen Ja Nee ` HONINGANALYSE 2011 Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja Neen Imkers die hun honing wensen te laten ontleden dienen hun honingstalen (1/2 kilo) af te leveren op het Informatiecentrum voor Bijenteelt tijdens de kantooruren, samen met onderstaande fiche. Meer informatie volgt in het juninummer. NATUURMARKT HELMOND (NL.) Zondag 5 juni 2011van tot uur Georganiseerd door de Imkersvereniging en het Natuur- en Milieucentrum Helmond Demonstraties en voorlichting over bijen en bijenproducten, natuur en milieu, gericht op het hele gezin. Doe-activiteiten voor volwassenen en kinderen. De toegang is gratis. Locatie: rondom De Bijenhal in stadswandelpark De Warande. (GPS-adres is: Kluis 1, 5707 GP Helmond). Meer info: Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4 29

30 Activiteiten Datum Uur Afdeling Telefoonnummer Onderwerp Lesgever Locatie Opmerking 30/04/ u. 07/05/ u. 08/05/ u. 15/05/ u. 15/05/ u. 20/05/ u. 21/05/ u. 03/06/ u. Imkersgilde De Vlijtige Bie Aalst Imkersgilde De Vlijtige Bie Aalst Koninklijke Imkersgilde Neerbrabant Koninklijke Imkersgilde Neerbrabant Koninklijke Bijentelersbond Bekkevoort en Omstreken Vlaamse Imkersbond Brussel en Omstreken Imkersgilde De Vlijtige Bie Aalst Goude Nectar Schriek Praktijk overlarven en moerteelt. Roger De Croock Honing oogsten en verwerken in de praktijk. R. De Croock Koninginnenkweek en overlarven. Jef Beuckelaers Kunstzwermen. Jef Beuckelaers Algemene toestand van onze bijenvolken. Julien Wilna Zwermnazicht, kunstzwermen en moerteelt. Jef Beuckelaers Praktijk moerteelt Kreverhille. Roger De Croock Mijn bedrijfsmethode met eigen koninginnenkweek. Paul Buedts Stand Roger De Croock St.-Onolfsdijk 93, 9200 Dendermonde Stand Roger De Croock St.-Onolfsdijk 93, 9200 Dendermonde Stand Marc De Bont Eeckhout 39, 1840 Londerzeel Stand Jef Beuckelaers Sneppelaar 4, 1840 Londerzeel Hageveld Staatsbaan 255, Bekkevoort Stand Jef Beuckelaers Sneppelaar 4, 1840 Londerzeel Stand Roger De Croock St.-Onolfsdijk 93, 9200 Dendermonde De Boerenkathedraal Schrieksesteenweg, Putte Vraag en aanbod en aanbod Te koop: wegens gezondheidsredenen, 200 bijenvolken in 10-raams spaarkasten uit redcederhout, 300 lege 6-ramers. Prijs n.o.t.k., tel: 0031(0) of 0031(0) (Maasland, Nederland). Te koop: wegens stopzetting, 20 dadant-blattkasten (clambi 11-ramers, geïsoleerd), ingekaderde moerroosters, ramen, lege bijenkorven, zuivere was in blokken, slinger 3 gr. of 6 kl., honingrijpers, honingbokalen, kolbtoestel, zwermzifter, koperen stoomwassmelter en meerdere materialen, waswafelgietvormen: 43 cm x 30 cm (640 beaudoux-cellen) en 33 cm x 33 cm (gewone cellen). Te bevragen bij Gerard Willems, Bergstraat 10, 3290 Schaffen (Diest) KonVIB 100 JAAR In 2012 viert de KonVIB zijn 100-jarig bestaan. Dit mag zeker niet zonder trompetgeschal en feestelijkheden voorbijgaan. We zoeken foto s, artikels en documenten uit de voorbije 100 jaar. Wellicht hebt u iets in het archief van uw plaatselijke vereniging of bij u thuis dat in aanmerking komt om in het Maandblad gepubliceerd te worden. U kunt met uw documentatie en verhalen terecht bij de redactie: Dirk Desmadryl, Westouterstraat 84, 8970 Poperinge, tel: , dirkdesmadryl@telenet.be 30 Maandblad van de Vlaamse Imkersbond 2011 / 4

31

32