Colofon. Oktober Echte Welvaart/Bureau met Waarde in opdracht van de Gemeente Bussum Eindredactie: Annette de Vries Fotografie: Natasja Kemp

Transcriptie

1 Visie op Duurzame Ontwikkeling

2 Colofon Oktober 2009 Echte Welvaart/Bureau met Waarde in opdracht van de Gemeente Bussum Eindredactie: Annette de Vries Fotografie: Natas Kemp

3 1. Inleiding 1.1 Tijd voor Duurzaamheid In de samenleving wordt men zich er steeds meer van bewust, hoe belangrijk en nodig duurzame ontwikkeling is. In de zomer van 2008 beschreef het kabinet de urgentie in een brief aan de Tweede Kamer als volgt (de zg. Kabinetsaanpak Duurzame Ontwikkeling): In het afgelopen ar hebben vele rapporten het beeld bevestigd dat mondiale ontwikkelingen en lange termijnuitdagingen onze aandacht en actie op het hoogste niveau vergen om de duurzaamheid van sociaaleconomische ontwikkeling te waarborgen. Welvaart en de kwaliteit van leven nemen gemiddeld toe, maar nog lang niet voor iedereen. Velen hebben geen menswaardig bestaan. Bovendien heeft welvaartsstijging een prijs: klimaatverandering, energieschaarste, afnemende voedselvoorraden, afnemende grondstoffen en natuurlijk kapitaal (bossen, bodem-vrucht-baarheid, vis, etc), met economische en geopolitieke onzekerheden als gevolg. Kwetsbare groepen in ontwikkelingslanden zijn hier vaak het eerste slachtoffer van; zij zijn voor hun basisbehoeften direct afhankelijk van natuurlijke hulpbronnen en worden het hardst getroffen door klimaatverandering, energieschaarste, verontreiniging en stijgende voedselprijzen. Anderzijds is duidelijk dat nieuwe kennis, technologie en organisatie de mogelijkheid bieden om meer gezondheid en welvaart voor meer mensen te realiseren. Gerichte inspanningen van wetenschap, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, individuen en overheid maken het mogelijk om oplossingen te vinden voor ontwikkelingen en bedreigingen die eerder onomkeerbaar werden geacht en daardoor de wereld beter achter te laten dan we haar aantroffen. Deze zorg voor de toekomst van het leven op aarde raakt ons allemaal. Het is een mondiale problematiek die ook in Nederland vraagt om inzet van iederéén, van consument tot ondernemer, van burger tot politicus. Ieder kan iets doen binnen de eigen mogelijkheden. Samen komen we verder is het motto; internationaal, nationaal en lokaal. 1.2 EEN ROL VOOR BUSSUM We zijn als gemeente voor een belangrijk deel afhankelijk van nationaal en internationaal beleid. Maar we kunnen wel invloed uitoefenen door onze participatie in overlegorganen en in samenwerkings verbanden. Bovendien kunnen we binnen onze eigen beslissings bevoegdheden actief ruimte maken voor duurzame ontwikkeling. De algemene definitie van duurzame ontwikkeling: Duurzame ontwikkeling is het zoeken naar een goed evenwicht tussen economische ontwikkeling, ecologische kwaliteit en de kwaliteit van de samenleving, zoveel mogelijk rekening houdend met de toekomst en ontwikkelingen elders op de wereld. 3

4 Praktisch vertaald betekent dit bewust stil te staan bij de keuzes die we maken en daarbij de effecten hier en nu, én daar en later, met elkaar in verband te brengen. En als gemeente kunnen we ook anderen stimuleren datzelfde te doen. In het collegeprogramma van Bussum is daarom ingezet op de verbreding van milieubeleid naar duurzaamheidbeleid. Er gebeurt al het een en ander maar dat is veelal ondergebracht in de verschillende beleidsvelden en niet in samenhang zichtbaar. Intussen starten burgers, maatschappelijke organisaties en ondernemers eigen initiatieven en zij kloppen steeds vaker bij de gemeente aan met het verzoek om medewerking. Kortom: het is tijd voor het ontwikkelen van een eigen visie op een integrale aanpak van duurzame ontwikkeling. Dit visiedocument geeft kaders en thema s aan waarop we ons als gemeente Bussum de komende vier ar ) willen richten. Maar het verduurzamen van Bussum kunnen en willen we als gemeente niet alleen. We willen deze doelstellingen realiseren door middel van het intensiveren van samenwerkingsverbanden met inwoners, organisaties en bedrijven. Bij de ontwikkeling van dit plan is deze ambitie ook toegepast. Dit document is het resultaat van een vijftal duurzaamheidcafés, van gesprekken op straat, intern overleg binnen de gemeente en het spiegelen van de opbrengsten aan inzichten van elders, zoals de Lokale Duurzaamheidsmeter en visiedocumenten van vergelijkbare gemeenten. 1.3 LEESWIJZER Hoe ziet een duurzaam Bussum eruit, vroegen we ons af? In hoofdstuk 2 schetsen we de streefbeelden voor de toekomst. In hoofdstuk 3 geven we aan waar we nu staan en welke aanpak we voor ogen hebben. Vervolgens werken we dat in hoofdstuk 4 concreet uit voor zes prioritaire thema s. In hoofdstuk 5 staan we stil bij de flankerende communicatie rondom dit thema en bij de borging in de organisatie voor de komende ren. In hoofdstuk 6 vindt u een overzicht van acties, planning en middelen. In de bijlagen vindt u nadere informatie uit de duurzaamheidcafés en de Lokale Duurzaam heidmeter. 4

5 2. Hoe ziet een duurzaam Bussum eruit? 2.1. TOEKOMSTBEELD DUURZAAM Bussum Als we de algemene definitie van duurzame ontwikkeling vertalen naar het gemeentelijk niveau ontstaat het volgende beeld van een duurzame gemeente: een gemeente waarin personen, maatschappelijke instellingen en bedrijven zich kunnen ontplooien, met zo min mogelijk afwenteling van negatieve gevolgen op andere mensen, andere regio s en andere generaties. Duurzaamheid heeft raakvlakken met vrijwel alle gemeentelijke beleidsvelden. 1 Duurzame keuzes spelen zich af in een krachtenveld van soms tegengestelde belangen en zijn zelden in een oogopslag duidelijk. Daarom vroegen we aan vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties en instellingen, ondernemers, gemeenteambtenaren en betrokken inwoners: Wat heeft hier prioriteit, wat raakt mensen in Bussum als het gaat over de toekomst? Waar is men al mee bezig, en waar zitten de aanknopingspunten om mee verder te gaan? Samengevat ontstaat een overkoepelend gedroomd toekomstbeeld van een duurzaam Bussum, dat als volgt beschreven kan worden: Bussum is klimaatbewust: met een sterk verminderde uitstoot van CO2 door brede inzet op energiebesparing en door het gebruik van deels zelf opgewekte - duurzame energie. De inrichting van de stad is ingesteld op warmere zomers, en wateroverlast in natte periodes kunnen we verwerken. Bussum heeft een vitale samenleving: waar mensen uit alle bevolkingsgroepen en inkomensklassen graag wonen en werken. Er zijn ontwikkelingskansen voor iedereen en we zijn solidair met anderen, ook elders. Er is een levendige interactie tussen verschillende mensen, groepen en organisaties en ieder draagt op eigen wijze bij aan duurzame ontwikkeling van de stad. Bussum heeft een gezonde leefomgeving: een aantrekkelijke, veilige en schone woonplaats, met goede kwaliteit van water, bodem en lucht. De fietsers en recreanten hebben ruim baan en het is veilig op straat. Bussum zorgt actief voor behoud van ruimte, landschap en biodiversiteit en dat zie je. Bussum heeft duurzame bedrijvigheid: er zijn duurzaam functionerende organisaties en bedrijven, die de aarde zo min mogelijk belasten. Zij voegen daadwerkelijk waarde en betekenis toe aan hun omgeving, aan aandeelhouders, werknemers en klanten. 1 Zie ook het schema van Telos in bijlage 1. 5

6 Duurzaam moet fashionable worden! Kunnen we bij de volgende milieumarkt niet midden door het voetgangersgebied een catwalk maken waar modezaken uit Bussum hun duurzame kledinglijn showen? Wat mij zo raakt is dat mensen zoveel verspillen zonder dat ze er echt gelukkig van worden. 6

7 1.2 3 x i In de dialoog in Bussum kwam nog een relevant punt naar voren. Mensen voelen zich vooral aangesproken door een positieve benadering: hoe kunnen we méérwaarde realiseren? Niet alleen werken vanuit zorgen en problemen, maar ingaan op de uitdaging of je op slimme manieren kwaliteiten kunt toevoegen. Dat is omdenken en het maakt veel energie los, bleek in de duurzaamheidcafés. Momenteel is deze benadering van het onderwerp en van elkaar nog niet vanzelfsprekend. Omgaan met duurzaamheidsvraagstukken vereist kennis, een brede blik, moed, creativiteit en ook daadkracht. En dat gedijt het beste in een omgeving die daar ook de ruimte voor geeft. Daarmee willen we zeggen dat duurzaamheid ook een appèl doet op het durven loslaten van beperkende patronen en systemen, zowel in organisaties als in de houding van mensen ten opzichte van elkaar. Dat is een leerproces dat tijd en geduld vraagt, maar heel veel mensen blijkt aan te spreken. Samen formuleerden we de drie i s als criteria voor duurzame activiteiten: inspirerend omdat ze het goede voorbeeld geven, verbreden wat er al is, passie laten zien, verrassend zijn, mensen raken en bewust maken van urgentie én van mogelijkheden om daar zelf iets mee te doen. interactief omdat betrokkenen echt meedenken en meedoen en er nieuwe samenwerkings-verbanden kunnen ontstaan. Er is transparantie in het proces. innovatief omdat er nieuwe dingen worden gedaan, veronderstelde grenzen worden doorbroken, experimenten worden gedaan om van te leren. In de duurzaamheidcafés werd veel waarde gehecht aan het betrekken van jongeren, als tegenwicht aan de vergrijzing van Bussum, maar vooral ook vanwege hun creativiteit en hun rol voor de toekomst. Ook ondernemers zouden een belangrijke bijdrage kunnen leveren met hun resultaatgerichtheid ( hands-on! ) en belang om te investeren in ontwikkeling. Zo kan zich een vernieuwende en stimulerende aanpak ontwikkelen, waarin partijen elkaar versterken, patronen doorbroken worden, er een echte dialoog ontstaat en mensen werkelijk verantwoordelijkheid willen en kunnen nemen. Dáár willen we uiteindelijk naar toe in Bussum, zo proeven we in gesprekken met betrokkenen. Een toekomstbeeld van een duurzaam Bussum, waar we op inspirerende, interactieve en innovatieve manier aan werken. Dan wordt duurzame ontwikkeling niet iets belastends, maar een gezamenlijke uitdaging en onderdeel van bewust werken en leven. Daarom kozen we Bussum Bewust als overkoepelende slogan voor dit traject en de communicatie eromheen. In hoofdstuk 5 wordt deze communicatieve strategie verder uitgewerkt. 7

8 8 Het is toch bizar dat er in één winkelstraat vier afzonderlijke afvalbedrijven heen en weer rijden. Wie bedenkt een coördinatiesysteem dat energie bespaart én recht doet aan economische belangen?

9 3. Waar staan we nu en hoe pakken we het aan? 3.1 WAAR WE STAAN Bovengenoemd streefbeeld van een duurzaam Bussum raakt het totale gemeentelijke veld. Onze uitdaging is dit toekomstbeeld te concretiseren naar sturend beleid en naar praktische activiteiten. Er zijn voldoende bouwstenen om mee aan de slag te gaan, zowel binnen de gemeente als daarbuiten. Bussum heeft de lokale duurzaamheidmeter toegepast op haar beleid. Dit is een checklist voor gemeenten waarin getoetst wordt in hoeverre basaal beleid aanwezig is voor verschillende dimensies van duurzaamheid en in hoeverre dat ook vertaald wordt naar uitvoering. De duurzaamheidmeter stelt vragen over de volgende onderdelen van gemeentelijk beleid: People Planet Profit 1. Burgerparticipatie 1. Klimaat & energie 1. Duurzame overheid 2. Sociaal beleid 2. Duurzaam waterbeheer 3. Duurzame mobiliteit 3. Internationale samenwerking 2. Natuur & milieu 3. Duurzaam bedrijfsleven Medio juli 2009 hebben 106 gemeenten de lijst ingevuld en Bussum staat daarin nu op de 65e plaats. De scores op de verschillende vragenlijsten zijn als volgt 2 : Score People: Bussum voldoet op 62 % van de vragen Score Planet: Bussum voldoet op 42 % van de vragen Score Profit: Bussum voldoet op 44 % van de vragen We kunnen vaststellen dat er al veel gebeurt, dat ook is vastgelegd in beleid, de Nota Milieuambities, het programma Tien voor Lucht, de Fietsnota, de Integratienota enzovoort. Maar er is ook een aantal onderwerpen die we als gemeente nog niet opgepakt hebben. Uit de maatschappelijke dialoog blijkt dat we datgene wat wel degelijk al gebeurt, veel meer zichtbaar kunnen maken en dat we als geheel meer samenhang mag krijgen. Daarin kunnen we bovendien meer dynamiek brengen door samenwerking te versterken met initiatieven en projecten van inwoners, organisaties en bedrijven. Onderlinge kennisuitwisseling en het breder communiceren over de mogelijkheden van duurzame keuzes kan bij alle partijen versnelling brengen. Het gaat dus niet alleen om de inhoudelijke keuzes, maar ook om de werkwijze en de borging daarvan in de gemeentelijke organisatie. 2 Zie bijlage 3 voor de scores in de vragenlijsten van Bussum. 9

10 3.2 DE STRATEGIE Op basis van het voorgaande zet Bussum de komende ren in op: 1. versterking van duurzaamheidambities in het gemeentelijke beleid, met 6 prioriteiten; 2. het goede voorbeeld geven in de eigen bedrijfsvoering; be good and tell it; 3. een actieve rol in de maatschappelijke dialoog over duurzame ontwikkeling. Ad. 1 Versterking van ambities op zes prioritaire thema s Uit het invullen van de Lokale Duurzaamheidmeter blijkt een aantal punten waar Bussum nog aan kan werken. Gecombineerd met de uitkomsten van de maatschappelijke discussies en interne analyse, geven we in ons duurzaamheidbeleid prioriteit aan: 1. Gebruik van duurzame energie en het verminderen van CO2-uitstoot 2. Duurzaam, flexibel en multifunctioneel bouwen en wonen 3. Verminderen en verduurzamen van de automobiliteit 4. Maatschappelijke betrokkenheid en ontwikkeling 5. Duurzame inkoop en bedrijfsvoering 6. Kwaliteit van ruimte en groen We nemen de huidige taakstellingen onder de loep, voegen er waar nodig nieuwe ambities aan toe en werken dit uit in doelen en activiteiten voor de komende vier ar. Een nadere uitwerking vindt u in het volgende hoofdstuk. Ad. 2 Be good and tell it De gemeente realiseert zich dat zij een voorbeeldfunctie heeft en dat er nog veel verbeteringen mogelijk zijn in een duurzame huishouding van de gemeente zelf. Daarop zetten we versterkt in, in het bijzonder op de bovengenoemde speerpunten en we laten zien hoever we zijn, zodat andere organisaties ervan kunnen leren. Daarnaast willen we het duurzaam denken en handelen binnen het gemeentebeleid, meer dan nu al gebeurt, verweven, verankeren en breed communiceren. Een uitwerking vindt u in hoofdstuk 5 over communicatie en borging. Ad. 3 ondersteunen van de maatschappelijke dialoog over duurzame ontwikkeling Werken aan duurzaamheid kan en wil de gemeente niet alleen. We nodigen inwoners uit tot bewustwording en dialoog. We bieden gelegenheid aan maatschappelijke partijen om hun vragen te stellen en hun initiatieven te melden, omdat we daarmee kennis en ervaring kunnen delen. Wederzijdse afhankelijkheden worden dan duidelijker en rollen en deskundigheden kunnen effectiever worden ingezet. We willen ons inspannen om verbindingen tot stand te brengen die tot meer duurzaam rendement kunnen leiden. Daarbij geven we prioriteit aan bovengenoemde zes thema s. Ook deze strategie wordt nader uitgewerkt in hoofdstuk 5. 10

11 4. Uitwerking Duurzaamheidsspeerpunten Bussum In dit hoofdstuk werken we de zes prioritaire thema s nader uit. We geven streefbeelden voor de lange termijn (2020), stellen doelen voor de komende vier ar en formuleren acties voor Bij de acties is aangegeven of het geheel nieuwe taakstellingen zijn (N) of acties die al in lopend beleid zijn gepland en waarvoor mensen en middelen al beschikbaar zijn (L), dan wel een uitbreiding daarvan (N/L). Voor de nieuwe activiteiten is een investeringssubsidie geraamd van over een periode van 4 ar (programmaperiode). Dit betreft het gemeentelijk aandeel. Het werkelijke budget voor genoemde activiteiten ligt hoger omdat andere partijen medefinancier zijn voor diverse activiteiten. Een investeringssubsidie past bij het ontwikkelende karakter van duurzaamheidsbeleid, dat ook over meerdere ren loopt. Na vaststelling door de raad worden plannen concreet uitgewerkt binnen afdelingen en\of in projecten. 4.1 Duurzame energie en verminderen CO2 uitstoot STREEFBEELD LANGE TERMIJN: De gemeente Bussum heeft een duurzame energiehuishouding: we gebruiken zelf minder energie en we gebruiken meer duurzame energiebronnen. Hiermee dragen we bij aan reductie van CO2 uitstoot en zorgen we ook op lange termijn voor betaalbare en schone energie. We stimuleren energiebesparing en het gebruik van duurzame energiebronnen door inwoners en organisaties in de gemeente. Energie wordt op duurzame manieren opgewekt in de gemeente Bussum of in de regio, waarin Bussum partner is. Rol gemeente: voortrekker en uitvoerder voor eigen energiehuishouding, faciliteren van initiatieven van derden, stimuleren van inwoners bij energiebesparing. Doelen Stimuleren van energiebesparing bij huishoudens, scholen en bedrijven Hanteren van meetbare doelen voor energiebesparing bij bestaande bouw. Hanteren van meetbare doelen voor energiebesparing bij nieuwbouw. Versterken van informatievoorziening t.b.v. energiebesparing en duurzame energie. Stimuleren bij het ontwikkelen van opwekking van duurzame energie en indien nodig een initiërende rol. Optimaliseren van de energieprestaties van onze eigen gebouwen. Optimaliseren van de energieprestatie van onze openbare verlichting. Acties 2010: 1. Inzicht verkrijgen in het totale energieverbruik en CO2 uitstoot van Bussum (N/L). 2. In 2010 wordt onderzocht of energiebesparingsprojecten binnen het primair onderwijs kunnen worden gerealiseerd: Project Frisse Scholen (N). 11

12 Ik heb mijn auto de deur uit gedaan en rijd tegenwoordig met een Greenwheels Joop Bensdorp TransiTion Towns Bussum En wat doet u? Bussum Bewust is een initiatief van de gemeente Bussum. kaartbb.indd :40 Wij maken het gemeentehuis schoon met minder milieubelastende schoonmaakmiddelen saskia Vis FaciliTair medewerker gemeente Bussum En wat doet u? Bussum Bewust is een initiatief van de gemeente Bussum. kaartbb.indd :40 Onze school bindt de strijd aan tegen het energieverlies marianne willems goois lyceum En wat doet u? Bussum Bewust is een initiatief van de gemeente Bussum. kaartbb.indd :40 Wij realiseren in Bussum het duurzaamste kantoor van Nederland, de Watertoren BoB custers Vocus architecten En wat doet u? Bussum Bewust is een initiatief van de gemeente Bussum. kaartbb.indd :40 12

13 3. Het actief stimuleren van het treffen van energie reductiemaatregelen door het verstrekken van subsidie (L). 4. De energieprestatie van de eigen gemeentelijke gebouwen en openbare verlichting optimaliseren (L). 5. Lid worden van het Klimaatverbond, een netwerk van lagere overheden die actief werkt aan lokaal klimaatbeleid en aansluiting bij Innovatieprogramma klimaatneutrale steden van VROM (N). 6. Afspraken maken met grotere energiegebruikers (supermarkten) over de mogelijkheden van energiereductie (N). 4.2 Duurzaam, flexibel en multifunctioneel bouwen en wonen STREEFBEELD LANGE TERMIJN Bij bouwen, verbouwen of slopen is duurzaamheid in Bussum een vanzelfsprekend aspect. Duurzaam bouwen is een doorslaggevend criterium binnen projecten en maakt prominent deel uit van de lijst van eisen voor projectontwikkelaars, aannemers en installateurs bij inkoop en aanbesteding, zowel bij woningen als bedrijfsgebouwen. In de ontwerpfase van gebouwen wordt rekening gehouden met de mogelijkheid van toekomstige functiewijzigingen en andere bewoners- of gebruikersgroepen: er wordt levensloop bestendig gebouwd. Cultureel erfgoed wordt behouden door bestemming- of functiewijziging. Rol gemeente: inzet van financieel en juridisch instrumentarium, gericht op verschillende schakels in de bouwketen (planvorming, projectontwikkeling, bouw/renovatie, aanschaf); waar mogelijk gericht op samenwerking met maatschappelijke partijen. Doelen Duurzaamheid is uitgangspunt bij inrichting en beheer van gemeentelijke gebouwen; er is een integrale, aanpak gericht op energie (EPC), materialen, water en gezondheid (binnenklimaat, geuroverlast, geluid). Elk plan voor nieuwbouw, sloop of grootschalige renovatie wordt in vroeg stadium op eisen van duurzaam bouwen doorgelicht. Elk plan voor nieuwbouw, sloop of renovatie wordt doorgelicht op mogelijke functiewijziging of herbestemming. Er is controle en handhaving op de eisen van duurzaam bouwen op de bouwplaatsen, waaronder ook gescheiden afvoer van bouw- en sloopafval. Acties 2010: 1. Bij elke nieuwbouw en renovatie van gemeentelijke gebouwen/scholen en van huur en koopwoningen (projectmatige bouw/renovatie passen we de duurzaam bouwen menukaarten toe van het CO2 servicepunt op het ambitieniveau goed. Deze aanbevelingen worden vastgelegd in nog vast te stellen beleid (N/L). 13

14 2. Bevorderen deskundigheid duurzaam bouwen gemeentelijke medewerkers. 3. Uitvoering geven aan de gemeentelijk voorbeeldrol met betrekking tot duurzaam bouwen (N/L). 4. Inwoners, woningbouwcorporaties en bedrijven stimuleren tot- en informeren over duurzaam bouwen (L). 5. Aanstellen coördinator voor de uitvoering van het beleid duurzaam bouwen. 4.3 Verminderen en verduurzamen van de automobiliteit STREEFBEELD LANGE TERMIJN: Bussum kent een uitstekend aanbod van alternatieven voor autogebruik: fietsvoorzieningen, autodelen en openbaar vervoer De gemeente Bussum geeft het goede voorbeeld als het gaat om groene en verminderde automobiliteit. De geluidhinder neemt af, de luchtkwaliteit neemt toe en mobiliteit legt geen groter beslag op de beschikbare ruimte en groen. Rol: sturend in reductie van geluid, stimulerend in vermindering uitstoot en faciliterend of aanger van icoonprojecten Doelen Voortzetten huidig beleid t.a.v. lucht- en geluidkwaliteit, ook regionaal. Actieve voortzetting Fietsbeleid Onderzoeken van mogelijke voorzieningen voor alternatieve brandstoffen. Stimuleren van thuiswerken, flexwerkplekken in de eigen organisatie. Realisatie van het glasvezelnet. Wij blijven groene stroom afnemen. Het rijden van onze voertuigen op groene brandstof wordt blijvend positief benaderd. Acties 2010: 1. Verkenning van alternatieve vervoerssystemen voor afvalinzameling van bedrijven (N). 2. Verkenning van alternatieve vervoerssystemen voor gemeentelijke ambtenaren en diensten N). 3. Met het regionale project Breednet faciliteert de gemeente verdergaande digitale informatieuitwisseling voor bedrijven (N/L). 4. In 2010 worden in het centrum van de 700 fietsklemmen er 25% vervangen door moderne fietsveilige klemmen (N/L). 5. Onderzocht wordt of in 2010 de tegelfietspaden aan de Ceintuurbaan kunnen worden vervangen door asfalt (N/L). 6. PR campagnes als met belgerinkel naar de winkel en de week van de duurzaamheid met acties worden ook in 2010 uitgevoerd (L). 14

15 4.4 Versterken van maatschappelijke betrokkenheid en ontwikkelingsk ansen STREEFBEELD LANGE TERMIJN In Bussum heeft iedereen het gevoel dat hij/zij erbij hoort: dat er voldoende ontwikkelingskansen en voorzieningen zijn voor alle bevolkingsgroepen. Er is interactie tussen burgers op allerlei horizontale en verticale manieren. Burgers participeren actief in zaken die hen aangaan, in het bijzonder duurzaamheid. Er is extra inzet op gezonde recreatie en sport. Rol: faciliteren van maatschappelijke partijen, sturen op slimme combinaties van rollen en voorzieningen Doelen Faciliteren van de oprichting van een MVO-platform. Stimuleren van maatschappelijke stages als scharnierpunt voor betrekken van jongeren, onderwijs, bedrijven en maatschappelijke organisaties bij elkaar. Bij wijkgericht werken zijn duurzaamheidsthema s vast aandachtspunt. Multifunctioneel gebruik van gebouwen stimuleren, versterkt de ontmoeting. Verstevigen van het gemeentelijk beleid t.a.v. emancipatie van vrouwen, gehandicapten en minderheidsgroepen, o.a. vanuit Integratienota. Een blijvend hoog voorzieningenniveau voor sport en gezondheid. Extra ondersteuning voor achterstandsgroepen bij de mogelijkheden tot duurzaam gedrag (energiebesparing, duurzaam inkopen). Acties De integratienota, emancipatiebeleid, integraal huisvestingsplan, sportnota, beleidsnota voorschoolse opvang dragen bij aan het bieden van maatschappelijke betrokkenheid en ontwikkelkansen. Multifunctioneel gebruik van gebouwen (zoals bij de Brede School), velden en trainingsaccomodaties bij sportverenigingen verkorten de wachtlijsten en stimuleren intensief gebruik van de beperkte speelruimte waardoor wachtlijsten kunnen worden teruggedrongen (L). 2. Opzet van een Bussum Bewust Challenge voor jongeren, om hen te betrekken bij het thema. In samenwerking met lokale ondernemers (N). 3. Het bevorderen van betrokkenheid van jongeren met maatschappelijke stages (N). 4. Het realiseren van een energiebesparingsadvies voor sociaal-economisch kwetsbare groepen; alle huishoudens met een WWB uitkering krijgen hierover informatie en een advies over de mogelijkheden van energiereductie (N). 5. Verbetering van het aanbod natuur- en milieueducatie en cultuureducatie voor het onderwijs (N). 15

16 Wat kunnen wij morgen al anders doen? En wat is er voor nodig om dat ook anders te kúnnen doen? Maak zichtbaar wat je doet en vertel waar je tegenaan loopt - dan kunnen we het oplossen. Als we jongeren nou eens zouden vragen hoe het duurzame huis van de toekomst eruit zou moeten zien en daar op Second Life een Soap mee maken! 16

17 4.5 Duurzame inkoop en bedrijfsvoering Streefbeeld LANGE TERMIJN In de gemeente Bussum is duurzaamheid een vast uitgangspunt bij de inkopen van de gemeentelijke organisatie, in 2020 wordt door de gemeente 100% duurzaam ingekocht. duurzame bedrijfsvoering is in alle gemeentelijke instellingen ingevoerd: besparing van water, energie, papier en andere grondstoffen, duurzame inkoop van materialen en diensten. Er is structureel aandacht voor duurzaamheid in gemeentelijke installaties, vervoer, grond-, wegen waterbouw, kantoorartikelen, ICT. Bussumse bedrijven en organisaties besteden substantieel aandacht aan duurzame bedrijfsvoering en duurzame inkoop. Duurzaamheid is een vast aandachtspunt bij de inkopen van inwoners en er is voldoende aanbod. Rol: voortrekker en uitvoering in eigen organisatie. Voorbeeldfunctie en kennismakelaar voor anderen. Doelen Er is budget vrijgemaakt voor 5% meerprijs van duurzaam inkopen De checklist duurzaam inkopen wordt algemeen gehanteerd. Duurzaamheid is een criterium bij beheer van de financiën van de gemeente. Bussum wordt Fair Trade gemeente en voert daaruit voortvloeiende acties uit Starten van of aansluiten bij een netwerk duurzaam inkopen met gemeenten en bedrijven in de regio en KvK Onderzoeken in hoeverre maatschappelijke partijen duurzame inkoop door consumenten kunnen stimuleren, door bv. biologische markt, promotie ed. Acties 2010: 1. Via de regionale inkoop wordt in 2010 volgens de criteria van SenterNovem 75% duurzaam ingekocht (N/L). 2. Als deelnemer aan het landelijk programma Duurzaam Inkopen van SenterNovem koppelt Bussum haar ervaringen en best-practices terug met de andere organisaties uit dit netwerk. Daarnaast werkt Bussum mee aan de arlijkse monitor Duurzaam Inkopen; 3. Implementatie van FairTrade gemeente, waarbij een lokale werkgroep initiatief neemt, de gemeenteraad zich uitspreekt, en fairtrade produkten duidelijk zichtbaar verkocht worden, media aandacht en initiatieven worden ondernomen om maatschappelijk verantwoord te ondernemen (N). 17

18 4.6 kwaliteit van ruimte en groen STREEFBEELD LANGE TERMIJN Bussum behoudt haar groene uiterlijk in de openbare ruimte, en streeft naar verbetering van de kwaliteit van natuurwaarden, recreatieve waarde en kwaliteit van water, bodem en lucht. Het aantal dier en plantsoorten is minimaal gelijk gebleven inwoners en organisaties zijn betrokken bij het groen in Bussum en omgeving Rol: sturend in RO en Milieuregelgeving, proactief in verduurzaming beheer en educatie Doelen Onverminderd voortzetten van zorg voor kwaliteit van bodem, lucht, natuur en landschap, zoals vastgesteld in wettelijke eisen, bomenplan enz. Opstellen van een actueel overzicht van flora en fauna en rode lijstsoorten opstellen en actief soortenbeschermingsbeleid ontwikkelen. Ontwikkelen van een verbreed waterplan. Verzorgen van actieve voorlichting rondom waterbesparing. Actie 2010: 1. Professionalisering van het aanbod aan natuur- en milieueducatieve activiteiten voor het basisonderwijs. Er is een overzichtelijk aanbod van educatieve activiteiten van goede kwaliteit, dat aansluit bij het onderwijs en bij actuele beleidsthema s rond natuur, milieu en duurzaamheid (N/L). 2. Actief bevorderen van de scheiding van hemel- en rioolwater bij nieuwbouw en verbouw (N/L). 3. Het uitvoeren van extra toezicht bij het treffen van isolatiemaatregelen voor en tijdens de bouw (N/L). 4. Er wordt een inventarisatie gemaakt van flora- en fauna in Bussum ( 0 meting) ter voorbereiding van beleid (N/L). 5. Het accent bij de aanpak van zwerfafval komt te liggen bij groen en water, de score van matig schoon (B) wordt op verharding in het centrum omgezet in een score schoon (A). De schoonheidsgraden van de hotspots zijn gelijk aan de schoonheidsgraden in de wijk waar ze zich bevinden (N/L). 6. Samen met schoolbesturen wordt actief aan bewustwording gewerkt bij de reductie van zwerfafval (N/L). 18

19 5. Samenwerking, communicatie en borging 5.1 SAMENWERKING BUSSUM BEWUST Bussum Bewust is een initiatief van de gemeente waarbij maatschappelijke partijen worden uitgenodigd zich aan te sluiten. We nemen het voortouw in de zes speerpunten van ons beleid, maar voelen ons verantwoordelijk voor verdere uitstraling van het initiatief in de gemeente. Daarom blijven we de ontmoeting faciliteren, rondom speciale thema s en ook in brede zin. Uiteindelijk doel is dat we gezamenlijk kracht ontwikkelen om duurzaamheid echt levend te maken in Bussum. Zo vragen we maatschappelijke partners om via hun eigen communicatiekanalen ook aandacht te vragen voor duurzaamheid en zelf ook actief op zoek te gaan naar nieuwe partners en nieuwe inhoudelijke verbindingen. We zetten daartoe een aantal middelen in. 1. Ambassadeursteam Rondom Bussum Bewust tekent zich inmiddels een kerngroep betrokken Bussummers af. Een aantal van hen vragen we om blijvend mee te denken over het proces van verduurzaming van Bussum in een ambassadeursteam. We zoeken mensen die heel betrokken zijn en invloed hebben. De ambassadeurs komen periodiek bij elkaar. Het team van ambassadeurs zal anderen inspireren en betrekken. 2. Duurzaamheidscafés Live-ontmoetingen bieden we in de duurzaamheidscafés die minimaal twee maal per ar worden georganiseerd en door themagroepen, bv rondom duurzaam inkopen, duurzame energie enz. Er kunnen ook werkbezoeken bij actieve ondernemers of organisaties worden georganiseerd. 3. Interactieve Website Virtuele ontmoeting maken we mogelijk door de instelling van een interactieve website waar initiatiefnemers elkaar kunnen informeren en inspireren, activiteiten op kunnen aankondigen, discussies op starten enzovoort. 4. Faciliteren van maatschappelijk initiatief Indien mogelijk en gewenst ondersteunen we maatschappelijke initiatieven bij het vinden van de juiste informatie en contacten om verder te komen. Wanneer het initiatief aansluit bij onze speerpunten van beleid en bij de bovengenoemde i-criteria, zullen we overwegen het initiatief ook met middelen of menskracht te ondersteunen als daartoe een verzoek wordt gedaan. Daarbij hanteren we het afwegingskader zoals uitgewerkt in bijlage 4. We ondersteunen bewustwordingsactiviteiten voor de inwoners van Bussum, zoals het Midzomer NatuurFestival, Natuur- en Milieueducatie in het onderwijs, speciale projecten met jongeren enz. 5.2 COMMUNICATIE Vanuit de gemeente communiceren we onder de noemer Bussum Bewust actief over beleid en activiteiten die al lopen en die bijdragen aan een duurzame wereld in het algemeen en de Bus 19

20 sumse speerpunten in het bijzonder. Communicatie speelt een cruciale rol in de realisatie en het zichtbaar maken van de beleidsdoelstellingen. De tone of voice van de communicatie wordt gedragen door het Bussum Bewust logo met slogan ( Bussum bewust de toekomst in ). Uitgangspunt is dat de communicatie niet belerend is met geboden en verboden. We geven het goede voorbeeld en nodigen uit om goede dingen te doen. Bussum bewust de toekomst in gaat zeker niet alleen over de gemeente Bussum; Bussum zijn wij met z n allen: inwoners, ondernemers, scholen, organisaties etc. Communicatie dient twee doelen. Deels gaat het om corporate communicatie : waardoor zichtbaar wordt wat we doen, duidelijk wordt welke rol de gemeente op zich neemt (voorbeeldfunctie) en de manier waarop anderen daarbij worden betrokken. Daarnaast gaat het om communicatie over duurzaamheid met als doel inwoners en organisaties bewust te maken van de duurzaamheids- en milieu vraagstukken en uitdagingen en hen te stimuleren en inspireren om zelf bewuster te handelen. Voor het eerste doel is de gemeente zelf afzender, voor het tweede doel wordt weer samenwerking gezocht met maatschappelijke partijen, aangehaakt bij landelijke, regionale of lokale initiatieven en evenementen. Bedoeling is om onder de Bussum Bewust paraplu ook andere partijen te laten communiceren. Op die manier is het niet alleen de gemeente die over duurzaamheid communiceert maar zorgen partijen samen voor een groter bereik van de communicatie. De communicatieadviseur is op de hoogte van de ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid en vertaalt dit naar concrete campagnes en activiteiten. Hierbij wordt nauw overlegd met maatschappelijke partijen die actief communiceren over duurzaamheid (milieuraad, anders) en met de interne duurzaamheidsregisseur. Naast communicatie naar inwoners, ondernemers, organisaties en scholen is er veel aandacht 20

21 voor interne communicatie binnen de gemeente. Doel is om het onderwerp Duurzaamheid intern meer op de kaart te zetten. Medewerkers en management worden gestimuleerd en geïnspireerd om duurzaamheid te integreren in plannen en uitvoering en voorbeeldgedrag te vertonen. Communicatie intern wordt onder meer ingevuld door inspiratiesessies met het management en ambtenaren, intranet, een filmpje en het personeelsblad. Zie ook paragraaf 5.3. Communicatieactiviteiten gemeente 2010: 1. website Bussum Bewust: Op wordt alle informatie over milieu en duurzaamheid van de gemeente gepresenteerd. Via deze website kunnen Bussumers naar het online duurzaamheidcafé waar ze interactie met elkaar kunnen hebben. Bussumbewust.nl is integraal onderdeel van de website van de gemeente en is zowel via de aparte url bussumbewust.nl als via de site van de gemeente te bereiken. 2. nieuwsbrief: Op de website kan men zich aanmelden voor de nieuwsbrief die vier keer per ar uitkomt. De onderwerpen zijn divers. Doel is om veel Bussumers aan het woord te laten en dus niet alleen maar vanuit de gemeente te communiceren. 3. milieu & Duurzaamheid pagina Bussumse krant: In de Bussumse krant verschijnt twee keer per ar een speciale pagina. Net als in de nieuwsbrief komen naast de gemeente Bussumers aan het woord. 4. Boomerangkaarten: Op diverse plekken in Bussum worden kaartjes verspreid waarop Bussumers vertellen wat zij doen aan duurzaamheid. Oproep is...en wat doet u?. Het is een uitnodiging om na te denken en ideeën in te brengen. 5. Bussum bewust in het straatbeeld: Het logo en pay-off van Bussum Bewust worden herkenbaar en zichtbaar bij duurzame projecten. Bijvoorbeeld op een bouwbord. 6. evenementen: In 2010 vinden in ieder geval de volgende evenementen plaats waar de gemeente bij aanhaakt: Dag van de duurzaamheid Week van de vooruitgang (autoloze zondag) Warme truiendag Landelijke opschoondag Belgerinkel naar de winkel Midzomer Natuurfestival 7. Campagne: Deelnemers aan de duurzaamheidcafés hebben aangegeven veel te zien in een grote campagne / competitie in Bussum. Een campagne waar heel Bussum onderdeel van is en waarin Bussumers worden uitgedaagd om duurzaam bezig te zijn. Invulling volgt in 2010 in overleg met het ambassadeursteam. 21

22 8. Communicatie over milieuthema s: In het Milieu Uitvoeringsprogramma 2010 worden veel projecten benoemd. Per project wordt bekeken hoe wordt gecommuniceerd. Thema s zijn mobiliteit, afval, geluidshinder en energiebesparing. 9. Communicatieactiviteiten andere partijen: We stimuleren andere partijen om, onder het Bussum Bewust thema, te communiceren over hun duurzame initiatieven. We doen dit door communicatiemiddelen en de Bussum Bewust stijl ter beschikking te stellen, mee te denken, samen te werken en partijen bij elkaar te brengen door middel van duurzaamheidcafés en internet. 5.3 Borging duurzaam denken en werken Binnen het gemeentelijk beleid zullen we duurzaamheidscriteria toepassen op steeds meer beslissingen en het thema agenderen in onze contacten met maatschappelijke partijen. Dat is bepaald nog niet vanzelfsprekend en het vraagt visie, passie en moed om soms ingewikkelde afwegingen te maken en schotten te doorbreken. Dat willen we aanspreken bij onszelf, bij anderen en daarin willen we mensen de ruimte geven om te leren. We zoeken daarin aansluiting bij interne leer- en ontwikkelingstrajecten, zoals Samen Anders. De drie i s: inspirerend, interactief en innovatief werken, moeten een terugkerend aandachtspunt worden in het functioneren van onze organisatie en van de medewerkers. Om de aandacht voor duurzaamheid op de agenda te houden, nemen we in de eigen organisatie de volgende acties: 1. Duurzaamheidsregisseur. De regisseur stuurt en bewaakt de beoogde ontwikkelingen en verbindingen. Ondersteuning van kleinschalige bewonersinitiatieven zijn net zo belangrijk als het op de kaart zetten van Bussum Bewust. De regisseur is op de hoogte van de ontwikkelingen op gebied van duurzaamheid in de stad en ook daarbuiten, brengt partijen bij elkaar en initieert. De regisseur coördineert de diverse overlegsituaties, zowel intern als extern. Hij/zij is betrokken bij de interne ambtelijke afstemming en bij de bestuurlijke afstemming en coördineert het ambassadeursteam. Er is nauwe samenwerking met de communicatieadviseurs. 2. Duurzaamheid wordt opgenomen op als aandachtspunt in het sbloon voor een startnotitie nieuwe projecten. 3. Uit het totale pakket kiezen we twee voorbeeldprojecten waar anders wordt gewerkt en omdenken zichtbaar wordt. In interne communicatiemiddelen laten we zien wat er dan anders gaat, hoe collega s daaraan werken, wat we ervan kunnen leren, wat het oplevert enzovoort. 4. Elke maand benoemen we intern een project(je) dat bijdraagt aan duurzaam bussum. Op huisweb leggen we het project uit met foto van de initiatiefnemer. 22

23 5. In de hal van het gemeentehuis richten we een Bussum Bewust Corner in: met duurzame materialen en gadgets, informatiemateriaal, tevens ontmoetingsplek. 6. Duurzaamheid raakt alle gemeentelijke beleidsvelden en dus alle portefeuilles van de leden van het college. Om uit te dragen dat duurzaamheid gemeentebreed gedragen wordt, heeft elk collegelid een duurzaamheidsproject geadopteerd binnen de eigen portefeuille en draagt dat als zodanig uit. De centrale verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de duurzaamheidsvisie ligt bij de wethouder Milieu en duurzame ontwikkeling. 7. monitoring en rapportage Met betrekking tot het monitoren en rapporteren in het kader van het duurzaamheidsplan, zullen wij aansluiten bij of gebruik maken van de bestaande systematiek. Evaluatie van dit plan en van de in deze paragraaf genoemde borgingsinstrumenten vindt plaats na twee ar. 23

24 Wie met een idee voor een duurzaamheidsproject bij de gemeente aanklopt, hoeft geen vijf loketten af, maar heeft één aanspreekpunt die verbindingen legt. Ja, maar wordt Ja, én T een ongemakkelijke waarheid Natuurlijk kunnen we de oplossing bij anderen, of bij de techniek, de natuur of het lot leggen maar wat denkt u zelf? 24

25 Bijlage 1 DUURZAAMHEID EN DE DRIE K APITALEN uitwerking naar beleidsvelden van de overheid Bron: Telos, Duurzaamheidsinstituut Brabant. 25

26 Bijlage 2 Vragenlijsten Lokale Duurzaamheidsmeter Vragenlijst PEOPLE nr. 1 Het principe van duurzame ontwikkeling is verankerd in een strategische visie die op een participatieve wijze tot stand is gekomen. antwoord nee 2 De lokale strategische visie is een levend document waar met regelmaat aan wordt gerefereerd. nee 3 Uw gemeente heeft een verordening voor het burgerinitiatief in werking. 4 Uw gemeente heeft toegankelijke informatie en procedureregels voor burgerinitiatief. nee 5 In uw gemeente is een clientenraad geinstalleerd die gevraagd en ongevraagd advies geeft over het beleid met betrekking tot werk en bijstand. 6 Binnen uw gemeente is een adviesraad geinstalleerd die het afgelopen ar gevraagd en ongevraagd advies heeft geleverd op de lokale invulling van de WMO. 7 Uw gemeente ondersteunt gedurende deze collegeperiode een jongerenraad of een ander concreet en structureel initiatief om jongeren te betrekken bij de gemeentelijke politiek. nee 8 Uw gemeente evalueert arlijks in hoeverre haar klanten (burgers) tevreden zijn over de gemeentelijke serviceverlening. 9 Uw gemeente stelt minimaal iedere vier ar een plan vast betreffende maatschappelijke ondersteuning? 10 Uw gemeente heeft een actueel emancipatiebeleid. nee 11 Uw gemeente streeft in haar personeelsbeleid nadrukkelijk naar een personeelssamenstelling die een evenredige afspiegeling is van de lokale samenleving (diversiteitsbeleid). 12 Uw gemeenteraad en college tezamen bestaat voor minimaal 40% uit vrouwen 13 Binnen de gemeentelijke organisatie wordt minimaal 40% van de leidinggevende functies in ingenomen door vrouwen. 14 Uw gemeente stelt zich ten doel om iedereen een dak boven het hoofd te geven, ook illegalen. 15. Bij het vaststellen van bijstand voor senioren, chronisch zieken en gehandicapten worden de inkomens- en vermogensgrenzen ruimer gesteld dan bij de Wet Werk en Bijstand is voorgeschreven. 16 De gemeente hanteert voor alle beleidsterreinen een integraal gehandicaptenbeleid. nee 17 Uw gemeente heeft beleid voor volwaardige ondersteuning van mantelzorg en vrijwilligersondersteuning. (horizontale burgerparticipatie) nee 18 Uw gemeente stimuleert juist bij minima de mogelijkheden voor energiebesparing. nee 19 Uw gemeente heeft een actief jeugdbeleid dat aansluit bij de rechten van het kind? Op de beleidsterreinen als jeugdgezondheidszorg, onderwijs, jeugdzorg. 20 Uw Gemeente draagt actief het belang van Art. 1 uit. 26

27 21 Uw gemeente is een Millennium Gemeente en/of heeft een actuele beleidsnota op het gebied van internationale samenwerking. 22 In uw gemeente heeft een ambtenaar internationale samenwerking in zijn of haar takenpakket. 23 Uw gemeente heeft in haar arlijkse begroting structureel een budget voor internationale samenwerking en/of mondiale bewustwording gereserveerd. 24 Uw gemeente is lid van ICLEI (International Council for Local Environmental Initiatives) en/of van aan andere aan Agenda 21 gerelateerde netwerken zoals bijvoorbeeld de European Sustainable Cities en Towns campaign. 25 Uw gemeente besteedt een gedeelte van dit budget aan voorlichting en bewustwording met betrekking tot mondiale vraagstukken. 26 Uw gemeente of de door uw gemeente gesteunde organisaties, onderhouden een of meer relaties met andere gemeenten in ontwikkelingslanden en/of Europese transitielanden. 27 In de samenwerking met gemeenten en/of maatschappelijke organisaties in het Zuiden stuurt uw gemeente vooral op zelfredzaamheid en zelfstandigheid van de partner. nee Vragenlijst PLANET nr. antwoord 1 Uw gemeente heeft een actueel klimaatbeleidsplan en geeft hieraan een hoge prioriteit. nee 2 Uw gemeente heeft de ambitie om binnen een bepaalde termijn een klimaatneutrale gemeente te worden. nee 3 CO2-monitoring: uw gemeente berekent arlijks de CO2 productie door burgers, bedrijven en de eigen (gemeentelijke) organisaties. nee 4 Er is structureel budget gereserveerd op de begroting voor het klimaatbeleid. 5 Uw gemeente maakt gebruik van de SLOK regeling. (Stimulering Lokale Klimaatinitiatieven) nee 6 Uw gemeente heeft een ambtenaar in dienst die specifiek aanstuurt op energiebesparing/duurzame energie. 7 Uw gemeente communiceert klimaatproblematiek breed naar de bevolking, daarbij steun en verbreding zoekend voor haar klimaatbeleid. Dit uit zich in arlijks minimaal een voorlichtingsactiviteit gericht op het brede publiek. 8 In uw gemeente loopt een programma op scholen/onderwijsinstellingen gericht op klimaat en energie. 9 Uw gemeente stimuleert actief energiebesparende maatregelen bij haar inwoners (en huiseigenaren). 10 Uw gemeente heeft meetbare doelen gesteld voor het aandeel van het lokale energiegebruik dat afkomstig moet zijn uit hernieuwbare energiebronnen (zon, wind, biomassa, waterkracht, aardwarmte). nee 11 In uw gemeente is sprake van een actieve en gestructureerde samenwerking op het gebied van klimaat/energiebeleid. nee 12 Uw gemeente is lid van het Klimaatverbond. nee 27

28 13 De gemeente geeft binnen haar beleid met betrekking tot groenbeheer expliciet ruimte aan ecologisch beheer. nee 14 In uw gemeente is een bomenbeleid vastgesteld. 15 In uw gemeente is een beleidsambtenaar die natuur- en biodiversiteitbehoud in zijn of haar takenpakket heeft. 16 Uw gemeente heeft beschikking over een actueel overzicht van plant- (flora) en diersoorten binnen haar grenzen. nee 17 De gemeente houdt de rode lijstsoorten bij die binnen de gemeentegrenzen voorkomen. nee 18 De gemeente voert gerichte actie om de leefomgeving van beschermde dieren en planten veilig te stellen en/of te verbeteren. nee 19 Uw gemeente compenseert bij het uitvoeren van bouwplannen verloren gegaan groen door elders natuurfuncties te versterken. nee 20 Uw gemeente gebruikt geen chemische bestrijdingsmiddelen bij groenbeheer en onderhoud van de bestrating. 21 Uw gemeente heeft een structureel budget voor Leren voor Duurzame Ontwikkeling/Natuur en Milieu Educatie 22 De zeespiegel stijgt, de bodem daalt en het klimaat verandert. Uw gemeente heeft inzicht in, of is bezig met het in kaart brengen van de mogelijke gevolgen van dergelijke veranderingen en de benodigde maatregelen voor adaptatie. 23 Uw gemeente beschikt zelf of in regionaal verband over een integraal waterplan dat is samengesteld met grote betrokkenheid van maatschappelijke organisaties, bedrijfsleven en andere instellingen. nee nee 24 In uw gemeentelijk rioleringsplan wordt uitgegaan van de trits preventie, scheiden, zuiveren. 25 De gemeente voert een actief voorlichtingsbeleid naar de bevolking op het gebied van waterbesparing. nee 26. Uw gemeente adviseert bedrijven op het gebied van waterbesparing. nee 27 Uw gemeente gaat in het waterbeheer uit van de trits vasthouden, bergen, afvoeren. 28 Uw gemeente heeft, bij de aanleg van stoepen, wegen en parkeerplaatsen, een beleid gericht op het zoveel mogelijk open houden van de bodem zodat regenwater kan infiltreren. 29 Verharde oppervlakten in uw gemeente worden gecompenseerd met mogelijkheden voor extra wateropvang. nee 30 Uw gemeente reserveert gebieden voor regionale seizoensberging van water. nee Totaalscore 28

29 Vragenlijst PROFIT nr. 1 Uw gemeente heeft meetbare doelen gesteld voor energiebesparing bij de gebouwen in gemeentelijk eigendom en/of beheer. antwoord nee 2 Uw gemeente heeft de ambitie vastgesteld om zelf als organisatie uiterlijk in 2015 klimaatneutraal te zijn. nee 3 Uw gemeente heeft formeel vastgelegd dat duurzaamheid het uitgangspunt is van haar inkoopbeleid. 4. De gemeente heeft de verklaring Duurzaam Inkopen van Senternovem ondertekend. nee 5 Uw gemeente hanteert criteria voor duurzaam inkopen door ze concreet en transparant mee te wegen in alle aanbestedingstrajecten. 6 Uw gemeente hanteert de criteria voor duurzaam inkopen voor zowel primaire als secundaire inkopen. 7 Er is een budget voor de meerprijs van een duurzame aanbesteding, zodat de kosten voor aanschaf minstens 5% meer dan de prijs van het niet-duurzame product mag zijn. nee 8 De inkopers van uw gemeente hebben kennis van duurzame inkoopprocessen en worden regelmatig bijgeschoold. 9 Uw gemeente koopt voor haar eigen gebruik 100% groene stroom in (verlichting, gebouwen et cetera). 10. Uw gemeente hanteert bij de inkoop van bedrijfskleding milieu- en sociale criteria. nee 11 Bij aanschaf van bedrijfsauto s speelt duurzaamheid een belangrijke rol en wordt uitgegaan van auto s met minimaal een A of B label. 12. Voor eigen projecten is de gemeente verplicht om alleen gebruik te maken van hout met het FSC-keurmerk of vergelijkbaar (zowel bij bouwprojecten als bij groenvoorzieningen). Nb: Als vergelijkbaar is tot op heden PEFC van Duitsland en Finland goedgekeurd 13 Binnen de gemeente wordt standaard dubbelzijdig geprint en gekopieerd. 14 Al het papier dat uw gemeente gebruikt is afkomstig uit duurzame bronnen, dwz: gerecycled papier en niet chloorgebleekt, of papier met het FSC-keurmerk of vergelijkbaar. 15 In het gemeentehuis wordt koffie en thee geschonken met het Max Havelaar keurmerk of vergelijkbaar. 16 Uw gemeente zorgt ervoor dat er een breed assortiment duurzame producten wordt aangeboden in de eigen kantine en/of de catering bij speciale gelegenheden. 17 De gemeente kiest er bewust voor dat in ieder geval een deel van haar financiele reserves op duurzame wijze worden beheerd. nee nee 18 Uw gemeente ambieert op een aangegeven termijn Fairtrade Gemeente te worden. nee 19 In uw gemeente is het terugdringen van CO2-uitstoot en verbetering van de luchtkwaliteit onderdeel van het beleid op verkeer & vervoer (mobiliteitsbeleid). 20 De gemeente heeft een actief beleid op meer gebruik van het openbaar vervoer en de fiets. 21 Uw gemeente stimuleert actief het auto delen 29

30 22 De gemeente maakt gebruik van het advies van de fietsersbond en/of belangengroepen om de inrichting van de openbare ruimte voor langzaam verkeer te verbeteren 23 In uw gemeente is meer dan de helft van de woonstraten als 30 km zone aangewezen. 24 Uw gemeente heeft sinds 2005, met de verschillende groepen burgers en bewoners, een analyse gemaakt van de knelpunten op het gebied van verkeersveiligheid, verkeersdruk en bereikbaarheid. 25 Bij alle scholen zijn speciale voorzieningen getroffen voor het veilig maken van aan- en afvoerroutes en oversteekplaatsen. 26 Tijdens de huidige beleidsperiode doet uw gemeente arlijks mee aan De Week van de Vooruitgang. 27 Uw gemeente heeft een MVO-platform of stimuleert de oprichting van een MVO-platform nee 28 Uw gemeente heeft een centraal aanspreekpunt voor ondernemers (ondernemersloket) waar MVO-advies deel uitmaakt van het dienstenpakket richting ondernemers. 29 Voor de gemeente is duurzaamheid uitgangspunt bij de inrichting en het beheer van haar bedrijventerreinen. Dit is neergelegd in de beleidsplannen en uitvoeringsplannen rond deze terreinen nee nee 30 Uw gemeente stimuleert energiebesparing bij bedrijven. nee 31 Uw gemeente controleert en handhaaft actief dat bedrijven energiebesparende maatregelen nemen met een terugverdientijd van minder dan 5 ar. 32 Uw gemeente heeft meetbare doelen gesteld voor energiebesparing bij bestaande bouw. nee 33 Uw gemeente heeft meetbare ambitieuze doelen gesteld voor energiebesparing bij nieuwbouw. nee 34 Uw gemeente heeft een coordinator aangesteld voor de uitvoering van het beleid duurzaam bouwen. nee 35 Uw gemeente heeft een structureel budget voor de implementatie van haar beleid met betrekking tot duurzaam bouwen. nee 36 Elk nieuwbouw- en grootschalig renovatie- of sloopplan wordt in een zeer vroeg stadium op de eisen van duurzaam bouwen doorgelicht 37 Uw gemeente controleert en handhaaft de Energie Prestatie Coefficient en andere afspraken als het gebruik van FSCgecertificeerd hout op de bouwplaats. nee nee 30