Verantwoording Van de Amerikaanse uitgever voorwoord

Transcriptie

1 Voorwoord Deze vierde druk van de Handleiding verpleegkundige diagnostiek is de vertaling van de elfde druk van het Amerikaanse Manual of Nursing Diagnosis. Sinds de eerste editie daarvan in 1982 verscheen, is er in de gezondheidszorg veel veranderd. Al die veranderingen ondersteunen de behoefte aan een eenduidige taal waarin verpleegkundigen over hun vak kunnen communiceren. Met name bij documentatie in geautomatiseerde systemen moet de verpleegkundige diagnostiek helder en compact zijn en moet er een handzaam naslagwerk zijn ter referentie bij diagnostische beoordelingen. Het bestaan van elf edities geeft aan dat verpleegkundigen de verpleegkundige diagnoses bruikbaar vinden bij het beschrijven van hun klinische beoordelingen van gezondheidsproblemen, het afleiden van zorgresultaten en het plannen van interventies. De indeling van de diagnoses binnen het raamwerk van functionele gezondheidspatronen vergemakkelijkt de anamnese en de diagnostiek. De klinische bruikbaarheid van dit raamwerk en van deze indeling van diagnoses laat zich nationaal en internationaal bewijzen door de wijdverbreide toepassing van dit handboek. De patronen behouden hun relevantie in verschillende culturen, verpleegkundige specialismen, leeftijdsgroepen en gradaties van spoedeisende zorg. Functionele gezondheidspatronen vormen een kader dat een makkelijk te leren houvast biedt bij de anamnese en het kri _BW HL Verpl Diagnostiek.indd 13 6/4/12 5:08:35 PM

2 tisch denken binnen het beoordelingsproces. Richtlijnen voor de anamnese zijn met diagnoses ondergebracht binnen de zelfde functionele gezondheidspatronen. Die ordening maakt het gemakkelijker om vanuit de anamnestische gegevens tot een diagnose te komen. Zonder vakterminologie blijft de verpleegkunde onzichtbaar, zo werd ooit opgemerkt door de International Council of Nurses (1994). Zonder verpleegdiagnostische terminologie zou de verpleegkunde niet meer zijn dan een beschrijving van verpleegkundige handelingen en gestandaardiseerde zorgresultaten die voorbijgaat aan het individuele karakter van mensen en menselijke reacties. Al geruime tijd wordt daarom gewerkt aan de ontwikkeling van de verpleegdiagnostische terminologie die in deze Handleiding verpleegkundige diagnostiek staat beschreven. De elfde editie bevat een aantal nieuwe verpleegkundige diagnoses die nog in de ontwikkelingsfase verkeren, evenals resultaten van recent onderzoek naar diagnostische categorieën. De handleiding is zo opgezet dat ze de gebruiker ondersteuning biedt bij het kritisch denken en het diagnosticeren. Een van de belangrijkste kenmerken van de handleiding is dat bij een groot aantal verpleegkundige diagnoses diagnostische aanwijzingen staan vermeld. Deze: zijn klein in getal, maar van essentieel belang voor het vor men van een diagnostisch oordeel; verhogen de betrouwbaarheid, consistentie en nauwkeurigheid van de diagnostiek; verduidelijken het onderscheid tussen de diagnoses; maken het proces van beoordeling bij de anamnese gerichter; en ontmoedigen dat gedrag op basis van onvoldoende ge ge vens wordt benoemd. Verder zijn in deze editie bij veel diagnoses risicogroepen vermeld om de opmerkzaamheid van de verpleegkundige voor deze diagnoses tijdens de anamnese te vergroten (zie het on - 14 v o o r w o o r d 46_BW HL Verpl Diagnostiek.indd 14 6/4/12 5:08:35 PM

3 derdeel Praktische toepassing van de diagnostische categorieën). In eerdere edities waren risicogroepen, zo zij werden vermeld, ondergebracht bij de bepalende kenmerken. Tot slot zijn aan deze editie toegevoegd: zeventien nieuwe diagnoses die zijn goedgekeurd door NANDA International (North American Nursing Diagnosis Association International); verschillende herzieningen van diagnoses die reeds goedgekeurd waren door NANDA International en 26 aanvullende diagnoses, ontwikkeld door de auteur, die weliswaar nog niet door NANDA International zijn beoordeeld, maar die in de praktijk wel nuttig zijn gebleken. Ook deze editie vormt weer een handig naslagwerk voor zowel studenten als ervaren verpleegkundigen. Voor de student zijn vooral de beknopte termen die worden gebruikt om een groep klachten en verschijnselen aan te duiden, van belang, evenals de richtlijnen voor de anamnese en diagnosticering. De ervaren verpleegkundige kan in deze handleiding op verschillende manieren snel informatie vinden. Elke diagnose begint op een nieuwe bladzijde; aan het eind van elk gezondheidspatroon is ruimte opengelaten voor aantekeningen over belangrijke observaties, interventies, resultaten of andere opmerkingen. Een aparte paragraaf is gewijd aan de opnameanamnese, waarin richtlijnen worden gegeven voor de anamnese van gezinnen, wijken/buurten en individuen (volwassenen, zuigelingen en jonge kinderen, en zeer ernstig zieken). Tevens wordt kort besproken hoe de diagnostische categorieën een leidraad kunnen vormen bij andere klinische activiteiten (bijvoorbeeld de kwaliteitsbewaking). Ook de wijze van verslaglegging komt aan bod, waarbij met een helder voorbeeld wordt geïllustreerd hoe de diagnoses als uitgangspunt voor de probleemgestuurde rapportage kunnen worden gebruikt. De Handleiding verpleegkundige diagnostiek voorziet hiermee in de behoeften van zowel studenten als ervaren verpleegkundigen waar ook ter wereld. Voor lezers die meer willen v o o r w o o r d 15 46_BW HL Verpl Diagnostiek.indd 15

4 weten over functionele gezondheidspatronen en verpleegkundige diagnoses is een lijst opgenomen met literatuur over het gebruik van de functionele gezondheidspatronen. Ook buiten Noord-Amerika groeit de belangstelling voor de verpleegkundige diagnostiek, getuige het feit dat deze handleiding inmiddels in vele talen is vertaald, waaronder het Japans, het Chinees, het Zweeds, het Fins, het Nederlands, het Duits, Italiaans, Spaans, Sloveens en het Frans. Hopelijk wordt ook deze editie weer met enthousiasme ontvangen. Marjory Gordon Verantwoording De meeste diagnostische categorieën in deze handleiding zijn gebaseerd op het werk van NANDA International (Nursing diagnoses: definitions and classification, Philadelphia: NANDA International, 2005). Voor onderzoek of verde re studie dient de oorspronkelijke bron te worden geraad pleegd; de Handleiding verpleegkundige diagnostiek is specifiek gemaakt voor klinische toepassing. De diagnose ouder-kindscheiding is aan de auteur voorgesteld door T. Heather Herdman naar aanleiding van het promotie onderzoek dat zij als studente aan de Boston College School of Nursing heeft verricht op het gebied van de neonatologie. Van de Amerikaanse uitgever De uitgever bedankt Juergen Georg van Verlag Hans Huber Publishing in Bern, Zwitserland, voor zijn inspanningen bij de totstandkoming van de elfde Amerikaanse editie. 16 v o o r w o o r d 46_BW HL Verpl Diagnostiek.indd 16

5 Ten geleide bij de Nederlandse uitgave Bij de eerste druk De verpleegkundige diagnose staat in Nederland steeds meer in de belangstelling. Aan een vertaling van de steeds veranderende Amerikaanse verpleegkundige diagnoses heeft het echter tot nog toe ontbroken. Dit boekje brengt daar verandering in. Het geeft een overzicht van alle reeds bestaande en nieuwe verpleegkundige diagnoses gecategoriseerd binnen de elf functionele gezondheidsproblemen van Gordon voor Het vertalen van verpleegkundige diagnoses vraagt om een zorgvuldige benadering. Voor de totstandkoming van deze vertaling is dan ook gebruikgemaakt van verschillende referentiebronnen. In eerste instantie is er een vertaling gemaakt van de labels, definities, kenmerken en oorzakelijke factoren. De labels van de diagnoses zijn zodanig geformuleerd dat het vastgestelde probleem in maximaal drie à vier woorden wordt omschreven. Daarbij is er tevens naar gestreefd de inhoud van de diagnose zo veel mogelijk te laten aansluiten bij het label en de definitie. Vervolgens is de vertaling voorgelegd aan specifiek inhoudelijk deskundigen (hoofden, teamleiders, verpleegkundig spe _BW HL Verpl Diagnostiek.indd 17

6 cialisten en verpleegkundigen) van het Academisch Ziekenhuis Nijmegen (AZN), Sint Radboud. Bij de vertaling is boven dien afstemming gezocht met Gordons basisboek Verpleegkundige diagnostiek: Proces en toepassing. Handleiding verpleegkundige diagnostiek is dus de eerste Nederlandse vertaling van verpleegkundige diagnoses. De hanteerbaarheid van de begrippen in de dagelijkse praktijk moet echter nog worden bewezen. Wijzigingen van, aanvullingen op en ervaringen met het gebruik van de handleiding zijn dan ook van harte welkom. De vertaling is totstandgekomen door de inzet van een groot aantal mensen. In het bijzonder wil ik de medewerkers van het AZN bedanken voor hun inzet en enthousiasme bij de totstandkoming van deze handleiding. Ook wil ik graag de vertaalkundige bijdrage van W. Seunke en I. van Pinxteren noemen. Zonder hen was deze manual nooit totstandgekomen. Tot slot wil ik M. Schellart, hoofdverpleegkundige van de afdeling Hematologie van het AZN bedanken, voor de mogelijkheid die mij is geboden aan deze handleiding te werken. Marijke de Hullu Bij de vierde druk De implementatie van verpleegkundige diagnoses is vaak een probleem. Maar je moet beginnen met werkelijk te geloven dat verpleegkundigen klinische oordelen vellen. Dat is een belangrijk houdingsaspect; de eerste stap. Aldus Marjory Gordon in 1995, in een interview met TvZ. Inmiddels is het accent in de verpleegkundige beroepsuitoefening verschoven naar interventies en resultaten. Dat betekent echter niet dat de diagnose aan betekenis heeft ingeboet, want juist de verpleegkundige diagnoses van Gordon hebben bijgedragen en doen dat nog steeds aan een betere communicatie over verpleegproblemen. Bovendien vormen ze een goede 18 t e n ge l e i d e bi j de ne d e r l a n d s e ui t g a v e 46_BW HL Verpl Diagnostiek.indd 18

7 basis voor de keuze van interventies. Zoals een verpleegkundige in datzelfde interview opmerkte: Je kunt er je praktijk op bouwen. In 1995 verscheen de Nederlandse vertaling van Gordons Manual of nursing diagnosis onder de titel Handleiding verpleegkundige diagnostiek. In 1997 en in 2002 volgden een tweede en derde druk, steeds uitgebreid met nieuwe verpleegkundige inzichten en diagnoses. Deze vierde herziene druk, de vertaling van de elfde editie van Gordons Manual, bevat 24 nieuwe diagnoses die goedgekeurd zijn door de North American Nursing Diagnosis Association (NANDA International). Het accent bij deze nieuwe diagnoses ligt op preventie: het zijn vrijwel allemaal diagnoses die een risico inhouden voor de gezondheid of juist kunnen bijdragen aan de verbetering van de gezondheidstoestand. Veel bestaande diagnoses zijn herzien en ook heeft Gordon 28 nieuwe diagnoses opgenomen die nog goedkeuring behoeven. De Handleiding bevat nu 201 verpleegkundige diagnoses, gecategoriseerd binnen de elf functionele gezondheidspatronen. In haar Ten geleide bij de tweede druk schreef Marijke de Hullu: De hanteerbaarheid van de begrippen in de dagelijkse praktijk moet ( ) nog worden bewezen. Wijzigingen van, aanvullingen op en ervaringen met het gebruik van de handleiding zijn dan ook van harte welkom. Deze oproep herhaal ik hier graag, want de afgelopen jaren is gebleken dat verpleegkundige diagnoses op allerlei niveaus tot interessante discussies kunnen leiden en mede daardoor nieuwe inzichten in de beroepsuitoefening opleveren. Tonny van de Pasch Hoofdredacteur TvZ Tijdschrift voor verpleegkundigen t e n ge l e i d e bi j de ne d e r l a n d s e ui t g a v e 19 46_BW HL Verpl Diagnostiek.indd 19

8 46_BW HL Verpl Diagnostiek.indd 20

9 1 Gebruik van de handleiding 46_BW HL Verpl Diagnostiek.indd 21

10 Deze diagnostische handleiding kan voor vele doeleinden worden gebruikt, zowel door studenten als door ervaren verpleegkundigen. Zij kan een leidraad vormen in het onderwijs, in de klinische praktijk en bij beleidsvraagstukken, maar is ook uitermate geschikt als basis voor onderzoek of theorievorming. Vanwege de grote praktische toepasbaarheid is het een gewaardeerd en veel geraadpleegd handboek gebleken. Deze handleiding bevat de meest recente diagnostische categorieën die zijn goedgekeurd door de North American Nursing Diagnosis Association (NANDA International) en zijn opgenomen in de taxonomie van NANDA International. Deze taxonomie is geaccepteerd door de American Nurses Association (ANA) en maakt deel uit van de Internationale Classificatie voor de Verpleegkundige Beroepspraktijk (ICNP). De handleiding geeft bij elke diagnostische categorie naast het diagnostische label ook een definitie. Bij feitelijke problemen vermeldt zij de bepalende kenmerken en oorzakelijke of samenhangende factoren, bij dreigende problemen noemt zij de risicofactoren. In acht opzichten biedt deze handleiding ondersteuning aan de diagnostiek in de verpleegkundige praktijk. Toegankelijkheid van de verpleegkundige diagnostiek. Men kan snel en gemakkelijk nazoeken met welke verpleegdiagnostische termen bepaalde groepen diagnostische en ondersteunende aanwijzingen worden aangeduid. Diagnostische terminologie. De diagnostische termen in deze handleiding hebben betrekking op gezondheidsproblemen die tot het domein van de verpleegkundige behoren. Elke diagnostische term duidt een concept aan dat een bepaalde groep aanwijzingen omvat. Net als alle termen in een taal hebben ook deze termen standaarddefinities en bepalende kenmerken. Het is van groot belang de termen ook correct toe te passen. Internationaal wordt door verpleegkundigen gewerkt aan de ontwikkeling van een uniforme verpleegdiagnostische taal en een coherent classificatiesysteem voor verpleegkundige diagnoses g e b r u i k v a n de ha n d l e i d i n g 46_BW HL Verpl Diagnostiek.indd 22

11 Criteria voor diagnosticering. Bij diagnoses waarnaar voldoende verpleegkundig of andersoortig onderzoek is verricht, staan diagnostische aanwijzingen. Deze kunnen samen met ondersteunende gegevens worden gebruikt als criteria voor het stellen van de diagnose. De anamnese: van gegevens naar diagnose. De handleiding beschrijft hoe men aan de hand van de functionele gezondheidspatronen en de diagnostische categorieën een diagnose kan formuleren op grond van de anamnesegegevens. In veel gevallen kan met de ene diagnostische categorie het probleem van de cliënt worden benoemd, terwijl de oorzaak van het probleem kan worden aangeduid met een andere diagnostische categorie, die al dan niet tot hetzelfde functionele patroon behoort. Bovendien kunnen bij de cliënt risicofactoren van verschillende functionele patronen aanwezig zijn. Risicogroepen. Een aantal gezondheidsproblemen komt beduidend vaker voor bij bepaalde groepen mensen of on der bepaalde omstandigheden, bijvoorbeeld bij mensen die een specifieke behandeling ondergaan. Wanneer met enige zekerheid is gebleken dat een bepaalde groep een verhoogd risico loopt op een gezondheidsprobleem, dan is dit bij de diagnose vermeld. Het zorgplan. Geschetst wordt hoe op grond van de diagnose een zorgplan kan worden opgesteld. De verslaglegging. Er worden richtlijnen gegeven voor de rapportage, geïllustreerd met een voorbeeld. Notities. Aan het eind van elk gezondheidspatroon is ruimte opengelaten voor aantekeningen. Op elk van deze aspecten wordt hieronder dieper ingegaan. 1 g e b r u i k v a n de ha n d l e i d i n g 23 46_BW HL Verpl Diagnostiek.indd 23