Jongeren, tabak, alcohol, drugs en gamen? Tips voor Ouders. Woord vooraf

Transcriptie

1 Jongeren, tabak, alcohol, drugs en gamen? Tips voor Ouders Woord vooraf Als ouder(s) krijgt u er tijdens de opvoeding mee te maken. De media berichten er praktisch dagelijks over. Er zijn landelijke campagnes over roken, alcoholgebruik of andere drugs. Er is veel aandacht voor game-verslaving, internet en jongeren. Nog dichterbij: uw zoon of dochter heeft vrienden die al roken, alcohol drinken of andere drugs gebruiken. Of uw kind kan zelf geen grenzen stellen als hij/zij achter de computer zit. Of uw kind is er zelf nieuwsgierig naar. Of hij/zij heeft er zelf al ervaring mee. Roken, alcohol, drugs, gamen. Dat zijn onderwerpen die veel vragen oproepen bij veel ouders, zo leert onze ervaring. Helpt verbieden? Is thuis alcohol drinken veiliger dan buitenshuis? Wat kan je doen om te voorkomen dat er problemen ontstaan? En als er problemen zijn, wat kan je dan? Waar moet je op letten? Hoe praat je er over? In deze brochure staan tips. Ze zijn bedoeld om over na te denken. Om er met anderen (ouders, leerkrachten op school) over te praten. En niet in de laatste plaats: Om het er met uw kind(eren) over te hebben. De tips komen van ouders en andere deskundigen. Wij van Youz houden ons aanbevolen, als u als ouder nog andere tips heeft. Mijn zoon is 12 jaar. Is het beter dat hij thuis alcohol leert drinken dan ergens anders? Tip 1. Zorg dat u weet wat er te koop is Het is geen schande. Maar veel ouders kennen het onderscheid tussen de verschillende drugs niet. Of ze weten niet zo goed wat de risico s van alcoholgebruik zijn. De tip ligt voor de hand: Informeer uzelf. Lees er over. Haal informatie bij instellingen. Laat u voorlichten. Vraag alles wat u weten wilt. Het is niet zo vreemd dat u door de vele berichten in de media en de meningen om u heen niet precies weet waar het over gaat. Het is logisch dat u soms aarzelt, twijfelt, piekert, of zich afvraagt of u het wel goed doet. Informatie kan iets van die onzekerheid wegnemen. U kunt ook bij Youz afdeling Vroegsignalering en Geïndiceerde Preventie terecht met uw vragen. U kunt er folders aanvragen, of u op persoonlijker manier laten voorlichten. Op pagina 8 staan aanbevolen websites waar u informatie kunt vinden. 1

2 Verbieden? Dan gaan ze het stiekem doen, toch? Tip 2. Verbieden? Helpt verbieden? Gaat een kind dan niet juist stiekem roken, drinken of een andere drug gebruiken? Hierover lopen de meningen uiteen. Veel ouders zijn bang dat verbieden er juist voor zorgt dat hun zoon of dochter dan stiekem gaat roken, drinken of blowen. Kinderen die nog geen alcohol gebruiken of nog niet roken? Daarbij helpt verbieden i. Veel ouders en kinderen zijn gewend aan de manier van opvoeden waarbij onderhandeld kan worden over wat mag en wat niet mag. Als dat bij u ook zo is en uw zoon of dochter drinkt of rookt al, dan heeft het meer effect om heldere afspraken te maken. Afspraken maken doe je samen. Dat lijkt simpel, maar soms zijn ze in feite - door ouders- opgelegde regels. Door goeie afspraken te maken, geeft u uw kind mede verantwoordelijkheid. Het is goed om te weten dat veel jongeren er thuis niet over willen of durven praten. Dat komt omdat ze niet weten hoe u gaat reageren, of bang zijn voor straf, of omdat ze u geen verdriet willen doen. Bepaal uw standpunt, als het om tabak, alcohol, drugs en gamen gaat. In de praktijk valt dat niet mee. Er zijn immers zoveel verschillende opvattingen. Daarom is tip 1 zo belangrijk. Feitelijk is er een gouden regel, die niet zo populair is, maar wel belangrijk. Die is: jongeren in de puberteit kunnen beter helemaal geen alcohol of drugs gebruiken, zolang hun hersenen nog groeien en ontwikkelen. Dat geldt ook voor tabak. Genoemde stoffen zijn niet alleen schadelijk voor het brein ze kunnen ook (negatieve) invloed hebben op de lichamelijke en emotionele ontwikkeling van jongeren ii. Er zijn ouders die praten over drank, tabak en drugs lastig vinden omdat zij zelf afhankelijk zijn van bijv. tabak. Juist met uw ervaring kunt u uitleggen dat het onverstandig is om te gaan roken. Mijn dochter is al een paar keer dronken geweest. Hoe ga ik daar mee om? De een is als het ware meer vatbaar voor verslaving dan de ander. Erfelijkheid speelt in dit verband een rol: komt verslaving in de familie voor? Dat is voor een jongere een risico extra, als hij/zij zelf zou gaan gebruiken. Traumatische ervaringen zoals (seksueel) misbruik kunnen een risicofactor zijn. Ook wanneer er sprake is van psychische stoornissen, kan dat de kans op middelengebruik en verslaving vergroten. Het overlijden van een dierbare kan bijv. een aanleiding zijn om (een periode) veel alcohol te drinken of andere drugs te gebruiken. Let wel, het is geen automatisme, maar het maakt het risico groter. Wanneer een of meerdere factoren voorkomen, is er een goede reden om gebruik af te raden. Bron: Nederlands Jeugd Instituut 2

3 Tip 3. Praat erover Lastige tip. Want hoe begin je een gesprek over zo n beladen onderwerp als roken, drinken en druggebruik? En ook: wanneer begin je er over? Onderschat uw mogelijkheden niet. Als ouder(s) of verzorgers heeft u ervaring met opvoeden. U heeft nog meer ervaring. U kent uw kind. U weet voor welk soort gesprek hij of zij gevoelig is. Bij de een gaat het om heel korte gesprekken over het onderwerp. Bij de ander om uitgebreid filosoferen. Veel ouders denken dat hun kind ongevoelig is voor de mening van opvoeders. Dat is niet zo. Veel jongeren zullen het niet met zo veel woorden zeggen, maar zij vinden de opvattingen van hun ouders wel waardevol om hun eigen mening te kunnen vormen 1. Maak een gesprek niet te zwaar. Praten betekent samen praten. Praten is ook: luisteren. Wat vraagt of zegt uw kind er over? Er zijn ouders die heel erg ongerust zijn, allerlei gevaren zien, terwijl hun kind helemaal niet van plan is om te gaan roken of blowen. Bent u ongerust? Ga eens na waarover precies. Bespreek dat met uw kind. Leg uit waarvoor u bang bent, of waarover u zich onzeker voelt. Uw kind kan mogelijk iets van uw zorgen wegnemen. Door te vertellen met wie hij/zij omgaat, hoe het op school gaat, waar zijn of haar interesses op dat moment liggen. Toon interesse. Dat klinkt eenvoudig, (maar) interesse is wat anders dan bemoeizucht. Tip 4. Neem de goede voornemens serieus Jongeren zijn niet van plan om verslaafd te raken. Veel volwassenen willen juist waarschuwen voor verslaving. Jammer genoeg heeft dat niet het gewenste effect. Of zelfs een averechts effect. Want? Een jongere die pas alcohol drinkt, of rookt, of andere stoffen gebruikt, die ervaart vaak in het begin de prettige kanten ervan. Hoe meer nadelen door anderen worden genoemd, hoe ongeloofwaardiger dat voor een jongere kan zijn. De tip: Neem hun goeie voornemen serieus. Alleen hoort daar wel een plan bij. Hoe gaat hij of zij dat doen? Hoe meer u weet over (de effecten van) tabak, drank en andere drugs, hoe meer informatie u kunt geven. Bespreek samen de motieven van jongeren om al dan niet te roken, te drinken of andere drugs te gebruiken. Ga samen de risico s na van de verschillende drugs, van drank, van tabak en gokken. Uw zoon of dochter kan zeggen dat hij/zij het wel in de hand kan houden. Maak dat concreet. Praten met jongeren is vaak decoderen: Wat bedoelen ze? 2 alcoholhoudende consumpties of 8? U kunt in gesprekken nagaan in hoeverre dat klopt. Blijft hij/zij interesse houden in werk, sport, hobby, opleiding? Hoe gaat het met de plannen? Met geld? Waar gaat uw zoon of dochter uit? Met wie trekt hij of zij op? Wat is het consumptiepatroon? En: Hoe open kan uw kind zijn? Of hoe ontwijkend als het middelengebruik ter sprake komt? 3

4 Waarom beginnen jongeren (niet)? Meedoen, stoerheid, problemen, groepsdruk, invloed van reclame en bijvoorbeeld soaps, voorbeeld van thuis, ouders die het niet erg vinden, vrienden doen het ook, nieuwsgierig naar de smaak, willen weten hoe het voelt. Dat zijn de meest voorkomende motieven van jongeren om te beginnen met roken, alcohol- en ander druggebruik. Daar is een belangrijk motief aan toe te voegen: Een aantal jongeren begint omdat ze een positieve verwachting hebben van de effecten. Uit monitoring van Bouman GGZ blijkt dat er even zoveel motieven zijn voor jongeren om nie te beginnen: t Stinkt (tabak), het is ongezond, ouders verbieden het, geloofsovertuiging, het is stoerder als je het niet doet, ik wil niet verslaafd raken, je bent dom als je er aan begint. Veel jongeren zijn anti drugs en anti tabak. Alcoholgebruik wordt door jongeren als normaal en als lang niet zo schadelijk gezien. Bron: Puber en Co Als ik begin over het alcoholgebruik van mijn zoon, begint mijn zoon over mijn alcohol- en tabaksgebruik. Tip 5. Het goede voorbeeld? Soms een gevoelige zaak. Maar u wordt geloofwaardiger wanneer u uw eigen gewoonten redelijk tot goed in de hand hebt 1. Dat geldt ook voor bijv. gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen. En voor de manier waarop u thuis over zaken en emoties praat, de manier waarop u mogelijke moeilijkheden oplost. Tip 6. De horrorverhalen? Afschrikwekkende voorbeelden werken vaak maar voor zeer korte tijd, zo blijkt. Of helemaal averechts. Van beginnend gebruik tot problemen door verslaving is in de praktijk een heel proces, dat voor een jongere zelf vaak nog niet te bevatten is. Focus niet teveel op verslaving; maar ga vooral in op de redenen waarom jongeren beginnen en doorgaan met gebruik. 4

5 Waarom gaan jongeren door? Status, problemen, gewoonte, het is lekker, de stress niet voelen, aan niks anders hoeven denken. Deze drijfveren scoren hoog als je het aan jongeren vraagt. Wat veel jongeren (en ouders) zich niet realiseren is het volgende. Mensen gebruiken middelen waarvan ze hebben ontdekt dat zij zich er prettiger, energieker en/of meer ontspannen door voelen. De belangrijkste reden voor gebruik zijn effecten die tabak, drugs en alcohol in de hersenen teweeg brengen. De genoemde stoffen zorgen voor aanzienlijke veranderingen in de hersenen. Veel stoffen activeren de beloningscircuits in ons brein vele malen sterker dan alledaagse prettige dingen dat kunnen. In het brein zit een chemische stof, (dopamine) die een rol speelt bij beweging, motivatie, genot en aandacht. De eerste paar keer dat de stof gebruikt wordt, gaat het dopamine-niveau in de hersenen omhoog. Dat geeft een enorme plezierige kick. Maar als zo n stof langer wordt gebruikt, verandert er iets in de dopaminehuishouding. Hierdoor wordt de gevoeligheid van dopamine verminderd. De gebruiker kan daardoor niet alleen steeds minder genieten van gewone dingen, hij of zij heeft steeds vaker (en meer) de stof nodig om de kick te ervaren. In de hersenen is de ervaring van de eerste enorme plezierige kick als het ware voor altijd opgeslagen. Niet alleen de werking van de stof en de veranderingen in de hersenen spelen mee. Erfelijkheid speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van verslaving. Bij een aantal mensen is (ook) sprake van een andere stoornis. Dat klinkt zwaar. Er wordt mee bedoeld dat iemand naast zijn of haar drank- of drugsproblemen ook nog andere problemen kan hebben. Voorbeelden zijn: depressies, ADHD, minder verstandelijke vermogens, een persoonlijkheidsstoornis, last van angst en paniekaanvallen, of schizofrenie. Die problemen vallen niet altijd op zolang iemand alcohol blijft drinken of een bepaalde drug blijft gebruiken. Pas als iemand (tijdelijk) stopt, kan het duidelijk worden dat er psychische problemen zijn, waarvoor ook behandeling nodig is. Let wel: niet iedereen die een dergelijke stoornis heeft, is verslaafd aan drank, drugs (of medicijnen). Maar opvallend vaak is er bij mensen die verslaafd zijn geraakt, sprake van een psychiatrische stoornis. In vaktermen wordt dat co-morbiditeit genoemd. Bron: Nederlands Jeugd Instituut Als ik er achter kom, dan! Tip 7. Regels en Grenzen? Hoe democratisch het thuis toegaat, bepaalt u zelf, of wellicht samen met uw kind(eren). Feit is dat regels duidelijkheid kunnen geven 1. En veiligheid. Regels zijn er om (van) te leren. Regels zijn er ook om tegen af te zetten. Dat kan conflicten, slaande deuren en opstandigheid opleveren. Voorkom dat u steeds minder regels stelt om maar van het gezeur af te zijn of om de sfeer in huis niet te laten bederven. Onenigheid, ruzie, grenzen het hoort bij de opvoeding en ontwikkeling. Leerzaam is hoe je met elkaar regels en grenzen stelt, en hoe je conflicten oplost. U kent uw kind het best. Zoek dus naar regels (en straf in geval van overtreding ervan) die passen. En: voorkom dat de nadruk ligt op wat niet mag. Positiever is wat wel mag. Bij grenzen stellen past ook: (hoeveel) mag iemand drinken, blowen? Of roken? En hoe vaak mag iemand uitgaan, hoe laat thuiskomen? 5

6 Rijlessen als beloning. Helpt dat? Tip 8. Belonen? Er zijn ouders die belonen een goed idee vinden. Op je achttiende rijlessen. Op je zestiende een scooter. Als ouder kan je ook naar beloning zoeken op kortere termijn. En wat kleiner (qua prijs). Er zijn ook ouders die vinden dat gezond leven al een waardevolle beloning is. Tot slot zijn er ouders die vinden dat belonen (te) eenzijdig is. Want wat moet een kind doen als hij/zij toch is gaan roken, of drinken of blowen? Niets? Iets? Over de effecten van belonen is niet zo heel veel bekend. Hou t er op dat het bij het ene kind een stimulans is, en bij het andere niet eens nodig is. Tip 9. Vaardigheden? Weet u het nog uit uw eigen jeugd? Soms voelde je je niks waard door een slecht cijfer, door je verkering die uitging, door Met andere woorden: Hoe leer je omgaan met zaken die tegenzitten? Met je emoties? U kunt uw kind steunen en leren zich te uiten over tegenslagen en er oplossingen voor te vinden. Zo kunt u er ook alert op zijn hoe uw kind met invloeden uit hun omgeving omgaan. Sommige jongeren ervaren dat als een enorme druk, waar ze geen raad mee weten. De behoefte ergens bij te willen horen is in de puberteit extra sterk aanwezig. Het heeft alles te maken met het ontwikkelen van je eigen identiteit. U kunt uw kind leren dat je best nee mag zeggen in lastige situaties, zonder daar een naar gevoel aan over te houden. Tip 10. Loslaten? Puberteit, dat is de tijd waarin je je (met horten en stoten soms) losmaakt van je ouders. Op naar zelfstandigheid. Bij tip 7 ging het om regels en grenzen. Hier gaat het om de verantwoordelijkheid die u uw kind wilt en kunt geven. Dat verschilt per kind. U kunt inschatten wat hij/zij aankan. Veel ouders die ongerust zijn, uiten daarmee - zonder dat ze het willen dat hun kind weinig verantwoordelijk aankan. Vertrouwen geven kweekt zelfvertrouwen. Tip 11. Bezige bijen? Middelengebruik kan voortkomen uit verveling iii. Natuurlijk is het alleen al om die reden belangrijk dat uw zoon/dochter goede sociale contacten heeft, hobby s, sport, een bijbaantje en plezier in de opleiding. In al die bedrijvigheid zou je bijna geen tijd meer hebben om af en toe met elkaar iets te doen. Of in elk geval rustig de tijd te nemen om te weten wat uw zoon/dochter bezig houdt, qua emoties. Het ene kind zal er uit zichzelf mee komen, en bij het andere kind moet je er aan trekken, zo zeggen ouders. Hoe minder je weet, hoe ongeruster je kan worden. Dat is de reden om af en toe door te vragen als een verhaal niet duidelijk is. Niet vanuit achterdocht, maar vanuit belangstelling. Beter te vragen en vertrouwen te geven, dan achterdocht. U kunt er mee voorkomen dat uw kind gaat liegen, omdat het zich in het nauw gedreven voelt. En: vertel ook zelf waarmee u bezig bent, waar uw was, wat u deed, hoe het was. Ook dat schept een band. 6

7 Tip 12. Samen? U kent dat wel. Andere kinderen mogen in de ogen van uw kind veel en veel meer. Er zijn ouders, die met andere ouders (van vriendinnen/vrienden) overleggen over wat wel mag. Daardoor ontstaat een gezamenlijke norm, die heel positief uit kan vallen voor de jongere zelf en voor de ouder(s). Zo zijn bijv. zaken als uitgaan, feestjes, alcoholgebruik, tijdstip van thuiskomen, e.d. in (goed) overleg te regelen. Er zijn jongeren die thuis niet willen of durven vertellen dat ze wel eens roken, alcohol drinken of andere drugs gebruiken. Maar die daar toch wel graag over willen praten met een volwassene. Tip: als de vrienden van uw zoon of dochter bij u over de vloer komen, begin er dan eens een gesprek over. Vragen naar hun mening over gebruik en misbruik is een goede opener. De laatste Tip. De beste Signalen? De beste signalen komen van uw zoon of dochter zelf. Kunnen ze hun meningen en ervaringen bij u kwijt? Weten ze hoe u er op zult reageren? U kunt voorkomen dat u als een detective gaat leven, of op zoek gaat naar bewijzen voor uw twijfels. Dat staat een goed gesprek danig in de weg. Bedenk dat jongeren best willen praten over wat hen bezig houdt en wat ze doen. Behalve als ze van u een heftige, emotionele reactie kunnen verwachten, waar ze vaak geen raad mee weten. Mooie tips. Maar die van mij is geen prater. Wat doe ik dan? Tot slot. Bij praktisch alle tips wordt er van uit gegaan dat praten met elkaar tot positieve dingen leidt. Praten is niet altijd makkelijk. Bijv. met jonge pubers, die in een fase zitten dat er maar weinig boeiend of echt interessant is. En die ook (nog) niet het vermogen hebben om hun emoties uitgebreid met u te bespreken. Alleen al omdat ze van zichzelf niet begrijpen waarom ze doen zoals ze doen. Een aantal pubers vindt het machtig interessant als u ze vertelt over de puberteit. Waarom zijn ze soms zo moe? Zo onhandig? Zo verlegen? En waarom hebben ze van die wisselende stemmingen? En: Er zijn ook jongeren die nauwelijks iets loslaten over het onderwerp dat u met hen wilt bespreken. Dat kan zijn omdat ze ondanks alle voorlichting stiekem al experimenteren. Of, erger nog, al vaker en meer gebruiken dan u lief is. Youz afdeling Vroegsignalering en Geïndiceerde Preventie heeft signalen die wijzen op gebruik/misbruik voor u op papier. Onze afdeling heeft ook op schrift Als blijkt dat iemand in uw omgeving (problematisch) middelen gebruikt. U kunt die informatie aanvragen. De Rotterdamse norm In de gemeente Rotterdam hanteren professionals sinds 2012 De Rotterdamse norm voor alcoholgebruik onder jongeren. Met deze norm willen we aan ouders uitdragen dat alcohol tot 18 jaar niet gezond is, hen aansporen om tot die tijd nee te zeggen tegen hun kind(eren) én het gesprek aan te gaan over haalbare afspraken. De norm is in het leven geroepen om het alcoholgebruik door jongeren terug te dringen en op deze wijze preventief bij te dragen aan de gezondheid van opgroeiende jongeren. Bron: Puber en Co 7

8 Over Youz Youz biedt advies en behandeling voor jongeren tot 24 jaar in het omgaan met alcohol, drugs, gokken en gamen. Youz is er ook voor de omgeving van jongeren tot 24 jaar. Zij kunnen bij Youz terecht voor informatie, advies en hulp. Youz bestaat uit een team van mensen met verschillende vakopleidingen. Denk bijvoorbeeld aan jeugdveldwerkers, gezondheidscoaches, psychologen, sportbegeleiders, artsen en een jeugdpsychiater. Youz Vroegsignalering en Geïndiceerde Preventie Deze afdeling is een onderdeel van Youz en houdt zich bezig met de preventieve kant van onder andere; roken, alcohol, drugs, gamen, middelengebruik en verslaving. Dit doet zij door het bieden van voorlichting, trainingen, advies en begeleiding aan iedereen die met jongeren te maken heeft, op de domeinen School, Vrije Tijd en Thuis. Informatie Bij vragen kunt u contact opnemen met de afdeling Vroegsignalering en Geïndiceerde Preventie van Youz tel of stel uw vraag via info@youz.nl ter attentie van het team Vroegsignalering en Geïndiceerde Preventie. Voor meer informatie kijk op: Youz Afdeling Vroegsignalering en Geïndiceerde Preventie Eendrachtsplein LA Rotterdam T I. Aanbevolen websites: voor de brochure over het puberbrein. i ii Ouders over alcohol, roken en drugsspecifieke opvoeding, trimbos instituut, 2007; Wat werkt bij middelengebruik, NJI, Drugsinfo: Puber en Co: iii 8