10541/11 cle/gra/fb 1 DG G 2B

Transcriptie

1 RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 31 mei 2011 (07.06) (OR. en) 10541/11 Interinstitutioneel dossier: 2008/0193 (COD) SOC 423 SAN 107 CODEC 875 NOTA van: het voorzitterschap aan: het Comité van permanente vertegenwoordigers (1e deel) / de Raad EPSCO nr. vorig doc.: 9616/11 SOC 375 SAN 82 CODEC 726 nr. Comv.: 13983/08 SOC 575 SAN 217 CODEC COM(2008) 637 definitief + COR 1 Betreft: Voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Richtlijn 92/85/EEG van de Raad inzake de tenuitvoerlegging van maatregelen ter bevordering van de verbetering van de veiligheid en de gezondheid op het werk van werkneemsters tijdens de zwangerschap, na de bevalling en tijdens de lactatie - Voortgangsverslag IEIDING De Commissie had op 3 oktober 2008 een voorstel ingediend voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Richtlijn 92/85/EEG van de Raad inzake de tenuitvoerlegging van maatregelen ter bevordering van de verbetering van de veiligheid en de gezondheid op het werk van werkneemsters tijdens de zwangerschap, na de bevalling en tijdens de lactatie. Het voorstel werd in het najaar van 2008 en het voorjaar van 2009 in zeven vergaderingen van de Groep sociale vraagstukken besproken. Nadat het Europees Parlement in oktober 2010 zijn advies in eerste lezing had gegeven, zijn de besprekingen over het dossier voortgezet /11 cle/gra/fb 1

2 De Raad heeft drie eerdere, door het Franse, het Tsjechische en het Belgische voorzitterschap opgestelde voortgangsverslagen ontvangen 1. Het Europees Economisch en Sociaal Comité heeft op 13 mei 2009 advies uitgebracht over het voorstel. Na de aanneming van het advies van het Europees Parlement in eerste lezing op 20 oktober 2010 heeft de Raad op 6 december 2010 een oriënterend debat gehouden. Alle delegaties handhaafden een algemeen studievoorbehoud bij het voorstel. DK, FR, MT en UK hebben een voorbehoud voor parlementaire behandeling gemaakt. Daarnaast memoreerden verscheidene delegaties dat hun opmerkingen moeten worden gezien tegen de achtergrond van de verklaring van acht delegaties voor de Raadsnotulen van de zitting van 6 december HET COMMISSIEVOORSTEL Het doel van het voorstel is de bescherming van werkneemsters tijdens de zwangerschap, na de bevalling en tijdens de lactatie te verbeteren. Meer bepaald zou de minimumduur van het zwangerschaps- en bevallingsverlof van 14 weken op 18 weken worden gebracht, met daarnaast voornamelijk de volgende andere wijzigingen: - een tweeledige rechtsgrondslag; waar de rechtsgrondslag voor Richtlijn 92/85/EEG (artikel 137 VEG, nu artikel 153 VWEU) alleen de gezondheid en de veiligheid van werknemers betrof, is daarnaast in het huidige voorstel artikel 141 VEG (nu artikel 157 VWEU) betreffende de gelijke behandeling van vrouwen en mannen als rechtsgrondslag toegevoegd; 1 2 Documenten 16599/08, 10064/09 en 16509/10. Doc /10; verklaring voor de notulen van CZ, DK, DE, EE,, SK, SE en UK /11 cle/gra/fb 2

3 - zes weken van dat verlof worden verplicht na de bevalling opgenomen, terwijl de overige weken voor of na de bevalling kunnen worden opgenomen; - de werkneemster krijgt het recht terug te keren naar dezelfde of een gelijkwaardige functie; - het beginsel dat de uitkering voor zwangerschaps- en bevallingsverlof als adequaat wordt beschouwd wanneer zij een inkomen waarborgt dat gelijk is aan het laatste maandsalaris of aan het gemiddelde maandsalaris over een bepaalde periode, of ten minste op het niveau van het ziekengeld ligt; - een werkneemster krijgt het recht om zelfs tijdens het zwangerschaps- en bevallingsverlof haar werkgever te vragen haar werkpatronen en -tijden aan te passen; de werkgever is verplicht een dergelijk verzoek in overweging te nemen, maar mag het wel weigeren; - de bepalingen betreffende de bewijslast worden opgesomd (met verwijzing naar artikel 3, lid 1, onder a), van Richtlijn 97/80/EG inzake de bewijslast in gevallen van discriminatie op grond van het geslacht). Opgemerkt dient te worden dat het Commissievoorstel deel uitmaakt van het zogenaamde werk/gezin-pakket, dat zal bijdragen tot een betere balans tussen werk, privéleven en gezin. In dat verband hebben het Europees Parlement en de Raad op 7 juli 2010 Richtlijn 2010/41/EU betreffende de gelijke behandeling van zelfstandig werkzame mannen en vrouwen 3 vastgesteld, terwijl de Europese sociale partners overeenstemming bereikten over de herziening van Richtlijn 96/34/EG inzake ouderschapsverlof; vervolgens heeft de Raad in maart 2010 Richtlijn 2010/18/EU 4 vastgesteld. 3 4 PB L 180 van , blz. 1. PB L 68 van , blz /11 cle/gra/fb 3

4 III. STANDPUNT VAN HET EUROPEES PARLEMENT IN EERSTE LEZING Nadat het Europees Parlement zomer 2010 een extra effectbeoordeling had laten verrichten naar in het bijzonder het kostenplaatje van de ingediende ontwerp-amendementen, stelde het zijn standpunt in eerste lezing vast op 20 oktober Het Parlement acht het de hoogste tijd dat de richtlijn, die 18 jaar oud is en die het als achterhaald beschouwt, aangepast wordt, en huldigt het standpunt dat het zwangerschaps- en bevallingsverlof minstens 20 weken moet bedragen, met volledige doorbetaling. Het Parlement betoogt dat een verlof van 20 weken door de WHO wordt aanbevolen en moeders in staat stelt volledig van de bevalling te herstellen en een sterke band met de pasgeborene op te bouwen. Het voert aan dat zwangerschaps- en bevallingsverlof geen zin heeft als het niet gepaard gaat met alle uit het arbeidscontract voortvloeiende rechten, inclusief het recht op volledige doorbetaling. In de opvatting van het Parlement zouden lidstaten die een zwangerschaps- en bevallingsverlof aanbieden dat korter is dan bepaald in de toekomstige gewijzigde richtlijn, in sommige gevallen toch geacht kunnen worden de richtlijn na te leven, namelijk indien andere vormen van verlof om gezinsredenen openstaan die de criteria van de richtlijn vervullen (de zogeheten overbruggingsclausule). Volgens het Parlement zou de richtlijn behalve in zwangerschaps- en bevallingsverlof ook moeten voorzien in het recht op ten minste twee weken volledig betaald vaderschapsverlof voor degene wiens echtgenote of levenspartner pas bevallen is. Een aantal amendementen heeft betrekking op de bescherming van werkneemsters tijdens de zwangerschap, na de bevalling en tijdens de lactatie, onder meer op arbeidsvoorwaarden, nachtwerk, bezoldigingen, opleidingsmogelijkheden, en loopbaanontwikkeling in het algemeen. Het standpunt van het Parlement in eerste lezing bestaat in meer dan 70 amendementen op het Commissievoorstel; daartoe behoren wijzigingen in artikelen van Richtlijn 92/85/EEG die in het Commissievoorstel niet gewijzigd waren /11 cle/gra/fb 4

5 IV. BESPREKINGEN IN DE RAAD VÓÓR HET HONGAARSE VOORZITTERSCHAP In het begin van 2009 waren de besprekingen in de Raad gericht op verduidelijking van de standpunten van de delegaties over het Commissievoorstel. De Raad heeft in maart 2009 een oriënterend debat gehouden, met name betreffende de noodzaak tot herziening van de huidige richtlijn en meer bepaald over de vraag of het zwangerschaps- en bevallingsverlof waarop een vrouw recht heeft, van 14 weken op 18 weken moet worden gebracht en over de mogelijkheid om het tijdstip waarop het zwangerschaps- en bevallingsverlof wordt opgenomen, middels nationale wetgeving aan beperkingen of voorwaarden te verbinden. De Raad besprak de verwachte gevolgen van de voorgestelde herziening voor de situatie van vrouwen op de arbeidsmarkt en voor de wisselwerking tussen de twee doelstellingen van het voorstel (gezondheid en veiligheid, en een betere balans tussen, werk, privéleven en gezin). De Raad bevestigde dat hij de doelstellingen van het voorstel onderschrijft, te weten bescherming van de veiligheid en de gezondheid van de werknemers en gelijke behandeling van mannen en vrouwen. Een grote meerderheid van de delegaties onderstreepte evenwel dat de communautaire voorschriften slechts minimumnormen zijn en dat de lidstaten bijkomende voorschriften inzake zwangerschaps- en bevallingsverlof, bijvoorbeeld wat betreft het tijdstip en het verplichte karakter daarvan, in hun nationale wetgeving moeten kunnen bepalen. De delegaties erkenden weliswaar het belang van de aspecten van het voorstel die betrekking hebben op gelijke behandeling, maar een aantal van hen benadrukte dat het toch in hoofdzaak om een voorstel voor een richtlijn betreffende gezondheid en veiligheid gaat. In juni 2009 is een voortgangsverslag over de besprekingen in de groep aan de Raad voorgelegd. Hierin vermeldde het Tsjechische voorzitterschap de stand van zaken betreffende de voornaamste hangpunten, namelijk de vraag hoe de bescherming van werkneemsters tijdens de zwangerschap en na de bevalling kan worden verbeterd, gelet op de zeer uiteenlopende stelsels van zwangerschaps- en bevallingsverlof in de lidstaten, en de vraag naar het onderlinge verband tussen het zwangerschaps- en bevallingsverlof en andere soorten verlof om gezinsredenen /11 cle/gra/fb 5

6 In oktober 2010, na de aanneming door het Europees Parlement van zijn advies in eerste lezing, heeft de Raad de besprekingen over het dossier voortgezet. Tijdens een oriënterend debat in de Raad EPSCO van 6 december , kon een zeer grote meerderheid van de delegaties het amendement van het EP betreffende verlenging van het minimale zwangerschapsverlof tot 20 weken met volledige doorbetaling niet aanvaarden. Voor een meerderheid van delegaties waren de kosten een punt van zorg. Vele delegaties benadrukten tevens dat het subsidiariteitsbeginsel en de uiteenlopende situaties in de diverse lidstaten in acht moet worden genomen. Enkele delegaties lieten evenwel weten bepaalde amendementen van het EP in overweging te kunnen nemen, in het bijzonder de amendementen die een betere bescherming van de onder de richtlijn vallende werkneemsters beogen of betrekking hebben op de gezondheidsrisico's en de reproductieve risico's, de terugkeer op het werk na het bevallingsverlof en de pensioenrechten. Acht delegaties legden een verklaring af voor de Raadsnotulen van de zitting van 6 december , en benadrukten onder meer het belang van eerbiediging van het subsidiariteits- en het evenredigheidsbeginsel en het feit dat volgens hen moeilijk een aanvaardbaar vergelijk tussen het Europees Parlement en de Raad over dit dossier kan worden bereikt. Omdat er een kloof gaapt tussen het standpunt van het Europees Parlement en de opvattingen van de lidstaten, wezen vele delegaties erop dat een grondig beraad in de Raad noodzakelijk is. Verscheidene delegaties drongen aan op een nadere effectbeoordeling door de Raad, om meer inzicht te krijgen in de gevolgen van de voorgestelde bepalingen in de lidstaten. Op 28 december 2010 heeft het Belgische voorzitterschap zich tot de Europese sociale partners gericht en om hun gezamenlijke standpunten en analyses verzocht, met name over de duur van het zwangerschaps- en bevallingsverlof, de hoogte van de uitkering en de overbruggingsclausule, teneinde tot de besprekingen en het werk van de Raad bij te dragen. 5 6 Doc. 5004/10. Doc / /11 cle/gra/fb 6

7 V. BESPREKINGEN IN DE RAAD TIJDENS HET HONGAARSE VOORZITTERSCHAP Het Hongaars voorzitterschap besefte dat de delegaties meer tijd nodig hebben om over de gevolgen van de voorgestelde EP-amendementen na te denken. Het heeft derhalve het beraad toegespitst op de gebieden waarop de lidstaten reeds van enige bereidheid tot verdere besprekingen blijk hadden gegeven. Het voorzitterschap erkent dat er in enkele gevallen van overlappingen sprake is, maar heeft toch de onderstaande belangrijkste thematische groepen amendementen onderscheiden: - bepalingen in verband met de terugkeer naar het werk, - gezondheid en veiligheid en arbeidsomstandigheden van zwangere werkneemsters, - combinatie van werk en gezinsleven, - gelijke behandeling en algemene non-discriminatievraagstukken, en - amendementen die verband houden met bijzonder verlof en verschillende verlofvormen. In totaal zijn door de groep 28 amendementen van het EP betreffende de titel van de ontwerprichtlijn en de artikelen in detail besproken (dit is meer dan de helft van de amendementen op de artikelen van de ontwerp-richtlijn 7 ). Aangezien het duidelijk was dat de duur van en de betaling tijdens het zwangerschaps- en bevallingsverlof de gevoeligste onderwerpen waren en dat het bereiken van een akkoord over deze punten enige tijd en voorbereiding zou vergen, heeft het voorzitterschap deze voorlopig buiten de besprekingen van de groep gehouden, zodat de delegaties meer tijd hebben om zich hierover te beraden. De amendementen over de overwegingen zijn nog niet besproken. Enkele delegaties deelden mee dat hun standpunten over de amendementen moeten worden gezien in het licht van de verklaring voor de notulen van 6 december Tijdens de besprekingen van de groep memoreerden enkele delegaties dat zij open staan voor bepaalde EP-amendementen en in sommige gevallen met de geest van de amendementen kunnen instemmen. 7 Zie de documenten 8121/11 en 9616/ /11 cle/gra/fb 7

8 Voor de meeste van de besproken EP-amendementen kon evenwel geen steun van de meerderheid worden vastgesteld. Verscheidene EP-amendementen werden te gedetailleerd geacht om in de ontwerp-richtlijn te worden opgenomen, vooral in verband met de terugkeer naar het werk. Hoewel een aantal delegaties de vraagstukken en onderliggende beginselen van belang achtte en zelfs aangaf dat hun nationale wetgeving bepalingen bevat inzake een aantal van de door het Parlement aan de orde gestelde punten (waaronder vrijstelling van arbeid voor borstvoeding, bijzondere arbeidsregelingen voor ouders van gehandicapte kinderen, bijkomend zwangerschaps- en bevallingsverlof in bepaalde gevallen enz.), waren zij van oordeel dat specifieke details aan de lidstaten dienen te worden overgelaten. Wat betreft de amendementen over verschillende verlofvormen was een grote meerderheid van de delegaties van oordeel dat de lidstaten over bijkomend zwangerschaps- en bevallingsverlof in bijzondere omstandigheden moeten beslissen. Sommige delegaties vonden evenwel dat het de moeite waard kan zijn de opneming van het beginsel van een langer of bijkomend verlof in de richtlijn nader te onderzoeken. Eén delegatie steunde het Commissievoorstel over specifiek bijkomend zwangerschaps- en bevallingsverlof in bepaalde omstandigheden uitdrukkelijk, maar laat het aan de lidstaten over om besluiten te nemen over de details. Enkele delegaties steunden het idee dat de richtlijn een niet-uitputtende lijst zou kunnen bevatten van gevallen waarin bijkomend verlofkan worden toegekend. Sommige delegaties herhaalden dat de richtlijn is bedoeld om minimumnormen vast te stellen. Daarnaast memoreerden enkele delegaties dat de onlangs gewijzigde Richtlijn 2010/18/EU inzake ouderschapsverlof gericht is op de verbetering van de gendergelijkheid op het gebied van de zorg voor kinderen. In het algemeen vonden de delegaties dat de richtlijn alleen op zwangerschaps- en bevallingsverlof betrekking moet hebben. Veel delegaties benadrukten met name dat het in essentie een richtlijnvoorstel betreffende gezondheid en veiligheid op het werk moet blijven. Slechts enkele delegaties stelden zich flexibel op betreffende de punten adoptie en vaderschapsverlof /11 cle/gra/fb 8

9 Op basis van het bovenstaande was men oordeel dat het niet nodig is de titel van de richtlijn te wijzigen. Enkele delegaties merkten evenwel op dat het definitieve besluit over de titel in een later stadium moet worden genomen. Veel delegaties verwierpen bepaalde amendementen die volgens hen reeds elders in de EU-wetgeving worden geregeld (dit betrof vooral amendementen over de voorkoming van discriminatie, bewijslast, getuigenbescherming). Voor deze gevallen steunden enkele delegaties de tijdens het Tsjechische voorzitterschap voorgestelde tekst, d.w.z. die welke naar de herschikte Richtlijn 2006/54/EG verwijst. Naar aanleiding van de ideeën die voor het eerst werden geopperd in de verklaring voor de notulen tijdens de Raadszitting van 6 december 2010 heeft de groep tevens gekeken naar het voorstel om een bijkomende effectbeoordeling door de Raad op te stellen. Voorgesteld is nog een effectbeoordeling te verrichten om lacunes in de bestaande effectbeoordelingen aan te vullen, om met name de analyse uit te breiden naar alle 27 lidstaten, de gevolgen voor het bedrijfsleven te beoordelen, de voordelen van de bepalingen beter in te schatten en andere belangrijke terreinen, zoals pensioenen, meer betaald bijzonder verlof, het recht in deeltijd naar het werk terug te keren en het recht op vrijstelling van arbeid voor borstvoeding te onderzoeken. Een aantal delegaties steunde het idee van een effectbeoordeling door de Raad. In het algemeen waren deze delegaties van oordeel dat het nuttig zou zijn een effectbeoordeling op te stellen waarin ook (bepaalde) amendementen zijn opgenomen die de Raad waarschijnlijk niet zal aanvaarden. Een aantal delegaties vond evenwel dat een effectbeoordeling door de Raad in dit stadium van de besprekingen niet gerechtvaardigd zou zijn, vooral in aanmerking nemend dat de Raad eerst de bespreking van de EP-amendementen moet afronden, en zijn eigen standpunt ten aanzien van het Commissievoorstel en de wijze waarop de Raad dit zou willen wijzigen moet bepalen. VI. CONCLUSIE Het Hongaarse voorzitterschap heeft vooruitgang geboekt bij de bespreking van de specifieke EP-amendementen, maar verdere besprekingen zijn noodzakelijk. In het licht van de besprekingen van de Raad moet de noodzaak van een bijkomende effectbeoordeling in een later stadium worden onderzocht. De besprekingen over het voorstel zullen in 2011 worden voortgezet en naar verwacht zullen de standpunten van de sociale partners spoedig beschikbaar zijn /11 cle/gra/fb 9