inspiratiedag beheerlijke bermen
|
|
- Gert Laurens Desmet
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 inspiratiedag beheerlijke bermen Arnout Zwaenepoel expert natuur en landschap WVI BARON RUZETTELAAN BRUGGE T E wvi@wvi.be
2 inspiratiedag beheerlijke bermen
3 BELANG VAN WEGBERMEN Korte historische schets: bermbesluit Belang van wegbermen Wegbermenquête
4 KORTE HISTORISCHE SCHETS: HET BERMBESLUIT VAN 27 juni 1984 Gebruik van biociden is verboden Maaien na 15 juni, eventuele 2de maaibeurt na 15 september Afvoer van maaisel binnen 10 dagen Vlaams minister bevoegd voor Leefmilieu kan afwijking toestaan Afwijking obv ecologische onderbouwing, verkeersveiligheid, nutteloosheid Opmaak van bermbeheerplan is niet verplicht maar wordt gestimuleerd
5 ECOLOGISCH BELANG VAN WEGBERMEN Kwaliteit en kwantiteit van de open ruimte voor natuur is achteruit gegaan Bermen zijn migratieroute Leef- en voedselgebied voor fauna Heel wat planten en dieren overleven in bermen De totale opp bermen (ca ha) is niet veel kleiner dan de totale opp van alle natuur- en bosreservaten (ca ha)
6 ECOLOGISCH BELANG VAN WEGBERMEN Onbemeste graslanden zijn zeldzaam in Vlaanderen Soortenrijkdom is hoog Goed uitgevoerd bermbeheer is cruciaal voor behoud Aanleg is ook zeer belangrijk (geen stenige verstevigingslaag, geen voedselrijke toplaag)
7 DAAROM Verbod op biocidengebruik Aangepaste maaidata Afvoeren van het maaisel
8 ECOLOGISCH BELANG Meer dan 850 plantensoorten (> 50% Belgische flora) 20 zoogdieren: veldmuis 3 reptielen 5 amfibieën 40 vogels 25 dagvlinders 60 bijen 60 zweefvliegen 10-tallen soorten loopkevers 100-den soorten kevers 10-tallen soorten spinnen 100-den soorten paddenstoelen
9 Kasteel van Oostkerke: adellijke motte met opper- en neerhof Het Kasteelken in Dudzele: site met walgracht, opper- en neerhof Dorpskern Ramskapelle: geen terpdorp
10 Kasteel van Oostkerke: adellijke motte met opper- en neerhof Het Kasteelken in Dudzele: site met walgracht, opper- en neerhof Dorpskern Ramskapelle: geen terpdorp
11 ECOLOGISCH BELANG Grote brandnetel: voedselplant voor 20 soorten insecten Margriet: 145 soorten insecten Bijvoet: 134 soorten insecten Akkerdistel: enkele honderden soorten insecten
12 ECOLOGISCH BELANG Atalanta Landkaartje Kommawortelmot Kleine bijvlieg
13 ZIJN WEGBERMEN NATUURRESERVAATJES? Nee; vooral algemene soorten planten en dieren Vaak te smal, verstoord, voor optimale leefomstandigheden Wél aanvullend als biotoop op natuurreservaten (met zeldzame soorten), als verbindingselement en als refugium Natuurreservaten alleen zijn onvoldoende om soorten te beschermen In intensief landbouwgebied enige resterende biotoop voor de meeste wilde planten
14 ZIJN WEGBERMEN NATUURRESERVAATJES? Steeneppe Nee. Toch een aantal specifieke zeldzaamheden: Aardaker, Beverneltorkruid, Blauw walstro, Pijpbloem, Rapunzelklokje, Paarse morgenster, Steeneppe, Pijpbloem Aardaker Paarse morgenster
15 WEGBERM-ENQUÊTE WEST-VLAAMSE GEMEENTEN + MEETJESLAND OOST-VLAANDEREN West-Vlaamse gemeenten en 14 gemeenten Oost-Vlaanderen bevraagd 26 gemeenten vragenlijst beantwoord 23 West-Vlaamse en 3 Oost-Vlaamse 25 vragen over bermbeheerplan, ecologisch beheer, kosten, machines, actoren, Vragenlijsten behoorlijk ingevuld, maar onvolledig vooral op vlak van prijzen
16 IS ER EEN BERMBEHEERPLAN AANWEZIG IN DE GEMEENTE? Deze enquête 2016 Limburg 2009 Vlaanderen 2009 Bermbeheerplan 50% 71% 66% Geen bermbeheerplan 50% 29% 34% Conclusie: we scoren een beetje minder goed dan de rest van Vlaanderen
17 DOOR WIE EN IN WELK JAAR OPGEMAAKT? 3,5 Aantal bermbeheerplannen per jaar 3 2,5 2 1,5 getal 1 0,5 0 Conclusie: we zijn traag op gang gekomen
18 ALS ER GEEN BERMBEHEERPLAN IS: WAAROM NIET? KOSTPRIJS: 6/13 GEEN PRIORITEIT/ 3:13 GEEN BELANGSTELLING: 2/13 GEEN DUIDELIJKE REDEN: 2/13 Conclusie: Kostprijs is belangrijkste oorzaak
19 WORDT ER EEN ECOLOGISCH BEHEER UITGEVOERD? 4/26 = 15%: nee 22/26 = 85%: ja Variatie van 0 tot 100% Gemiddeld 55% van de bermen 6/26 = 23% voeren 100% ecologisch bermbeheer Strikt genomen: 77% houdt zich niet aan de bepalingen van het bermbesluit Conclusies: zelfs al is er geen beheerplan, toch voeren meeste gemeenten wél (gedeeltelijk) ecologisch bermbeheer bepalingen bermbesluit blijken zeer lastig uitvoerbaar
20 SINDS WANNEER IS HET BERMBEHEER GESTART? : 9/ : 14/26 Conclusies: We zijn traag op gang gekomen Ook al is er een beheerplan, daarom starten we nog niet meteen
21 WANNEER WORDT ER GEMAAID? juni en 15 september 50% Aangepaste maaischema s 50% Vroeger 46% Later 4% Conclusie: er wordt vaak van de mogelijkheid gebruik gemaakt om al op 1 à 15 mei te maaien, wat in de bloemrijkere bermen meestal een goede zaak is (bloeiperiode meer gerespecteerd)
22 WAAR GAAT HET BERMMAAISEL NAAR TOE? 1. Naar composteerbedrijf 88% Niet naar composteerbedrijf 12% Eigenaardige conclusie: 3 West- en Oost-Vlaamse gemeenten voeren het maaisel af naar Arendonk in de Antwerpse Kempen???
23 MET WELK TOESTEL WORDT ER GEMAAID? 100% van de gemeenten gebruikt een klepelmaaier 15% gebruikt daarnaast ook nog een cirkelmaaier of een Herder-toestel Conclusies: de in 1984 sterk gepromote meer ecologische apparatuur is er hoegenaamd niet in geslaagd de markt te veroveren het systematisch opzuigen van het maaisel in dezelfde werkgang is wél sterk doorgebroken
24 IS ER EEN APART BEHEER VOOR HET ZWERFVUIL? 58% van de gemeenten voert een expliciet zwerfvuilbeheer met aparte campagnes, meestal net vóór de maaibeurt 19% voert meerdere acties per jaar Acties gebeuren door groendienst, zwerfvuilploeg, MOP-team OCMW, sociale werkplaats
25 PRIJZEN (exclusief BTW) MAAIEN ZONDER AFVOEREN: GEMIDDELD MAAIEN ZONDER AFVOEREN/ VARIATIE 0,056 euro/m 0,03 0,1 euro/m MAAIEN MET AFVOEREN: GEMIDDELD MAAIEN MET AFVOEREN/ VARIATIE 0,126 euro/m 0,115 0,14 euro/m MAAIEN, AFVOEREN, VERWERKING: GEMIDDELD MAAIEN, AFVOEREN, VERWERKING: VARIATIE 0,138 euro/m 0,0814 0,25 euro/m VERWERKING: GEMIDDELD VERWERKING: VARIATIE 22,88 euro/ton 11,15 33,88 euro/ton
26 PRIJZEN (exclusief BTW) Conclusies: Afvoeren is de grootste kost Verwerking is opvallend goedkoop: 0,012 euro/m Gemiddeld circa 1906 lopende meter voor één ton maaisel Kostprijs is geen belemmering voor ecologisch bermbeheer voor 50% van de gemeenten Kostprijs is wél belemmering voor andere 50%
27 WORDT ER REKENING GEHOUDEN MET PLANTEN EN DIEREN BIJ HET BERMBEHEER? Slechts 9/26 = 35% houdt rekening met planten of dieren Er worden 16 planten, 1 vogel, 2 keer bijen en 2 vlindersoorten genoemd Planten Vogels Bijen Vlinders Bijenorchis, Bokkenorchis, Gestreepte klaver, Groot streepzaad, Klavers, Kleine ratelaar, knolboterbloem, Margriet, Muskuskaasjeskruid, Muursla, Orchideeën, Pinksterbloem, Rode dopheide, Smalle rolklaver, Weidekerveltorkruid, Zaagblad IJsvogel Honingbij Argusvlinder, Bruin blauwtje
28 Bijenorchis Bokkenorchis Kleine ratelaar Weidekerveltorkruid
29 Pinksterbloem Rode dophei Zaagblad Groot streepzaad
30 Honingbij Argusvlinder Bruin blauwtje IJsvogel
31 CONCLUSIES PLANTEN EN DIEREN: Zeer beperkte aandacht voor soorten Flora is nochtans meestal basis in bermbeheerplan Wordt blijkbaar snel vergeten Ook aaibare soorten als vlinders worden amper vermeld IJsvogel is geen relevante soort voor wegbermen Ook Honingbij slechts twee keer vernoemd Maaidata zijn wél gebaseerd op planten en dieren en worden vaak toegepast, maar er wordt niet meer stilgestaan bij de planten en dieren zelf
32 EVOLUTIE ZICHTBAAR IN VEGETATIETYPES OF SOORTEN? Slechts 27% gemeenten zag evolutie Evaluatie gebeurt meestal zeer oppervlakkig: visueel Concreet: één keer maaien levert meer bloei dan 2 keer maaien; boerenbeheer is positief; Orchideeën en Zaagblad zijn toegenomen; grotere soortenrijkdom, maar niet spectaculair Conclusie: Monitoring soorten en vegetatietypes is zeer zwak
33 IS ER AL EEN EVALUATIE GEBEURD VAN HET HELE BERMBEHEERPLAN? Slechts 31% van de gemeenten Ook weer zeer oppervlakkig Geen enkele echte studie 7/26 via visuele controle 1/26 bekeek gewicht bermmaaisel
34 CONCLUSIES VAN DE EVALUATIES? 1 keer: bermen soortenrijker 1 keer: maaidata moeten aangepast worden voor Margriet 1 keer: één keer maaien per jaar levert meer bloeiende planten op 1 keer: verschuiving richting type 14 (Scherpe boterbloem-rode klaver-type) 1 keer: geen toename bloemen 1 keer: geen afname biomassa Slechts 19% voerde aanpassing beheer door na evaluatie
35 WIE IS DE TREKKER? 11/26 technische dienst 10/26 milieuambtenaar 8/26 groendienst 2/26 schepen Vaak combinatie van 2 instanties Conclusie: als de technische dienst alleen trekker is, is er duidelijk minder ecologisch beheer, minder aandacht voor planten en dieren
36 ZIJN ER VRIJWILLIGERS BETROKKEN? Slechts 5/26 = 19% Vrijwilligers: Natuurpunt, milieuraad, landbouwraad Conclusies: bij afwezigheid vrijwilligers is er minder aandacht voor soorten planten en dieren bij combinatie milieuraad-landbouwraad wordt de ene vaak als waakhond voor de andere gebruikt: meestal niet zeer positief
37 WAT IS DE HOUDING VAN HET GEMEENTEBESTUUR? 10/26 = 38% gemeentebestuur positief ingesteld 5/26 = 19% neutraal 5/26 = 19%: eerder negatief of niet geïnteresseerd 3/12 = 12% is niet tegen, maar properheid domineert op ecologische 3/12 onduidelijk
38 BESLUITEN Belang van wegbermen neemt nog altijd toe door achteruitgang natuur elders Bermbesluit inmiddels > 30 jaar, maar nog altijd onvoldoende opgevolgd: blijvende stimulering noodzakelijk
39 WVI BARON RUZETTELAAN BRUGGE T E wvi@wvi.be
Provincie Zeeland. Zeeuwse bermen steeds bonter
Provincie Zeeland Zeeuwse bermen steeds bonter Een ecologisch beheerde berm ziet er aantrekkelijk uit. Vooral wandelaars en fietsers genieten daarvan. Het is u vast wel eens opgevallen in het voorjaar
Nadere informatieKansen voor (wilde) bestuivers in bermen. Iñaki Colpaert
Kansen voor (wilde) bestuivers in bermen Iñaki Colpaert inaki.colpaert@oost-vlaanderen.be 09-10-2018 Milieucontract Samenwerking tussen Provincie & Oost-Vlaamse gemeenten Ondersteuning en advies op maat
Nadere informatieBermenplan Assen. Definitief
Definitief Opdrachtgever: Opdrachtgever: Gemeente Assen Gemeente Mevrouw Assen ing. M. van Lommel Mevrouw M. Postbus van Lommel 30018 Noordersingel 940033 RA Assen 9401 JW T Assen 0592-366911 F 0592-366595
Nadere informatieKleurkeur: keurmerk voor goed bermbeheer. Context: steeds minder insecten. -76% insectenbiomassa Anthonie Stip
Kleurkeur: keurmerk voor goed bermbeheer Context: steeds minder insecten Anthonie Stip 1 juni 2018 anthonie.stip@vlinderstichting.nl @birdingstip -76% insectenbiomassa 1 Insectenverlies vooral na mei Biodiversiteit
Nadere informatieBermbeheer. een zeer complex verhaal dat loont voor mens, milieu en natuur. Luc Janssens dienst NTMB (Vlaamse overheid)
Bermbeheer een zeer complex verhaal dat loont voor mens, milieu en natuur Luc Janssens dienst NTMB (Vlaamse overheid) Overzicht presentatie Rode draad van aandachtspunten Inleiding Historiek voor 1984
Nadere informatieBermbesluit. Aard : Besluit van de Vlaamse regering Over : maatregelen inzake natuurbehoud op de bermen beheerd door publiekrechtelijke rechtspersonen
Bermbeheer Beveren Bermbesluit Aard : Besluit van de Vlaamse regering Over : maatregelen inzake natuurbehoud op de bermen beheerd door publiekrechtelijke rechtspersonen Datum : 27/06/1984 Pagina B.S. :13392
Nadere informatieVrijwilligers in de weer voor een beter bermbeheer!
Vrijwilligers in de weer voor een beter bermbeheer! bart.hoelbeek@lanaken.be 089 73 07 76 Inhoud presentatie Natuurrapport (natuurverbindingen). Toelichting bermbeheerplan. Lokale afdeling van Natuurpunt:
Nadere informatieWaarom Ecologisch Bermbeheer?
Bijeenkomst 1 21 maart 2019 Waarom Ecologisch Bermbeheer? Stichting Landschapsbeheer Gelderland Bijzondere bermbewoners in Gelderland. Onlangs verschenen rapportage van provincie Gelderland: Introductie
Nadere informatiePVM AKKERRANDENMENGSELS MATERIALEN. Telefoon 0316-248099 Telefax 0316-248083
PVM EENJARIG MENGSEL KRUIDENRIJKE ZOOM/BLOEMRIJK GRASLAND NR. 1 Doelsoort : Planten die van nature in Nederland op kleigronden voorkomen (=inheemse flora). Mengsel : Meerjarig mengsel met plantensoorten
Nadere informatieZorgen om insecten. Insecten. Sinusbeheer Meanderend maaien voor insecten Alle kranten + tv kopten
Sinusbeheer Meanderend maaien voor insecten Alle kranten + tv kopten Zorgen om insecten Anthonie Stip anthonie.stip@vlinderstichting.nl Sinusbeheer meanderend Heeze maaien voor 31 insecten augustus Heeze
Nadere informatie1. Kan de minister een overzicht geven van de bermbeheersplannen die op dit moment van kracht zijn voor gewestwegen in Vlaanderen?
SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 342 van JAN PEUMANS datum: 10 december 2015 aan BEN WEYTS VLAAMS MINISTER VAN MOBILITEIT, OPENBARE WERKEN, VLAAMSE RAND, TOERISME EN DIERENWELZIJN Ecologische bermbeheersplannen
Nadere informatieBESTUIVERS IN HET LANDSCHAP
BESTUIVERS IN HET LANDSCHAP INTRODUCTIE Biodiversiteit: Biodiversiteit of biologische diversiteit is een graad van verscheidenheid aan levensvormen binnen een gegeven ecosysteem, bioom of een gehele planeet.
Nadere informatieGemeentelijk bermbeheer
Gemeentelijk bermbeheer 2008 2011 Uitdieping i.k.v. Graskracht Anja Delief PHL Bio-Research Situering Werkwijze Resultaten Gemaaide oppervlaktes Maaiselproductie Vegetatietypering Biogasopbrengst Inhoud
Nadere informatiedraaiboek Communiceren over ecologisch bermbeheer
draaiboek Communiceren over ecologisch bermbeheer 1 Inhoudstafel Voorwoord Voorwoord 3 1. Meer dan een stukje gras 4 2. Duidelijke communicatie 6 3. Omgaan met klachten 10 4. Betrek de inwoners 12 Meer
Nadere informatieMeer dan gras. Terreinstudie in de Bourgoyen
Meer dan gras Terreinstudie in de Bourgoyen Stad Gent - Educatieve Diensten - Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen - 2018 Driepikkelstraat 32, 9030 Mariakerke - ( 09 226 15 01-7 bourgoyen.educatie@stad.gent
Nadere informatieLandschapsbeheer met landbouwers
Landschapsbeheer met landbouwers Inspiratiedag Beheerlijke bermen, RLM Eeklo, 15 juni 2016 Vande Ryse Luc Provincie Oost-Vlaanderen, dienst Landbouw en Platteland Stimuli voor landschapsbeheer dienst Landbouw
Nadere informatieBermbeheer: ook voor plant en dier van knautia en knautiabij tot bruin dikkopje. Hasselt - 2 februari 2012 Kars Veling, De Vlinderstichting
Bermbeheer: ook voor plant en dier van knautia en knautiabij tot bruin dikkopje Kartering 650 kilometer bermen en holle wegen Zuid-Limburg en bepaling kwaliteit Belang van de bermen voor aandachtssoorten:
Nadere informatieBetaalbaar Natuurlijk Groenbeheer in Eindhoven. Frank Verhagen Beheerder natuurlijke gebieden
Betaalbaar Natuurlijk Groenbeheer in Eindhoven Frank Verhagen Beheerder natuurlijke gebieden Natuurlijk Groenbeheer in Eindhoven: Maaibeheer stedelijk gebied en wegbermen Maaibeheer natuurterreinen Bosbeheer/
Nadere informatieHOLLE WEGEN. module 6
HOLLE WEGEN Hoofdstuk 2 Inhoudsopgave: algemeen definitie belang beheer beheer berm beheer schouder beheer wegdek Definitie? Hoofdstuk 2 Definitie? Definitie? topkam Belang? Hoofdstuk 2 Belang? Microklimaat:
Nadere informatieInheems zaaizaad. Gehakkelde aurelia op Knoopkruid
Inheems zaaizaad Inleiding Gebruik van zaaizaad om een bloemrijke flora te verkrijgen en om insecten als vlinders en bijen te bevoordelen is populair en wint steeds meer terrein. Daarbij wordt de ingeschatte
Nadere informatieEcologische vegetatiebeheer van bermen, taluds van watergangen en greppels. in Drenthe buiten de natuurgebieden
Ecologische vegetatiebeheer van bermen, taluds van watergangen en greppels in Drenthe buiten de natuurgebieden Voor meer informatie over ecologisch groenbeheer www.bijenhelpdesk.nl www.bijenbeheer.nl Arie
Nadere informatieWaarom ecologisch beheer? Hoe krijgen fauna en flora een kans? Een berm als ecosysteem 1/6
Waarom ecologisch beheer? 1 Vlaanderen heeft zoveel wegen dat de totale oppervlakte van alle wegbermen samen bijna zo groot is als de totale oppervlakte erkend natuurreservaat. Ecologisch bermbeheer kan
Nadere informatieZijn Limburgse bermen lokale natuurgebieden?
Zijn Limburgse bermen lokale natuurgebieden? Pilootproject 2016 Natuurwaarde van bermen in kaart brengen Samen met 5 proefgemeenten Bilzen, Gingelom, Lanaken, Riemst, Zutendaal 5 bermen per gemeente =
Nadere informatieBloemrijke bermen in Leiderdorp. behoort bij Speerpuntproject 1 Ecologische verbindingszones uit het Groenstructuurplan
Bloemrijke bermen in Leiderdorp behoort bij Speerpuntproject 1 Ecologische verbindingszones uit het Groenstructuurplan Opgesteld door: I. van der Wiel Afdeling: Beleid Datum: 25 augustus 2011 Inleiding
Nadere informatieNatuurwaarden op Groene daken Workshop KNW Stowa 4 Oktober 2016 Klaas van Nierop
Natuurwaarden op Groene daken Workshop KNW Stowa 4 Oktober 2016 Klaas van Nierop * Stadsecoloog bij Stadsingenieurs GG * vanaf 2008 gestart met lit. studie ecol.onderzoek op groene daken * 2010-2011 ecol.
Nadere informatieOpzet. Streefbeelden Graslanden. Fasen van ontwikkeling. Hooilanden. Tussenfase 0: Raaigras-weide KNNV afdeling Delfland. Tussenfase 1: Grassen-mix
Opzet Streefbeelden Graslanden Wat is de doelstelling; Wat willen we er mee? Hooilanden Fasen van ontwikkeling Botanisch waardevolle graslanden De dominantfase als bottleneck Doelstelling bloemrijk: verschralen
Nadere informatieInsecten in grasbermen: kansen, maar geen wonderen. Jinze Noordijk, Theo Zeegers EIS Kenniscentrum Insecten (Naturalis)
Insecten in grasbermen: kansen, maar geen wonderen Jinze Noordijk, Theo Zeegers EIS Kenniscentrum Insecten (Naturalis) Variatie in bermen grazige berm op klei berm met heide berm met bomen Schrale berm
Nadere informatieVeldbezoeken Het gebied is op 16 juli 2014 bezocht door Menno Reemer (EIS) samen met Hendrik Baas (gemeente Zoetermeer).
Bijenvraagbaak casus 1: Zoetermeer Westerpark Menno Reemer (EIS Kenniscentrum Insecten) & Robbert Snep (Alterra) 6 oktober 2014 Vraagsteller: Hendrik Baas (Gemeente Zoetermeer) Gebied: Zoetermeer, Westerpark,
Nadere informatieNotitie Verlagen maaifrequentie bermen 2013
Notitie Verlagen maaifrequentie bermen 2013 Inleiding. Met de vaststelling van de Perspectiefnota 2013-2016 (PPN) heeft de gemeenteraad ingestemd met het voorstel (TBB 3.6.8 Voorstel 7) om voor het deel
Nadere informatieAanleg & beheer van bloemenweides. Warme Winteravonden in 't Dijleland
Aanleg & beheer van bloemenweides Warme Winteravonden in 't Dijleland Wat en waarom een bloemenweide? Soorten bloemenweides Aanleg en beheer van een bloemenweide WWW.ECOFLORA.BE Wat is een bloemenweide?
Nadere informatieVoorstel advies: Groenbeheer in agrarisch gebied
Voorstel advies: Groenbeheer in agrarisch gebied Inleiding In de 21 ste eeuw wordt onze samenleving voor een grote uitdaging geplaatst nl. het aanpassen van onze levensstijl: het leren leven met de onze
Nadere informatieBeleid Natuurvriendelijk maaien gestart in 2015.
Beleid Natuurvriendelijk maaien gestart in 2015. Natuurvriendelijk maaien is in 2015 opgestart en heeft zich steeds verder ontwikkeld. Het heeft geresulteerd in het onderstaande maaiplan dat in het voorjaar
Nadere informatieToekomst agrarisch natuur- en landschapsbeheer rond Winterswijk. Jan Stronks
Toekomst agrarisch natuur- en landschapsbeheer rond Winterswijk Jan Stronks Stand van zaken huidig landschap Bos en natuur in de plus! Agrarisch cultuurlandschap sterk in de min: Natuurwaarde holt achteruit
Nadere informatieBij-vriendelijk Beheer
Bij-vriendelijk Beheer Sabine van Rooij en Anjo de Jong, Wageningen Environmental Research 13 november 2018, Klantendag Benchmark Gemeentelijk Groen Waarom? Voor welke soorten? Bijen o 358 soorten in Nederland:
Nadere informatieWat hebben bijen nodig?
Wat hebben bijen nodig? Plek om te nestelen en te schuilen Genoeg voedsel Bijen zijn volledig afhankelijk van bloemen: stuifmeel (bouwstof) en nectar (brandstof). Hoe meer floristische diversiteit, hoe
Nadere informatienatuurbeheer Jens Verwaerde Natuurpunt CVN
natuurbeheer Jens Verwaerde Natuurpunt CVN indeling inleiding: voorstelling a geschiedenis van het natuurbeheer b - biotopen en soorten en hun beheer pauze c - beheer richt zich op de omgeving d - natuurbeheer
Nadere informatieBermbeheerplan voor een ecologisch waardevolle berm langs te Elingen
Bermbeheerplan voor een ecologisch waardevolle berm langs te Elingen 1. Inleiding In het dichtbebouwde Vlaanderen zijn bermen overal te vinden. Meestal vervullen ze een vrij belangrijke ecologische rol,
Nadere informatieEen vegetatieopname maken 6 Een flora-inventarisatie uitvoeren 9 Een natuurtoets uitvoeren 11
Inhoudsopgave 2inhoudsopgave A B C G Oriëntatie s Oriënteren op het onderzoeken van flora en fauna 4 Werkwijzer Een vegetatieopname maken 6 Een flora-inventarisatie uitvoeren 9 Een natuurtoets uitvoeren
Nadere informatieTUINENCOMPLEX EEN WVI-INVULLING
TUINENCOMPLEX EEN WVI-INVULLING Eric Cosyns & collega s 22.11.2018 WVI www.wvi.be BARON RUZETTELAAN 35 8310 BRUGGE T +32 50 36 71 71 E wvi@wvi.be WVI? WVI actief in 54 West-Vlaamse gemeenten 90 medewerkers
Nadere informatieBIJENPLAN GEMEENTE RIJKEVORSEL
BIJENPLAN GEMEENTE RIJKEVORSEL Inhoud Inhoud...2 I. Inleiding: waarom een gemeentelijk bijenplan...3 1. Waarom een gemeentelijk bijenplan?...3 2. In praktijk: Naar een bijenvriendelijke omgeving...4 3.
Nadere informatieScreening ecologisch potentieel grasvlakken:
Studiegebied Biotechniek Campus Roeselare Wilgenstraat 32 8800 ROESELARE Screening ecologisch potentieel grasvlakken: Staden Bregt Roobroeck 2015 2 INLEIDING Deze studie kadert in de maatschappelijke dienstverlening
Nadere informatieHoofdlijnen Natuurrapport 2007
Hoofdlijnen Hoofdlijnen Natuurrapport 2007 Biodiversiteit Verstoringen/bedreigingen Duurzaam gebruik Hoofdlijnen Natuurrapport 2007 Biodiversiteit Verstoringen/bedreigingen Duurzaam gebruik Toestand plant-
Nadere informatieGroenbeheer met oog voor bijen
Groenbeheer met oog voor bijen Voorbeelden van bijenvriendelijk beheer in openbaar groen toepasbaar in Groningen, Friesland en Drenthe Arie Koster Voor meer informatie voor ecologisch groenbeheer voor
Nadere informatieBloeiende bermen voor bijen en vlinders
Bloeiende bermen voor bijen en vlinders in samenwerking met landbouwers & plattelandsbewoners s en bloeiende planten Inleiding Vzw Samenwerking voor Agrarisch Landschap (SVAL) doet al een aantal jaren
Nadere informatieResultaten Tuinvlindertelling
Resultaten Tuinvlindertelling 2013 Aantal tellers In totaal telden 7747 Vlaamse gezinnen op 3 & 4 augustus de vlinders in hun tuin. Maar liefst 202.851 vlinders van 41 verschillende soorten werden in Vlaanderen
Nadere informatieBERMBEHEER IN BIERBEEK
BERMBEHEER IN BIERBEEK Platform Openbaar Groen Hasselt 02-02-2012 BERMBEHEER IN BIERBEEK 125 km wegbermen aan één klepelbreedte 20 mandagen klepelmaaier 130 mandagen maaien met bosmaaier Op basis van de
Nadere informatieEcologisch bermbeheer
Ecologisch bermbeheer Bermbeheer -Onderhoud bomen en struiken snoeien, scheren, afzetten -Onderhoud grassen en kruidachtig gewas maaien, grazen -Onderhoud bodem plaggen, herstel na werkzaamheden ondergronds
Nadere informatiePromouvoir la biodiversité sur le site de Solvay Campus Bevordering van de biodiversiteit op de site van Solvay Campus
Promouvoir la biodiversité sur le site de Solvay Campus Bevordering van de biodiversiteit op de site van Solvay Campus DEPRET Pierre SIPP Solvay Campus DUQUENNE Etienne Ferme Nos Pilifs asbl 07/06/2013
Nadere informatieNATUURPUNT MALDEGEM-KNESSELARE nominatie Groene Pluim 2014
NATUURPUNT MALDEGEM-KNESSELARE nominatie Groene Pluim 2014 NATUURPUNT vzw Een onafhankelijke organisatie gedragen door vrijwilligers grootste natuurbeschermingsorganisate in Vlaanderen eind 2001 opgericht
Nadere informatieBermbeheer. Notitie bermbeheer. dewolden.nl. actief en betrokken
Bermbeheer Notitie bermbeheer actief en betrokken dewolden.nl I n h o u d s o p g a v e 0 SAMENVATTING... 2 1 INLEIDING... 3 2 ECOLOGISCH BERMBEHEER... 4 Wegbermen vroeger en nu... 4 Essentie van ecologisch
Nadere informatieAdvies betreffende het bermbeheerplan van de stad Peer
Advies betreffende het bermbeheerplan van de stad Peer Nummer: INBO.A.2990 Datum advisering: 18 augustus 2014 Auteur: Contact: Jan Van Uytvanck Marijke Thoonen (marijke.thoonen@inbo.be) Kenmerk aanvraag:
Nadere informatieBiodiversiteit in 2010
Biodiversiteit in 2010 Wim Veraghtert Natuurpunt Educatie Graatakker 11 2300 Turnhout Wat is biodiversiteit? Jeugd, Sport en Brussel 2 Wat is biodiversiteit? Jeugd, Sport en Brussel 3 Genetische variatie
Nadere informatieBermbeheerplan. Gemeente Borger-Odoorn. Gemeente Borger-Odoorn P.M. Hurkmans
Bermbeheerplan Gemeente Borger-Odoorn Gemeente Borger-Odoorn P.M. Hurkmans november 2005 Bermbeheerplan Gemeente Borger-Odoorn Gemeente Borger-Odoorn P.M. Hurkmans Bermbeheerplan Inhoud: blz. 1. Inleiding
Nadere informatieMariahof. Stad Bree. Testimonial Dubolimburg 3011. 30 november 2010
Mariahof Stad Bree Testimonial Dubolimburg 3011 30 november 2010 1 Inleiding Ligging Ecologisch belang Recreatief belang Aankoop Renovatie Uitbating 2 Ligging Ligging 3 Gewestplan Mariahof 4 Ferrariskaart
Nadere informatieCollectieve weidevogelpakketten SAN beheerspakketten 18 t/m 21
Collectieve weidevogelpakketten SAN beheerspakketten 18 t/m 21 Dit document is een uitgave van Dienst Landelijk Gebied en Dienst Regelingen. De beschrijving heeft een informatieve functie en er kunnen
Nadere informatieResultaten Quickscan, vissen en vleermuisonderzoek met betrekking tot de Flora- en Faunawet.
Aan Rob Knijn Van C. van den Tempel CC M. Witteveldt Datum 12 januari 2017 Betreft Flora- en faunagegevens Middenweg Zuid Project Herontwikkeling Middenweg Zuid Geachte heer Knijn, Beste Rob, In 2014 en
Nadere informatieNatuurvriendelijk beheer voor Gentse parken
Natuurvriendelijk beheer voor Gentse parken Natuur is niet alleen te vinden 'op den buiten'. Ook in onze Gentse parken en natuurgebieden vinden we veel planten en dieren. Door het openbaar groen op een
Nadere informatieNatuurontwikkeling op de de Volgermeerpolder (2012)
Natuurontwikkeling op de de Volgermeerpolder (2012) Presentatie voor het Burgerkomitee en bewoners Piet-Jan Westendorp (ecoloog, ACV) 29 november 2012 Inhoud Organisatie Beheer en monitoring natuurontwikkeling
Nadere informatieWerkbladen landschapsstudie
Werkbladen landschapsstudie Naam: Start aan Noteer en duid aan op je kaart: Bos plantage - weide akker bebouwing Op welke hoogte ligt?. Op welke hoogte ligt het kruispunt?. Welk is het verschil tussen
Nadere informatie(Bouw)plannen en de Flora- en faunawet
(Bouw)plannen en de Flora- en faunawet Inleiding Bijna overal in Nederland komen beschermde soorten planten en dieren voor. Bekende voorbeelden zijn een vleermuiskolonie in een te slopen of renoveren gebouw,
Nadere informatieQUICKSCAN EDESEWEG 51 WEKEROM
QUICKSCAN EDESEWEG 51 WEKEROM Colofon Opdrachtgever: Tulp-Bijl B.V. Titel: Quickscan Edeseweg 51 Wekerom Status: Definitief Datum: Februari 2013 Auteur(s): Ir. M. van Os Foto s: M. van Os Kaartmateriaal:
Nadere informatieAanvullend natuuronderzoek TATA. tbv tijdelijke natuur
Aanvullend natuuronderzoek TATA tbv tijdelijke natuur 2017 Aanvullend natuuronderzoek TATA tbv tijdelijke natuur C. van den Tempel & V. Ronde 2017 Projectleider Afdeling Opdrachtgever Financiering Foto
Nadere informatieOntwikkeling en beheer van natuurgraslanden in Utrecht: Kruiden- en faunarijk grasland
Provincie Utrecht, afdeling FLO, team NEL, 5 februari 2015 is het basis-natuurgrasland. Het kan overal voorkomen op alle grondsoorten en bij alle grondwaterstanden, maar ziet er dan wel steeds anders uit.
Nadere informatieDiversiteit van bestuivers behouden en bevorderen
Diversiteit van bestuivers behouden en bevorderen Waarom eigenlijk, en hoe doen we dat het beste? Arjen de Groot Wageningen Environmental Research 27 februari 2019, Almelo Een rijkdom aan bestuivende insecten
Nadere informatieSoortensamenstelling van de Kamgrasweiden
Soortensamenstelling van de Kamgrasweiden Grassen Kruiden Vlinderbloemigen Kamgras Madeliefje Witte klaver Engels raaigras Paardenbloem Rode klaver Beemdlangbloem Scherpe boterbloem Kleine klaver Ruw beemdgras
Nadere informatiePollen- en nectarranden: een hoopvol experiment in landbouwgebied. Dieter Depraetere Proclam vzw 17 april 2010
Pollen- en nectarranden: een hoopvol experiment in landbouwgebied Dieter Depraetere Proclam vzw 17 april 2010 Bijen boeren achteruit in onze West-Vlaamse agrarische topregio "Het land van melk en honing:
Nadere informatieErvaringen met de bestrijding van reuzenbalsemien. 13 september 2011
Ervaringen met de bestrijding van reuzenbalsemien 13 september 2011 Verloop van de presentatie 1. Aanzet 2. Plantkundig 3. Bestrijding I. 1 ste jaar (2010) II. 2 de jaar (2011) 4. Conclusies Aanzet Evolutie
Nadere informatieGebruiksovereenkomst voor het uitvoeren van natuurbeheerwerken
Coxiestraat 11-2800 Mechelen 015-29 72 20 www.natuurpunt.be - info@natuurpunt.be Gebruiksovereenkomst voor het uitvoeren van natuurbeheerwerken Betreft natuurgebied: 9904, Doode Bemde, Huldenberg/Oud-Heverlee
Nadere informatieBeheer van een gangbaar graslandperceel
Graslandperceel Een graslandperceel heeft een vegetatie met vooral grassen, maar ook met meerjarige, overblijvende kruiden. Gangbaar beheerde percelen bestaan voor bijna 100% uit hoogproductieve grassen.
Nadere informatieFauna-akkers: een meerwaarde voor bijen
2 de West-Vlaamse bijensymposium 22/10/2011 Fauna-akkers: een meerwaarde voor bijen Dit initiatief kadert binnen een overkoepelend project Draagvlakverbreding Landbouw & Milieu van de Vlaamse Overheid.
Nadere informatieBermbeheerplan Gemeente Kluisbergen
Bermbeheerplan Gemeente Kluisbergen Deel 2: Permanente kwadraten Provinciebestuur Oost-Vlaanderen Directie Leefmilieu INHOUDSOPGAVE 1 Methodiek en doelstellingen... 4 2 Werkwijze... 5 2.1 Methode van inventarisatie...
Nadere informatieDe patrijs, klant van de akkerrand. Achtergrondinformatie bij de lesbrief voor kinderen.
De patrijs, klant van de akkerrand. Achtergrondinformatie bij de lesbrief voor kinderen. Tekeningen Ciel Broeckx, juni 2010. 1 De Europese Unie heeft in 2002 afgesproken om het verlies aan biodiversiteit
Nadere informatieHoofdstuk 29. Biodiversiteit
Hoofdstuk 29. Biodiversiteit Samenvatting De gemeente probeert met haar biodiversiteitsbeleid de kwaliteit van groen en de diversiteit van planten en dieren in de stad te verbeteren, en zo te zorgen voor
Nadere informatieOevers 2x maaien Oever 2
Oevers 2x maaien Oever 2 De vegetatie is rijk aan diverse soorten kruiden, zoals kattenstaart, grote waterweegbree en zwanebloem en behoort tot het Watertorkruidverbond (Oenanthion aquaticae). De vegetatie
Nadere informatieVeldbezoeken Het gebied is op 5 september 2014 bezocht door Menno Reemer (EIS) samen met Peter van den Akker (Zuid-Hollands Landschap).
Bijenvraagbaak casus 4: Leiden Oostvlietpolder Menno Reemer (EIS Kenniscentrum Insecten) & Robbert Snep (Alterra) 10 september 2014 Vraagsteller: Marcel Belt & Nanda Ruijzing (Gemeente Leiden) Gebied:
Nadere informatieBijenlandschap. Samen werken aan het. Kennis en ervaringen met samenwerking tussen bedrijven burgers - overheden in Zuid-Holland
Samen werken aan het Bijenlandschap Kennis en ervaringen met samenwerking tussen bedrijven burgers - overheden in Zuid-Holland 6 oktober 2017 Jubileum symposium SME Natuur in de stad Sabine van Rooij thema
Nadere informatieQuickscan samenvatting Stephensonstraat Harderwijk
Gemeente Harderwijk T.a.v. mevr. K. van der Schot Havendam 56 3841AA Harderwijk Contactpersoon Kenmerk Status Datum Dhr. M. Hoksberg 15-238 definitief 10 juli 2015 Betreft Quickscan samenvatting Stephensonstraat
Nadere informatieGroen is bermgras?! Niets is wat het lijkt - discussienota bermen. December Holtslagenweg augustus 2009: boerenwormkruid en duizendblad
Groen is bermgras?! Niets is wat het lijkt - discussienota bermen December 2013 Holtslagenweg augustus 2009: boerenwormkruid en duizendblad 1 Inhoud bladzijde 1 Inleiding 3 2 Doel van de discussienota
Nadere informatieGedragscode Flora- en faunawet voor de Waterschappen
Gedragscode Flora- en faunawet voor de Waterschappen Werkprotocollen Definitief Waterschap Zuiderzeeland Grontmij Nederland bv Lelystad, 28 november 2007 Verantwoording Titel : Gedragscode Flora- en faunawet
Nadere informatieDe Antwerpse Haven Natuurlijker
De Antwerpse Haven Natuurlijker Overzicht presentatie De Antwerpse Haven Natuurlijker Gebiedsgericht soortenbeschermingsprogramma Biodiversiteit en bedrijven: enkele voorbeelden uit de haven Toekomst De
Nadere informatieQuickscan. Een. Projectnummer 018. Opdrachtgever. Opdrachtnemer. Scholtenhagenweg 10
Quickscan natuuronderzoek ivm bestemmingsplan en ontwikkelingen Bellersweg 13 Hengelo Een inventarisatie van beschermde flora en fauna Haaksbergen 9 juli 2013 Rapportnummer 0128 Projectnummer 018 Opdrachtgever
Nadere informatieMIJN BERM BLOEIT! Foto: Joop Verburg
MIJN BERM BLOEIT! Foto: Joop Verburg Michiel Verhofstad Edwin Dijkhuis Groene aders Buiten bos- en natuurgebieden is er voor wilde planten vooral nog plek in bermen, water / slootkanten, parken en braakliggend
Nadere informatie357 soorten wilde bijen in Nederland. Wereldwijd c. 20,000 soorten
357 soorten wilde bijen in Nederland Wereldwijd c. 20,000 soorten Bijen zijn kwetsbaar en robuust tegelijk Kustbehangersbij, Megachile maritima Staatsbosbeheer reservaat Plak 17, Terschelling Pluimvoetbij,
Nadere informatieAan de slag in de vlindertuin
Aan de slag in de vlindertuin In dit schema kun je zien welke ideeën voor activiteiten je verder nog kunt vinden op www.vlindertuinen.nl. In dit document geven we voorbeelden van activiteiten in de vlindertuin
Nadere informatieQuickscan natuuronderzoek bouwblok Kolenbranderweg Haaksbergen
Quickscan natuuronderzoek bouwblok Kolenbranderweg Haaksbergen Een inventarisatie van beschermde flora en fauna Haaksbergen 21 Mei 2014 Rapportnummer 031 Projectnummer 012 opdrachtgever Fam. Ten Dam Kolenbranderweg
Nadere informatieExamen Flora en Fauna
Examen Flora en Fauna Inhoud Flora en Fauna wet 1. Welke van onderstaande beheergroepen staat NIET in de gedragscode Bestendig beheer (gemeentelijke) groenvoorzieningen? a. Houtige struweelbegroeiing b.
Nadere informatieGrasland en Heide. Hoofdstuk 2.2 en 2.4
Grasland en Heide Hoofdstuk 2.2 en 2.4 Planning Grasland Voedselweb opdracht Heide Voedselweb opdracht Grasland Grasland is een gebied van enige omvang met een vegetatie die gedomineerd wordt door grassen
Nadere informatieBIJENLANDSCHAP OP DE KAART. Koos Biesmeijer Naturalis Biodiversity Center
BIJENLANDSCHAP OP DE KAART Koos Biesmeijer Naturalis Biodiversity Center Koos.biesmeijer@naturalis.nl BIJENLANDSCHAP OP DE KAART Bijen op de kaart figuurlijk letterlijk Bijenlandschap op de kaart BIJEN
Nadere informatiePROVINCIEDOMEIN RAVERSYDE Ontwerp Natuurbeheerplan Toelichting provincial minaraad 05/02/2018
PROVINCIEDOMEIN RAVERSYDE Ontwerp Natuurbeheerplan Toelichting provincial minaraad 05/02/2018 Natuurbeheerplan Besluit natuurbeheerplan wordt sinds 28-10-2017 toegepast: zelfde procedure voor alle mogelijke
Nadere informatieDag, vlinders in de berm! Vlindervriendelijke inrichting en beheer van bermen, taluds en restgronden. lne. Departement Leefmilieu, Natuur en Energie
Dag, vlinders in de berm! Vlindervriendelijke inrichting en beheer van bermen, taluds en restgronden 1 lne Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Ecologisch bermbeheer geraakt stilaan ingeburgerd bij
Nadere informatieVerkennend natuuronderzoek N237 Soesterberg
Verkennend natuuronderzoek N237 Soesterberg Verantwoording Titel : Verkennend natuuronderzoek N237 Soesterberg Subtitel : Projectnummer : Referentienummer : Revisie : C1 Datum : 30-10-2012 Auteur(s) :
Nadere informatieEvaluatie Maai- en graasplan uitvoering 2016
Evaluatie Maai- en graasplan uitvoering 2016 Kenmerk: IT17.01282 datum: 22 maart 2017 Pagina 1 van 8 Inhoud Inhoud... 1 Samenvatting... 3 1. Evaluatie uitvoering maai- en graasplan... 5 1.1. Inleiding...
Nadere informatie3.1 Akkerranden en wilde bestuivers Jeroen Scheper (WUR)
3.1 Akkerranden en wilde bestuivers Jeroen Scheper (WUR) Bestuivende insecten Ca. 88% wilde bloemplanten door insecten bestoven Ca. 84% gewassen in Europa door insecten bestoven Relevantie insectenbestuiving
Nadere informatieThema 1: Werken aan biodiversiteit op het Vlaamse platteland (Agrobiodiversiteit) Context
Thema 1: Werken aan biodiversiteit op het Vlaamse platteland (Agrobiodiversiteit) Context Onder biodiversiteit verstaan we de verscheidenheid van levende organismen en ecologische processen. In de landbouw
Nadere informatieWAT IS EEN HOOGSTAMBOOMGAARD?
WAT WAT IS EEN HOOGSTAMBOOMGAARD? Een huis- of boerenboomgaard (hoogstamboomgaard) ligt in de buurt van het huis of erf en bestaat uit vruchtbomen zoals peer, appel, pruim en kers. Meestal zijn dit half-
Nadere informatieSTAD MENEN RUP HAGEWINDE
06432 STAD MENEN RUP HAGEWINDE MEI 2018 procesnota plan.id. RUP_34027_214_00107_00001 WVI www.wvi.be BARON RUZETTELAAN 35 8310 BRUGGE T +32 50 36 71 71 E wvi@wvi.be datum aanpassing fase algemeen directeur
Nadere informatieAdvies over het vegetatiebeheer langs de gewestweg T300 te Damme
Advies over het vegetatiebeheer langs de gewestweg T300 te Damme Adviesnummer: INBO.A.3450 Datum advisering: 1 augustus 2016 Auteur(s): Contact: Andy Van Kerckvoorde & Kris Decleer Lieve Vriens (lieve.vriens@inbo.be)
Nadere informatieWitjes in Waasland Noord
Witjes in Waasland Noord 1 klein geaderd witje Sp 45mm 2 klein koolwitje Sp 50mm 3 groot koolwitje groter witje Vvl punt zwart, klein recht afgesneden Vvl punt zwart, klein niet recht afgesneden, kartels
Nadere informatie