Inhoudsopgave. 9.1 Bijlage 1 - Theorie Bijlage 2 Drogredenen...22

Transcriptie

1 Inhoudsopgave 1. Probleembespreking De keuze voor de werkvormen De lessenserie Klassen Evaluatie instrument De lessenserie Les 1 De oriëntatieles Les 2 Argumenten verzamelen Les 3 Leren beoordelen Les 4 Drogreden Les 5 Afsluiting Beoordeling Evaluatie Resultaten evaluatie-instrument Resultaten evaluatie Doelen De klassen Anders dan gedacht Aanpassingen Conclusie Literatuur Bijlage Bijlage 1 - Theorie Bijlage 2 Drogredenen...22

2 1. Probleembespreking Als ik in een klassengesprek aan mijn leerlingen vraag waarom denk je dat jouw antwoord het goede is? krijg ik vaak een van de volgende antwoorden: omdat dat zo is, dat vind ik gewoon en weet ik veel. Dit is niet het soort antwoord waar je als docent op hoopt. De probleemstelling: Leerlingen geven geen goed onderbouwde antwoorden op vragen van docenten. Er zijn verschillende verklaringen voor dit probleem. Ten eerste kan het zijn dat de leerling echt geen idee heeft waarom hij of zij iets denkt. Dit betekent dat ze waarschijnlijk niet zo goed of lang over iets nadenken. Ten tweede kan het zijn dat de leerling best goed weet waarom hij of zij dit denkt, maar dat hij/zij dit niet goed onder woorden kan brengen. In beide gevallen is het belangrijk dat de leerlingen handvatten krijgen om beter een mening te vormen, dan wel om deze mening onder woorden te brengen, dan wel deze mening te onderbouwen met argumenten. Het kan natuurlijk ook zo zijn dat de leerling precies weet waarom hij iets vindt en daarnaast eigenlijk ook heel goed weet hoe hij dit moet verwoorden, maar hier gewoon geen zin in heeft. De verklaring waar ik me in dit ontwerp op ga richten is dat leerlingen niet goed onder woorden kunnen brengen waarom ze iets denken. In dit ontwerp gaat deze verklaring aangepakt worden door te oefenen met argumenteren en discussie voeren. Ook het observeren van andere leerlingen om ideeën op te doen over het onder woorden brengen, komt aan de orde. Hoewel discussiëren in de eerste instantie iets lijkt wat meer bij taalonderwijs of maatschappijleer hoort, is het ook bij biologie zeer belangrijk om meningen en ideeën te kunnen onderbouwen. Biologie is niet alleen leren hoe planten en mensen in elkaar zitten, maar ook hoe we ethisch met deze planten en mensen omgaan. De orgaanproblematiek, gezondheidszorg voor mensen die roken en abortus zijn dingen die ook met biologie te maken hebben. Over deze ethische kwesties moeten leerlingen hun mening kunnen geven. Een mening alleen is hier echter niet voldoende. De leerlingen moeten ook in staat zijn hun mening te onderbouwen en andere mensen van deze mening te overtuigen. Als deze ethische kwesties in het voorgezet onderwijs al besproken worden, is dit meestal in de hogere klassen. Mijn mening is echter dat je niet vroeg genoeg kunt beginnen met leerlingen handvatten aan te reiken om hun ideeën goed te kunnen onderbouwen. Na de lessenserie verwacht ik dat de leerlingen beter nadenken over wat ze zeggen. Dat ze kunnen herkennen wanneer een reden voor een bepaalde mening (een argument dus) geen goede reden is. Zowel bij redenen gegeven door anderen als bij hun eigen redenen. Daarnaast verwacht ik dat ze bewuster zullen zijn van het feit dat andere ideeën niet per se fout zijn. Doelen: - leerlingen denken straks beter na over wat ze zeggen; - ze kunnen goede van slechts argumentatie onderscheiden (bij anderen en bij zichzelf); - ze kennen en respecteren andere meningen dan die van henzelf. 2

3 2. De keuze voor de werkvormen Om deze doelen te bereiken is de keuze van de werkvorm belangrijk. Per doel worden in deze paragraaf de beste werkvormen besproken. 2.1 Leerlingen denken straks beter na over wat ze zeggen Mijn ervaring is dat leerlingen beter opletten op wat ze zeggen als er andere meeluisteren en commentaar kunnen geven op wat ze zeggen. Daarnaast is veel oefenen met goede argumenten verzinnen een goed hulpmiddel om leerlingen beter te laten nadenken. Ook ideeën op een rijtjes zetten en zo beter overzicht krijgen helpt bij het denken volgens Mirande, M.J.A. (1989) Studeren door schematiseren en Novak, J.D. (1984) Learning How to lear. Een werkvorm die aansluit bij het verzinnen van argumenten, is het in viertallen argumenten verzinnen. Deze werkvorm wordt in een aangepaste vorm in de tweede les gebruikt. Omdat dit op een schematische manier gebeurt kunnen de leerlingen ook de dingen beter op een rijtje zetten. Daarnaast wordt er video gebruikt om andere sprekers te beoordelen. Door naar andere te kijken leren de leerlingen erg veel over zichzelf. 2.2 Ze kunnen goede van slechts argumentatie onderscheiden (bij anderen en bij zichzelf) Mijn theorie is dat het mede door een gebrek aan de juiste kennis is dat leerlingen niet goed kunnen argumenteren. Door een les over drogredenen zou deze theorie kunnen worden aangevuld. Deze theorie krijgen ze in de vierde les. Na de theorie moet er geoefend worden met het herkennen van drogredenen. Hiervoor wordt er gebruikt gemaakt van de denken/delen methode. Op deze manier kunnen de leerlingen eerst zelf nadenken, waarna ze hun antwoorden bespreken. 2.3 Ze kennen en respecteren andere meningen dan die van henzelf. Doordat de leerlingen tijdens de hele lessenserie hun eigen mening moeten geven, verwacht ik dat ze meer vertrouwd raken met het hele idee van een mening geven. Ik gebruik hier geen aparte werkvorm voor. 3. De lessenserie In deze lessenserie zullen de klassen kennismaken met argumenten verzamelen, argumenten beoordelen, discussiëren en biologisch-ethische kwesties. Er wordt gebruik gemaakt van fragmenten van het jongerenlagerhuis. Deze fragmenten zullen gebruikt worden om tussen goed en slechte redenen te differentiëren. De docent en de leerlingen zullen daartoe samen aan de hand van de fragmenten tot een aantal regels komen. Later in de lessenserie wordt aan de hand van deze regels uitgelegd wat drogredenen zijn. 3

4 3. Klassen De lessenserie is bedoeld voor de tweede klassen havo/vwo. De keuze voor een tweede klas is tweeledig. Ten eerste heb ik deze klassen al sinds hun eerste jaar en kan ik hier goed mee werken. De andere klas die ik lesgeef is een 4 havo klas, maar deze klas heb ik pas net. Ten tweede vind ik dat er in de lagere klassen te weinig wordt gedaan met dit onderwerp. Dit terwijl het belangrijk is dat leerlingen in een vroeg stadium hun mening kunnen onderbouwen. De klassen waar ik de lessen ga uitvoeren zijn 2HVa met 24 leerlingen en 2HVb met 14 leerlingen. 2HVb is een sportklas en 2HVa bestaat uit regulieren leerlingen. Op basis van eerdere resultaten en ervaringen met deze klassen, verwacht ik verwacht een groot verschil in de resultaten. De kleinere klas is over het algemeen een stuk passiever en minder enthousiast. Ze stellen veel lagere eisen aan zichzelf dat de grotere klas doet. Voor dit ontwerp gaat het te ver om een uitgebreide vergelijking van beide klassen te maken naar aanleiding van het ontwerp. Omdat ik betere resultaten verwacht in de grotere klas, zal ik deze klas gebruiken als proefklas. De andere klas krijgt dezelfde lessenserie, maar deze resultaten zal ik niet meenemen in het ontwerp en het onderzoek. 4. Evaluatie instrument Wat ik bij dit ontwerp vooral wil meten is de mate waarin leerlingen in staat zijn goede en slechte argumenten te herkennen. Daarnaast wil ik weten of ze in staat zijn drogredenen te benoemen. Hierbij ga ik ervan uit dat drogredenen argumenten zijn die goed lijken, maar dat niet zijn. Methode: In de eerste les zullen de leerlingen in groepjes een discussie voeren over een vooraf gegeven biologische stelling. Het doel van deze les is het beginniveau vast stellen. Bij deze les hebben ze immers nog geen les gehad over argumenteren. Uit de aantekeningen, van de observerende leerlingen, kan worden opgemaakt wat voor argumenten de leerlingen nu gebruiken en hoeveel argumenten ze voor een bepaalde mening kunnen bedenken. In elke discussiegroep zit er per leerling die meedoet aan de discussie één leerling die observeert en opschrijft wat de leerling die discussieert te vertellen heeft. Hierbij moet de observant vooral opletten of er goede of slechte argumenten gegeven. De laatste les zal er precies hetzelfde uitzien als de eerste. Om te bepalen of de lessenserie een succes is geweest zullen de aantekeningen van de observanten van de eerste les vergeleken worden met de aantekeningen van de laatste les. Bekeken wordt hierbij of gesignaleerd wordt er bepaalde argumenten worden geven die niet helemaal kloppen. Het woord drogreden hoeft 4

5 hierbij natuurlijk niet genoemd te worden. Verder wordt er gekeken of er meer argumenten gebruikt worden na de lessenserie als voor de lessen serie en of de leerlingen beter op andere argumenten in gaan. De verbeteringen worden in een Excel-file verwerkt. Als de leerlingen na de lessenserie in staat zijn drogredenen te benoemen en vooruit zijn gegaan met het verzinnen van argumenten wordt de lessenserie als een succes beschouwd. 5. De lessenserie 5.1 Les 1 De oriëntatieles In groepjes met even aantallen wordt een discussie gevoerd over een vooraf gegeven stelling. De helft van een groepje zal over deze stelling discussiëren, terwijl de andere helft zal observeren en aantekeningen zal maken over wat er gezegd wordt. Elke leerling van de observerende helft let op één specifieke leerling. Na zeven minuten wordt er gewisseld. De observatoren discussiëren nu en de discussianten gaan observeren. Hierbij wordt een nieuwe stelling gebruikt. Na zeven minuten krijgen de leerlingen de gelegenheid om bij hun observatie aantekeningen te schrijven over wat ze vonden van bepaalde argumenten. Deze aantekeningen worden gebruikt voor de nulmeting bij de leerlingen. Naar aanleiding van de aantekeningen wordt bepaald hoe de rest van de lessen het best ingericht kan worden. Hierbij wordt gekeken naar wat de leerlingen al goed doen en waar ze extra hulp bij nodig hebben. Hierna wordt de klas in tweeën gesplitst. In een Lagerhuisopstelling wordt er met de hele klas gediscussieerd over een nieuw onderwerp. 5

6 Tijdindeling Activiteit tijd Groepjes maken 0-5 (O) In groepjes discussiëren stelling (VT) In groepjes discussiëren stelling Opmerkingen schrijven bij aantekeningen Klas in tweeën delen Discussie stelling 3 (Lagerhuis stijl) Afronden/ uitloop (R) Stellingen: 1) Alleen orgaandonoren hebben recht op donororganen 2) Mensen die roken hebben geen recht op medische hulp bij ziekte veroorzaakt door roken 3) Mannen moeten evenveel beslissingsrecht hebben als vrouwen bij abortus OIVTR Beginsituatie: Start van de lessenserie. Leerlingen geven in de regulieren lessen de indruk dat ze niet goed in staat zijn hun eigen ideeën en meningen te onderbouwen. Als er gevraagd wordt waarom ze iets denken geven ze antwoorden als: daarom, dat is toch zo en dat vind ik. Doelen les 1: - Inzicht krijgen in het beginniveau van de leerlingen voor er gestart wordt met de theorie. - Aantekeningen verkrijgen voor gebruik bij het meetinstrument - Door discussie de leerlingen enthousiasmeren voor de lessenserie O Korte uitleg over wat we gaan doen. Groepjes indelen I Niet aanwezig deze les VT Werkvorm zoals hierboven beschreven R Bespreking: Vonden ze het moeilijk om aantekeningen te maken? Eindsituatie: De observaties van de leerlingen zijn verzameld. De leerlingen hebben een zich bezig gehouden met argumenteren en hebben zin in de komende lessenserie. 5.2 Les 2 Argumenten verzamelen 6

7 - Inleiding over argumenteren en discussiëren. ( zie bijlage 1 ) - Werken in viertallen: Deel 1 Drie groepen met vier leerlingen bedenken vier argumenten vóór een biologische stelling. (individueel) Blaadjes worden doorgegeven naar links. Leerlingen voegen één argument dat ontbreekt toe. Blaadjes worden een stukje omgevouwen (nieuwe argument is niet meer te zien). Blaadjes worden weer doorgegeven. Cyclus herhaalt zich tot elke leerling zijn eigen blaadje weer terug heeft. Elke leerling heeft nu een blaadje met in het totaal zeven argumenten vóór de stelling. (methode Gee) Drie groepen met vier leerlingen bedenken vier argumenten tegen een biologische stelling. (individueel) Blaadjes worden doorgegeven naar links. Leerlingen voegen één argument dat ontbreekt toe. Blaadjes worden een stukje omgevouwen (nieuwe argument is niet meer te zien). Blaadjes worden weer doorgegeven. Cyclus herhaalt zich tot elke leerling zijn eigen blaadje weer terug heeft. Elke leerling heeft nu een blaadje met in het totaal zes argumenten tegen de stelling. (methode Gee) - Herschikking groepen: Deel 2 De leerlingen in elke groep krijgen een nummer van 1 t/m 4. Na het verzamelen van de argumenten gaan alle nummers 1 etc bij elkaar zitten. In de nieuw gevormde groepjes zitten nu drie leerlingen die argumenten vóór de stelling hebben en drie die argumenten tegen de stelling hebben. In dit groepje maken de leerlingen een argumentatieschema. (zie bijlage 2) Alle leerlingen hebben nu als het goed is alle argumenten vóór en alle argumenten tegen gezien. Per groep wordt er één argumentatieschema ingeleverd. Argumentatieschema Stellingen Voor Tegen Soort argument (zet een kruisje) Objectief (feiten/onderzoek) Subjectief (vermoeden)

8 Tijdsindeling Activiteit tijd Inleiding argumenten 0-15 (OI) Uitleg opdracht Groepjes maken Argumenten verzinnen (VT) Groepen herschikken Argumenten uitwisselen (R) Uitloop OIVTR Beginsituatie: De leerlingen geven geen goede argumenten voor hun mening. Ze zijn nog niet goed in staat om argumenten te verzinnen voor dingen waar ze het niet mee eens zijn. Als ze ergens vóór zijn, vinden ze het moeilijk om argumenten tegen te verzinnen. (blijkt uit de eerste les) Doelen: - Leerlingen denken beter na als het aankomt op argumentatie - Leerlingen zijn in staat argumenten te verzinnen voor dingen waar ze het eigenlijk niet mee eens zijn. O Een aantal argumenten van leerlingen uit les 1 bespreken. Waar ging het ook al weer over? I Informatie over argumenteren en discussiëren. VT Werkvorm zoals hierboven beschreven in deel 1 R Werkvorm zoals hierboven beschreven in deel 2 Eindsituatie: 8

9 De leerlingen hebben nagedacht over argumenten. Ze hebben de argumenten van anderen gezien en kunnen beoordelen. Ze zijn in staat om argumenten te verzinnen voor dingen waar ze het niet mee eens zijn. 5.3 Les 3 Leren beoordelen - Inleiding beoordeling. Wat zijn goede argumenten? - Video: Gezamenlijk wordt er een stukje van het jongeren lagerhuis bekeken. In een leergesprek met de hele groep proberen we de sprekers te beoordelen. Op het bord komen dingen die de leerlingen goed vinden en wat ze minder goed vonden. Samen met de docent komen de leerlingen tot algemene regels. Bij een nieuw stukje lagerhuis doen de leerlingen de beoordeling individueel. Ze letten hierbij vooral op de eerder genoemde regels Tijdsindeling Activiteit tijd Inleiding argumenten 0-15 Uitleg opdracht Video 1 bekijken Op het bord Algemene regels Video 2 bekijken Uitloop Lagerhuis ideeën Video 1: 22 nov 2004 Mogen scholen het merk Lonsdale verbieden? Video 2: 29 nov 2004 Thema AIDS 1 - Blote videoclips maken jongeren losbandig 2 Seksuele voorlichting hoort thuis op de basisschool OIVTR Beginsituatie: De leerlingen kunnen argumenten verzinnen voor dingen waar ze het mee eens zijn, maar ook voor dingen waar ze het niet mee eens zijn. 9

10 Ze kunnen nog niet goed beoordelen wat een goed argument is en wat niet. Ze zijn niet kritisch op zichzelf of op anderen. Ze kunnen niet goed onderwoorden brengen waarom ze het niet eens zijn met het argument van een ander. Verder dan steeds hun eigen argumenten herhalen komen ze eigenlijk niet Doelen: - Leerlingen kunnen beoordelen of een argument goed is of niet - Leerlingen zijn in staat argumenten te benoemen waarom ze een argument niet goed vinden I Informatie over wat goede argumenten zijn. O Stukje lagerhuis bekijken VT Gesprek met de leerlingen naar aanleiding van de video van het lagerhuis. Samen tot regels voor goede en slechte argumenten komen. VT Leerlingen beoordelen een nieuw fragment zelf Eindsituatie: Leerlingen kunnen argumenten verzinnen voor dingen waar ze het mee eens zijn en voor dingen waar ze het niet mee eens zijn. Daarnaast zijn ze in staat om te beoordelen of de gegeven argumenten goed zijn of niet en waarom dit zo is. 5.4 Les 4 Drogreden - Inleiding uitleg over drogredenen, aan de hand van wat er de vorige les op het bord was geschreven. - Oefenen met drogredenen. De leerlingen krijgen een stelling en verzinnen drie drogredenen voor of tegen de stelling. - Werken in tweetallen In tweetallen worden de gevonden voorbeelden besproken. Aan het eind van de bespreken hebben beide leerlingen zowel hun eigen voorbeelden als die van de ander opgeschreven. Vervolgens verzint het tweetal nog vijf goede argumenten. - Werken in viertallen Twee tweetallen gaan bij elkaar zitten. Het ene tweetal legt een argument voor aan het andere tweetal. Dit tweetal moet bedenken of het een drogreden is of niet. Als ze denken dat het een drogreden is moeten ze zeggen wat voor soort drogreden het is. 10

11 Na elk argument wisselt het tweetal dat vraagt en het tweetal dat antwoord. Tijdsindeling Activiteit tijd Inleiding drogredenen 0-10 Uitleg opdracht Individueel drogredenen verzinnen Werken in tweetallen Werken in viertallen Uitloop OIVTR Beginsituatie: Leerlingen kunnen argumenten verzinnen voor dingen waar ze het mee eens zijn en voor dingen waar ze het niet mee eens zijn. Daarnaast zijn ze in staat om te beoordelen of de gegeven argumenten goed zijn of niet en waarom dit zo is. Ze weten nog niet wat drogeredenen zijn en kunnen die dus ook nog niet benoemen. Doelen: - Leerlingen weten wat drogredenen zijn - Leerlingen kunnen de slechte argumenten van les 3 verdelen onder de verschillende drogredenen - Leerlingen zijn in staat in een discussie drogredenen te benoemen I Informatie over wat drogredenen zijn. T De slechte argumenten van les 3 op het bird verdelen onder de verschillende drogereden VT Werkvorm zoals beschreven hier boven R Niet duidelijk aanwezig in deze les. De reflectie vindt wel in zekere vorm plaats in de groepjes van vier als er gezegd moet worden wat wel en wat geen drogreden is. Eindsituatie: Leerlingen kunnen argumenten verzinnen voor dingen waar ze het mee eens zijn en voor dingen waar ze het niet mee eens zijn. Ze zijn in staat om te beoordelen of de gegeven argumenten goed zijn en welke argumenten drogredenen zijn. Daarnaast kunnen ze verschillende drogredenen benoemen. 11

12 5.5 Les 5 Afsluiting Deze les begint met een algemene reflectie op de afgelopen lessen. Wat vonden ze leuk, en wat was moeilijk en/of niet leuk. De rest van de les is hetzelfde als de eerste les. De aantekeningen die voortkomen uit deze les zullen vergeleken worden met de aantekeningen van de eerste les De laatste vijf minuten van de les zullen gebruikt worden voor een bespreking van de lessenserie. OIVTR Beginsituatie: Leerlingen kunnen argumenten verzinnen voor dingen waar ze het mee eens zijn en voor dingen waar ze het niet mee eens zijn. Ze zijn in staat om te beoordelen of de gegeven argumenten goed zijn en welke argumenten drogredenen zijn. Daarnaast kunnen ze verschillende drogredenen benoemen. Er is nog niet bekend of ze deze theorie ook om kunnen zetten in aantekeningen bij observaties. Wat ze van de lessen vonden hebben ze tijdens de lessenreeks wel laten merken, maar het is nog niet expliciet uitgesproken. Doelen: - Er achter komen of de leerlingen de opgedane theorie kunnen omzetten in aantekeningen bij observaties - Het verkrijgen van materiaal dat vergeleken kan worden met de begin situatie - Ontdekken wat de leerlingen van de lessen hebben gevonden R Wat vonden de leerlingen van de lessenserie. Wat was lastig en wat niet? O Korte uitleg over wat we gaan doen. Groepjes indelen I Niet aanwezig deze les VT Werkvorm zoals hierboven beschreven R Bespreking: Vonden ze het makkelijker om aantekeningen te maken dan de eerste keer? Eindsituatie: 12

13 Leerlingen kunnen argumenten verzinnen voor dingen waar ze het mee eens zijn en voor dingen waar ze het niet mee eens zijn. Ze zijn in staat om te beoordelen of de gegeven argumenten goed zijn en welke argumenten drogredenen zijn. Daarnaast kunnen ze verschillende drogredenen benoemen. Er is informatie verzameld over hoe de leerlingen de lessen vonden en of ze er iets aan hadden. De aantekeningen die zijn gemaakt, kunnen gebruikt worden bij het beoordelen van de lessenserie. 6. Beoordeling Gedurende de lessenserie stellen de leerlingen een map samen. Hierin komen alle producten en aantekeningen die ze in de loop van de lessenserie hebben gemaakt. Naar aanleiding van deze map zullen ze beoordeelt worden. Aan het eind van de lessen moet het volgende in ieder geval in de map zitten: 1. Observaties uit les 1 (worden ingeleverd en gekopieerd voor de docent) 2. Blaadjes met argumenten uit les 2 3. Argumentatieschema uit les 2 ( docent kopieert de schema s voor alle leden van de groep 4. Opmerkingen over video 1 uit les 3 5. Alles wat op het bord komt in les 3 6. Samengestelde algemene regels uit les 3 7. Eigen opmerkingen video 2 uit les 3 8. Theorie over drogredenen ( leerlingen krijgen een blaadje met de verschillende drogredenen, zelf maken ze hier nog aantekeningen bij) 9. Half a4tje geschreven over wat ze vonden van de lessenserie en wat ze ervan geleerd hebben. 13

14 7. Evaluatie Wat ik bij dit ontwerp vooral wilde meten is de mate waarin leerlingen in staat zijn goede en slechte argumenten te herkennen. Daarnaast wilde ik weten of ze in staat waren drogredenen te benoemen. Methode: In de eerste les hebben de leerlingen in groepjes een discussie gevoerd over een vooraf gegeven biologische stelling. Het doel van deze les was het beginniveau vast stellen. Bij deze les hadden ze immers nog geen les gehad over argumenteren. Elke leerling had een observator bij zich zitten die aantekeningen maakte over wat er gezegd werd. Uit de aantekeningen, van de observerende leerlingen, kon worden opgemaakt wat voor argumenten de leerlingen op dat moment gebruikte en hoeveel argumenten ze voor een bepaalde mening konden bedenken. De observerende leerlingen kregen de opdracht om vooral te letten op de kwaliteit van de argumenten. Vonden ze zelf dat het goede argumenten waren of niet? De laatste les zag er hetzelfde uit als de eerste. Om te bepalen of de lessenserie een succes was geweest heb ik de aantekeningen van de observanten van de eerste les vergeleken met de aantekeningen van de laatste les. Hierbij heb ik gekeken of verkeerde argumenten ook werkelijk gesignaleerd worden en of de leerlingen na de lessenserie beter zijn geworden in dit signaleren. Daarnaast heb ik gekeken of de leerlingen na de lessenserie instaat waren meer argumenten te verzinnen dan ervoor. Omdat in de lessenserie ook het begrip drogreden is uitgelegd, heb ik gekeken of de leerlingen in de laatste les instaat waren om drogredenen te benoemen. Na deze lessenserie hebben de leerlingen zelf een evaluatieformulier ingevuld. Voor dit invullen heb ik ze gezegd dat vooral het beargumenteren van hun mening van groot belang was voor hun cijfer. 14

15 7.1 Resultaten evaluatie-instrument Bij het bekijken van de resultaten heb ik geturfd hoeveel argumenten er gegeven zijn door de leerling die geobserveerd werd. Daarnaast heb ik de gegeven hoe vaak de observerende leerling een argument heeft beoordeeld op kwaliteit. a aantal gegeven argumenten b kwaliteit argument benoemd c drogreden benoemd voor na leerling a b a b c totaal Alhoewel ik het idee heb dat de lessenserie goed ging is het resultaat een beetje teleurstellend. Er zijn erg weinig leerlingen die de kwaliteit van de argumenten hebben beoordeeld. Dit terwijl ik zowel in de les voor de lessenserie als de les erna heb gezegd dat het belangrijk was om te doen. Als ik puur naar de getallen hierboven kijk is te zien dat er in de les na de lessenserie meer argumenten werden bedacht dan in de les ervoor. Ook werd er vaker commentaar gegeven over de kwaliteit van de argumenten. Achteraf bekeken was het evaluatie instrument waarschijnlijk niet helemaal geschikt om de lessenserie te beoordelen. Hier zijn verschillende redenen voor. 15

16 1. De stelling die verdedigd moest worden was is de eerste les anders dan in de laatste les. Het zou dus kunnen dat de leerlingen meer argumenten konden verzinnen in de laatste les omdat er onderwerp ze meer aansprak. 2. Het was erg lastig voor de leerlingen om naar de discussie te luisteren en tegelijkertijd aantekeningen te maken. Vooral de kwaliteit beoordelen schoot er naar mij idee dan bij in. 3. Niet alle leerlingen vinden het even leuk om hun mening te geven. Het niet geven van een argument kan dan ook iets met verlegenheid te maken hebben, in plaats van met onkunde. 7.2 Resultaten evaluatie Naast het hierboven beschreven evaluatie-instrument heb ik de klas ook gevraagd zelf een evaluatie in te vullen. Hiervoor moesten ze vier vragen beantwoorden en hun antwoorden goed beargumenteren. Vragen: 1. Wat heb je geleerd? 2. Wat vond je er leuk aan? 3. Wat vond je er niet zo leuk aan? 4. Wat zijn jouw tips voor als we dit nog een keer gaan doen? Hieronder zal ik per vraag een overzicht geven van de antwoorden. Vraag 1. Wat heb je geleerd van deze lessen? Hoe je goed kunt beargumenteren door drogreden te bestuderen Dat je duidelijke argumenten moet hebben als je een discussie wilt winnen Wat drogredenen zijn Argumenten bedenken Wat goede en wat slechte argumenten zijn Hoe je moet discussiëren Ik kon niet goed argumenteren en ik heb er veel van geleerd. Drogredenen Ik gaf niet vaak een argument en dat kan ik nu wel Betere argumenten verzinnen Drogredenen te herkennen Ik kan nu sneller een argument verzinnen, omdat ik beter door denk Niet iedereen denkt hetzelfde over een onderwerp Vraag 2. Wat vond je er leuk aan? Het discussiëren, omdat ik graag mijn mening laat horen. Het heeft met mijn toekomstige werk te maken advocaat Alles, ik vond het leerzaam 16

17 Het samenwerken in een groepje Dat je heel veel dingen leert Dat je leert hoe je je mening moet uiten De drogredenen te horen en verzinnen Alles, het was goed uitgelegd door mevr. Kompier De stukjes van het lagerhuis bekijken Het discussiëren In groepjes discussiëren Je hoort steeds betere argumenten Op het laatst werd er erg goed gediscussieerd Het lagerhuis kijken Vraag 3. Wat vond je er niet zo leuk aan? Niks Dat je soms niet zelf mocht bepalen of je voor of tegen was Niet zelf bepalen of je voor of tegen was Niks De argumenten verzinnen vond ik moeilijk Eigenlijk vindt ik argumenteren niet zo leuk, maar door de manier waarop we het gedaan hebben was het wel weer leuk. Soms ging het te lang over hetzelfde Dat het nu alweer afgelopen is Ik vond het jammer dat alles heel snel moest Als iedereen het met elkaar eens was er niks meer om over te praten Argumenteren is niet mijn ding Vraag 4. Wat zijn jouw tips voor als we dit nog een keer gaan doen? Geen tips, ik vond het op deze manier goed gaan Dat je zelf mag bepalen of je voor of tegen bent Geen tips Meer met de hele klas over een stelling praten In groepjes zelf stellingen bedenken. Dan de stellingen uitwisselen met andere groepjes. Het andere groepje schrijft op wat ze er overdenken en dan krijgt het eerste groepje het blaadje weer terug en kan hier weer over praten. Meer verschillende opdrachten doen, want ze leken allemaal op elkaar Meer praktijk oefeningen Kleinere groepjes Minder lang één onderwerp Af en toe hadden we wat meer tijd nodig Meer lessen aan argumenteren besteden Meer informatie geven bij de drogredenen, dit was wel moeilijk Meer filmpjes Meer tijd om alles te bespreken 17

18 Als hetzelfde antwoord meerdere keren is gegeven staat dit er niet elke keer bij. Uit de antwoorden blijkt dat de lessen goed zijn ontvangen. Sommige leerlingen vonden het minder leuk, maar het grootste gedeelte vond het erg interessant er leerzaam. Achteraf gezien is dit waarschijnlijk een betere manier om de lessenserie te beoordelen. Om het objectiever te kunnen beoordelen zou het dan misschien wel beter zijn om een andere vragenlijst te maken. Misschien een vragenlijst waar in ze moeten aangeven in hoever ze het met bepaalde uitspraken eens zijn. Bijvoorbeeld: ik vond het erg leuk of ik zou het nog wel een keer willen doen. Op die manier zijn de antwoorden beter te beoordelen. De tip die de leerlingen gaven zijn zeker te gebruiken. Ze hadden graag meer tijd gewild en dat ben ik met ze eens. Omdat het aantal lessen in de serie beperkt was en er ook niet meer lessen aan iets anders dan echt biologie besteed konden worden, ging het soms een beetje snel. Zeker voor het onderwerp drogredenen was meer tijd nodig. Het is een lastig begrip en het is moeilijk om er een goede oefening bij te verzinnen. Uit de opmerkingen van de leerlingen blijkt dat ze vooral het lagerhuis erg leuk en nuttig vonden. De volgende keer zou ik waarschijnlijk nog een extra aflevering uitzoeken waar veel drogredenen in voorkomen. De leerlingen moeten deze drogredenen zijn zelf benoemen. Een andere opmerking was dat ze het liever iets praktijk gerichter wilde. Dit is helemaal lastig te realiseren. Een optie is om in de vorm van rollenspellen enkele praktijk voorbeelden te oefenen. Het rollenspel kan dan achteraf bespreken worden met de hele klas. Dit zorgt er tevens voor dat er een nieuwe werkvorm in het geheel komt. 7.3 Doelen Voorafgaand aan de lessenserie heb ik doelen beschreven. Deze waren: - leerlingen denken straks beter na over wat ze zeggen; - ze kunnen goede van slechts argumentatie onderscheiden (bij anderen en bij zichzelf); - ze kennen en respecteren andere meningen dan die van henzelf. Uit de opmerkingen van de leerlingen in het evaluatieformulier is te zien dat deze doelen in ieder geval voor een aantal leerlingen gehaald zijn. Als opmerking bij vraag 1, wat heb je geleerd, geven 18 van de 24 leerlingen als antwoord: wat slechte en wat goede argumenten zijn. Daarnaast schrijft een derde van de leerlingen dat ze geleerd hebben dat niet iedereen hetzelfde denkt over dingen. Twee leerlingen schrijven dat ze nu beter nadenken voor ze iets zeggen. Omdat het evaluatieformulier eigenlijk te vrijblijvend was, zeggen deze antwoorden niet alles. Het is best mogelijk dat nog veel meer leerlingen beter gaan nadenken, maar dat het niet bij ze is opgekomen om dit op te schrijven. Ook in dit geval had de andere vorm van evaluatie, zoals de vragenlijst die hierboven ook al is beschreven, beter zijn geweest. In die vragenlijst hadden opmerkingen kunnen staan die rechtstreeks naar de doelen verwezen, bijvoorbeeld ik ga straks beter nadenken voor ik iets zeg in een discussie. 7.4 De klassen In het ontwerpplan schreef ik dat ik verwachtte dat er een groot verschil zou zijn in resultaat tussen de twee klassen waarin ik de lessenserie ging uitvoeren. Achteraf is dit verschil veel 18

19 minder groot dat gedacht. De leerlingen reageerde enthousiast en ze vonden erg leuk. Ook deden ze veel beter mee dan bij de regulieren lessen. Ik heb nagedacht waar dit aan zou kunnen liggen. Het is mogelijk dat ik, doordat het mijn eigen ontwerp was, enthousiaster les gaf dan ik anders doe. Ik merkt ook bij de biologielessen dat ze goed reageren als ik een onderwerp behandel dat ik zelf erg leuk vind. Het is dus mogelijk dat ze mijn enthousiasme beter oppikken dan ik dacht. Dit betekent dat ik hier meer rekening mee moet gaan houden. Deze lessenserie kenmerkt zich daarnaast door het gebruik van heel veel werkvormen en niet zo veel theorie. Dit zou een andere reden kunnen zijn waarom de, normaal redelijk passieve, klas nu juist goed mee deed. Het is erg goed om dit te weten. In de komende lessen wil ik ook gaan uitproberen of dit inderdaad het geval is. Ik zal wat meer werkvormen in mijn les inbouwen en kijken hoe ze daar op reageren. 7.5 Anders dan gedacht Tijdens de eerste les van de serie moesten de leerlingen zelf argumenten gaan bedenken voor en tegen een bepaalde stelling. Tijdens het bedenken van de stellingen merkte ik dat voor een aantal leerlingen een bepaald begrip niet helemaal duidelijk was. Hierdoor waren de leerlingen het niet helemaal met elkaar eens. Aan het eind van de les besloot ik hier nog wat mee te doen in een kringgesprek. Ik vroeg de klas of ze eigenlijk wel wisten wat het syndroom van down precies inhield. Hier kwamen erg verschillende reacties op. Toen ik ze vertelde dat syndroom van down in heel veel verschillende mate voorkomt en dat echt niet elk kind dat dit heeft alleen maar in een rolstoel zat, keken ze een beetje verbaasd. Ik vroeg de klas of er nu misschien een aantal argumenten waren die ze net verzonnen hadden, maar nu ze dit wisten niet meer helemaal klopte. Hier reageerde ze bevestigend op. Daarna vroeg of ze nu konden bedenken wat heel erg belangrijk is als je een discussie gaat voeren. Na een beetje sturen zeiden ze zelf dat het belangrijk was om te weten waar je het eigenlijk over hebt. Hier voegde ik aan toe dat het daarnaast ook belangrijk is dat jij en de gesprekspartner het over hetzelfde hebben. Dit was niet iets wat ik vooraf had bedacht. Toen ik de stelling bedacht had ik er ook geen rekening meegehouden dat ze niet zo heel goed wisten wat het syndroom precies inhield. Achteraf gezien zou je kunnen zeggen dat ik het beter had moeten inleiden. Door dit niet te doen en de leerlingen er later zelf achter te laten komen dat het belangrijk is om te weten waar je over praat, is er ook een duidelijke leeropbrengst. Dit was dus niet helemaal gegaan zoals gepland, maar het was voor de leerlingen niet minder leerzaam. Volgende keer doe ik het waarschijnlijk zelf bewust op deze manier. 7.6 Aanpassingen Natuurlijk is het lesplan nog lang niet ideaal. Hieronder de dingen die ik de volgende keer waarschijnlijk anders doe. Indien mogelijk qua planning zou ik meer lessen besteden aan het argumenteren. Helaas is de opbrengst voor biologie niet heel erg groot. De school is bezig met een workshop debatteren voor de hogere klassen. Het is misschien mogelijk om te kijken of deze lessenserie daar een onderdeel van kan worden. Omdat de leerlingen hebben aangegeven meer in de praktijk te willen oefenen zou ik de volgende keer een aantal rollenspellen aan het programma toevoegen. 19

20 De drogredenen kunnen de volgende keer geoefend worden door naar het lagerhuis te kijken. Het evaluatieformulier moet aangepast worden om tot een betrouwbaardere evaluatie te komen. Hoewel ik betwijfel of ik bij elke lessenserie die ik ontwikkel ook een evaluatieinstrument zou gebruiken, zou evaluatie-instrument in dit ontwerp aangepast moeten worden. De vergelijking van de observaties voor en na de lessenserie is geen betrouwbare meting. Om te kijken of het ontwerp aanslaat bij de leerlingen is een vragenlijst een goed idee. Om te kijken of het echt goed gaat zou een rollenspel voor de lessenserie en één na de lessenserie een idee zijn. Dit is echter erg tijd intensief. De docent zou dan elke leerlingen bezig moeten zien in een rollenspel. In een kleine klas is dit waarschijnlijk wel te doen en zorgt het voor betere resultaten. Om de leerlingen extra te stimuleren om mee te doen, kregen ze een cijfer voor hun werk in het boekjes. Achteraf bleek dit heel erg lastig te beoordelen. Uiteindelijk heb ik besloten dat iedereen een zeven kreeg. Als het bovengemiddeld was kregen ze een acht en als het onder gemiddeld was een zes. Dit vind ik echter geen ideale manier van beoordelen. De volgende keer zou ik deze lessenserie misschien niet mee beoordelen of een andere manier verzinnen om er een cijfer aan te koppelen. Ik ben hier echter nog niet helemaal uit. 7.7 Conclusie Over het algemeen is het ontwerp goed ontvangen door de leerlingen. Uit hun opmerkingen op het evaluatieformulier blijkt dat ze er van geleerd hebben. Het evaluatie-instrument werkt daar in tegen een stuk minder goed dan verwacht. Ik heb er geen rekening meegehouden dat op deze manier niet alleen de argumenteren getest werd, maar ook hun kunde om te schrijven en te luisteren tegelijk. Daarnaast werd er ook van de leerlingen verwacht dat ze uitgebreid opschreven wat ze van de argumenten vonden. Hier hebben ze niet genoeg tijd voor gehad. Dit is iets waar ik de volgende keer absoluut rekening mee moet houden. Ik heb het erg leuk gevonden om de lessenserie te ontwikkelen en uit te voeren. Ik ben hiermee in ieder geval gestimuleerd om nog een keer een lessenserie te ontwikkelen. De volgende serie zal dan wel meer lesinhoudelijk zijn, omdat het dan minder ten kosten van de biologielessen gaat. Het is jammer dat we als docent niet meer tijd hebben om zelf lessen te ontwikkelen. De tijd die je hieraan besteed is veelal eigen tijd. Daarnaast moet je vaak ver vooruit kijken als je een lessenserie wilt maken. Dit ontwikkelen is iets wat tijd kost. Als je er pas mee begint als je het onderwerp al aan het behandelen bent is het vaak te laat. Gelukkig kan je het dan altijd nog voor het jaar daarna gebruiken. Voor mij persoonlijk is het ontwerpen erg waardevol geweest. Omdat mijn leestijl duidelijk doener is, zal ik niet snel zelf op deze manier te werk gaan. Vooral het schrijven van het ontwerp plan vond ik erg vermoeiend. Ik heb er echter wel heel veel van geleerd. Ik begin ook het nut van deze aanpak beter in te zien. Ik zal zeer waarschijnlijk nooit zoveel tijd in een plan van aanpak steken als een denker, maar ik zal ook niet helemaal onbezonnen te werk gaan. Volgens Kolb is de leercyclus het best te doorlopen als aan alle aspecten aandacht wordt besteed. Door ook eens te beginnen met de theorie en een goed plan, heb ik gewerkt aan dat deel van de leercyclus. 20

21 8. Literatuur - Drs.Yolanda Mante (2006) Strategisch debatteren. Handleiding en spelregels. Geraadpleegd 3 november 2007, via - VARA (2004) Mogen scholen het merk Lonsdale verbieden? Geraadpleegd 3 november 2007, via - VARA (2004) Blote videoclips maken jongeren losbandig? Geraadpleegd 3 november 2007, via - Mirande, M.J.A. (1989) Studeren door schematiseren. Muiderberg: Coutinho - Novak, J.D. (1984) Learning How to Learn. New York: Cambridge University Press 9. Bijlage 9.1 Bijlage 1 - Theorie Wat is een argument? Een argument is een onderdeel van een redenering. Een redenering bestaat uit een standpunt, gesteund door een argument en een rechtvaardiging. - een standpunt = een mening of conclusie, bijvoorbeeld: Hoofddoekjes in de klas moeten verboden worden. - een argument = een reden voor de mening. Bijvoorbeeld Omdat hoofddoekjes zorgen voor onderscheid tussen leerlingen. - en een rechtvaardiging = de link tussen argument en standpunt. In dit geval: zaken die onderscheid maken tussen leerlingen, moeten verboden worden. De rechtvaardiging wordt in een redenering vaak verzwegen, omdat deze omdat deze door de luisteraar zelf kan worden afgeleid. Een argument is dus een reden voor een mening die je hebt, en die je wilt verdedigen. Waarom heb je een bepaalde mening? Waarom zouden anderen die ook moeten hebben? Een argument weerleggen Als je een argument van iemand anders onderuit wilt halen kun je dat op verschillende manieren doen, nl: 1. Door de waarheid/juistheid van een argument aan te vallen. Bijvoorbeeld: Hoofddoekjes zorgen helemaal niet voor onderscheid, want 2. Door de rechtvaardiging ofwel de link tussen het standpunt en het argument aan te vallen (die al dan niet verzwegen is). Bijvoorbeeld: Niet alles dat leerlingen onderscheidt moet meteen verboden worden; er moet ook ruimte zijn voor verschillen 3. Door er een standpunt (plus argumentatie!) tegenover te plaatsen Hier val je niet het argument aan of de rechtvaardiging, maar het standpunt. Je wilt namelijk aantonen dat er een beter standpunt mogelijk is, dat zich niet verdraagt met het aangevallen standpunt. 21

22 Bijvoorbeeld: Hoofddoekjes dragen op school is nog altijd beter, dan dat de meisjes thuis problemen krijgen omdat ze geen hoofddoekje mogen dragen. 9.2 Bijlage 2 Drogredenen Een drogreden is een argumentatie die correct lijkt, maar het niet is. Het bijzondere aan drogredenen is dat je ook zonder ze te kennen meestal al aanvoelt dat er in het gegeven argument iets niet helemaal in de haak is. Door de drogredenen te kennen en te benoemen wordt het eenvoudiger precies aan te geven wat er dan wel niet klopt. Zo kun je de onjuiste argumentatie van je tegenstander gemakkelijk ontkrachten. Hieronder vind je een lijst met de meest voorkomende drogredenen en hun - veelal Latijnse - benaming. 1. Argumentum ad hominem (de persoonlijke aanval): hierbij wordt op de man gespeeld in plaats van op het ter discussie staande standpunt of argument. Men spreekt twijfel uit over kennis, intelligentie, karakter of goede trouw van tegenpartij. Ook worden motieven van de ander verdacht gemaakt. Bijvoorbeeld: "iedereen behalve mijn tegenstander weet " of "wat kan mijn tegenstander als student nou weten van...?" 2. Het hellend vlak (the slippery slope): hierbij wordt ten onrechte gesuggereerd dat een maatregel van kwaad tot erger leidt. Bijvoorbeeld: "als we vandaag de viagra-pil in het ziekenfondspakket plaatsen, gaan we morgen BMW's vergoeden!" 3. Drogreden van de verkeerde tegenstelling (vals dilemma): er worden twee tegengestelde opties gesuggereerd (waar er nog veel meer zijn). Bijvoorbeeld: "wat heb je liever in het ziekenfonds: viagrapillen voor macho's of thuiszorg voor oude omaatjes?" 4. Argumentum ad populum (populistische drogreden): hierbij wordt de mening van anderen als enige bewijsvoering aangebracht. Bijvoorbeeld: "iedereen is het er over eens dat..." of "duizenden lezers staan achter de denkbeelden van X, dus..." 5. Bevestigen van de consequens: de relatie tussen twee zaken wordt omgedraaid in een als... dan-redenering. Bijvoorbeeld: 1 - Als een middel helpt, dan zit het in het ziekenfonds. 2 - Het middel zit in het ziekenfonds (correcte argumenten). 3 - Dus het middel helpt (incorrecte conclusie). 6. Argumentum ad verecundiam (autoriteitsdrogreden; verecundia = bescheidenheid): hierbij wordt ten onrechte de eigen of iemand anders autoriteit aangehaald om een standpunt te ondersteunen. Bijvoorbeeld: "Als Veldman zegt dat het zo is, dan zal ze wel gelijk hebben: ze is tenslotte professor". 7. Post hoc ergo propter hoc (onjuiste oorzaak-gevolgrelatie): hierbij wordt er al te makkelijk van uitgegaan dat als een verschijnsel na een ander verschijnsel optreedt, het eerste verschijnsel de oorzaak is van de tweede. Bijvoorbeeld: "Het invoeren van het alcoholverbod tijdens koniginnenacht was succesvol, want er zijn dit jaar aanzienlijk minder ordeverstoringen geweest". (Terwijl bijvoorbeeld het feit dat het een zeer koude nacht was een meer voor de handliggende verklaring zou zijn.) 22

23 8. Secundum quid (drogreden van de overhaaste generalisatie). Op grond van slechts een enkel voorbeeld wordt een algemene conclusie aangenomen. "Frankrijk is een onveilig vakantieland, want Karel is daar vorig jaar beroofd". 23