Origineel, afwijkend zeer muzikaal. tested VANDERSTEEN 3A SIGNATURE LUIDSPREKERS

Transcriptie

1 VANDERSTEEN 3A SIGNATURE LUIDSPREKERS & Origineel, afwijkend zeer muzikaal 25 Net als de mode-industrie volgt ook de audio scène een met de jaren variërend smaakpatroon. Waren het in de zeventiger en tachtiger jaren vaak nog rijk en volbloedig klinkende systemen die doorgaans een prettige warme kleuring combineerden met een relatief beperkte resolutie en verfi jning. De laatste tien jaar zijn deze eigenschappen steeds meer verschoven richting detail, helderheid, lucht en een dunner en slanker geluid. Een en ander vaak mede samenvallend met de alsmaar kleiner en slanker wordende luidsprekersystemen. Het interessante van dit soort veranderingen vind ik dat ze wereldwijd vaak totaal niet synchroon lopen. En met name met deze laatste gedachte word ik letterlijk geconfronteerd wanneer ik kennismaak met de hoofdrolspelers van deze test, de Vandersteen 3A Signature luidsprekers. Amerikanen met een missie. NEXT

2 26 Vandersteen Audio is 33 jaar geleden opgericht door eigenaar en hoofdontwerper Richard Vandersteen en behoort tot de vooraanstaande Amerikaanse luidsprekerfabrikanten. Waar echter veel ondernemingen toch min of meer trendvolgers zijn, is Vandersteen heel duidelijk een pionier en trendsetter met een heel duidelijke eigen visie. Een van de weinige overeenkomsten met de meeste andere fabrikanten is dat ook bij Vandersteen gebruik wordt gemaakt van dynamische luidsprekereenheden. Voor de rest is eigenlijk bijna alles anders. Als ik in een notendop de hoofdkenmerken van dit illustere merk opnoem, zijn dat enerzijds het zo veel mogelijk minimaliseren van ongewenste diffractie van de behuizing of kast, het ontwerpen van geheel eigen luidsprekerunits en verder het zo veel mogelijk werken met eenvoudige 1 e orde fi lters waardoor zo min mogelijk tijd- en faseverschuivingen ontstaan. Het minimaliseren van externe en interne diffractie is zo belangrijk omdat dit feitelijk niets anders is als 100% ongewenste vervorming. Hoe meer je hiervan kunt voorkomen of verwijderen, hoe beter de luidspreker zal kunnen klinken. De keuze voor uitsluitend 1 e order fi lters kwam al in de jaren zeventig bijna per ongeluk aan het licht, toen tijdens een sessie met een volledig vrij opgehangen hogetonenluidspreker bleek dat de sonische signatuur volledig veranderde bij gebruik van een 2 e of 3 e order fi lter. De weergave werd meer geknepen en geaccentueerd, terwijl de 1 e orde fi ltering het signaal naturel liet klinken. Deze onderzoeken werden overigens uitgevoerd met eigengemaakte opnamen in een directe vergelijking. Het Vandersteen luidsprekergamma is zeker voor de grote van de onderneming best uitgebreid te noemen. Naast zes vloerstaande modellen zijn er ook verschillende modellen voor meerkanaals en muurtoepassingen. Een tweetal subwoofers completeert tenslotte het assortiment. voor Europese maatstaven een behoorlijk uit de kluiten gewassen luidspreker. Sterk afwijkend is vooral de geringe 26 cm diepte. Een maat die de luidsprekers meteen al een afwijkend aanzien geeft. Het gewicht is met 45 kilo per stuk, aanzienlijk meer dan ik mede door de deels open constructie in eerste instantie had verwacht. Qua vormgeving lijkt de 3A Signature met zijn in meerdere houttinten verkrijgbare gefi neerde MDF onder en boven paneel en stoffen kous, veel meer op producten als bijvoorbeeld de MOA The Pilar en de oudere Impulse luidsprekers uit de 80er en 90er jaren dan op de vaak hoogglans gepolitoerde modellen van tegenwoordig. Toch is deze kous in dit geval geen verhulling van een vaak onbehandelde en dus goedkoper te vervaardigen MDF kastconstructie, maar zorgt in dit geval enkel voor een strakkere vormgeving. Onder het doek bevindt zich namelijk een 4-weg systeem waarbij iedere eenheid zich in een maximaal geoptimaliseerde en verspringende behuizing bevind. De baffl es rond iedere eenheid zijn hierbij zo klein als mogelijk gehouden. Allemaal 3A Signature De hier geteste Vandersteen 3A Signature is het middelste model van de reeks vloerstaande systemen en is met zijn 121 cm hoogte en 40,6 cm breedte,

3 met het doel ongewenste diffractie en kleuring zoveel mogelijk te voorkomen en het tijd- en fasegedrag te optimaliseren. Zonder de beschermende kous wordt meteen duidelijk hoeveel moeite Vandersteen zich heeft getroost om zijn idealen te verwezenlijken. Want niet alleen is de behuizing geoptimaliseerd, ook zijn de luidsprekereenheden onder nauwkeurig onderzochte hoeken geplaatst en in veel gevallen custom made ontworpen of in eigen beheer aangepast. Zelfs in het bovenpaneel is een grote met stof beklede uitsparing gemaakt om de constructie maar zo veel mogelijk open voor geluid te houden. Voor het hoog (5 khz - 30 khz) wordt een aluminium dome van 2,54 cm diameter toegepast. Het middengebied (600 Hz - 5 khz) wordt verzorgd door een 11,5 cm conuseenheid met polyester conus, gegoten frame en gestroomlijnde magneet en ook de 20,3 cm lange slag woofer (35 Hz Hz) bezit een polyester conus, gegoten frame en is voorzien van een dubbel-laags spreekspoel. Het 25,4 cm grote lange slag membraan voor het diepste laag (26 Hz - 35 Hz), is tenslotte voorzien van een ultra stijve, bijna volledig vlakke en kritisch gedempte aluminium conus en voorzien van een vier-laags spreekspoel. De opgegeven impedantie van de Vandersteen 3A Signature is nominaal 6 Ohm met een minimum rond de 4 Ohm. Het rendement ligt met 87 db/2,83 volt op 1 meter en dat is net onder het tegenwoordig gebruikelijke gemiddelde. Het opgegeven frequentiebereik is met zijn 26 Hz tot 30 khz binnen 3 db bijzonder ruim en breedbandig te noemen, waarbij het systeem volgens opgave zelfs tussen 30 Hz en 22 khz bij 1,5 db recht zou lopen! Opmerkelijk goed. De 3A Signature is voorzien van een bi-wiring of bi-amping optie welke doormiddel van een dubbelpaar schroefaansluitingen kan worden aangesloten en halverwege de hoge behuizing is gesitueerd. Door deze eigenzinnige oplossing zijn de luidsprekers echter wel alleen maar geschikt voor spades en dus geen banaanstekkers of blanke draad. Wat mij betreft is dit een serieus aandachtspunt en duidelijk voor verbetering vatbaar. Naast de aansluitingen bevinden zich een tweetal contour regelaars die zowel het hoog als middengebied + en - 3 db kunnen versterken of verzwakken. Volgens de fabrikant kunnen deze subtiele correcties een bijdrage leveren bij een te gedempte of juist overbriljante kamerakoestiek. De regelaars beïnvloeden verder niet de detaillering, beeldvorming of het fasegedrag, wat komt omdat ze volgens de fabrikant op doordachte wijze in het fi lterontwerp zijn geïmplementeerd. Visueel niet mooi om te zien maar wel uitermate effectief en extreem solide vervaardigd, is de lage Sound Anchors standaard die bij iedere 3A Signature in het basispakket wordt meegeleverd. Op deze van zeer solide vierkante en gepoedercoate profi elen vervaardigde standaard, kunnen de luidsprekers zowel aan de achter- als onderzijde, muurvast worden verankerd. Doordat de standaards vooral in de diepte fors groter is als de luidsprekers zelf, ontstaat een veel grotere stabiliteit. Het geheel is verder voorzien van een drietal vervaarlijk scherpe en grote spikes en een hele berg tussenringen. Gezamenlijk kunnen daarmee NEXT 27

4 28 niet alleen beide luidsprekers mooi waterpas worden opgesteld, maar ontstaat ook de belangrijke mogelijkheid om de juiste hellingshoek ten opzichte van de luisterpositie in te stellen. Een heel nuttige optie bij tijd gecorrigeerde luidsprekers voorzien van een 6 db fi lter. Bij een niet correcte op- en afstelling kunnen namelijk allerlei vervelende gehoormatige afwijkingen zoals een onjuiste tonale balans, kleuring of zelfs hoorbare fasefouten ontstaan. Bij een juiste afstelling wordt de luisteraar daarentegen getrakteerd op een mooi verdwijnend virtueel luidsprekerpaar. Opstellen en luisteren Ondanks het hoge gewicht zijn de 3A Signatures met Sound Anchor standaards toch redelijk gemakkelijk verplaatsbaar en te positioneren. Door de drie grote spikes onder dit onderstel is kantelen namelijk heel gemakkelijk en door de geringe diepte van de kast is een goede grip mogelijk. In de luisterruimte worden vervolgens de Master Contemporary C luidsprekers ontkoppeld en nemen de Vandersteens hun plaats in. De luidsprekers zijn door de importeur ingespeeld aangeleverd en zodoende kan na een dag acclimatiseren meteen begonnen worden met het opstellen en serieuze luisteren. Zoals altijd wordt in de eerste sessie gestart met mijn eigen vaste basisreferentie, de Unison Research Performance single ended buizenversterker. Deze mastodont is voor een single ended buizenontwerp erg krachtig en stabiel en in staat veel luidsprekers goed aan te sturen. Ondanks het wat lagere rendement van 87 db en de 4 Ohms belasting is door de relatief geringe fasedraaiing van deze luidsprekers de match met de Unison buizenversterker meteen al als geslaagd te beschouwen. De muzikale klik is er vrijwel meteen en de luidsprekers geven voldoende informatie welke kabels er optimaal bij zouden passen. Het allereerste wat mij meteen opvalt aan de Vandersteens, is het sterk afwijkende geluid wat vol, rijk, rondborstig en full range is. Dit geluid staat in sterk contrast met de meeste weergevers die ik tegenwoordig hoor. Luidsprekers die veel meer de analytische, heldere, klinische en soms zelfs de dunne kant opgaan. Niets van dat alles bij deze Amerikanen met hun duidelijk meer bezielende weergave. Ontwerper Richard Vandersteen (met Nederlandse voorouders) zegt zelf dat zijn luidsprekers bedoeld zijn voor muziekliefhebbers en niet voor audiofi elen. Daar zit zeker een grote kern van waarheid in want tijdens de hele testperiode ben ik maar zelden door de luidsprekers op de ontledende modus gezet. Het panorama wat de 3A Signatures neerzetten is volbloedig en organisch van karakter met een stevig, diep doorlopend maar ook ietwat warm getimbreerd laagfundament. Het heeft een vloeiend en klankkleurrijk middengebied en een doortekend maar wel ogenschijnlijk terughoudend hoogbereik. In eerste instantie heb ik om een juiste balans te krijgen de contourregeling voor het hoog op maximaal gezet en zelfs in die stand was het weliswaar informatief en fraai fi jnzinnig, maar ook nog steeds wat aan de bedeesde voorzichtige kant. Langer luisteren liet horen dat alle informatie van het hoog er wel degelijk is maar dat het vooral de artifi ciële accenten zijn die ontbreken. Enige gewenning is hier dus op zijn plaats. Verder moeten de weergevers enigszins worden ingedraaid en is het van groot belang voldoende te experimenteren met de hellingshoek van de kast. In mijn situatie gaf een lichte kanteling naar achteren het beste resultaat maar dat kan voor iedere ruimte en luisterpositie natuurlijk weer anders zijn. Naast het hoog komt in mindere mate ook de rest van het spectrum in eerste instantie wat laid-back over. Niet suf of mat maar gewoon een zeer relaxte weergave zonder stress. Er is sprake van een goede diepte, hoogte maar wel beperkte breedte. De weergave komt daarbij zelden buiten de luidsprekers. Op zich een goed resultaat maar gezien de speciale constructiemaatregelen ter voorkoming van diffractie, had ik toch een nog lossere weergave van de kasten verwacht. Uiteindelijk werd tijdens een andere ses-

5 Gebruikte componenten Luidsprekers Master Contemporary C, B&W 803 en 802 Diamond Cd-spelers Geïntegreerde versterker Voorversterkers Eindversterkers Audiorack Interlinks Digitale kabel Luidsprekerkabel Netkabels sie in een veel grotere luisterruimte, met een afstand tussen de luidsprekers van wel vijf(!) meter het optimum bereikt. Pas toen was het met de juiste bijpassende versterkers mogelijk om het geluidsbeeld echt helemaal los van de luidsprekers te krijgen. Langer luisteren laat horen dat dit inderdaad echte muziekweergevers zijn die het toelaten veel meer te focussen op de muziek en de bijbehorende interpretatie dan op het ontleden van de technische reproductie aspecten als pin point focussering, helderheid, resolutie, etc, etc. Het is er allemaal wel degelijk, maar door de grote rust in het systeem wordt de nadruk er nooit op gelegd. Door dit karakter komen de 3A Signatures in het begin onspectaculair over, terwijl na langer luisteren pas de werkelijke kwaliteiten naar boven komen. Houd hier rekening mee tijdens beurzen of het luisteren in winkels. Groot voordeel van deze naturel benadering is dat niet alleen lang en intens naar allerlei muziek geluisterd kan worden, maar ook dat het volumeniveau desgewenst fors opgeschroefd kan worden zonder ook maar de minste irritatie. Ook op zeer hoog volume blijft het vloeiende en natuurlijke karakter namelijk nog volledig gehandhaafd. Als ik bovengenoemde resultaten vertaal in echte muziek, toont de prachtige North Star Design T192 + North Star Design Extremo DAC Unison Research Performance Belles VT-01, Bryston BP26, Classe CP-800 Belles 350A, Bryston 4B SST2 en 28B SST2, Classe CA-2300 Finite Elemente Pagode Master Reference HD12 Siltech Royal Signature Empress, Audioquest WEL, Sign Audio RCA North Star Design White Gold I2S, Sign Audio S/PDIF, Audioquest Diamond USB Nirvana SX, Sign Audio Shotgun Nirvana PC, Kemp Reference, Essential Audio Tools Current Conductor, Siltech Royal Signature Ruby Hill II, Sign Audio PC Powercords big band muziek van Count Basie (Big Band Basie - Reference Recordings RR-63CD) geweldig ontspannen en natuurlijk. De ambiance komt fraai over, net als de klankkleuren en het gevoel naar een echt groot ensemble te zitten luisteren met muzikanten van vlees en bloed. Maar het zijn vooral de aanstekelijke melodieën die de luisteraar al snel op hun muzikale reis meenemen. Ook muziek als Belafonte in Carnegie Hall, 2 meter sessies van Jan Douwe Kroeske, Wool van de Nits en oudere opnamen van Clannad, Ulla Meinecke en Toto, krijgen bijna dezelfde emotionele lading mee als het langgeleden plaatsvindende moment van aankoop! Een heel uitzonderlijke en bijzondere eigenschap die bijna niet in waarde is uit te drukken. Qua klankbalans zit de 3A Signature aan de wat warme kant van het spectrum en krijgen alle instrumenten een mooi verzadigde gloed mee. Nadeel van de Vandersteen benadering is dat hun geluid in eerste instantie als wat bedaard en minder spannend kan worden ervaren, maar feitelijk is het eerder een opvallende afwezigheid van valse accenten dan een echte tekortkoming. Conclusie Het is bijzonder leuk en aangenaam geweest om de nodige maanden met de Vandersteen 3A Signature luidsprekers op te trekken. Het gaat hier om heel bijzondere en zeker afwijkende luidsprekers die vooral in dienst van de muzikale boodschap staan. In vergelijking met de huidige generatie high-end luidsprekers met hun vaak veel meer uitgesproken transparante en geaccentueerde weergave, is de 3A Signature bijna van een andere planeet afkomstig. De weergave is dan in directe vergelijking bijna overrijp en wat bedeesd. Maar luister er wat langer naar en al snel wordt duidelijk wat de toegevoegde waarde van deze muzikale alleseters is. Bent u iemand die eigenlijk al jaren ontevreden is over het hedendaagse moderne geluid en wilt u graag naast uw huidige muziek, ook uw oudere muziek weer tot zijn recht laten komen? Dan zijn deze Amerikanen waarschijnlijk de aangewezen kandidaat. Aansturing met krachtige en neutraal klinkende buizenversterkers gaat goed. Vooral omdat met buizen de emotioneel betrokken lading en het gevoel van de muzikale boodschap doorgaans beter wordt versterkt. Maar mede door het van nature toch al wat volle en rijke karakter van deze weergevers, zijn ook transistorversterkers met de nodige kracht, laagcontrole en openheid, zondermeer op hun plaats en zeker in grote ruimten aan te bevelen. Als laatste wil ik nog kwijt dat u rekening moet houden dat deze Amerikanen wel van grote ruimten houden. Ze zijn krachtig en breedbandig en klinken het best als ze echt behoorlijk ver uit elkaar kunnen worden geplaatst met de nodige afstand van de achter- en zijmuren. De prijs/kwaliteitsverhouding is meer dan goed en zeker met de extreem solide Sound Anchor standaards bijna een koopje. Tekst: Werner Ero Fotografi e: Werner Ero & Vandersteen PRIJZEN VANDERSTEEN AUDIO 3A SIGNATURE 3.660,- AMERICAN AUDIO CONSULTANTS TEL: RAY@AMERICANAUDIOCONSULTANTS.COM END 29