Verloop van de kostprijs van een zichtrekening tot

Transcriptie

1 Verloop van de kostprijs van een zichtrekening tot Inhoud 1. Inleiding Het verloop van de kostprijs van een zichtrekening tussen 2011 en Methode Resultaten Analyse van de kostprijs bij een aanpassing van het betaalgedrag en bij toepassing van verschillende wegingscoëfficiënten van gebruikersprofielen en banken in 2015 ten overstaan van 2011 (scenario 1) Analyse van de kostprijs bij een onveranderd betaalgedrag en bij toepassing van dezelfde wegingscoëfficiënten van gebruikersprofielen en banken in 2015 ten overstaan van 2011 (scenario 2) Besluit... 8 Jean-Paul Theunissen, Mathias Ingelbrecht, Peter Van Herreweghe FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Algemene Directie Economische Analyses en Internationale Economie Vooruitgangstraat Brussel

2 1. Inleiding Naar aanleiding van een parlementaire vraag heeft de FOD Economie, in opdracht van de minister van economie, het verloop van de kostprijs van een zichtrekening geanalyseerd. Hiervoor werd een beroep gedaan op elementen van een methode die de FOD Economie in 2012 heeft ontwikkeld 1 om het prijsverloop van deze bankdienst te onderzoeken. Toepassing hiervan stelde de FOD Economie in staat om de veranderingen in de kostprijs van een zichtrekening in kaart te brengen tussen en Het verloop van de kostprijs van een zichtrekening tussen 2011 en Methode Voor deze analyse wordt een zichtrekening beschouwd als een rekening in euro voor particulieren (met één of meerdere titularissen) waarop beheerskosten worden aangerekend en waarop een aantal verrichtingen plaatsvinden onder relevante transacties (zie verder voor uitleg). De zichtrekening kan een gewone rekening zijn, een e-rekening of een pakketrekening doch geen jongerenrekening noch een beleggingsrekening, een investeringsrekening of een rekening vallend onder de basisbankdienst. In de publicatie van de FOD Economie van 2012 werd vertrokken van het idee dat een gebruiker van een zichtrekening vier mogelijke profielen kan hebben: een elektronisch profiel 2, een standaardprofiel 3, een traditioneel profiel 4 en een kredietkaartprofiel 5. Voor de huidige analyse werden deze profielen verder weerhouden (zie tabel 1). 1 Zie daarvoor de publicatie: FOD Economie, , Kostprijs van een zichtrekening, Analyse voor de periode 2008 tot Een gebruiker met een elektronisch profiel verricht geen geldafhalingen aan het loket of papieren overschrijvingen. 3 Dit profiel houdt het midden tussen het elektronische en het traditionele profiel. 4 Van alle profielen omvat het traditionele profiel de meeste geldafhalingen aan het loket en papieren overschrijvingen. 5 Het kredietkaartprofiel is gelijk aan het elektronische profiel doch met inbegrip van een kredietkaart.

3 De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. Tabel 1. Aantal verrichtingen per relevante transactie per profiel In aantal. Profiel Relevante transacties Aantal verrichtingen Elektronisch profiel Standaardprofiel Traditioneel profiel Kredietkaartprofiel Geldafhalingen in België aan een geldautomaat van een andere bank 7 8 Geldafhalingen aan het loket 0 0 Papieren overschrijvingen 0 0 Internetabonnement Ja Ja Kredietkaart Neen Neen Geldafhalingen in België aan een geldautomaat van een andere bank 8 9 Geldafhalingen aan het loket 2 1 Papieren overschrijvingen 7 3 Internetabonnement Ja Ja Kredietkaart Neen Neen Geldafhalingen in België aan een geldautomaat van een andere bank 9 10 Geldafhalingen aan het loket 6 3 Papieren overschrijvingen 12 6 Internetabonnement Neen Neen Kredietkaart Neen Neen Geldafhalingen in België aan een geldautomaat van een andere bank 7 8 Geldafhalingen aan het loket 0 0 Papieren overschrijvingen 0 0 Internetabonnement Ja Ja Kredietkaart Ja Ja Bron: FOD Economie, Febelfin, ECB, eigen berekeningen. De profielen verschillen van elkaar door het aantal verrichtingen dat jaarlijks uitgevoerd wordt voor drie relevante transacties (geldafhalingen aan de geldautomaat van andere banken, geldafhalingen aan het loket en papieren overschrijvingen) en door het al dan niet beschikken over een kredietkaart en een abonnement voor internetbankieren. Relevante transacties zijn transacties waarvan het aantal verrichtingen een impact kan hebben op de kostprijs van een zichtrekening bij een bepaalde bank. Het aantal verrichtingen onder een relevante transactie is niet altijd bij iedere bank onbeperkt inbegrepen in de prijs van een zichtrekening 6. Gebruikers van een zichtrekening verrichten uiteraard ook andere transacties zoals betalingen met een debetkaart, domiciliëringen, doorlopende opdrachten, elektronische overschrijvingen, geldafhalingen aan geldautomaten van de eigen bank en andere transacties. Dit zijn echter niet-relevante transacties daar het aantal verrichtingen dat onder deze transacties plaatsvindt, niet kostprijsbepalend is omdat ze onbeperkt inbegrepen zijn in de prijs van de zichtrekening. Dit soort van transacties werd daarom niet opgenomen in de kostprijsbereke- 6 Een traditionele gebruiker die een aanzienlijk aantal papieren overschrijvingen verricht, kan, afhankelijk van bank tot bank, aanzienlijk meer betalen voor zijn zichtrekening dan een elektronische gebruiker die enkel elektronische overschrijvingen uitvoert.

4 ning. Het aantal verrichtingen per relevante transactie werd vastgelegd op basis van statistieken van de Europese Centrale Bank (ECB) en Febelfin 7. In dit onderzoek is de weging van de verschillende profielen in 2011 dezelfde als in de publicatie van 2012 (op basis van schattingen van de ondervraagde banken). Voor 2015 werden deze wegingscoëfficiënten (van 2011) lineair geëxtrapoleerd (zie tabel 2) op basis van de wegingscoëfficiënten van 2008 en 2011 (in de publicatie van 2012). Tabel 2. Weging van de verschillende gebruikersprofielen In %. Profiel Weging profiel (%) Elektronisch profiel 29,8 37,0 Standaardprofiel 22,1 17,0 Traditioneel profiel 30,1 27,2 Kredietkaartprofiel 18,0 18,9 Bron: FOD Economie, Febelfin, diverse banken, eigen berekeningen. De selectie van de banken gebeurde op basis van het aantal zichtrekeningen die zij in 2011 en 2015 in de boeken hadden (zie tabel 3). De weerhouden banken moesten samen een substantieel gedeelte vertegenwoordigen van het totaal aantal zichtrekeningen in België. Eind 2011 en 2014 hielden zeven banken tezamen respectievelijk 78,7 % en 81,1 % van alle zichtrekeningen aan. Deze banken werden onderling gewogen op basis van het totaal aantal zichtrekeningen om een wegingscoëfficiënt per bank te bepalen. Tabel 3. Aantal zichtrekeningen In aantallen of in % Aantal % totaal Aantal % totaal Zichtrekeningen bij 7 banken , ,1 Zichtrekeningen bij andere banken , ,9 Totaal aantal zichtrekeningen , ,0 Bron: FOD Economie, Febelfin, eigen berekeningen. In de analyse van de FOD Economie van 2012 werd voor het bepalen van het verloop van de kostprijs van een zichtrekening tussen 2008 en 2011 ieder jaar bepaald wat de goedkoopste zichtrekening was voor ieder gebruikersprofiel per bank, in de veronderstelling dat de gebruiker ieder jaar op zoek ging naar de goedkoopste oplossing. Deze goedkoopste zichtrekening per bank in 2011 heeft de FOD Economie gebruikt als vertrekbasis voor het huidige onderzoek. Indien deze (goedkoopste) zichtrekening van 2011 nog bestond in 2015, werd, op basis van de tarievenlijsten van de weerhouden banken en het aan- 7 Het aantal geldafhalingen aan geldautomaten en het aantal geldafhalingen aan het loket zijn (interne, niet voor het publiek beschikbare) statistieken van Febelfin terwijl het aantal elektronische en papieren overschrijvingen een, voor het publiek toegankelijke, statistiek is van de Europese Centrale Bank (ECB).

5 De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. tal verrichtingen per gebruiksprofiel, berekend wat de kostprijs van diezelfde zichtrekening was in Indien deze zichtrekening niet meer bestond in 2015 of wanneer ze niet meer kon gebruikt worden voor een aantal transacties werd een nieuwe zichtrekening geselecteerd die het goedkoopst was. Voor deze rekening werd dan de kostprijs berekend Resultaten Op basis van de tarievenlijsten van zeven banken werd de kostprijs van een zichtrekening berekend in 2011 en 2015 per profiel en globaal gewogen gemiddeld over de verschillende profielen (zie tabel 4). Er werd uitgegaan van 2 scenario s: scenario (1): de gebruiker van een zichtrekening past zijn betaalgedrag, conform de statistieken van Febelfin en de ECB, aan in 2015 ten overstaan van 2011 door minder papieren overschrijvingen uit te voeren en door meer geldafhalingen aan geldautomaten te doen. Bovendien neemt het belang van de profielen elektronische en kredietkaart toe in 2015 (zie tabel 1). scenario (2): het betaalgedrag van de gebruiker van een zichtrekening en de weging van de verschillende profielen en banken blijven in 2015 onveranderd ten overstaan van 2011 (zie tabel 1). Tabel 4. Kostprijs van een zichtrekening per profiel van gebruiker en globaal (gewogen gemiddeld) In euro of in %. Scenario (1): het aantal verrichtingen per relevante transactie en de weging van de verschillende profielen en banken veranderen tussen 2011 en Wijziging (in euro) Wijziging (in %) Kostprijs zichtrekening elektronisch profiel 20,06 19,62-0,44-2,2 Kostprijs zichtrekening standaardprofiel 27,62 28,46 +0,84 +3,0 Kostprijs zichtrekening traditioneel profiel 29,99 29,86-0,13-0,5 Kostprijs zichtrekening kredietkaartprofiel 41,30 37,10-4,20-10,2 Globaal gewogen gemiddelde kostprijs van een zichtrekening 28,54 27,23-1,31-4,6 Scenario (2): het aantal verrichtingen per relevante transactie en de weging van de verschillende profielen en banken blijven in 2015 constant tegenover Wijziging (in euro) Wijziging (in %) Kostprijs zichtrekening elektronisch profiel 20,06 20,43 +0,37 +1,8 Kostprijs zichtrekening standaard profiel 27,62 30,62 +3,00 +10,9 Kostprijs zichtrekening traditioneel profiel 29,99 34,70 +4,71 +15,7 Kostprijs zichtrekening kredietkaart profiel 41,30 37,89-3,41-8,3 Globaal gewogen gemiddelde kostprijs van een zichtrekening 28,54 30,12 +1,58 +5,5 Bron: FOD Economie, Febelfin, ECB, diverse banken, eigen berekeningen.

6 Analyse van de kostprijs bij een aanpassing van het betaalgedrag en bij toepassing van verschillende wegingscoëfficiënten van gebruikersprofielen en banken in 2015 ten overstaan van 2011 (scenario 1) Indien de gebruiker van een zichtrekening zijn betaalgedrag in 2015 aanpast ten overstaan van 2011 en indien de profielen elektronisch en kredietkaart in 2015 (ten overstaan van 2011) aan belang toenemen ten na dele van de profielen standaard en traditioneel, dan daalt de globale gewogen gemiddelde kostprijs van een zichtrekening met 1,31 euro of met 4,6 %: van 28,54 euro in 2011 naar 27,23 euro in In 2015 was de kostprijs van een zichtrekening het duurst voor een gebruiker met het kredietkaartprofiel en het goedkoopst voor een gebruiker met het elektronische profiel. De gebruiker met een standaardprofiel betaalt in 2015 (ten overstaan van 2011) 3,0 % (of 0,84 euro) meer voor zijn zichtrekening terwijl de gebruikers met een elektronisch, traditioneel en kredietkaartprofiel minder betalen, respectievelijk 2,2 % (0,44 euro), 0,5 % (0,13 euro) en 10,2 % (4,20 euro). Ook onderling tussen de verschillende geselecteerde banken kunnen er belangrijke verschillen zijn. De gewogen gemiddelde kostprijs van een zichtrekening voor een gebruiker met een elektronisch profiel daalt van 20,06 euro in 2011 naar 19,62 euro in 2015 (-0,44 euro of -2,2 %). Binnen dit profiel schommelen de prijzen in 2011 tussen 0,00 euro en 31,20 euro en in 2015 tussen 0,00 euro en 33,76 euro. In 2011 zijn er 3 en in 2015 zelfs 4 banken waar de zichtrekening gratis is. De gewogen gemiddelde kostprijs van een zichtrekening voor een gebruiker met een standaardprofiel stijgt van 27,62 euro in 2011 naar 28,46 euro in 2015 (+0,84 euro of +3,0 %). Binnen dit profiel schommelen de prijzen in 2011 tussen 0,00 euro (1 bank) en 33,90 euro en in 2015 tussen 0,00 euro (1 bank) en 42,00 euro. De gewogen gemiddelde kostprijs van een zichtrekening voor een gebruiker met een traditioneel profiel daalt van 29,99 euro in 2011 naar 29,86 euro in 2015 (-0,13 euro of -0,5 %). Binnen dit profiel schommelen de prijzen in 2011 tussen 0,00 euro (1 bank) en 40,34 euro en in 2015 tussen 0,00 euro (1 bank) en 42,00 euro. De gewogen gemiddelde kostprijs van een zichtrekening voor een gebruiker met een kredietkaartprofiel daalt van 41,30 euro in 2011 naar 37,10 euro in 2015 (-4,20 euro of -10,2 %). Binnen dit profiel schommelen de prijzen in 2011 tussen 0,00 euro (1 bank) en 50,70 euro en in 2015 tussen 0,00 euro (1 bank) en 50,50 euro. De daling van de globale gewogen gemiddelde kostprijs van een zichtrekening kan echter het resultaat zijn van de aanpassing van het betaalgedrag van de gebruiker en van de wegingscoëfficiënten van de gebruikersprofielen en de banken tussen 2011 en Om deze factoren als verklaring uit te sluiten worden het betaalgedrag van de gebruiker en de wegingscoefficiënten van de gebruikersprofielen en de banken in 2015 constant gehouden ten overstaan van 2011 (zie punt hierna).

7 De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België Analyse van de kostprijs bij een onveranderd betaalgedrag en bij toepassing van dezelfde wegingscoëfficiënten van gebruikersprofielen en banken in 2015 ten overstaan van 2011 (scenario 2) Indien het betaalgedrag van de gebruiker (aantal verrichtingen per relevante transactie per profiel) en de wegingscoëfficiënten van de verschillende profielen en banken in 2015 onveranderd blijven ten overstaan van 2011, stijgt de globale gewogen gemiddelde kostprijs van een zichtrekening met 1,58 euro of met 5,5 %: van 28,54 euro in 2011 naar 30,12 euro in In 2015 bleef in dit scenario de kostprijs van een zichtrekening het hoogst voor een gebruiker met het kredietkaartprofiel en het goedkoopst voor een gebruiker met het elektronische profiel. Gebruikers met een elektronisch, een standaard- en een traditioneel profiel betalen in 2015 (ten overstaan van 2011) meer voor hun zichtrekening, respectievelijk 1,8 % (0,37 euro), 10,9 % (3,00 euro) en 15,7 % (4,71 euro) terwijl de gebruiker met een kredietkaartprofiel minder betaalt (-8,3 % of -3,41 euro). Ook tussen de geselecteerde banken onderling kunnen er belangrijke verschillen optreden. De gewogen gemiddelde kostprijs van een zichtrekening voor een gebruiker met een elektronisch profiel stijgt van 20,06 euro in 2011 naar 20,43 euro in 2015 (+0,37 euro of +1,8 %). Binnen dit profiel schommelen de prijzen in 2011 tussen 0,00 euro en 31,20 euro en in 2015 tussen 0,00 euro en 33,26 euro. In 2011 zijn er 3 en in 2015 zelfs 4 banken waar de zichtrekening gratis is. Bij 5 banken bleef de prijs van een zichtrekening gelijk terwijl één bank duurder werd en één goedkoper. De gewogen gemiddelde kostprijs van een zichtrekening voor een gebruiker met een standaardprofiel stijgt van 27,62 euro in 2011 naar 30,62 euro in 2015 (+3,00 euro of +10,9 %). Binnen dit profiel schommelen de prijzen in 2011 tussen 0,00 euro (1 bank) en 33,90 euro en in 2015 tussen 0,00 euro (1 bank) en 42,00 euro. Bij 4 banken werd de prijs van een zichtrekening duurder terwijl één bank goedkoper werd en bij 2 banken de prijs gelijk bleef. De gewogen gemiddelde kostprijs van een zichtrekening voor een gebruiker met een traditioneel profiel stijgt van 29,99 euro in 2011 naar 34,70 euro in 2015 (+4,71 euro of +15,7 %). Binnen dit profiel schommelen de prijzen in 2011 tussen 0,00 euro (1 bank) en 40,34 euro en in 2015 tussen 0,00 euro (1 bank) en 43,20 euro. Bij 5 banken werd de prijs van een zichtrekening duurder terwijl hij bij 2 banken gelijk bleef. De gewogen gemiddelde kostprijs van een zichtrekening voor een gebruiker met een kredietkaartprofiel daalt van 41,30 euro in 2011 naar 37,89 euro in 2015 (-3,41 euro of -8,3 %). Binnen dit profiel schommelen de prijzen in 2011 tussen 0,00 euro (1 bank) en 50,70 euro en in 2015 tussen 0,00 euro (1 bank) en 50,50 euro. Bij 4 banken werd de prijs van een zichtrekening goedkoper terwijl één bank duurder werd en bij 2 banken de prijs gelijk bleef.

8 3. Besluit Indien de gebruiker van een zichtrekening zijn betaalgedrag in 2015 aanpast ten overstaan van 2011, daalt de globale gewogen gemiddelde kostprijs van een zichtrekening met 4,6 % tussen 2011 en Deze daling is veelal het gevolg van veranderingen in de wegingscoëfficiënten van de gebruikersprofielen en de banken. Indien de gebruiker zijn betaalgedrag in 2015 ongewijzigd laat ten overstaan van 2011 en ook de wegingscoëfficiënten van de gebruikersprofielen en de banken constant blijven, stijgt de globale gewogen gemiddelde kostprijs van een zichtrekening met 5,5 % tussen 2011 en In dezelfde periode steeg de consumptieprijsindex met 4,3 %. In absolute bedragen bleef, naargelang het scenario, de daling (met 1,31 euro) of de stijging (met 1,58 euro) van de kostprijs van een zichtrekening beperkt. Er zijn bovendien, naargelang het gebruikersprofiel, één of meerdere (enkel voor het elektronische profiel) gratis zichtrekeningen beschikbaar. De analyse werd afgesloten op 29 september 2015.