Taalhuizen. Buitenboordmotor. Leden: Adviseurs: Projectleider Laaggeletterdheid Biblionet Groningen Projectleider Stichting Lezen en Schrijven

Transcriptie

1 Taalhuizen Buitenboordmotor Leden: Tineke Goossens Dorothee Hopma Esther Huls Gelly Veenstra Anke Strikwerda Bibliotheek Grootegast Bibliotheek Hoogezand Bibliotheek Winschoten Bibliotheek Veendam Groninger Forum Adviseurs: Jacqueline Mug Corine Rockers Projectleider Laaggeletterdheid Biblionet Groningen Projectleider Stichting Lezen en Schrijven

2 Er is door de Stichting Lezen & Schrijven, de KB en de verschillende PSO s een overzicht vastgesteld van 9 bouwstenen waaraan een duurzaam Taalhuis moet voldoen. Om in aanmerking te komen voor ondersteuning vanuit de KB, de verschillende PSO s en Stichting Lezen & Schrijven moet een Taalhuis aan die 9 bouwstenen voldoen. Het project Taalhuis is onderdeel van het ondersteuningsprogramma Taal voor het Leven. Taal voor het Leven is een actielijn uit Tel mee met Taal een driejarig kabinetsprogramma waarin zowel het voorkomen als het verminderen van laaggeletterdheid centraal staat rond de thema s gezin, gezondheid en werk. Aan ons als buitenboordmotor de opdracht om per bouwsteen uit te werken uit welke basiselementen een Taalhuis bestaat en wat het vraagt aan randvoorwaarden, kennis en vaardigheden van de bibliotheek. Het is onze bedoeling te komen tot een soort blauwdruk of handboek. Zodat straks in elke gemeente waar een Taalhuis wordt opgericht, dit erbij gepakt kan worden en je aan de hand hiervan komt tot de invulling van het Taalhuis. Zonder zelf het wiel opnieuw te hoeven uitvinden. We hebben ervoor gekozen om het laatste deel van de opdracht - toetsen van al bestaande taalhuizen niet uit te voeren. Pas als dit eindverslag is vastgesteld, kan er getoetst worden. Bovendien is toetsing op dit moment lastig, veel staat nog in de steigers of er zijn alleen nog plannen. We zien dit als een taak die lokaal kan worden opgepakt. De opdracht van de werkgroep is met dit verslag afgerond. Opgedane ervaringen, expertise willen de werkgroepsleden graag blijven delen en doorgeven. De werkgroepsleden gaan nog op werkbezoek naar het Taalhuis Hoogeveen op 13 september. 24 augustus 2016 Tineke Goossens Dorothee Hopma Esther Huls Gelly Veenstra Anke Strikwerda Jacqueline Mug (adviseur) Corine Rockers (adviseur) 2

3 De grenzen van mijn taal zijn de grenzen van mijn wereld Ludwig Wittgenstein ( ). Dit is zo n treffende uitspraak. Een mooie leidraad voor een ieder die met taalarme, kansarme, laaggeletterde mensen in aanraking komt en hulp wil bieden. 3

4 Inhoud Taalhuizen... 5 De bouwstenen voor een duurzaam Taalhuis... 6 Bouwsteen 1: Het Taalhuis is een fysieke en herkenbare plek in de stad of dorp Bouwsteen 2: Het Taalhuis is een samenwerkingsverband van meerdere lokale organisaties met (delen van) het ondersteuningsprogramma Taal voor het Leven Bouwsteen 3: Het Taalhuis is opgenomen in een meerjarig beleidsplan met financiële dekking Bouwsteen 4: In het Taalhuis is het mogelijk om als bezoeker onder begeleiding het recente lokale aanbod te raadplegen. Het Taalhuis draagt zorg voor het actueel houden van het aanbod op Taalzoeker.nl en Digitaalhulpplein.nl. Dit is het resultaat van afspraken op gemeentelijk niveau Bouwsteen 5: Vanuit het Taalhuis wordt er actief gewerkt aan werving en scholing van laaggeletterden Bouwsteen 6: In het Taalhuis zijn vrijwilligers actief die (een deel van) de basistraining van Taal voor het Leven hebben gevolgd, afhankelijk van de al aanwezige kennis Bouwsteen 7: In het Taalhuis is een basiscollectie van lees-, les- en toets materialen (fysiek en digitaal ) voor laaggeletterden beschikbaar om mee te kunnen oefenen Bouwsteen 8: Het Taalhuis verzekert zich van een onderwijskundig specialist voor intakes van cursisten en het helpen van vrijwilligers met didactische vragen Bouwsteen 9: Het Taalhuis bewaakt de kwaliteit door monitoring van effecten, registratie van aantallen en deelname aan (landelijke) intervisie Conclusie en advies

5 Taalhuizen Allereerst de definities: Een Taalhuis is een plek : voor laaggeletterden om informatie te vinden over een passende (digi) taal- of rekencursus in de buurt. Een plek om (digitaal) te oefenen. voor vrijwilligers. Zij kunnen er advies krijgen over geschikt lesmateriaal voor hun cursist(en). bij voorkeur in een bibliotheek. ontstaan uit een samenwerkingsverband tussen kernpartners (gemeente, bibliotheek, ROC s, Welzijn/Humanitas en Stichting Lezen en Schrijven) waarna alliantiepartners aansluiten. Laaggeletterdheid is een overkoepelende term voor mensen die grote moeite hebben met lezen, schrijven en het begrijpen en toepassen van informatie. Een laaggeletterde is iemand met taalniveau 1F (het niveau waarmee een kind de basisschool hoort te verlaten), aldus Stichting Lezen en Schrijven. Gecijferdheid is de combinatie van kennis, vaardigheden en persoonlijke kwaliteiten die een individu nodig heeft om adequaat en autonoom om te gaan met de kwantitatieve kant van de wereld om ons heen. ( Laaggeletterdheid is een groot maatschappelijk probleem. In Nederland beheerst 1 op de 9 volwassenen de Nederlandse taal onder het eindniveau van het basisonderwijs. In elke gemeente is de bibliotheek betrokken vanuit lokale bondgenootschappen laaggeletterdheid bij de aanpak Taal voor het Leven en de totstandkoming van een Taalhuis. 5

6 De bouwstenen voor een duurzaam Taalhuis opgesteld door Taal voor het Leven en de KB (november 2015) Stichting Lezen en Schrijven heeft een overzicht vastgesteld van negen bouwstenen. Deze bouwstenen zijn gericht op de lokale situatie. Andere basisvaardigheden worden breder uitgelegd in de buitenboordmotor Basisvaardigheden/e-overheid. Dit stuk moet beschouwd worden als een ontwikkelstuk Bouwsteen 1: Het Taalhuis is een fysieke en herkenbare plek in de stad of dorp. 1 Taalhuis plaatsen bij voorkeur in de servicebibliotheek en/of servicepunt - Is een huiskamer waar je kunt leren, vragen, inspireren en ontmoeten, gericht op de lokale situatie - De bibliotheek is een laagdrempelige plek, taalrijke omgeving waar (volop) leer- en leesmateriaal aanwezig is. - Bepaling: wat wordt bedoeld met de bibliotheek in bijv. een open situering van een MFC. Dit is de ruimte die valt onder de verantwoordelijkheid van de bibliotheek en kan ook een multifunctionele ruimte zijn. - Privé ruimte voor 2 à 3 personen 2 Bepaling verschil tussen een Taalhuis en een Taalpunt - In een Taalpunt, basisvariant van een Taalhuis, wordt alleen informatie verzameld en worden mensen doorverwezen. Daarvoor gelden alleen de bouwstenen 1 en 4 6

7 - omschrijving "Taalhuis" en "Taalpunt" passen we op deze wijze toe in Provincie Groningen. Landelijk kan hiervan afgeweken worden en kan de term "Taalpunt" ook ingezet worden voor een locatie met het aanbod zoals omschreven bij ons "Taalhuis" 3 In iedere gemeente minimaal 1 Taalhuis - Voldoet minimaal aan de eisen van een duurzaam Taalhuis(9 bouwstenen) 4 Taalhuisdocent/coördinator - In dienst van ROC of één van de andere kernpartners 5 Eenduidige huisstijl - Huisstijl Biblionet, de landelijke huisstijl van bibliotheken, Huisstijl Forum Bibliotheek, Stichting Lezen en Schrijven, waarbij we rekening houden met de retail formule/ bibliotheek Herkenbaarheid van een Taalhuis is belangrijk. Voor de doelgroep moet het uitnodigend en duidelijk zijn wat je er kunt vinden, wat geschikt is voor ieder zijn/haar persoonlijke situatie. Het aanwezig zijn in een Taalhuis moet niet stigmatiserend overkomen. Gevoel oproepen van je sterker voelen, er trots op zijn. - Aandachtspunt privacy bij computergebruik 6 Herkenbaarheid, Bibliotheek Taalhuis moet herkenbaar zijn binnen de ruimte 7 Bereikbaarheid - Fysiek - Bewegwijzering, binnen en buiten het gebouw, binnen de gemeente - Gebruik logo Taalhuis/Taalpunt - Telefonisch aandachtspunt (nieuwe) klantenservice 7

8 - Openingstijden, minimaal 1 dagdeel per week open - Logo Taalhuis eerst alleen op de startschermen van de computers van het Taalhuis. Na in gebruik name van het Taalhuis ook op de algemene startschermen van de bibliotheek - Logo Taalhuis op de site van Bibionet en de sites van alle partners (met doorklik mogelijkheden) 8 ICT - PC s, min. 2 aangevuld met laptops (sommige programma s zijn niet geschikt voor tablets, vandaar nog keuze voor pc) - Gratis Wifi met voldoende kwaliteit (afstemmen met MFC) - Licenties van bijv. Oefenen.nl, Klik en tik, Digisterker, etc. - Licenties door derden te gebruiken? KB en bibliotheken zijn unique selling points - Printers, kopieer- en scanmogelijkheden - Presentatiemiddelen: beamer, scherm enz. - Voor cursisten gemakkelijke manier van inloggen/eenvoudige toegangscodes hanteren - Voldoende wandcontactdozen (WCD) 9 Collectie - Collectieteam Biblionet Groningen is in overleg met KB - Gebruikersprofielen zijn gericht op nieuwe vaardigheden (Universiteit van 8

9 Maastricht) - Vaststellen wat is onderdeel van de vaste collectie van de bibliotheek en wat hoort bij de collectie van het Taalhuis, bepaling van de grenzen van de collecties - Taalcoördinator en taalvrijwilligers erbij betrekken - in overleg met ROC s 10 Collega s en vrijwilligers bibliotheek informeren - Inzetten als ambassadeurs - Fysieke materialen: hoe open kan het geplaatst worden, afhankelijk van situatie - Opbergruimte voor lesmateriaal voor docenten en taalvrijwilligers - scholing geven voor herkenning laaggeletterdheid en doorverwijzing 11 Communicatie met inwoners - Per gemeente wordt de communicatie ingevuld, iedere lokale situatie is anders, er kunnen verschillende afspraken tussen de partijen liggen. - Website bibliotheek, gemeente en Taalhuis-partners - Bepalen welke communicatie gebruik je voor de verschillende doelgroepen. (NT 1 inwoners, laaggeletterden, ouderen, digibeten) - Overzichtelijke/gemakkelijk toegankelijke mogelijkheden van gebruik Taalhuis/bibliotheek(denk aan (gratis)abonnementsvormen voor leerlingen/cursisten. - Financiële dekking in overleg met gemeenten (opnemen in o.a. minimabeleid 9

10 en participatieregelingen) (zie ook Bouwsteen 3) - Afstemming basisvaardigheden 12 Samenwerkingspartners, activiteiten, etc. Zie ook Bouwsteen 2 - Bibliotheek heeft een actieve rol in de samenwerking, de bibliotheek is de verbindende schakel. Vraaggericht werken, kijken waar de behoefte ligt, samen met andere organisaties: samen doen - Bv. Taalcafé, budgettering 13 Cateringmogelijkheden - Koffie/thee gratis voor deelnemers 14 Toegankelijke toiletten, garderobe 15 Inrichting - Meubilair: stamtafel en stoelen, privézitje(s) voor 2 à 3 personen 16 Vrijwilligers - Taalvrijwilligers - Gastheer/-vrouw of conciërge (openen/sluiten etc.) 17 Borging in beleid/bibliotheek/lokaal taalnetwerk/gemeente - Dit is een vereiste. De gemeente heeft de regie. Moet geborgd zijn in gemeentelijk beleid en in overeenkomst tussen de kernpartners (zie bouwsteen 3) 18 Werving deelnemers - Commitment van alle partners van het taalnetwerk (bouwsteen 5) 19 Monitoring - Monitoring vorderingen cursisten(taak taalcoördinator) - Monitoring gebruik Taalhuis/faciliteiten - monitor KB (door bibliotheek) - Per Taalhuis per cursist door taalcoördinator (Stichting Lezen & Schrijven 10

11 20 BHV - Aandachtspunt per locatie Bouwsteen 2: Het Taalhuis is een samenwerkingsverband van meerdere lokale organisaties met (delen van) het ondersteuningsprogramma Taal voor het Leven Wat is de specifieke taak van de Bibliotheek? 1 Bibliotheek heeft een actieve rol in de samenwerking, kan de verbindende /coördinerende schakel tussen de kernpartners zijn 2 Bibliotheek levert informatie over preventie en aanpak laaggeletterdheid 3 Bibliotheek heeft al een groot netwerk en doet aan preventie voor 0 18 jaar Denk aan VVE, onderwijs, CJG etc. De lokale bibliotheek neemt een pro - actieve rol op zich richting gemeentelijke instellingen/lokale partners, ROC, Humanitas, Stichting Lezen en Schrijven. Biblionet volgt KB-samenwerkingsverbanden, o.a. UWV en anderen Expertise op gebied van informatie geven over programma s doorgaande leeslijn en digitale mogelijkheden - De bibliotheek heeft een actieve rol in de samenwerking, is de verbindende schakel. - Dit netwerk kan ingezet worden voor Taal voor het Leven 4 Geschoolde medewerkers van de bibliotheek kunnen alliantiepartners scholen op herkennen laaggeletterdheid 5 Bibliotheek heeft koffie Goede koffie Bibliotheekmedewerkers dienen daartoe geschoold te worden, met inzet van Stichting Lezen en Schrijven een goed gastvrouw/ gastheer zijn voor warme begeleiding 6 Bibliotheek heeft ruimte/faciliteiten/computers beschikbaar Ruimte voor groepslessen is gewenst, groepen van maximaal 8 á 12 deelnemers 7 Bibliotheek kan gebruik maken van haar verwijsfunctie 8 Organiseren voorlichtingsbijeenkomsten Bedrijven, alliantiepartners 11

12 9 Ontmoetingsplek Ruime openingstijden Buiten openingstijden loslaten dat alles bibliotheek gebonden is 10 Promotie en communicatie via bibliotheek in samenhang met de (kern)partners Bibliotheek heeft de knowhow in huis 11 Bibliotheek beschikt over gratis licenties - Samenwerking met landelijke partners Koninklijke Bibliotheek, UWV - Zoals Klik & Tik, Oefenen.nl, Digisterker (zie andere buitenboordmotor) 12

13 Bouwsteen 3: Het Taalhuis is opgenomen in een meerjarig beleidsplan met financiële dekking. 1 Overleg op gemeentelijk niveau: gemeente heeft regie/voorzittersrol, is verantwoordelijk voor borging en financiële dekking. Financiën voor Taalcoördinator, monitoring, intern gemeentelijk beleid(voor alle afdelingen en personeel) 2 Biblionet heeft de taakstelling van Taalhuizen al opgenomen in de nieuwe strategielijnen(meerjarenbeleid) - Met kernpartners: gemeente, welzijn/humanitas, bibliotheek, ROC, Stichting Lezen en Schrijven. - Samenwerking uitbouwen naar de alliantiepartners en dit structureel vastleggen in Taalakkoord (gezamenlijke ambitie waar je gezamenlijk voor tekent) - Bibliotheek kan een verbindende rol hierin spelen 13

14 Bouwsteen 4: In het Taalhuis is het mogelijk om als bezoeker onder begeleiding het recente lokale aanbod te raadplegen. Het Taalhuis draagt zorg voor het actueel houden van het aanbod op Taalzoeker.nl en Digitaalhulpplein.nl. Dit is het resultaat van afspraken op gemeentelijk niveau. 1 Computer toegang voor raadpleging sites 2 ROC/bibliotheek/taalcoördinator - Wie gaat ontwikkelen en onderhouden onderdeel van communicatieplan - Inzet van de G!ds - Levert actuele informatie aan de site Taalzoeker.nl en Digitaalhulpplein.nl - Onderling maken de betreffende partijen afspraken die worden vastgelegd in een document over Rollen en Taken binnen het Taalhuis. - Inventarisatie van welke activiteiten zijn er al in de gemeente 3 Taalcoördinator/vrijwilligers - Zijn aanwezig voor hulp N.B. Digitaal hulpplein : haakt in op de strategielijn Meedoen in de samenleving: spreekuren over en weer bekend maken(= actueel houden van het aanbod) 14

15 Bouwsteen 5: Vanuit het Taalhuis wordt er actief gewerkt aan werving en scholing van laaggeletterden. 1 Gemeente moet zorgen voor borging bij alle subsidiegevers 2 Gemeenten geven uitvoering aan de Wet Taaleis - Gemeente gaat op alle afdelingen screenen - Afspraak maken of de gemeente de Taalmeter inzet 3 Afspraken maken over doorverwijzing naar het Taalhuis - Aandachtspunt warme begeleiding 4 Bibliotheek neemt in alle programma s mee actief de doelgroep te willen bereiken 5 Afname taaltoets kan gedaan worden in het Taalhuis - Afspraken maken hoe een ieder hiermee omgaat 6 Activiteiten organiseren waarbij laaggeletterdheid onder de aandacht komt 7 Aansluiting zoeken bij aanwezige, reeds bestaande groepen om over laaggeletterdheid te informeren - Medewerkers scholen in herkenning van de doelgroep laaggeletterden - Ambassadeursfunctie - Alliantiepartners uitbreiden met bedrijven, ondernemingen in de lokale situatie samenwerking opzoeken - Taalambassadeurs actief inzetten bij activiteiten 8 Organisaties en bibliotheek op elkaar aansluiten - dwarsverbanden leggen, elkaar aanvullen, niet elkaars concurrent zijn; wie neemt welke rol afspraken vastleggen 15

16 Bouwsteen 6: In het Taalhuis zijn vrijwilligers actief die (een deel van) de basistraining van Taal voor het Leven hebben gevolgd, afhankelijk van de al aanwezige kennis. 1 Bibliotheek - kan vrijwilligers werven die taalvrijwilliger willen worden - bepalen waar de vrijwilligers organisatorisch onder vallen. Bij voorkeur in bibliotheek vanwege uitstraling, kwaliteit en strategiekeuze - de vrijwilligers sluiten bij voorkeur een vrijwilligersovereenkomst met de bibliotheek geeft meer borging - afstemming vrijwilligersbeleid van de verschillende organisaties: er is najaar 2016 nieuwe vrijwilligersbeleid binnen de Biblionet organisatie(afspraken over kosten, VOG, vergoedingen, etc.) 2 Taalcoördinator - is in dienst van één van de kernpartners - stuurt inhoudelijk de taalvrijwilligers aan - Vrijwilligers opnemen in de inlogcodes van het Taalhuis(worden dan meegenomen in de verantwoording richting Ministerie.) 16

17 Bouwsteen 7: In het Taalhuis is een basiscollectie van lees-, les- en toets materialen (fysiek en digitaal ) voor laaggeletterden beschikbaar om mee te kunnen oefenen. 1 Team Collectie Biblionet geeft informatie/bepaalt inhoud van de Taalhuis collectie 2 Collectie wordt ontsloten in Vubissmart. - ICT - met input van deskundigheid KB/Stichting Lezen en Schrijven(Materialenwijzer) - inzet Mediaverwerking - deze collectie is niet de collectie Passend Lezen 3 Bepaling voorwaarden voor gebruik van de materialen - Abonnementen, (nieuw abonnementenstelsel eind 2016) 4 Relatie met de collectie van de bibliotheek - De grens is tot en met 2F niveau. 5 Inrichting - Lees en Schrijf Plein van de bibliotheek bij voorkeur in de buurt van het Taalhuis, materialen kunnen over en weer worden gebruikt. - Lesmateriaal(gratis) van St. Lezen en Schrijven : ruimte voor plaatsing in het Taalhuis 17

18 Bouwsteen 8: Het Taalhuis verzekert zich van een onderwijskundig specialist voor intakes van cursisten en het helpen van vrijwilligers met didactische vragen. 1 Taalhuisdocent is de spin in het web - Coördinator is een verbinder, geeft scholing en inhoudelijke sturing aan vrijwilligers - Monitor zie bouwsteen 1 punt 19 - Bibliotheek en Stichting Lezen en Schrijven zijn hierin een verbindende schakel 18

19 Bouwsteen 9: Het Taalhuis bewaakt de kwaliteit door monitoring van effecten, registratie van aantallen en deelname aan (landelijke) intervisie. 1 Gemeente neemt deze taak op zich als gevolg van de Wet Taaleis. - Opnemen in document Rollen en Taken binnen het Taalhuis 2 Taalcoördinator/docent - Docenten vullen de monitor van Stichting Lezen en Schrijven in, monitoren de cursisten - Verantwoordt landelijk de deelname 3 Bibliotheek - Vult de monitor van de KB / Basisvaardigheden in(taak van de bibliotheek) 19

20 Conclusie en advies De Buitenboordmotor heeft na inventarisatie een conclusie vastgesteld en wil het volgend advies geven: Het Taalhuis een Taalhuis in iedere gemeente moet opgenomen worden in de strategie van Biblionet. Het werk van een Taalhuis heeft raakvlakken met de strategielijnen: Meedoen in de samenleving. Het onderwerp gecijferdheid komt dan terug in de ondersteuning bij digitale vaardigheden en meedoen in de samenleving. Het Taalhuisbeleid moet gedragen worden door het management en het Taalhuisbeleid moet onderdeel worden van beleid op alle afdelingen. Alléén op die manier kan er intern een cultuur- en gedragsverandering in gang worden gezet waardoor er borging binnen de organisatie ontstaat. Het is van belang dat vanuit Biblionet het Taalhuizenbeleid provinciaal gecoördineerd wordt. Hierin is een rol weggelegd voor de nieuwe consulent(en) sociaal domein: De afdeling HR zal rollen en scholingsplannen van de medewerkers vast moeten stellen en er zal een provinciaal vrijwilligersbeleid vastgesteld moeten worden. De afdeling ICT heeft een voorwaardenscheppende rol ten aanzien van Taalhuizen. In de begroting zal rekening moeten worden gehouden met investering in Taalhuizen. Het Team Collectie zal input leveren voor de inhoud van de Taalhuis collectie. Afhankelijk van de lokale situatie zal er aangeschaft worden. Het Taalhuis richt zich op deelnemers tot het niveau 2F. Marketing zal provinciaal een rol spelen, afstemming met lokale PR. 20