ruimtelijke kwaliteitsparagraaf De Knipe

Transcriptie

1 ruimtelijke kwaliteitsparagraaf De Knipe Het dorp De Knipe Ruimtelijke kwaliteitsparagraaf De ruimtelijke kwaliteit van dorpen Gebieds-DNA Ontwikkeling van De Knipe Dorps-DNA Kwaliteiten en kansen Ontwikkelingskansen 1

2 De Knipe 1800 historische beelden van De Knipe Inhoudsopgave Het dorp De Knipe 3 Ruimtelijke kwaliteitsparagraaf 4 De ruimtelijke kwaliteit van dorpen 4 Gebieds-DNA 7 Ontwikkeling van De Knipe 9 Dorps-DNA 11 Kwaliteiten en kansen 12 Ontwikkelingskansen 21 2

3 Het dorp De Knipe gemeente Heerenveen streekdorp in veenweidegebied ongeveer 1500 inwoners ongeveer 520 woningen 170 arbeidsplaatsen De Knipe is een streekdorp dat in de 17e eeuw aan weerszijden van de Schoterlandse Compagnonsvaart als gevolg van de veenwinning is ontstaan. Het graven van de vaart en de dwars daarop staande wijken, het winnen en vervoeren van het veen en daarna weer in cultuur brengen van de afgegraven gebieden gaven veel mensen een karig bestaan en deden ambachtslieden en kleine nijverheid naar dit gebied trekken. De Knipe bestaat oorspronkelijk uit twee kernen. Het westelijk en dichtst bij Heerenveen gelegen gedeelte heette Benedenknijpe en ook wel Nieuw-Brongerga. Daar kwam vanuit het zuiden de weg vanaf Oranjewoud op uit. Het oostelijke gedeelte werd Bovenknijpe genoemd en ook Nieuw-Katlijk en daar kwam de dorpswijk Katlijk op uit. Net boven de vaart vormden hier kleine kavels land een zeer rafelige grens tussen de grietenijen en later de gemeenten Schoterland en Opsterland. In het westen van Benedenknijpe is bij de Veensluis een kern gevormd waar een klein joods kerkhof ligt en de zuivelfabriek werd gesticht. Verder naar het oosten staan de voormalig gereformeerde en de hervormde kerk. Op de algemene begraafplaats staat een betonnen klokkenstoel. In 1967 is het westelijke gedeelte van de Compagnonsvaart gedempt. Bovenknijpe laat de oude, schilderachtige structuur van bebouwing aan weerszijden van de Schoterlandse Compagnonsvaart nog zien. Aan de noordzijde van de vaart is de Commissieweg aangelegd die in 1955 ook het oostelijk deel behoorlijk ging ontsluiten. In 1881 werd de trambaan van Heerenveen naar Drachten aangelegd die tot de Hoeke van de Schoterlandse Compagnonsvaart volgde en daarna naar het noorden afboog. De lijn is in 1947 opgeheven. Daar bij de Hoeke staat ook het café en is later een bebouwingskom gevormd. Ten zuiden van de Meyerweg vanaf de jaren tachtig en ten noorden vanaf de late jaren negentig. (Bron: Peter Karstkarel, 419 x Friesland, 2005) 3

4 4 Ruimtelijke kwaliteitsparagraaf De ruimtelijke kwaliteitsparagraaf brengt de wordingsgeschiedenis van De Knipe in beeld en geeft de identiteit van het dorp weer met behulp van het dorps- DNA. Deze specifi eke ruimtelijke kenmerken van het dorp vormen de inspiratie voor ontwikkelingsmogelijkheden. Het benoemen van toekomstkansen biedt mogelijkheden voor verdere kwaliteitsontwikkelingen waarbij versterking van het dorps-dna - de identiteit van het dorp - voorop staat. De identiteit van het dorp is onlosmakelijk verbonden aan het omliggende landschap, het gebieds-dna. De identiteit wordt vertaald in dragers; groene dragers (de groenelementen), blauwe dragers (water), rode dragers (bebouwing) en grijze dragers (infrastructuur). De Knipe heeft een bijzondere cultuurhistorische waarde die zowel sociaal als ruimtelijk nog steeds in het dorpslint zichtbaar en voelbaar is. Deze unieke identiteit is een waardevol erfgoed wat De Knipe onderscheidt van andere dorpen. De ruimtelijke kwaliteiten vormen een belangrijke sleutel tot sociale binding en is de motor voor investeringen in de eigen omgeving. Beide zijn in de toekomst noodzakelijk om de vitaliteit van het dorp te waarborgen. De kwaliteiten van De Knipe zijn op basis van het dorps-dna vertaald naar kansen voor de groene, blauwe, rode en grijze dragers. In de ruimtelijke kwaliteitsparagraaf is onderzocht op welke wijze de identiteitsdragers kansen bieden voor ontwikkeling van ruimtelijke kwaliteit in De Knipe. Als instrument voor de dorpsbewoners en voor een ieder die zich voor de kwaliteitsontwikkeling van De Knipe inzet, is het zaak om de kwaliteiten en ambities van het dorp vast te leggen. Dit gebeurt in: 1. De dorpsvisie van De Knipe: De Knipe Bruisend Dorp, waarin door Plaatselijk Belang De Knipe de prioriteiten van het dorp tot 2015 zijn benoemd. 2. De ruimtelijke kwaliteitsparagraaf als inspirerend document waarin vanuit de historisch gegroeide kwaliteiten mogelijke dorpsontwikkelingen zijn aangegeven in een ontwikkelingskansenkaart. De ruimtelijke kwaliteitsparagraaf is naast de dorpsvisie een belangrijk document voor Plaatselijk Belang De Knipe in het overleg met overheden, instellingen en de eigen achterban. De twee documenten vormen de basis voor ontwikkelingsprojecten die in het dorp actueel zijn, en bieden handvatten om deze integraal en gebiedsgericht aan te pakken. Dit komt ten goede aan de dorpsontwikkeling én de ruimtelijke kwaliteit van De Knipe. De resultaten van deze ruimtelijke kwaliteitsparagraaf kunnen voor de gemeente dienen als richtinggevers voor het opstellen en toetsen van stedenbouwkundige plannen en beeldkwaliteitsplannen. De provincie steunt in het Streekplan 2007 deze aanpak (*Streekplan Fryslân 2007, Om de kwaliteit fan de romte; blz. 114). De ruimtelijke kwaliteit van dorpen Een dorp wordt gevormd in nauwe samenhang met het omringende landschap. De ruimtelijke kwaliteit van een dorp is sterk gekoppeld aan de karakteristieken van het omliggende landschap. Dit maakt dat de ruimtelijke kwaliteit in dorpen een andere betekenis heeft dan in steden. Zo ook De Knipe, gelegen in Zuidoost Friesland op de overgang van het hogere gelegen Drents plateau en het Lage Midden van Friesland. Ontstaan tijdens de ontginning van het hoogveengebied en gevormd door de gegraven vaart die gebruikt werd voor de afvoer van de gewonnen turf. Door de ontginning is ten noorden van De Knipe een vrij open en grootschalig landschap ontstaan met een regelmatige blokverkaveling. Ten zuiden van De

5 Knipe begint de dekzandrug welke het begin vormt van het bosrijke Oranjewoud. Dit landgoederenlandschap kent verschillende voorname buitens en boerderijen. Vanaf het dorpslint van De Knipe is het contrast tussen de twee landschappen goed te ervaren. Deze situering in het landschap bepaalt mede de relatie van De Knipe met de omgeving en de plaatselijke cultuurhistorie. Het westelijke deel van De Knipe is aan sterke veranderingen onderhevig. Door ontwikkeling van de wijk Skoatterwâld en het bedrijventerrein International Businesspark Friesland (IBF) langs de A7 dreigt het dorp hier onderdeel te worden van het stedelijk gebied van Heerenveen. In het oostelijk deel van De Knipe zijn de historische karakteristieken van het dorp nog geheel in tact en zijn weinig tot geen ontwikkelingen gaande. Het middelste deel van het dorpslint kent de meeste voorzieningen en vormt de dorpskom. Hier is het van belang om dorpse kwaliteiten te versterken en verbindingen tussen omgeving en de rest van het dorp te versterken. Deze ruimtelijke kwaliteitsparagraaf is daarom gefocust op het gebied tussen de Woudsterweg en de Jan Jonkmanweg. Ruimtelijke kwaliteit wordt bepaald door: Gebruikswaarde Gebruikswaarde zit in de bruikbaarheid van dorpen als woon-, recreatie- en werkomgeving (doelmatigheid en functionele samenhang) Belevingswaarde Belevingswaarde zit in de unieke gebiedsspecifi eke kenmerken, zoals culturele identiteit en de leesbaarheid van de historie van een gebied en plek (diversiteit, identiteit en schoonheid) Toekomstwaarde Toekomstwaarde zit in de kansen van een dorp om diverse functies, aansluitend op de specifi eke ruimtelijke kenmerken in de toekomst te blijven ontwikkelen (duurzaamheid, inpasbaarheid en beheerbaarheid) De Knipe 2005 * Streekplan Fryslân 2007 Ter verhoging van de ruimtelijke kwaliteit vinden wij het van belang dat gemeenten in bestemmingsplannen voor uitbreidingslocaties en in bestemmingsplannen voor het buitengebied, een ruimtelijke kwaliteitsparagraaf opnemen.. In de ruimtelijke kwaliteitsparagraaf laten gemeenten zien op welke wijze in het plan aandacht is geschonken aan de verhoging van de ruimtelijke kwaliteit. Dit instrument is een procesvereiste. In de paragraaf wordt aandacht geschonken aan: het benoemen van de bij het plan betrokken belangen, waarden en partijen; de communicatie met andere partijen over het plan; de draagkracht van het landschap voor de opvang en inpassing van nieuwe functies, systematisch te beoordelen op grond van een samenhang van de ondergrond, netwerken en het nederzettingspatroon; relevante landschappelijke kernkwaliteiten op basis van een analyse van het plangebied; relaties met bovenliggende plannen, waaronder (inter)gemeentelijke structuurplannen en streekplan, met een doorkijk naar de middellange en lange termijn; beeldkwaliteit, bebouwingstypologieën en vormen, materiaal- en kleurgebruik. Voor ontwikkelingen in bestaand bebouwd gebied met een grote ruimtelijke invloed vinden wij het gewenst dat in bestemmingsplannen eveneens een ruimtelijke kwaliteitsparagraaf wordt opgenomen. De aandacht voor ruimtelijke kwaliteit en de feitelijke doorwerking daarvan in concrete projecten en plannen, zullen wij monitoren en evalueren. 5

6 Waddeneilanden Kleigebied Kleigebied (voormalige Middelzee) Laagveengebied Noordelijke Wouden Bekengebied / Zuidelijke Wouden Merengebied Gaasterland Langezwaag De Knipe Bontebok `Heerenveen Oranjewoud Katlijk Mildam 6

7 Gebieds-DNA De Knipe ligt in Zuidoost Friesland. Het landschap van deze regio kent vele gezichten en vormt een uitzondering op de rest van Friesland. Hier zijn geen meren, geen weids weidelandschap of zeedijken. Zuidoost Friesland is relatief beschut en boomrijk en de vaak kleinschalige weilanden zijn veelal omzoomd door houtwallen. De omgeving van De Knipe is ontstaan op het natte onland dat na de ijstijd is achtergebleven. In droge perioden werd het zand opgewaaid tot dekzandruggen waar op termijn hoogveen aangroeide. Het smeltende water heeft in het gebied verschillende beekdalen, waaronder de nabijgelegen Tjonger, gevormd die in oost-westelijke richting afwaterde op de Zuiderzee. Hier ontwikkelde zich laagveen. In de 16de en 17de eeuw is begonnen met de ontginning van het veen. De ontginningsgebieden werden door de gegraven vaarten ontsloten. Haaks op deze vaarten werden de kavels ontwaterd en ontgonnen. Langs de vaarten vestigden zich de turfstekers en ontstonden verschillende veenkolonies. Meer ten zuiden hebben zich op hogere (en drogere) delen in de 18de en 19de eeuw landgoederen ontwikkeld. De landgoederen kenmerken zich door een bosrijke omgeving met een bosstructuur met een lineaire opbouw. Het streekdorp De Knipe ligt op de overgang van de twee landschapstypen, waardoor de omgeving van het dorp een grote variëteit kent in groenen waterkwaliteiten. beeldbepalend waterelement van De Knipe. open veenweidegebied ten noorden van De Knipe Ds. Veenweg Kernkwaliteiten overgang van open veenweidegebied (noordelijk) naar landgoederenlandschap (zuidelijk) historische vaart en ontginningslint diversiteit aan groenelementen (bossen, singels, houtwallen) 7

8 kaart omstreeks 1750 streekdorp langs vaart (1750) kaart omstreeks 1850 ontwikkeling langs wegen en water (1850) 8 kaart omstreeks 2000 verdichting lintbebouwing (2000)

9 Ontwikkeling van De Knipe Het ontginningsgebied rondom De Knipe werd door de gegraven Schoterlandse Compagnonsvaart ontsloten. Langs de vaarten vestigden zich de turfstekers en ontstond de eerste bebouwing van De Knipe. Het hogere (en drogere) deel ten zuiden van De Knipe is rijk aan bossen en kent diverse landgoederen. De landgoederenstructuur heeft zich lineair aan het slotenpatroon ontwikkeld. Door de oost-west richting van de Schoterlandse Compagnonsvaart heeft ook de dorpsstructuur van De Knipe zich parallel aan deze richting ontwikkeld. Met de komst van de tram, van Heerenveen naar Gorredijk, ontwikkelde zich met name aan de noordwestzijde van de vaart enkele kleinschalige winkels. Zoals een streekdorp betaamt was van één herkenbare dorpskern echter geen sprake. Het transport over water heeft plaatsgemaakt voor transport over land. Geheel in deze trend heeft het westelijk deel van de Schoterlandse Compagnonsvaart in 1967 plaats moeten maken voor een weg. Het dorp heeft na deze periode verschillende uitbreidingen gekend. De vooroorlogse uitbreidingen waren kleinschalig en geconcentreerd langs bestaande routes en infrastructuur. In de planmatige uitbreidingen van de jaren 80 is deze structuur losgelaten en is buiten het dorpslint gebouwd. Zowel aan de zuidzijde, als aan de noordzijde zijn nieuwe woonwijken ontstaan. In de recente jaren worden vanuit westelijke richting de ontwikkelingen van Heerenveen (Skoatterwâld en bedrijventerrein International Businesspark Friesland langs de A7) zichtbaar. De karakteristieke open ruimtes in het lint met doorkijkjes naar het landschap zijn hierdoor met name ten westen van t Slûske verdwenen. De Schoterlandse Compagnonsvaart, die van oorsprong De Knipe over water ontsloot 9

10 10

11 Dorps-DNA De voor het dorp De Knipe herkenbare en typerende cultuurhistorische- en landschappelijke identiteit wordt weergegeven in het zogenaamde dorps-dna. De identiteit wordt bepaald door de typerende groenstructuur, waterstructuur en infrastructuur en de typerende bebouwing, ook wel genoemd: de groene, blauwe, grijze en rode dragers. De verhouding tussen deze dragers, hun opbouw en hun ruimtelijke opzet bepalen het karakter van De Knipe. Nieuwe ontwikkelingen kunnen op deze bestaande identiteitsdragers voortborduren en daarmee de karakteristieken van het dorp versterken. De oorspronkelijke lineaire structuur van het dorp De Knipe, gevormd door de Schoterlandse Compagnonsvaart en de Meyerweg en de lommerrijke bossingels en lanen richting het zuiden, maakt het dorp herkenbaar als streekdorp in het open veenweidegebied. De waardevolle groene kwaliteit in de kern wordt gevormd door de doorkijkjes vanuit het lint naar het omringende landschap en door de afwisselende boomstructuur langs het lint. Het oostelijk deel van De Knipe ligt grotendeels op de zandgronden, waar van nature eikenbomen voorkomen. Het westelijk deel ligt op veengrond. Hier komt van nature een meer singelachtige boomstructuur voor, waar els, meidoorn en berk overheersen. Daarnaast is een grote variatie in tuinen, erven en hagen zichtbaar. De erfbeplanting rondom de (voormalige) boerenerven vervult hierbij een bijzondere rol. In het westelijke deel is deze vaart verdwenen, waardoor hier ook de sluis en het ritme van de vaak kleine, smalle bruggen uit het beeld zijn verdwenen. In het oostelijke deel van De Knipe is de historische structuur met vaart, bruggen en bebouwing aan weerszijden nog in tact. Dit maakt het dorp zeer herkenbaar. De eerste bebouwing van De Knipe heeft zich langs de Schoterlandse Compagnonsvaart ontwikkeld. In een lineaire structuur parallel aan deze vaart is het dorp langzaam gegroeid. In het lint staat een aantal karakteristieke en waardevolle panden. In het lint zijn met name de Doopsgezinde Kerk en de klokkenstoel goed herkenbaar. De PKN-kerk staat op enige afstand van het dorplint en is vooral goed zichtbaar vanaf de bossen van Oranjewoud. Karakteristiek zijn ook de verschillende historische boerderijen, die vaak haaks op de kavelrichting staan. Het water speelt een belangrijke rol in De Knipe. De Schoterlandse Compagnonsvaart vormt de basis voor het ontstaan van het dorp. Zowel functioneel (vervoer over water was lange tijd de belangrijkste manier van transport) als structureel (de oostwest richting van de vaart is nog altijd de hoofdrichting van het dorp). Legenda: zie kaft achterzijde 11

12 1 2 3 Groene kwaliteiten Het streekdorp De Knipe ligt nabij de overgang van het open veenweidegebied (1)(ten noorden van de Meyerweg) en het bosrijke gebied van Oranjewoud. De groenstructuur van De Knipe kent daardoor een gevarieerd beeld van doorkijkjes naar open ruimten (weilanden) en bospercelen en lommerrijke lanen zoals de Woudsterweg (2). Deze variatie in groen is ook terug te vinden in de natuurlijke oevers en beplanting langs de Dominee Veenweg (3) en op de diverse boerenerven die het dorp rijk is. 12

13 Uitgangspunten voor kwaliteitsontwikkelingen open veenweidegebied noordelijk bosrijk gebied zuidelijk lucht in het lint (doorkijkjes) lommerrijke laanachtige groenstructuur langs westelijk deel lint groene oevers met singelachtige beplanting van diverse boomsoorten oostelijk deel lint Groene kansen De Knipe heeft goede kansen om de verbinding met het omliggende landschap te versterken. Door de toenemende verstedelijking ten westen van De Knipe is het van belang dat de groene ruimte ten westen van de Woudsterweg open en transparant blijft. Door aan deze open ruimte een natuurwaarde toe te kennen, blijft het dorpse karakter ook in de toekomst gewaarborgd. Ook het omliggende weidelandschap moet een open karakter houden. De structuur van bosstroken richting Oranjewoud kunnen in combinatie met ontwikkeling van fi ets- en wandelpaden versterkt worden waardoor de ruimtelijke kwaliteit en recreatieve waarde ervan verhoogd wordt. Het dorpslint zelf kan aan kracht winnen door in westelijke richting de laanstructuur te versterken en in het oostelijke deel de groene oevers goed te beheren en de diversiteit aan boomsoorten te handhaven. De open ruimten en de doorzichten in het lint dienen hierbij te worden gehandhaafd en waar mogelijk versterkt. De historische boerenerven in het lint kunnen hierin een rol spelen. Een verbijzondering in de groenstructuur kan plaatsvinden als overgang tussen de laanstructuur (zandgronden) en de singelachtige beplanting (veengronden). 13

14 4 5 6 Blauwe kwaliteiten De Schoterlandse Compagnonsvaart (4) is hét beeldbepalende waterelement van De Knipe. Het westelijke deel van deze vaart is inmiddels gedempt. De opstrekkende verkaveling van het veenweidegebied is terug te vinden in het slotenpatroon (vrijwel haaks op de Meyerweg), welke is doorgezet tot in de nieuwbouw (5) ten zuiden van De Knipe, en in verbinding staat met de vaartenstructuur van Oranjewoud. De plas Zestienroeden (6) ligt iets buiten het dorp, maar heeft als zwemplek een belangrijke recreatieve functie voor het dorp. 14

15 Blauwe kansen Uitgangspunten voor kwaliteitsontwikkelingen versterken vaartstructuur slotenpatroon tot in de kern plas Zestienroeden ruimtelijk gezien bij het dorp betrekken De kwaliteit van De Knipe is sterk gerelateerd aan de Schoterlandse Compagnonsvaart en de haaks opstrekkende slotenstructuur. Gezien de verkeersintensiteit van de Meyerweg en de fi nanciële consequenties is het niet reëel om de gedempte vaart in zijn geheel in ere te herstellen. Er zijn kansen om het water in een andere vorm in het dorpslint te integreren. De vaart kan bijvoorbeeld in westelijke richting (vanaf de huidige Schoterlandse Compagnonsvaart tot aan café De Knyp ) in de vorm van een smalle sloot of greppel verlengd worden. De locatie van de voormalige bruggen kan door herinrichting op bijzondere wijze worden aangegeven. Bij nieuwe ontwikkelingen kan de slotenstructuur ten zuiden van de Meyerweg versterkt worden door de structuur door te zetten tot aan het lint. Ten noorden van de Meyerweg kan de structuur van de voormalige wijken worden opgepakt en versterkt. Hierdoor wordt de verbinding tussen dorp en het achterliggende landschap visueel en functioneel (bijvoorbeeld een kanoroute) versterkt. 15

16 7 8 9 Grijze kwaliteiten De ontsluiting van het streekdorp loopt van oorsprong langs beide zijden van de Compagnonsvaart. Door het dempen van het westelijk deel van de vaart in 1967, heeft het wegprofi el van de Meyerweg (7) en het Meer een breed profi el en een meer doorgaand karakter gekregen. De Woudsterweg richting Oranjewoud en de voormalige trambaan van Heerenveen naar Drachten haken op deze weg aan. Ten oosten van de voormalige trambaan is de originele lintstructuur van De Knipe - met bruggen over de vaart - nog in tact. Aan de Ds. Veenweg (8) is de unieke historie van het dorp nog het meest karakteristiek. Op verschillende plekken in het bebouwingslint verbinden stegen en paden (9) de achterliggende woonwijken met de Meyerweg. 16

17 Grijze kansen Uitgangspunten voor kwaliteitsontwikkelingen dorps en landelijk karakter Meyerweg bijzondere inrichting bij openbare functies het dorpscafé centraal recreatieve paden aansluitend op bestaande landschapsstructuur De belangrijkste grijze drager van De Knipe is Meyerweg die overgaat in de Dominee Veenweg. Vooral de Meyerweg biedt kansen tot kwaliteitsverbetering. De kansen liggen niet zozeer in het veranderen of verplaatsen van haar functie als doorgaande weg, maar in een ruimtelijke aanpassing van het huidige straatprofi el. De Meyerweg kan worden ontwikkeld als dorpsstraat - van een streekdorp - met een landelijk en dorps karakter, waar fi etsers en voetgangers prioriteit krijgen. Het ritme van belangrijke plekken en openbare functies (o.a. de kruising met de Woudsterweg, het café, t Slûske, de Barte, de sportvelden) kan worden versterkt door een kwaliteitsverbetering van de openbare ruimte rondom deze locaties. Deze ruimtes bieden kansen om zich te ontwikkelen tot verblijfsruimte, waarbij het gemotoriseerd verkeer als het ware te gast is. Dit benadrukt tevens de dorpskern rondom café De Knyp waar ontmoeting, spel en dorpsevenementen centraal staan. In het bebouwingslint kan het ritme van smalle stegen en paden aan de zuidzijde van de Meyerweg - Dominee Veenweg aan kwaliteit winnen door deze meer zichtbaar te maken. Vanuit de paden en stegen kan aansluiting worden gevonden op bestaande en nieuw te ontwikkelen fi ets- en wandelverbindingen die aansluiten op het omliggende landschap en regionale recreatieve netwerken (met name Oranjewoud) en een dorps-ommetje mogelijk maken. Door ontwikkeling van de wandel-/fi etsroute aan de noordzijde van De Knipe kan de recreatieplas Zestienroeden als recreatief/sociaal element voor het dorp worden versterkt. 17

18 Rode kwaliteiten De lintbebouwing langs de vaart is kenmerkend voor De Knipe. Het westelijke deel van dit lint heette in vroegere tijden Benedenknijpe, het oostelijke deel Bovenknijpe. Aan de noordzijde van de (voormalige) vaart is het lint in de loop der jaren flink verdicht. Aan de zuidzijde is via smalle doorkijkjes zicht op het achterliggende landschap. Langs beide zijden van het lint is een grote afwisseling in gebouwen zichtbaar; statige historische boerderijen (10) naast kleinere woningen. Het bebouwingslint kent een wisselende rooilijn. Over het algemeen staat de bebouwing aan de noordzijde van de Meyerweg dichter op de erfgrens dan de bebouwing aan de zuidzijde. De bebouwing is gesitueerd parallel aan de Meyerweg, of haaks op de verkavelingstructuur. De dorpskern is niet duidelijk aan te wijzen, maar wordt gemarkeerd door de PKN-kerk (11) en het multifunctioneel centrum De Barte (12). Rond de dorpskern is zowel ten zuiden als ten noorden van de Meyerweg vanaf 1980 nieuwbouw gepleegd. Café De Knyp vervult een belangrijke ontmoetingsfunctie. Daarnaast vormen de sportvelden een belangrijke sociale ontmoetingsplek. 18

19 Rode kansen Uitgangspunten voor kwaliteitsontwikkelingen lintbebouwing (parallel aan de Meyerweg of haaks op de kavelstructuur) bebouwing met relatie landschap afwisseling in maat en schaal bebouwing Bij nieuwe (bouw)ontwikkelingen in en aan het bebouwingslint zal rekening gehouden moeten worden met de oriëntatie van de gevel; parallel aan de Meyerweg of haaks op de kavelstructuur. In het lint kan de relatie tussen de rode dragers en het landschap versterkt worden door behoud en ontwikkeling van het ritme van doorkijkjes naar het achterliggende landschap en behoud van een gevarieerde bebouwing. In combinatie met ontwikkeling van de groene en blauwe structuur (bosstroken, singelachtige beplanting en doortrekken van het slotenpatroon tot aan de dorpsstraat) kunnen rode ontwikkelingen de landschappelijke structuur en identiteit van De Knipe versterken. Gezien de landschappelijke kwaliteiten en de aanwezigheid van infrastructurele aansluitingen kan toekomstige bouwontwikkeling het best aansluiten op de bestaande nieuwbouw ten noorden van de Tramweg. Vanwege de waardevolle doorzichten zijn in het lint zeer beperkte mogelijkheden om nieuwbouw te ontwikkelen. Wanneer dit echter plaatsvindt, dient de nieuwbouw kleinschalig gehouden te worden en ten goede te komen aan de kwaliteit van het lint en de omgeving. 19

20 20

21 Ontwikkelingskansen De landschappelijke structuur van De Knipe bestaande uit groene, blauwe en grijze dragers en vormt de basis voor nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. Op die basis kunnen een hoge woonkwaliteit en grote recreatieve en economische waarden worden gerealiseerd. De ontwikkelingskaart laat dan ook veel nieuw groen, nieuw water en nieuwe paden zien. Bij ontwikkelingen moet altijd worden gezocht naar combinaties van groene, blauwe, grijze of rode identiteitsdragers. Een integrale benaderingswijze van ontwikkelingskansen leidt bij toekomstige ontwikkelingen tot karakterversterking van het gebied en versterking van de dorpsidentiteit van De Knipe. Ontwikkelingen aan de Meyerweg of Dominee Veenweg moeten de kwaliteit en diversiteit van het lint versterken en de doorzichten naar het achterliggende landschap in stand houden. De Knipe heeft als langgerekt streekdorp geen duidelijk aanwijsbare dorpskern. De ontwikkelingskaart laat daarom een ritme van ontwikkelingen zien op diverse plekken in het lint. Het dorp behoudt hierdoor haar karakter als streekdorp en legt verbindingen met het omringende landschap. Ook de overgang naar de naastgelegen dorpen wordt versterkt. De kwaliteit van het dorpslint wordt vergroot door een herinrichting van de Meyerweg, waarbij de groenkwaliteit in het lint wordt versterkt, de waterstructuur van het omringende landschap wordt doorgetrokken tot aan het lint en het lint op belangrijke plekken met een afwijkende inrichting worden verbijzonderd. Speciale aandacht gaat hierbij uit naar de omgeving van het dorpscafé, waarbij de structuur van de voormalige vaart deels kan worden hersteld. De ontwikkelingen aan de westzijde van het dorp (nabij de noordelijke nieuwbouw) gaan gepaard met een watergerelateerde ontwikkeling (versterken waterstructuur), infrastructuur (ontsluiting nieuwbouw en aanleg recreatieve route richting Zestienroeden) en woningbouw. De ontwikkelingkansen van De Knipe weerspiegelen de ambities die in het dorp aanwezig zijn. Doordat de kaart in samenspraak met de bevolking is opgesteld kan hij op veel draagvlak onder de bewoners rekenen. Mede door de landschappelijke inbedding, sluit de kaart aan op het provinciaal beleid ten opzichte van landschap en ontwikkeling. De kaart biedt de mogelijkheid om bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen (dit kan de ontwikkeling van groen, water, infrastructuur en/of bebouwing betreffen) rekening te houden met de identiteit en de lange termijnambitie van het dorp. De contouren die op de kaart worden aangegeven zijn geen harde grenzen. Zij geven een ontwikkelingsrichting aan die past bij de structuur en identiteit van De Knipe. Het is geen doelstelling om deze contouren in hun geheel op korte termijn op te vullen of een snelle groei in deze richting te forceren. Afhankelijk van toekomstige ruimtevragen kan binnen het casco dat een basis vormt voor ruimtelijke kwaliteit voor elke functie binnen het dorp een plek worden gevonden. Op deze manier dragen nieuwe ontwikkelingen bij aan de versterking van de dorpsidentiteit en kwaliteit van De Knipe. Initiatieven buiten deze contouren of richtingen dienen zeer kritisch te worden bekeken. Legenda: zie kaft achterzijde 21

22 22

23 Colofon Legenda adviseur: NoordPeil landschap & stedenbouw landschapstypen zandgrond veengrond Rechterdeel van de foto op de achterste spread in het boekje foto s en afbeeldingen: Tresoar NoordPeil landschap & stedenbouw vormgeving: Marleen Luiten, Oker Ontwerpen & Illustraties opdrachtgever: Gemeente Heerenveen in samenwerking met: Gemeente Heerenveen Doarpsbelang de Knipe projectnummer: datum: maart 2009 S groene dragers en kansen bos laan singel, houtwal, dijk sportterrein, ijsbaan te ontwikkelen natuurlandschap te ontwikkelen laan, singel blauwe dragers en kansen open water, meer, poel, vijverpartij vaart, sloot verdwenen vaart, sloot te ontwikkelen water te ontwikkelen (smalle) sloot, greppel grijze dragers en kansen weg, straat pad, steeg te ontwikkelen weg, straat, pad, steeg bijzondere openbare ruimte rode dragers en kansen historisch lint bebouwing kerk(toren), klokkestoel openbare functie (Café De Knyp, MFC De Barte) ontwikkelingsrichting rood beleving zicht vanuit het dorp (open ruimte) zicht vanuit het dorp zicht op het dorp overig gemeentegrens

24