EXTENDED. Onbegrensd China Maar let op de risico s! Claimsmanagement Haal een maximaal resultaat. Windkracht Uniek windmolenpark in zee

Transcriptie

1 NAJAAR 2007 EXTENDED Onbegrensd China Maar let op de risico s! Windkracht Uniek windmolenpark in zee Claimsmanagement Haal een maximaal resultaat De logistieke keten Neem uw keten onder de loep

2 MARSH EXTENDED EXTENDEDNAJAAR 2007 inhoud Voor de wind Voor de kust van IJmuiden verschijnen zestig windmolens. Verslag van een uitdagend verzekeringsproject De factor mens Bescherming van human capital krijgt lang niet altijd de prioriteit 10 die het zou moeten hebben. Met Work Force Strategies wordt dit een stuk eenvoudiger. Kwetsbare keten Uw eigen risico s kunt u beheersen, die van toeleveranciers een stuk minder. Hoeveel inzicht heeft u in de risico s in uw supply chain? Begeleiding bij claims Schades horen bij bedrijvigheid. Wie dat onderkent, legt de basis voor een vlotte en efficiënte afhandeling van claims. Marsh biedt de nodige ondersteuning. 14 Onbegrensd China China is voor vrijwel elke onderneming inmiddels een factor van betekenis. Maar brengt ook specifieke risico s met zich mee. Profiel van een kansrijk, maar risicovol land. 16 Extended is een uitgave van Marsh Nederland en bestemd voor klanten en prospects van Marsh. Hoewel de inhoud met de grootst mogelijke zorgvuldigheid tot stand is gekomen, aanvaardt de uitgever op geen enkele wijze aansprakelijkheid voor eventuele schade als gevolg van onjuiste vermelding in deze uitgave. Redactie: Marsh en Lensink Van Berkel Communicatie, Amersfoort. Ontwerp en layout: Raadgever en Partners, Amersfoort. Drukwerk: Fead Imago, Soest. Voor meer informatie: marketing.nl@marsh.com. Marsh Nederland, Postbus 8900, 3009 AX Rotterdam

3 2/3 Voorwoord De alom aanwezige en snel toenemende behoefte aan transparantie heeft de verzekeringsbranche onomkeerbaar in beweging gezet. Voor Marsh wordt die beweging dit najaar ook heel tastbaar: ons Rotterdamse kantoor verhuist deze maand naar het Groot Handelsgebouw: het bekende karakteristieke kantoor in het hart van Rotterdam, een van de meest dynamische en beweeglijke steden in Europa. Het aardige is dat deze verhuizing en het nieuwe kantoor ook symbool staan voor hoe wij inspelen op de snel veranderende en complexer wordende wereld. De behoefte aan nieuwe, vernieuwende producten en diensten neemt snel toe. Als vooraanstaande risicospecialist en verzekeringsmakelaar willen wij blijven voorlopen in de ontwikkeling van deze producten en diensten. En daarbij past afscheid van onze traditionele manier van werken: producten in de etalage, en onze kennis verstopt achter muren. Marsh anno 2007 is een professional service company, waarin niet producten maar klantoplossingen de trom slaan. Ongeveer professionals zitten wereldwijd middenin deze majeure hervorming. De verhuizing hier in Nederland kon wat dat betreft niet op een beter moment plaatsvinden! Zo kunnen wij ons ook fysiek volledig inrichten op een volledig oplossingsgerichte werkwijze. In ons open en moderne gebouw werken onze specialisten en consultants tijd- en plaatsonafhankelijk. Daarmee versnellen we interne kennisuitwisseling en intensiveren we de onderlinge samenwerking. Met als ultiem resultaat: vernieuwende oplossingen die nauw aansluiten bij uw verzekerings- en risicovraagstukken. En een inspirerend en kansrijk werkklimaat voor onze professionals. En daar vaart uiteindelijk iedereen wel bij! Marcel Polk CEO Marsh Nederland

4 MARSH EXTENDED Unieke verzekering voor uniek windmolenpark WINDKRA Zestig windmolens van bijna negentig meter hoog op volle zee. Breng daarvan maar eens de risico s in kaart. Marsh nam de uitdaging graag aan.

5 4/5 Een windmolenpark in zee CHT Afstand tot de kust 23 km Oppervlakte 14 km 2 Waterdiepte meter Ashoogte 59 meter Diameter rotor 80 meter Windturbines 60 windturbines à 2 MW Vermogen 120 MW Jaarlijkse elektriciteitsproductie 435 Gwh Aantal huishoudens Vermindering CO 2 -uitstoot 225 miljoen kilo per jaar (Bron: >>

6 MARSH EXTENDED Om van een wereldwonder te spreken is wat overdreven, maar indrukwekkend is het zeker: het windmolenpark dat thans voor de Nederlandse kust bij IJmuiden verschijnt. De duurzame energiegroep Econcern en Eneco Energie bouwen gezamenlijk zestig windmolens op ongeveer negentig meter boven zeeniveau. Met een jaarlijkse elektriciteitsproductie van 435 gigawatt is dit windmolenpark goed voor de energievoorziening van huishoudens. En daarmee voor een CO 2 -uitstootbesparing van 225 miljoen kilo per jaar. Nooit vertoond De bouw (en straks: de exploitatie) van een windmolenpark op zee is geen alledaags project. Dat geldt ook voor de risico s die ermee samenhangen. Dirk Berkhout, lid van het driekoppige directieteam van Econcern, was dan ook vrij stellig in zijn opdracht: breng alle risico s in kaart en breng alles onder in één verzekering. Die opdracht werd vergeven aan Profin, het adviesbureau van René van der Borch dat is gespecialiseerd in het beheer van risico s die met groene energie en specifiek met wind samenhangen. Omdat Econcern de intentie heeft wereldwijd meerdere windmolenparken volgens hetzelfde principe te bouwen en exploiteren, zocht Van der Borch hier een internationale verzekeringsmakelaar en risicospecialist bij: Marsh. Het resultaat, volgens Van der Borch en Marshadviseur Jacob Strijker: een polis die nog nooit eerder is vertoond. Eén enkele polis, die zowel alle risico s gedurende de bouwperiode van twee jaar als de operationele risico s voor de eerste tien jaar afdekt. Zonder dat de verzekeraar, Delta Lloyd, er tussendoor uit kan stappen. De achterliggende reden voor deze verzekeringsoplossing had mede te maken met de financierbaarheid van het windmolenpark door externe financiers, vooral banken, die wel geld willen lenen maar zo min mogelijk risico willen lopen dat zij hun geld eventueel kwijt zouden raken. Berkhout van Econcern steekt zijn tevredenheid over de oplossing niet onder stoelen of banken. Wij wilden een nononsense-oplossing, en die is er gekomen. Dat past bij onze eigen filosofie en aanpak. Wij zijn geen geitenwollensokkenclub met allerlei prachtige ideeën over duurzaamheid, die in de praktijk totaal niet exploitabel zijn. Wij geloven dat échte vernieuwing, die ook daadwerkelijk bijdraagt aan een duurzamere energievoorziening, vooral kan ontstaan in een ondernemersomgeving. Als je je eigen broek moet ophouden, zonder grote subsidiestromen, dan blijkt er een hoop creativiteit los te komen. Elk jaar Creativiteit, die bij Econcern wordt gewaarborgd door het onderdeel Ecofys. Een aparte entiteit, bestaande uit zoals Berkhout noemt driehonderdvijftig knappe koppen, verspreid over vijftien Europese landen. Vrijwel iedereen heeft een academische achtergrond, een kwart van hen is gepromoveerd. Hun kerntaak: creatieve oplossingen bedenken voor klimaaten energievraagstukken. Oplossingen die we kunnen vertalen in concrete producten en diensten. Producten en diensten die Wij wilden een no-nonsense-oplossing, en die is er gekomen. Wij zijn geen geitenwollensokkenclub met allerlei prachtige ideeën over duurzaamheid, die in de praktijk totaal niet exploitabel zijn. Wat is verzekerd? Grofweg bestaat de verzekering uit drie delen: Realisatie (bouwfase) Operationeel (technische risico s) Bedrijfsschade (door niet operationeel zijn) Econcern-onderdelen Ecostream en Evelop vervolgens exploiteren. En indien nodig en commercieel interessant, investeert Econcern daar via investeringsdochter Ecoventures aan mee. Inmiddels heeft Econcern zo talloze duurzame oplossingen gelanceerd die levensvatbaar én winstgevend zijn (zie kader Duurzaam succes op pagina 8). Het bouwen en exploiteren van windmolenparken zoals dat bij IJmuiden is een van de doelen die Econcern nastreeft. Berkhout: We willen jaarlijks zo n park bouwen. Waarbij we voortdurend leren. Zo hebben we veel geleerd van een soortgelijk project in Denemarken. Een belangrijke les: de windrichting boven open water varieert vele malen meer dan bekend was. Dat windenergie relatief weinig zoden aan de dijk zet als het gaat om het voorzien in de energiebehoefte van een land, bestrijdt Berkhout. Het park bij IJmuiden beslaat grofweg drie bij vijf kilometer en voorziet in de energiebehoefte van een kleine stad. Inmiddels is de techniek weer een paar stappen verder en kunnen we met windturbines werken die zo n tweeëneenhalf keer meer vermogen hebben. Bij België beginnen we met een qua omvang vergelijkbaar park, dat zo n driehonderdduizend huishoudens van stroom gaat voorzien. Dat is vergelijkbaar met een stad als Amsterdam. Complex geheel Bij al die projecten wil Berkhout samenwerken met Profin en Marsh. Ik geloof in partnerships. Niet in tenders. Bovendien is er momenteel geen enkele partij die kan waarmaken wat

7 Van idee tot park 6/7 Het initiatief tot het windmolenpark werd al eind vorige eeuw genomen door een consortium van ondernemingen, actief op het gebied van energie, constructie of waterwerken. In 2004 nam Econcern, samen met investeerder Energy Investments Holding, alle vergeven vergunningen en rechten benodigd voor de bouw (én exploitatie!) van het windmolenpark over. Het project past namelijk uitstekend bij de missie van Econcern: een duurzame energievoorzieningen voor iedereen (zie kader Econcern). Een halfjaar later sloot Eneco Energie zich bij de twee partijen aan en werd met de voorbereidingen van de feitelijke bouw begonnen. De eerste fundering op zee is geplaatst in het najaar van Volgend voorjaar vindt de officiële oplevering van het windpark Q7 plaats. >>

8 Duurzaam succes Econcern ontwikkelde diverse oplossingen voor klimaat- en energievraagstukken. Drie voorbeelden. GeslotenKas GeslotenKas is een systeem dat (aantoonbaar) bijdraagt aan 20% hogere productie in tuinbouwkassen, tegen 90% minder waterverbruik, nauwelijks bestrijdingsmiddelen en aanzienlijk minder energieverbruik (50%). De combinatie van minder energiekosten, minder vervuiling en een hogere opbrengst heeft ertoe bijgedragen dat in Nederland vanaf 2010 het GeslotenKassysteem verplicht wordt voor nieuwe kassen. Koelen met zeewater 90% kostenbesparing voor energie. En daarmee een vergelijkbare afname van CO2-uitstoot. Dat wordt gerealiseerd via het Seawater airconditioning-systeem (SWAC). Koud water van de bodem van de zee of diepe meren wordt opgepompt en gebruikt voor de koeling van grote gebouwen. Grote hotelketens (zoals Marriott en Hilton) gaan gebruikmaken van deze koelingsmethode. Energieneutraal kantoor In Nieuwegein verrijzen twee grote kantoortorens, ontwikkeld door onder meer Econcern. Het gebouw zal een minimale energieverbruik hebben, door het ontwerp (veel daglichtinval) en diverse energiemaatregelen. Een zonne-energiesysteem in de gevel van de gebouwen en een bio-olieketel samen met in het ontwerp geïntegreerde windturbines op het dak leveren genoeg elektriciteit om in de energiebehoeften van het gebouw te voorzien. In de winter wordt opgeslagen warmte uit de zomer gebruikt om het gebouw te verwarmen. Profin en Marsh hebben waargemaakt. Tegen de tijd dat die er wel is, zal ik mijn licht wel eens opsteken daarvoor ben ik ondernemer genoeg! Maar vooralsnog is er geen betere verzekeringsoplossing denkbaar. Van der Borch van Profin spreekt van een complex geheel van risico s. Zeker in de bouwfase, waarbij talloze leveranciers zijn betrokken. Bedenk dat het hier om een uniek project gaat: De oplossing: één enkele polis, die zowel alle risico s gedurende de bouwperiode van twee jaar als de operationele risico s voor de eerste tien jaar afdekt veel onderdelen worden eenmalig gemaakt ten behoeve van dit park. Als zo n onderdeel verloren gaat, is er niet binnen enkele weken een nieuw onderdeel beschikbaar. Berkhout: Neem het transformatorhuis. Dat is het hart van het park. Dit staat op een aparte paal, middenin het park. De transformator is in Denemarken gebouwd en van daaruit verscheept naar de Noordzee. Als er tijdens het transport iets misgaat, loopt het project meteen anderhalf jaar vertraging op. Om van de feitelijke kosten van de transformator zelf maar te zwijgen. Jacob Strijker, van Marsh. Of neem de kabels. Vanaf het transformatorhuis loopt een hoofdkabel naar de kust. Dit mag je gerust de achilleshiel van het park noemen. Als er iets misgaat met een kabel tussen een molen en de transformator, verlies je tijdelijk 1/60 van je capaciteit. Dat is een acceptabel ondernemingsrisico. Als er iets misgaat met de hoofdkabel, verlies je álle capaciteit. Bij de bouw van het park zijn dan ook voortdurend vertegenwoordigers van de verzekeringsmaatschappij aanwezig. Strijker: Soms moet je heel snel bepaalde beslissingen nemen. Recent, tijdens het leggen van de kabels, kampte de projectorganisatie met golven die fors boven de van te voren overeengekomen normering uitkwamen. Toen is weloverwogen de beslissing genomen om de kabel in tweeën te kappen. Een duur grapje, maar aanzienlijk goedkoper dan mogelijke schade die had kunnen optreden als het schip aan de kabel was blijven vastzitten, en zowel het schip als de kabel en niet te vergeten eventueel mensen aan boord ongecontroleerd naar de kelder waren gegaan

9 8/9 Jacob Strijker (Marsh), Dirk Berkhout (Econcern) en René van der Borch (Profin) (vanaf links). Vooralsnog is er geen betere verzekeringsoplossing denkbaar. Foto: Roelof Pot Voortvarend Marsh en Profin brachten voor álle zestig windmolens de specifieke risico s in kaart. Daarmee hielden ze rekening met lokale diepte, stromingen, afstand tot scheepsroutes et cetera. Geen standaardprocedure, lacht Van der Borch. Strijker: En dan is het bijzonder prettig als er daadwerkelijk sprake is van een partnership tussen de afzonderlijke partijen. Ik ben onder de indruk van de professionaliteit waarmee Econcern dit project oppakt. De ervaring en voortvarendheid van Econcern heeft absoluut bijgedragen tot de verzekeringsoplossing die is ontwikkeld. Delta Lloyd had zeer snel een nauwkeurig overzicht van alle mogelijke risico s, dit was uitstekend in kaart gebracht. De adviseurs van betrokken banken hadden geloof ik welgeteld twee eenvoudige vragen over de verzekering. Dat heb ik zelden meegemaakt. De duidelijkheid en professionaliteit heeft er ook toe bijgedragen dat een partij als Delta Lloyd bereid is zelfstandig geheel het verzekeringsrisico te dragen. Ook Berkhout spreekt van een prettig proces. René van der Borch is deels verbonden aan Econcern. Hij is de specialist op dit gebied en het is prettig om die bij je in de buurt te hebben. René adviseerde mij om Marsh erbij te betrekken. Daarbij was vooral de ervaring doorslaggevend. Marsh heeft veel kennis op offshore-gebied en ook de nodige ervaring op het gebied van windprojecten. Inmiddels werken we nu zo n twee jaar samen. Ik kan zonder enige terughoudendheid zeggen dat ze aan alle verwachtingen hebben voldaan. << Over Econcern Econcern is een belangrijke Europese speler op het gebied van duurzame energie. Het vervult onder meer een belangrijke adviesrol aan de Europese Unie, maar ontwikkelt bovenal voor eigen rekening en risico duurzame oplossingen voor energievraagstukken. Er werken in totaal ruim 700 medewerkers, wereldwijd verspreid over 28 vestigingen. De missie van het bedrijf is even kort als simpel: duurzame energievoorzieningen voor iedereen. Volgens Econcern is dit alleen mogelijk in een marktgerichte omgeving. Daarbij hanteert het bedrijf vier uitgangspunten: De mogelijkheden voor duurzame energie zijn zeer groot en bronnen van herbruikbare energie zijn altijd en overal aanwezig Ontwikkelingen moeten gericht zijn op efficiënte en duurzame energiediensten en -producten, niet op energievoorziening zelf Duurzame energieoplossingen moeten én economisch, én milieuvriendelijk zijn Innovatie is de sleutelfactor om duurzame energieoplossingen ook op de markt te kunnen brengen Kijk voor meer informatie op

10 MARSH EXTENDED Work Force Strategies Bescherm uw Human Capital Zonder mensen geen bedrijf. Bescherming van human capital zou dan ook voor veel organisaties een belangrijke prioriteit moeten zijn. Voor de practice Work Force Strategies (WFS) van Marsh is het de kernactiviteit. Marsh Work Force Strategies De aanpak van Marsh biedt duidelijk toegevoegde waarde ten opzichte van andere dienstverleners. Wij kiezen bewust voor een bredere invalshoek, wij willen meer leveren dan alleen compliance met wetgeving en de eisen gesteld door verzekeraars, zegt practice leader Patrick Versteegh. De practice van waaruit Marsh deze diensten levert, is Work Force Strategies. Het dienstenpakket is volledig gericht op de bescherming van human capital: ofwel de medewerkers van een organisatie. Versteegh: Denk hierbij bijvoorbeeld aan risico-inventarisatie en -evaluatie, ontwikkeling en implementatie van managementsystemen, bedrijfshulpverlening, diverse soorten audits, maar ook certificeringtrajecten van veiligheidssystemen en machines. Volgens Versteegh biedt de combinatie van het kennisnetwerk van Marsh en de wereldwijde dekking een duidelijke meerwaarde ten opzichte van andere dienstverleners op het gebied van arbeidsomstandigheden. Kostenreductie, Ruime invalshoek Meer dan vijftien jaar internationale ervaring met Behavioral Risk Improvement Focus op beheersing en beperking van verzuimkosten Uitgebreide expertise en ervaring op het gebied van hoog- en laagspanning Kwalitatieve en kwantitatieve beoordeling van arbeidsrisico s preventie en risicomanagement maken integraal deel uit van onze dienstverlening. Om het geheel aan diensten op een overzichtelijke wijze aan te kunnen bieden zijn vier adviestrajecten als hoofdlijnen vastgesteld: RisicoScan Arbeidsveiligheid, Behavioral Risk Improvement (BRI), Absenteeism Cost Management (ACM) en Elektrische Veiligheid. RisicoScan Arbeidsveiligheid Verzekeraars vragen vaak om een Risico Inventarisatie & Evaluatie (RI&E). Voor WFS is een analyse van de arbeidsrisico s de basis voor het arbeidsveiligheidsbeleid en risicomanagement. Het is in mijn ogen onontbeerlijk om een goede analyse te maken als je beleid wilt formuleren. Speciaal hiervoor hebben we de RisicoScan Arbeidsveiligheid ontwikkeld die een transparante en kwalitatieve risicoanalyse maakt van de situatie. We proberen hieraan tevens een kwantificering van de risico s te koppelen in termen van opbrengsten en kosten. Behavioral Risk Improvement (BRI) Het onveilig gedrag van medewerkers heeft grote invloed op het ontstaan van schade en letsel. Om deze ongewenste gevolgen te voorkomen is het beheersen van veilig gedrag zeer belangrijk. Ook bij bedrijven waar al de nodige veiligheidsmaatregelen rond machines en procedures in acht zijn genomen, kunnen incidenten plaatsvinden met mogelijk grote gevolgen, weet Versteegh. Deze incidenten zijn bijna altijd het gevolg van bewust of onbewust onveilig handelen. Via een gericht traject, dat aansluit op de reeds bestaande interne veiligheidsystemen, implementeren wij met de klant een veilig gedragbeheerssysteem en een trainingstraject om de mensen bewust te maken van hun handelen. Hierdoor wordt veelal gezorgd voor een positieve gedragsverandering. Het resultaat is een veiliger en productiever werkomgeving. Bij de internationale WFS-practice is al meer dan vijftien

11 10/11 Neem voor meer informatie contact op met Patrick Versteegh: of jaar ervaring met BRI, waarbij voor veel bedrijven kostenreducties en vermindering van schades en ongevallen gerealiseerd zijn. In Nederland wordt de methode aangeboden aan zowel nationaal als internationaal opererende bedrijven. Absenteeism Cost Management (ACM) Absenteeism Cost Management heeft, de naam zegt het al, alles te maken met het beheersen en beperken van de verzuimkosten. Werkgevers hebben de afgelopen tijd enorm veel veranderingen over zich heen gekregen vanuit de Ziektewet, de WAO en sociale wetgeving. Mede door de Wet Verbetering Poortwachter is het al een hele klus geworden om aan de regels te voldoen, laat staan om daadwerkelijk aan de slag te gaan met het beheersen en beperken van de verzuimkosten. Veel consultants bieden case management in de vorm van begeleiding van, veelal individuele, verzuimzaken. ACM onderscheidt zich doordat het zich richt op het beheersen en beperken van zowel directe als indirecte verzuimkosten. Wij kijken vanuit een bedrijfseconomisch perspectief om verzuimkosten transparant en beheersbaar te maken. Daarbij ligt de focus op een snelle reïntegratie van de betrokken werknemers. En natuurlijk zorgen wij ervoor dat op tijd de juiste stappen worden gezet om te voldoen aan bijvoorbeeld de Wet Verbetering Poortwachter. Behalve de borging van de interne organisatie op het gebied van verzuimbeheersing verzorgt WFS de regie en coördineert WFS het proces tussen alle betrokken partijen. Daarnaast verzorgt het de begeleiding van cases op dossierniveau, aangezien dossiervorming zeer belangrijk is voor eventuele vervolgtrajecten. Elektrische Veiligheid Bij WFS zit veel ervaring op het gebied van elektrische veiligheid. Onze consultants hebben een belangrijk trackrecord en netwerk in de wereld van de laag- en hoogspanning. Door de overname in 2004 van een aantal technische specialisten van KEMA Arbodienst verzorgen wij ook aanvullende diensten voor de enige landelijke beheerder van het hoogspanningsnet in Nederland. Naast adviesdiensten verzorgen onze consultants tevens training en opleiding op het gebied van elektrische veiligheid en voeren ze technische inspecties uit. Human Capital is een belangrijke pijler onder iedere organisatie. Een actief preventiebeleid is daarom onontbeerlijk voor de continuïteit van het bedrijf. Work Force Strategies van Marsh ondersteunt organisaties bij de ontwikkeling van het preventiebeleid, zodat zij niet voor onaangename verrassingen komen te staan. <<

12 MARSH EXTENDED Kwetsbaarheid keten neemt toe Transfer van risico échte optie Een brand bij een toeleverancier in Brazilië. Of een Taiwanees distributiecentrum dat plat ligt door een aardbeving. Deze incidenten kunnen een venijnig staartje hebben voor uw productie, assemblage of verkoop in Nederland, terwijl dergelijke risico s prima te verzekeren zijn. Neem voor meer informatie contact op met Jeroen Spanbroek: of jeroen.spanbroek@marsh.com Door internationalisering neemt het aantal schakels in de keten heel snel toe. Een computergigant ondervond afgelopen jaar aan den lijve de gevolgen van te weinig controle op de keten. Een fors aantal geleverde accu s moest worden teruggehaald en dat leverde een flinke kostenpost op. Dichter bij huis noemen we een handelaar die te weinig controle had op de keten. Hij wilde ijzererts vanuit een Nederlandse haven laten vervoeren. Alleen waren de noodzakelijke maatregelen bij dit transport niet geregeld waardoor het geheel in de haven ontplofte. De afnemer legde een claim neer bij de handelaar die deze doorspeelde aan de distributeur. Als je productie afhangt van die levering, dan heeft dat stilstand tot gevolg, schetst Jeroen Spanbroek, consultant in supply chain management, de gevolgen. Hij gooit vervolgens de knuppel in het hoenderhok. Hoe afhankelijk ben je als bedrijf van een leverancier? Bedrijven zouden zich die vraag moeten stellen. Of het nu gaat om een levering van een component, een halffabrikaat voor je eindproduct of over een dienst. Wie zijn huiswerk doet, kan vervolgens betere beslissingen nemen. Neem op die manier de hele keten onder de loep. Kijk wat de afhankelijkheden zijn en vervolgens wat de mogelijke scenario s zijn. Gemoedsrust Wat is de impact als de levering van een component uit China niet voldoet aan de kwaliteitsnormen of niet op tijd is? Is dat dan meteen een ramp voor mijn eindproduct? Is het antwoord ja, dan moet ik wellicht ook een leverancier inschakelen die dichterbij is gevestigd. Maar ook: wie is aansprakelijk op het moment dat componenten of halffabrikaten tijdens een transport beschadigd worden? Vertrouw daarbij niet alleen op contracten alleen, geeft Spanbroek als advies. Die neiging is er, vooral als het drukke tijden zijn. Als het transport maar is geregeld, denkt de inkoop- of logistiekafdeling dan al snel. Deze kiest in no time op basis van enkele vereisten op een vragenlijst een transporteur. Die vragenlijst is meer voor de gemoedsrust van de onderneming, dan dat het daadwerkelijk wat voorstelt. Leveranciers kunnen de eisen simpelweg negeren of toch maar de vragenlijst naar behoren invullen. Het is een voorbeeld waaruit blijkt dat een gebrek aan controlemomenten kunnen doorwerken in de keten van het bedrijfsproces. Ondernemingen zouden er dan ook goed aan doen leveranciers van diensten en producten onder de loep te nemen. Wat is de kans dat een risico zich voordoet? Dat is stap één. Risico s kwantificeren is stap twee. Spanbroek: Door bedragen te hangen aan risico s die zich kunnen voordoen, creëer je bewustzijn. Anders blijven deze een ver-van-mijn-bed-show. Dat is ook onze conclusie na diverse onderzoeken. Bedrijven verhogen pas hun verzekeringslimiet als ze daadwerkelijk schade, bijvoorbeeld een brand of een recall van een product, hebben geleden. Ter plekke kijken De kans dat een onderneming getroffen wordt, is statistisch laag. Maar als het gebeurt dan lopen de schadebedragen vaak meteen in de miljoenen euro s. Voor het kwantificeren en inzicht in de kans van een risico gebruikt Marsh een Monte Carlo-simulatie. Dat is een economisch model dat voor de belangrijkste afhankelijkheden de risico s doorrekent. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als slechts een tiende van de componenten wordt geleverd? Wat is het gevolg als geen van de componenten bruikbaar is voor het bedrijfsproces? Dit model rekent bijvoorbeeld

13 12/13 Vier stappen voor inschatten risico s in supply chain 1. Impact visualisatie: het transparant maken van de supply chain. Dit onderdeel gaat over schakels, tijdslijnen, kapitaalverschuivingen, et cetera. Welk belang of impact hebben de betreffende schakels? 2. Schakelselectie: op basis van de visualisatie kan een onderneming een selectie maken van de belangrijkste en meest kritische schakels in termen van volume, componenten, onderdelen of grondstoffen. Deze risicomatrix stelt de organisatie in staat om prioriteit aan te brengen in de grootse supply chain risico s. 3. Schadescenario s: bij dit onderdeel bekijkt de onderneming de individuele risico s nader en doet het een analyse van de oorzaken en effecten. Deze scenario s worden gekwantificeerd in termen van financiële schade. 4. Schakelanalyse: door het kwantificeren van de scenario s kan de onderneming bepalen of maatregelen van de betreffende partij afdoende zijn om deze te managen. Hierbij kan men ervoor kiezen om bijvoorbeeld een leverancier te auditen. varianten door, waarin ook de waarschijnlijkheid van een event kan worden meegenomen. Die simulatie helpt bij het verkrijgen van inzicht om vervolgens een gefundeerde beslissing te kunnen nemen. De uitkomst kan zijn dat een onderneming overgaat op multi-sourcing in plaats van single-sourcing, waarbij de afhankelijkheid van één leverancier te groot is. Bij het inschatten van dergelijke risico s is het ook goed om ter plekke bij een leverancier te kijken. Is hij wie hij zegt dat hij is? Spanbroek: In een geval kwamen we er bij een inspectie van een leverancier in Oost-Europa achter dat hij alleen een tussenpersoon was. Dat betekent dat de keten nog langer wordt. Daarmee duurt het ook langer voordat problemen die zich voordoen in de keten daadwerkelijk opgelost zijn. De tussenpersoon waarvan je denkt dat hij de leverancier is, heeft immers geen controle over zijn deel van de keten. De tussenpersoon waarvan je denkt dat hij de leverancier is, heeft geen controle over zijn deel van de keten In de praktijk Marsh kan ook de impact van natuurrampen zoals stormen, overstromingen en aardbevingen op de supply chain inschatten. Spanbroek: Ik weet uit mijn eigen praktijk dat de keten van diverse Nederlandse ondernemingen heeft stilgestaan als gevolg van een aardbeving in Taiwan. Daarom werd benodigde elektronica niet geleverd. Marsh kan die risico s onderbrengen in een zogenaamde contigent business interruption-verzekering. Deze dekt de financiële consequenties die een onderneming kan ervaren, zonder dat deze zelf enige blaam treft. Het zijn in de regel complexe polissen met specifieke voorwaarden die per geval worden ingeschat. In de regel gelden deze alleen bij aantasting van kapitaal van leveranciers. Denk aan hun fabrieken, opslaglocaties, distributiecentra, et cetera. Concreet betekent dit voor een Nederlandse onderneming bijvoorbeeld dat deze zich kan verzekeren voor winstderving door productievertragingen door een brand in een fabriek van een leverancier. Verzekeraars eisen voor een dergelijke polis wel invloed in het risicomanagement van de onderneming en uitgebreide informatie. De verzekeraar wil elk detail in de supply chain inzichtelijk hebben en in kaart brengen. Deze exercitie gaat verder dan het enquêteren van leveranciers. In Groot-Brittannië is het aangaan van een dergelijke verzekering gemeengoed, terwijl het gebruik van de verzekering in Nederland nog in de kinderschoenen staat. Op zich jammer, want hiermee hebben ondernemingen een extra instrument om hun risico s te beheersen. Spanbroek: Het probleem is dat supply chain management soms nog teveel als een logistiek vraagstuk pur sang wordt bekeken. En als de organisatie de risico s al onderkent, dan ligt de nadruk op reduceren, vermijden of accepteren van risico s. Spanbroek: Daarbij gaat men voorbij aan de fase nadat zich een incident heeft voorgedaan. Wie gaat de schade betalen? Dat terwijl dit een essentieel onderdeel is van risicomanagement. Een andere reden is dat organisatie de dekkingen voor interrupties in de keten soms complex vinden. Met de analyses is inderdaad veel denkwerk gemoeid, maar het zijn nuttige en noodzakelijke exercities. Spanbroek: Deze leiden tot een beter begrip van de risico s in de supply chain. Met het kwantificeren, het berekenen van de financiële impact op de organisatie, groeit immers de risicoperceptie en de bewustwording in de organisatie. Daarnaast is transfereren van een risico een echte optie geworden. Hiermee kan het management dus een concrete afweging maken over een risico. Reduceren, vermijden, accepteren of misschien toch transfereren? <<

14 MARSH EXTENDED Claims Consulting Intensieve begeleiding bij complexe claims Voor ondernemingen van een bepaalde omvang, of met een bepaalde activiteit, is het nagenoeg zeker dat ze met enige regelmaat met schadeclaims hebben te maken. Een goede voorbereiding daarop zorgt voor een snellere afhandeling met een maximale oplossing. De basis is simpel. Je hebt een onderneming. Je loopt bepaalde risico s. Je neemt hiervoor de nodige maatregelen en dekt deze af met een verzekering. Bij een onverhoopt schadegeval keert de verzekeraar uit en kun je de onderneming voortzetten. In theorie klopt dit. De praktijk is echter, zoals zo vaak, een stuk weerbarstiger. Vooral als bij een schadegeval niet zonneklaar is bij wie of waar uiteindelijk de aansprakelijkheid ligt. Verzekeraars zijn de laatste jaren hun voorwaarden ook strikter gaan interpreteren en lijken minder open te staan voor praktische oplossingen, wanneer de meningen verschillen. Naarmate ondernemingen groter, internationaler en complexer worden is dat eigenlijk steeds vaker het geval. De afhandeling van een claim lijkt dan vaak een vak apart. En is dat eigenlijk ook, zegt claimsspecialist Jacques Timmers van Marsh zonder enige terughoudendheid. Gepokt en gemazeld bij een grote internationale verzekeraar, waar hij zich specialiseerde in de aansprakelijkheid van grote, complexe multinationals bij claims, is hij bij Marsh verantwoordelijk voor onder meer Claims Consulting. Timmers: Er is een grote groep ondernemingen, die op grond van hun karakter, activiteit of omvang per definitie met enige regelmaat met claims te maken hebben. Soms is dan de Claims Consulting Behalve de normale begeleiding als makelaar, biedt Marsh een aantal aanvullende diensten bij de voorbereiding, afhandeling en/of advisering over schadeclaims. Schadebehandeling eigen risico - Afhandeling van claims die binnen het eigen risico of buiten de verzekeringsdekking vallen. Captive Beheer - Uitbesteding van behandeling en advisering inzake voorzieningen ten behoeve van te verwachten claims en schades die onder de retentie van een captive vallen. Trainingen - Trainingen waarin de bewuste functionarissen in een organisatie leren omgaan met de afhandeling van veelal kleine schades. Claims Preparation en/of Advocacy - Intensieve en strategische begeleiding van complexe claims, bijvoorbeeld als door meningsverschillen, verschillende interpretaties van feiten, verschillende interpretaties van polissen et cetera, de belangen van cliënt en verzekeraars uit elkaar (dreigen te) lopen. Forensic Accounting & Claims Services (FACS) - Intensieve analyse direct na melding van grote schaden, met het oog op het vermijden van onnodige discussies met verzekeraars, het behartigen van de belangen van de cliënt bij de financiële schadevaststelling en advisering over vooraf te nemen voorzieningen. Legacy Claims - Ondersteuning bij de afhandeling van claims die nog lopen onder oude, niet meer actuele polissen van vóór de relatie tussen de cliënt en Marsh. Insurance Archeology - In kaart brengen (pro-actief, of in geval van een claim) van de soms complexe verzekeringshistorie van een organisatie. Vaak het gevolg van fusies, overnames, afstotingen et cetera. Beantwoorden van de vraag bij welke huidige entiteit een claim of aansprakelijkheid thuishoort. Vooral gericht op in de toekomst te ontvangen long tail-claims, die hun oorsprong tientallen jaren geleden kunnen hebben, zoals asbest- en pollution-claims.

15 14/15 zijn producten. Het ging daarbij om een miljoenenbedrag. Het ligt voor de hand dat je dan wilt onderzoeken of wellicht andere partijen deels of volledig aansprakelijk zijn. Dat vraagt én kennis van de supply chain in de voedselindustrie, én kennis van internationale regelgeving en polissen. Uiteindelijk bleek een toegevoegde smaakstof in het product de boosdoener te zijn. De leverancier hiervan kwam uit een ander land dan de producent van het voedingsprocuct. Voor de werkelijke verhaalbaarheid van de schade is het dan ook nog eens van belang of de verzekering van de smaakstoffenleverancier nog dekking biedt als de smaakstoffen eenmaal zijn verwerkt in een product, of dekking biedt in andere landen, bijvoorbeeld de Verenigde Staten. De hele regie hierover kan door Claims Consultants worden gevoerd. Zij kennen de weg. Neem voor meer informatie contact op met Jacques Timmers: of traditionele rol van een verzekeringsmakelaar zoals Marsh, namelijk het zo snel mogelijk verzamelen van alle relevante schadeinformatie zodat de verzekeraar zo spoedig mogelijk de schade kan afhandelen, en het bewaken van de afhandeling door de verzekeraar niet voldoende. Vooral als de strategische belangen die dit soort bedrijven bij een snelle afhandeling hebben groot zijn, of als verzekeraars de zaak niet behandelen, bijvoorbeeld door hoge eigen risico s. Objectief Dan gaat het bijvoorbeeld om grote ondernemingen met hoge eigen risico s, aldus Timmers. Daarbij is de verzekering vooral gericht op daadwerkelijke calamiteiten. Alles wat daar onder zit, beschouwen ze als operationeel risico. Dat neemt niet weg dat schades die onder operationeel risico vallen wel degelijk moeten worden afgehandeld. Timmers: Iemand zal de schade objectief moeten beoordelen. Iemand zal moeten onderzoeken of de schade tot claims leidt. Iemand zal moeten onderzoeken waar de aansprakelijkheid ligt. En uiteindelijk zal iemand ook ergens de schade moeten verhalen. De vraag is overigens vaak: wíe gaat de schade verhalen? Vaak zijn er direct en indirect zeer veel partijen betrokken. Neem een brand in een loods op besloten terrein. De eigenaar van de grond, de uitbater van de loods, de eigenaar van de opgeslagen spullen in de loods; allemaal betrokken, allemaal hebben ze schade. Regie De professionals bij Marsh-onderdeel Claims Consulting voeren in dergelijke gevallen de regie, en gaan met de claim om zoals dat ook bij een verzekerde gebeurtenis het geval zou zijn. Vaak hebben deze ondernemingen een aparte voorziening getroffen voor operationele schades, bijvoorbeeld een captive. Het beheer hiervan kan Claims Consulting ook voor zijn rekening nemen. Daarmee kan een onderneming rekenen op dezelfde begeleiding als het geval zou zijn bij een verzekerde gebeurtenis. Timmers schets een recent voorbeeld, waarbij een groot bedrijf in grondstoffen voor de voedingsmiddelenindustrie aansprakelijk werd gesteld voor schade van een afnemer van Zelfstandig Afhankelijk van de bij voorbaat te verwachten schades en de omvang van een organisatie kan een organisatie afspraken maken met Marsh over de aard van de diensten als onderdeel van Claims Consulting. Timmers: We worden bijvoorbeeld ook voor een korte periode ingezet, om een onderneming via opleiding en begeleiding in staat stellen om zelfstandig met claims en eigen risico om te gaan. Neem het voorbeeld van een organisatie van verzorgingstehuizen. Jaarlijks heeft men te maken met enkele honderden claims die onder het eigen risico vallen, waarvan de meeste zo gering zijn dat men er eigenlijk niet te veel kosten en tijd aan zou willen besteden. Maar je wilt ook geen easy target lijken voor mensen met onterechte claims. Laat je alles door een externe partij zoals Marsh afhandelen? Gezien de beperkte financiële omvang per claim, is het voor deze instelling vele malen voordeliger om dit zelf af te handelen. Wij adviseren over de meest geschikte manier en trainen de verantwoordelijke functionarissen over hoe ze in de praktijk met deze gevallen moeten omgaan. Complexiteit Claims Consulting biedt niet alleen soelaas bij meer complexe organisaties die te maken hebben met veel schadeclaims die onder het eigen risico vallen, maar in alle gevallen waar de cliënt een eigen financieel of strategisch belang heeft bij hoe claims worden afgehandeld. Dat kan variëren van niet-verzekerbare financiële conflicten tussen bedrijven over schending van patenten, tot het behandelen van kleine, frequente schades onder het eigen risico. In al die gevallen gaat het uiteindelijk om substantiële belangen, ongeacht of die nu bepaald worden door de aantallen schades, door zeer hoge bedragen per schadegeval, of door beide. De afhandeling hiervan vraagt in beginsel om dezelfde professionele aanpak als wanneer er sprake zou zijn van een schade die gedekt is. Een goede voorbereiding en een doordacht claimsbeleid verhogen de snelheid en duidelijkheid bij een daadwerkelijke claim. En dit bespaart een organisatie uiteindelijk reputatieschade, managementaandacht en veel tijd en geld. <<

16 MARSH EXTENDED Zakendoen in China kansrijk, maar ook risicovol Land van de onbegrensde Actief of passief, bewust of onbewust: vrijwel elke Nederlandse onderneming van betekenis doet direct of indirect zaken met China. Niemand lijkt meer zonder het land te kunnen. Maar de Chinese economie is weliswaar groot, maar nog lang niet volwassen. En dat brengt onverwachte risico s met zich mee. Waar de Verenigde Staten een eeuw geleden symbool voor stonden, wordt nu geassocieerd met China: onbegrensde mogelijkheden. Wie de ontwikkeling en groei van het land wil beschrijven komt superlatieven te kort. Veel Nederlandse ondernemingen doen inmiddels direct of indirect zaken met de in potentie grootste economie van de wereld. Soms met veel succes. Soms met horten en stoten. Want aan onbegrensde mogelijkheden en grote kansen zitten ook onlosmakelijk grote risico s verbonden. Een greep uit de krantenkoppen van de afgelopen weken Top vier risico s voor ondernemers in China Supply chain-risico s Diefstal intellectueel eigendom Opleiden/behouden van talent Terughoudende wetgeving over fusies en overnames zegt al genoeg. Chinese matrassen bevatten gif. Teveel lood in speelgoed: marktleider haalt speelgoed uit schappen. Bestrijdingsmiddelen in containers uit China. Menige vaderlandse ondernemer heeft zelf aan den lijve ondervonden wat de downside is van handel drijven met China. Zoals die middelgrote verfproducent, die samen met een Chinese partner een fabriek bouwde om zijn verf te slijten op de Chinese markt. Toen de fabriek operationeel werd bleken alle vergunningen en licenties volledig op naam van de Chinese partner te staan, die doodleuk voor eigen rekening de verf volgens het beproefde recept van het Nederlandse bedrijf ging produceren en succesvol aan de man bracht. Zo creëerde de verfproducent in één klap zijn eigen concurrent. De gang naar de rechter leverde vooralsnog niets op. Vervalsing Diefstal van intellectueel eigendom komt helaas vaker voor dan in bovengenoemd voorbeeld. Sterker: het behoort tot de grootste vier risico s waarmee Nederlandse ondernemingen die op een of andere manier zakendoen in of met China mee te maken hebben. If it can be copied, it will be copied, lijkt zo n beetje de stelregel te zijn. Illegaal namaken en op de markt brengen van producten kost ondernemingen jaarlijkse vele miljarden aan omzet. En hoewel de Chinese overheid het probleem onderkent en ook steeds intensiever aan maatregelen werkt, is er nog een flinke inhaalslag te maken voordat wetgeving in China ook daadwerkelijk bescherming biedt voor buitenlandse ondernemingen. Een gewaarschuwd mens geldt voor twee gaat hier dan

17 16/17 Supply Chain Risk Diagnostics In deze risicoanalyse brengt Marsh nauwkeurig in kaart welke bedrijfsprocessen een ketenrisico lopen, en welke leveranciers en subleveranciers in de keten betrokken zijn. Behalve de logistieke risico s, analyseert Marsh de volgende risico s: risico s natuurrampen terrorisme fraude en corruptie maatschappelijke risico s gezondheid en veiligheid milieurisico s productrisico s vervalsing en intellectueel eigendom infrastructuur pandemies regelgeving financiële risico s ook op: wees als onderneming uiterst terughoudend in het delen van productie-informatie of licenties. Of zorg ervoor dat de Chinese zakenpartner hier ook waardevolle activa tegenover zet. Ketenrisico Het grootste risico dat China met zich meebrengt zijn echter risico s in de supply chain. Door mondialisering neemt de afhankelijkheid van Chinese leveranciers zeer snel toe. De Chinese markt is sterk gefragmenteerd en daarmee inefficiënt. Gevolg zijn allerlei logistieke moeilijkheden. Daarnaast hebben Europese ondernemingen die (delen van) hun producten in China betrekken weinig tot geen invloed op het feitelijke productieproces. Productiefouten en -onzorgvuldigheden veroorzaken de nodige recall-acties, waarbij de schade zeer snel kan oplopen. En zelfs al is de monitoring van het productieproces goed georganiseerd, dan is er nog het relatief grote risico van bedrijfsonderbrekingen. Door machinebreuk, brand of natuurlijke calamiteiten. Juist door de sterke fragmentatie zijn zonder dat de buitenlandse onderneming daarvan tot in detail op de hoogte is meestal heel veel schakels (deelproducentjes) betrokken bij het productieproces. Vertraging bij een van die schakels betekent schade voor de eindafnemer. Een inventarisatie van Marsh leert dat slechts twintig procent van de Europese bedrijven die op een of andere manier handel drijft met China een bedrijfscontinuïteitspan heeft. Met een supply chainrisicoanalyse hebben ondernemingen beter inzicht in de zwakke schakels in hun eigen productieketen (zie ook kader rechtsboven). Benader China niet anders Paul Wilkins is CEO van Marsh China. Voor hem is China inderdaad het land van de onbegrensde mogelijkheden. Maar hij waarschuwt ondernemers om niet zomaar over de aanwezige risico s heen te stappen. In de kern geldt: de risico s die je uit je thuismarkt kent, loop je ook gewoon in China. Maar de risico s die je doorgaans nog níet kent, loop je ook nog eens. Natuurrampen bijvoorbeeld. Azië, en sommige delen van China in het bijzonder, wordt beduidend vaker getroffen door natuurrampen dan de meeste andere economisch actieve regio s. Of neem de licentie-risico s. Het komt voor dat ondernemers complete blue prints van productieprocessen ter inzage geven aan hun toekomstige handelspartner. In hun thuismarkt zouden ze dat nooit hebben gedaan. Daarnaast ontvang ik steeds meer berichten van buitenlandse ondernemingen die de regels overtreden, zonder dat ze van die regels op de hoogte waren. Of die wel de regels kenden, maar geen benul hadden dat ze deze overtraden. Een gedegen inventarisatie van alle denkbare én ondenkbare risico s is een gezonde basis voor elke onderneming. Voor handel met China geldt dat nog nadrukkelijker.

18 Beijing 2008 Heel China is in de ban van de Olympische Spelen, die over een klein jaar plaatsvinden in de Chinese hoofdstad. Voor beveiliging heeft de organisatie ongeveer een miljard dollar uitgetrokken. Marsh is door de organisatie al in oktober 2005, na een zeer intensief selectieproces, geselecteerd als verzekeringsen risicomanagementadviseur. Behalve het mondiale projectmanagement verzorgt Marsh onder meer de risico-identificatie en het ontwerp en de implementatie van het verzekeringsplan. Retentie Nog een vermeldenswaardig vraagstuk voor in China actieve ondernemers: beschikbaarheid en behoud van goed opgeleid personeel. Veel Nederlandse bedrijven hebben inmiddels meegemaakt hoe zij veel tijd en energie hebben geïnvesteerd in de opleiding en training van lokale medewerkers, om vervolgens te zien dat hun werknemers opstapten en de opgedane kennis en ervaring voor een lokale partij inzetten. Het verloop onder professionals is schrikbarend hoog: in de leeftijd tussen 25 en 35 jaar is een medewerker gemiddeld één tot maximaal twee jaar werkzaam voor hetzelfde bedrijf. Zolang China een groot tekort blijft houden aan hooggeschoold personeel die ook nog eens goed hun vreemde talen beheersen is retentie een aandachtspunt dat door ondernemers zeer serieus moet worden behandeld. Natuurrampen Ondernemers die menen alle risico s in kaart te hebben en maximaal te beheersen, lopen vervolgens ook nog aan tegen de wispelturige Chinese regelgeving. Wetten en regels verschillen per economische regio en worden regelmatig zonder dat dit altijd duidelijk is aangepast. Bovendien spant de Chinese overheid zich in om lokale ondernemingen waar mogelijk te beschermen. Onder meer door overnames door buitenlandse partijen lastiger te maken. Dit kan een belangrijke vertragende factor zijn in de groeistrategie van internationale ondernemingen. En behalve de risico s die alles te maken hebben met ondernemen en zakendoen, zijn er ook nog de tastbare risico s: die van natuurrampen. Wat voor velen voorheen een jaarlijkse terugkerend krantenberichtje was, blijkt eenmaal gevestigd in China een serieuze bedreiging voor de bedrijfscontinuïteit: de vele overstromingen van China s grote rivieren. Maar ook aardbevingen of cycloons vormen een niet te onderschatten risico. De meeste Chinese verzekeringen voor calamiteiten dekken in het gunstigste geval de directe fysieke schade van een natuurramp. Maar het verlies aan inkomsten of de kosten voor wederopbouw blijken veelal voor rekening van de ondernemer te zijn. En niet zelden is dit de doodsteek voor het Chinese avontuur. Duurzaam succes Bezint eer ge begint is dus ook voor handel met of in China het credo! Door de enorme competitie op de verzekeringenmarkt vallen verzekeraars over elkaar heen met premieverlagingen. Maar wat niet uit de lengte komt, zal uit de breedte moeten komen: lagere premies staan net zoals in ons eigen land gelijk aan beperktere dekkingen. Het lijkt voor de hand te liggen, maar zeker als verzekeringen via de Chinese partner worden gesloten blijken ondernemers hier lang niet altijd alert op te zijn. Met alle gevolgen van dien als er vroeg of laat schade optreedt. Zakendoen in of met China biedt ondenkbare mogelijkheden en kansen. Wie oog heeft en blíjft hebben voor de daarmee samenhangende risico s, verhoogt zijn kansen op duurzaam succes. << Marsh enige verzekeringsmakelaar met licentie Sinds dit jaar beschikt Marsh als enige internationale risicospecialist over een zogeheten Wholly Owned Foreign Enterprise-verzekeringsmakelaardijlicentie in China. Simpelweg komt dit erop neer dat Marsh onafhankelijk zaken kan doen in het land, zonder verplichte samenwerkingen met Chinese partners. Daarmee kan Marsh zonder beperkingen dezelfde producten en diensten als in de rest van de wereld aanbieden, zonder steeds opnieuw met lokale ondernemingen of overheden te moeten onderhandelen.

19 Knipsel Recall In de afgelopen maand kwamen er veel berichten over terughaalacties als gevolg van ondeugdelijke producten uit China. Zie ook het artikel in deze Marsh Extended over risico s van zakendoen in/met China. De Telegraaf, 21 augustus 2007

20 ALS JE JE EIGEN BROEK MOET OPHOUDEN, KOMT ER EEN HOOP CREATIVITEIT LOS (pag 6)