Bedrijfsbehandelplan melkveehouderij 1 / 37

Transcriptie

1 Bedrijfsbehandelplan melkveehouderij 1 / 37

2 Project Kwaliteitsmanagement Melkveehouderij NLTO/InterACTAgrimanagement en Cowsultancy BV Bedrijfsbehandelplan InterACT Project Kwaliteitsmanagement Melkveehouderij Bedrijfsbehandelplan (BBP) Preventieve en curatieve diergezondheidszorg tbv dierwelzijn en voedselveilige productie Bedrijf Naam Adres Postcode Woonplaats Telefoon Fax Mobiel UBN Dierenartsenpraktijk Naam Adres Postcode Woonplaats Telefoon Fax Mobiel Bedrijfsverklaring Melkveebedrijf Bovengenoemd melkveebedrijf: Verklaart dat medicijngebruik geschiedt zoals in dit bedrijfsbehandelplan is aangegeven Verklaart dat medicijngebruik is gericht op dierwelzijn en voedselveiligheid Verklaart dat geen gebruik gemaakt wordt van hormonen gericht op groeibevordering dit bedrijfsbehandelplan is aan gegeven Naam Datum Plaats Handtekening Naam Datum Plaats Handtekening Verklaring Dierenartsenpraktijk Bovengenoemde dierenartsenpraktijk verklaart dat medicijngebruik op dit bedrijf naar beste weten van de dierenartsenpraktijk geschiedt zoals in Bedrijfsbehandelplan melkveehouderij 2 / 37

3 Bedrijfsbehandelplan inhoudsopgave PROJECT KWALITEITSMANAGEMENTMELKVEEHOUDERIJ 2 BEDRIJFSBEHANDELPLAN INHOUDSOPGAVE 3 ADMINISTRATIE 4 ALGEMENE RICHTLIJNEN GEBRUIKSTERMIJNEN4 BEWAREN MEDICIJNEN5 TOEDIENING VAN MEDICIJNEN6 TOEDIENPLAATSEN VAN MEDICIJNEN6 BEHANDELPROTOCOL GEBRUIK MEDICIJNEN BIJ MELK- EN JONGVEE 8 BEHANDELINGEN JONGVEE: 9 BEHANDELPLAN DIARREE BIJ KALVEREN JONGER DAN 14 DAGEN12 BEHANDELPLAN DIARREE BIJ KALVEREN OUDER DAN 14 DAGEN13 ALGEMENE WENKEN MBT PREVENTIE DIARREE 13 BEHANDELPLAN ACUTE UIERONTSTEKING 15 ALGEMENE WENKEN15 BEHANDELPLAN MELKZIEKTE 17 BEHANDELPLAN KREUPELHEID 17 GEBRUIK VAN HET VOETENBAD - ALGEMENE WENKEN 19 BEHANDELPLAN OVERIGE AANDOENINGEN 21 OVERIGE NIET BESCHREVEN AANDOENINGEN (INVULRUIMTE) 22 BEHANDELPROTOCOL STANDAARDVERRICHTINGEN DIERENARTSEN 22 MBT GEBRUIKTE MEDICIJNEN22 BEHANDELPROTOCOL HORMONEN (MET UITSLUITING VAN OP GROEI GERICHTE TOEPASSING) 24 BEHANDELPROTOCOL ANTIPARASITICA 25 PROTOCOL WACHTTIJDEN BIJ GEBRUIK VANDIERGENEESMIDDELEN BIJ HERKAUWERS 26 CALAMITEITENPLAN KLAUWGEZONDHEID 31 Actie bij:31 Bronnen:31 STAPPENPLAN:31 INFECTIEUS32 NIET INFECTIEUS32 ALGEMENE MANAGEMENT FACTOREN:33 BEHANDELPROTOCOL KLAUWEN 34

4 Administratie Algemene richtlijnen gebruikstermijnen Algemene richtlijnen gebruikstermijnen (indien geen houdbaarheiddatum bekend is) Toedieningsvorm Gebruikstermijn Injectievloeistof, geconserveerd 1 maand Injectievloeistof niet geconserveerd 24 uur Oogdruppels 1 maand Oogzalf watervrij 6 maanden Oogzalf waterhoudend 1 maand Crème pot 3 maanden Crème tube 1 jaar Zalf pot 6 maanden Zalf tube 3 jaar Tablet / capsule 3 jaar Indien er op het etiket of bijsluiter een houdbaarheidstermijn wordt aangegeven, moet deze worden aangehouden Gebruikstermijn: Sommige injectieflacons zijn geregistreerd met de term 'na aanprikken niet houdbaar' De verpakkingsgrootte echter is gebaseerd op meerdere toedieningen Bovendien is vaak een conserveermiddel toegevoegd waardoor de microbiologische houdbaarheid gegarandeerd is Om te voorkomen dat de KRD-ISO norm leidt tot onnodige vervuiling van het milieu en kapitaalvernietiging, dient de norm als volgt te worden geïnterpreteerd: als de gebruikstermijn van een injectievloeistof minder dan één dag is kan, mits een conserveermiddel aanwezig is, de bewaartermijn worden verlengd tot maximaal één maand in koelkast

5 Bewaren medicijnen Management Goede opslag van toegelaten middelen en medicijnen Verantwoord medicijngebruik Registratie van verbruik Regelmatige controle van medicijnkast en spuitmateriaal Verwijderen van medicijnen en middelen waarvan de Medische reden gebruiksdatum verlopen is Medicijnen die niet bij de juiste temperatuur bewaard worden kunnen zodanig veranderen dat zij niet meer werken of geheel anders werken dan de bedoeling is De meest voorkomende bewaartemperaturen: Koud niet boven de 8 C Koel tussen 8 C en 15 C Kamertemperatuur tussen 15 C en 30 C Gevoeligheid voor vocht: Medicijnen in de vorm van poeders, capsules, pillen, maar ook crèmes en olieachtige middelen zijn gevoelig voor vochtinwerking Beperkte houdbaarheid na aanprikken Medicijnen zijn beperkt houdbaar Om die reden is het verstandig de aanprikdatum (indien van toepassing) op de verpakking te zetten Medicijnen die opgelost moeten worden: Deze medicijnen kunnen besmet raken met bacteriën en andere stoffen Dit wordt voorkomen door zo schoon mogelijk te werken: - gebruik geen materiaal dat al eerder is gebruikt - voorkom vuil of besmetting tijdens aanmaak en toediening - werk schoon en hygiënisch De werking van medicijnen kan sterk verminderen door - vervuiling of het optreden van infecties - niet op je juiste manier toepassen of inbrengen - verstrijken houdbaarheidsdatum - afnemende werkzaamheid na aanprikdatum (tijd)

6 Toediening van medicijnen 1 Diagnose Is er een exacte diagnose, een waarschijnlijkheidsdiagnose of geen diagnose? 2 Keuze om behandeling in te stellen Wat wordt geprobeerd te bereiken met de behandeling? 3 Keuze medicijn Welk medicijn kan het best gebruikt worden? (zie behandelprotocol) 4 Dosis Welke hoeveelheid (dosis) moet gegeven worden? Verschillende fabrikanten brengen gelijke soorten medicijnen op de markt De concentratie van het werkzame middel en de stof waarin het middel is opgelost kunnen per fabrikant verschillen Deze verschillen kunnen oorzaak zijn van verschillen in dosering Behandelingen en behandelingsduur per middel Dosiscontrole:Gebruiksaanwijzing op etiket of bijsluiter Kalveren zijn meestal zwaarder dan ingeschat, meet daarom het gewicht mbv meetlint 5 Toediening Op welke wijze moet het medicijn toegediend worden om goed en effectief te kunnen werken Een verkeerde toedieningsplaats geeft weinig / geen / verkeerd effect 6 Doorbehandelen (indien nodig) Aantal malen behandelen: Duur behandeling: Bij bepaalde medicijnen is het noodzakelijk dat de behandeling wordt afgemaakt omdat anders een ongewenst effect optreedt (ev resistentie) wordt aangegeven als wordt aangegeven als (waarbij n = aantal) n per week/dag/uur gedurende n dagen 7 Wachttijd (vlees / melk) wordt aangegeven als n uur / n dagen na laatste behandeling (waarbij n = aantal) 8 Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid Zie hiervoor verklaringen en disclaimer Toedienplaatsen van medicijnen Als de juiste hoeveelheid medicijnen wordt toegediend maar niet op de juiste manier (plaats en diepte) zal / kan de werking van het medicijn anders dan verwacht zijn Om deze reden moet goed bekend zijn hoe en waar het medicijn moet worden toegediend Medicijnen worden ingedeeld in vijf groepen:

7 Toepassing via: Aanduiding: Beschrijving: Bek Oraal Medicijnen welke via de bek gegeven moeten worden Huid Topicaal / locaal Medicijnen welke plaatselijk dienen te worden aangebracht Baarmoeder Intra-uterien Medicijnen welke in de baarmoeder moeten worden ingebracht Uier Intra-mammair Medicijnen welke in het uier moeten worden ingebracht Injectie iv im sc Parenteraal intraveneus intramusculair subcutaan Per injectie (buiten het maag- darmkanaal om) Medicijnen welke via injectienaalden moeten worden ingebracht De juiste plaats en diepte zijn van essentieel belang voor een goede werking en betrouwbare wachttijd In een bloedvat (ader) In een spier Onder de huid

8 Behandelprotocol gebruik medicijnen bij melk- en jongvee Algemeen: Dit behandelprotocol is onderdeel van het medicijngebruik van: Dierenartsenpraktijk Naam : en Melkveehouderijbedrijf Naam : gericht op een verantwoord medicijngebruik bij melk- en jongvee Voor het gebruik van medicijnen is een lijst van relevante indicaties opgesteld die de problematiek bij de betreffende diersoort zoveel mogelijk omvat Het behandelprotocol is bedoeld als richtlijn voor het medicijngebruik Bij bepaalde toepassingen kunnen bedrijfshistorie, verandering van gevoeligheid, ernst, snelheid van het verloop van de infectie etc aanleiding zijn voor de behandelend dierenarts en veehouder af te wijken van het vastgelegde in het behandelprotocol of het protocol definitief te wijzigen In dit deel van het behandelprotocol wordt ingegaan op de therapie van bacteriële infecties mbv antibiotica Daar waar het essentieel geacht wordt voor het te bereiken resultaat, worden preventieve en / of symptomatische maatregelen beschreven in een algemene notitie onder de betreffende aandoening Doseringsschema s worden achter de te gebruiken stof vermeld Het stellen van de juiste diagnose: Om een goede keuze voor een medicijn te maken is een juiste diagnose nodig De aard en de ernst van de aandoening zijn bepalend voor deze keuze De keuzevolgorde voor medicijnen is gebaseerd op twee aspecten: - Effectiviteit - Resistentiebeperking (op bedrijfsniveau en in het algemeen (volksgezondheid) Bij twijfel of indien de volgens het protocol ingestelde behandeling onvoldoende (snel) het beoogde resultaat oplevert, dient overleg met de dierenarts plaats te vinden Het behandelprotocol antibioticagebruik is onderverdeeld in: - Aandoeningen aan spenen / uier bij melkgevende dieren - Aandoeningen aan spenen / uier bij droogstaande dieren - Aandoeningen aan urinewegen en geboortekanaal - Aandoeningen aan maagdarmkanaal bij niet herkauwend jongvee - Aandoeningen aan maagdarmkanaal bij herkauwend jongvee (met koorts) - Aandoeningen aan maagdarmkanaal bij melkgevende en droogstaande dieren - Aandoeningen aan ademhalingsorganen - Aandoeningen aan ogen en oren - Aandoeningen aan de huid - Aandoeningen aan het bewegingsapparaat - Wondinfectie

9 Behandelingen jongvee: Verschijnselen Behandeling en advies Navelontsteking: - de navel is verdikt en (erg) pijnlijk b) wijze van toediening Difterie: - harde pijnlijke zwelling thvde (onder-)kaak (in de mondholte) - soms ook alleen de tong - enkele maal stembanden (zagend ademhalen): dierenarts bellen! Gewrichtsontsteking: - het kalf heeft koorts - warme pijnlijke zwelling thvhet gewricht Na overleg of diagnose door dierenarts Longontsteking bij melkdrinkende kalveren - niet ernstig ziek (T <39,5 C, niet benauwd, wel eetlust) - dubbelslag in ademhaling Bij onvoldoende snel resultaat overleg met de dierenarts Longontsteking bij melkdrinkende kalveren - ernstig ziek (T >39,5 C, zware ademhaling, geen eetlust)

10 Longontsteking bij niet melkdrinkende kalveren ernstig ziek (T >39,5 C, zware ademhaling, geen eetlust) - niet ernstig ziek (T <39,5 C, niet benauwd, wel eetlust) - dubbelslag in ademhaling Bij onvoldoende snel resultaat overleg met de dierenarts Oogontsteking - tranenvloed - rood oog - dichtknijpen oog Salmonella Na overleg of diagnose door dierenarts diarree, longontsteking, gewrichtsontsteking, verwerpen (bij pinken) Wondinfectie - behandeling afhankelijk van oa: plaats, ernst, etc Dagelijks schoonmaken en spoelen met water

11

12 Behandelplan diarree bij kalveren jonger dan 14 dagen Verschijnselen Behandeling en advies Kalf is niet ziek - breiïge tot dunne gele mest - normale drinklust - kalf maakt nog een vlotte indruk - Totale hoeveelheid melk verminderen tot liter en verdelen over 3 porties ipv 2 porties, gedurende 3 dagen De melk niet verdunnen - Tussendoor eenmaal 2 l Electrolytenmix gedurende 3 dagen - Indien verslechtering optreedt, of na 2 dagen geen verbetering optreedt overleg met dierenarts Kalf is ziek - waterdunne gele mest - verminderde drinklust - kalf is sloom / suf - kalf kan nog wel staan - Eerste dag: 3x daags 2 l electrolytenmix Tweede dag: 2x daags 2 l electrolytenmix en tussendoor 1x 1 l melk Derde dag: 2x daags 2 l melk en tussendoor 1x 2 l electrolytenmix - Indien verslechtering optreedt, of geen snelle verbetering optreedt overleg met dierenarts

13 Kalf is ernstig ziek - waterdunne mest - diepliggende ogen - verminderde tot afwezige slikreflex - kalf kan nauwelijks / niet staan Dierenarts bellen voor toediening van een infuus Nabehandeling zoals hierboven beschreven bij het zieke kalf of zoals door dierenarts wordt voorgeschreven (kalversonde) Behandelplan diarree bij kalveren ouder dan 14 dagen Verschijnselen Behandeling en advies Kalf is niet ziek - dunne donkere diarree - soms met bloed erin - persen op de anus - Dierenarts bellen voor overleg - Mestmonsters nemen en op de praktijk brengen voor onderzoek op coccidiose - Eventueel elektrolytenmix afhankelijk van de toestand van het kalf Kalf is ziek - kalf heeft koorts (> 39,5 C) - diarree, soms met bloed erin - Dierenarts bellen voor overleg - Na overleg of diagnose door dierenarts Algemene wenken mbt preventie diarree 1 Haal het kalf direct bij de moeder vandaan en vang het op in een droge schone eenlingbox of iglo

14 2 Desinfecteer de navel met 5% jodiumoplossing of met CTC-spray 3 Geef het kalf het eerste uur 2 liter biest en de eerste 24 uur minimaal 6 liter biest van het eerste melkmaal Na 24 uur kan het kalf geen antistoffen meer in het lichaam opnemen uit de biest, en helpt de biest alleen voor antistoffen op darmniveau 4 Geef het kalf 2x daags te drinken uit een schone (speen-)emmer Geef ieder kalf een eigen emmer Reinig deze emmer minimaal 1x dag extra grondig met heet water 5 Maak de kunstmelk volgens voorschrift klaar Controleer de aanmaak- en verstrektemperatuur 6 Het drinken geven gebeurt zoveel mogelijk op dezelfde tijden en door dezelfde persoon 7 Behandel de zieke dieren volgens het behandelplan 8 Bij aanhoudende diarreeproblemen mest van zieke kalveren of eventueel een gestorven kalf opsturen naar de Gezondheidsdienst voor Dieren Aanmelden kan bij ophaaldienst GD tussen 700 en 1700 uur op Mestmonsters kunnen uiteraard via de dierenartsenpraktijk worden verzonden

15 Behandelplan acute uierontsteking Verschijnselen Behandeling en advies Koe is niet ziek - koe heeft geen koorts (< 39 C) en eet goed - kwartier is niet of licht gezwollen - melk is afwijkend (vlokjes) - Minimaal 3 melkmalen behandelen - Afhankelijk van bijsluiter gebruikte medicijn Koe is niet ziek - koe heeft iets koorts (< 39,5 C) - kwartier is gezwollen, maar is niet pijnlijk - koe eet goed en is niet sloom - Minimaal 3 melkmalen behandelen - Afhankelijk van bijsluiter gebruikte medicijn Koe is ziek - koe heeft koorts (> 39,5 C) - kwartier is sterk gezwollen en is pijnlijk - koe eet niet en is sloom - melk is evt waterig (scherp water) - Dierenarts bellen voor ondersteunende behandeling - Tot dierenarts aanwezig is: o injectie 3 ml oxytocine en melk het kwartier volledig uit o kwartier koelen met koud water NB - bij twijfel en / of onzekerheid uw dierenarts bellen - lees aandachtig de algemene wenken (zie volgende pagina) - wissel pas van diergeneesmiddel na overleg met uw dierenarts - het behandelplan dient alleen voor gebruik op het bedrijf waarvoor het is opgesteld Algemene wenken 1 Neem altijd de temperatuur op en kijk of de koe een zieke indruk maakt

16 2 Beslis of u de koe zelf behandelt, of dat u de dierenarts belt Zeker bij koeien die duidelijk ziek zijn en hoge koorts hebben is het raadzaam de dierenarts te bellen 3 Neem voordat u een behandeling instelt met antibiotica een melkmonster: breng dit langs op de praktijk of bewaar het in de diepvries Schrijf datum, koenummer en kwartier op het buisje Maak er eveneens notitie van in uw bedrijfsadministratie 4 Melk de koe helemaal uit voordat u de injector toedient Indien het kwartier erg hard is en slecht uitmelkt is het verstandig om de koe 3 ml oxytocine toe te dienen alvorens het kwartier uit te melken 5 Behandel de koe volgens het bedrijfsbehandelsplan Maak altijd de behandeling af Behandel minimaal 3 melkmalen Zo kunt u een chronische uierontsteking voorkomen 6 Merk de koe duidelijk 7 Probeer u te beperken tot het gebruik één type injector Overleg met de dierenarts welke injector op uw bedrijf het beste past 8 Wissel tijdens de behandeling niet te snel van injector Spuit liever bij in de nek met antibiotica Behandeling volgens het bedrijfsbehandelplan 9 Noteer het koenummer en de toegediende geneesmiddelen in het logboek 10 Controleer na afloop het resultaat van de behandeling Het koecelgetal dient na 2 weken weer gedaald te zijn tot beneden cellen/ml Controle van het kwartier via de CMT-test (T-Pol-test) is ook mogelijk 11 Maak indien nodig gebruik van het calamiteitenplan uiergezondheid

17 Behandelplan melkziekte Verschijnselen Behandeling en advies Koe moet nog afkalven (één of meerdere van de volgende symptomen) - koe kan (soms) niet staan - afkalven zet niet door - koe heeft temperatuur < 38,5 C - koe voelt koud aan/heeft koude oren - koe opvoelen, bij afwijkingen: dierenarts bellen - CaMg infuus 450 ml toedienen in de ader - koe kan niet staan 6 uur na infuus: dierenarts bellen Koe heeft afgekalfd (één of meerdere van de volgende symptomen) - koe kan niet staan - koe heeft temperatuur < 38,5 C - koe voelt koud aan/heeft koude oren - Niet helder, sloom - Vreet niet of te weinig - CaMg infuus 450 ml toedienen in de ader Koe heeft afgekalfd - koe heeft pas gekalfd - koe kan niet staan 6 uur na 1e infuus - koe heeft temperatuur < 38,5 C - koe voelt koud aan/heeft koude oren - koe vreet nog niet - CaMg infuus 450 ml toedienen in de ader - Controle van uier op mastitis Koe heeft afgekalfd - koe kan niet staan 6 uur na 2e infuus - koe heeft afwijkende temperatuur - (<38 C of >39,5 C) - koe vreet onvoldoende/niet - de koe heeft mastitis - Dierenarts bellen voor ondersteunende behandeling Behandelplan kreupelheid Verschijnselen Behandeling en advies

18 Tussenklauwontsteking - acute pijnlijke kreupelheid - harde rode symmetrische zwelling boven de kroonrand - zwelling vooral duidelijk in kootholte - teentrippelen - één poot aangetast Stinkpoot - de koe heeft een afwijkende / gang en klauwstand - nat stinkend eczeem in de tussenklauwspleet - afwijkende hoornvorming - v-vormige groeven thv het balgebied - Aangetaste plek goed schoon en droog maken - Losse hoorn wegsnijden - CTC-spray aanbrengen, tweemaal met 30 sec tussentijd In ernstige gevallen de behandeling gedurende 2 dagen herhalen Mortellaro koe loopt kreupel pijnlijke plek thv tussenklauwspleet voor/ achter, overgang hoorn-huid "aardbeiachtig" aspect Aangetaste plek goed schoon en droog maken CTC-spray aanbrengen, tweemaal met 30 sec tussentijd Dit gedurende 2 dagen herhalen In erge gevallen onder verband laten helen

19 Dikke hak - warme, pijnlijke zwelling aan de buitenzijde van de hak - koe heeft evt (lichte) verhoging (<40 C) Gewrichtsontsteking klauwgewricht - belast poot nauwelijks - zwelling boven kroonrand - drukgevoelig Gewrichtsontsteking hakgewricht - zwelling rondom de hak - ernstig kreupel - been wordt niet meer belast - bij twijfel dierenarts bellen - afvoer of overleg met dierenarts - bij twijfel dierenarts bellen - afvoer of overleg met dierenarts Tyloom / Tussenteenwoekering de koe heeft last, of loopt kreupel de tussenklauwspleet staat wijd vlezige uitpuiling in de tussenklauwspleet (dikwijls Mortellaro op tyloom) De druk op het tyloom wegnemen door de binnenkant van de klauwen te verdunnen Dit frequent herhalen Ernstige gevallen: laten verwijderen door dierenarts Bevangenheid acuut: o zeer kreupel, de koe loopt op eieren (vier poten) o staan op balgedeelte (toon ontlasten) o druk- en klopgevoeligheid op alle poten o de klauwen zijn warm chronisch: o roodverkleuring in de zool, o afwijkende klauwstand, ringen in de toon nb roodverkleuring kan ook een gevolg zijn van trauma (roostervloer ed)! Acuut stadium: o pijnstillers (dierenarts) o zachte bodem (buiten) Chronisch stadium: o regelmatig bekappen Neem preventieve maatregelen (rantsoen en loopvlakken) Gebruik van het voetenbad - algemene wenken 1) Baden met formaline heeft de voorkeur: voeg 4 liter formaldehyde 37% (=formaline) toe per 100 liter water in het bad Formaline ontsmet de klauwen en

20 maakt de huid en klauw harder Formaline wordt volledig biologisch afgebroken Organische materiaal (mest!) doet de werking van formaline afnemen 2) Gebruik frequent en regelmatig (bij voorkeur 1 maal per week) het voetenbad, ook in de zomerperiode 3) Ververs het voetenbad na maximaal 100 dierpassages 4) Ideale afmetingen van een voetenbad: 1m x 3 à 5m x 15 cm De koe kan de bak niet omzeilen De koe plaatst iedere poot 2 keer in het bad Het vloeistofniveau is 10 tot 12 cm (tot aan de bijklauwen) 5) De hoogdrachtige vaarzen en de droge koeien mogen niet worden vergeten 6) Maak (indien mogelijk) gebruik van het calamiteitenplan klauwgezondheid

21 Behandelplan overige aandoeningen Verschijnselen Behandeling en advies Aan de nageboorte blijven staan - de nageboorte blijft achter (meer dan 24 uur) - de koe heeft geen verhoging Aan de nageboorte blijven staan / baarmoederontsteking - de nageboorte blijft achter (meer dan 24 uur) - de koe heeft stinkende, chocoladekleurige uitvloeiing - de koe heeft verhoging (<39,5 C) - koe is ernstig ziek Witvuilen - alle stinkende vaginale uitvloeiing - alle afwijkende vaginale uitvloeiing na 30 dagen Longontsteking - versnelde ademhaling - de koe heeft koorts - Nageboorte Capsule, om de dag toedienen tot de nageboorte is afgekomen - Nageboorte Capsule, om de dag toedienen tot de nageboorte is afgekomen - dierenarts bellen - Tochtig laten spuiten door dierenarts Dierenarts bellen voor overleg

22 Perivaginale ontsteking na zwaar afkalven - beschadigde schede bij controle na afkalven - de vulva is gezwollen - perst soms - heeft staart van lichaam af Wondinfectie - de koe kan koorts hebben - de wond is warm, pijnlijk en gezwollen Overige niet beschreven aandoeningen (invulruimte) Verschijnselen Behandeling en advies Aandoening: Aandoening: Behandelprotocol standaardverrichtingen dierenartsen mbt gebruikte medicijnen Sectio rund (keizersnede)

23 Product /Medicijn Dosering Reg NL nummer Wachttijd Melk Vlees Melk Vlees Eventueel Melk Vlees Melk Vlees Operatie lebmaagdislocatie links/rechts Product /Medicijn Dosering Reg NL nummer Wachttijd Melk Vlees Melk Vlees Navelbreuk operatie Product /Medicijn Dosering Reg NL nummer Wachttijd Melk Vlees Melk Vlees Melk Vlees Onthoornen Rund / Kalf Product /Medicijn Dosering Reg NL nummer Wachttijd Kalf Rund Melk Vlees Kalf Rund Melk Vlees

24 Behandelprotocol hormonen (met uitsluiting van op groei gerichte toepassing) Uitsluitend toegestaan op indicatie dierenarts: Behandeling van: Behandeling van: Behandeling van:

25 Behandelprotocol Antiparasitica Behandeling op basis van bestrijding vooraf bepaalde parasiet (indien nodig na overleg met dierenarts): Behandeling van: Behandeling van: Behandeling van: Behandeling van:

26 Protocol wachttijden bij gebruik van diergeneesmiddelen bij herkauwers Voedselveiligheid - In het kader van voedselveiligheid wordt voorkomen dat via de voedselketen mensen worden blootgesteld aan antibiotica - Ziekteverwekkende bacteriën die in het menselijk lichaam komen kunnen resistent worden indien er voortdurend contact bestaat met een bepaald soort antibioticum Resistentie - Wanneer mens en dier gedurende langere tijd een bepaald antibioticum toegediend krijgen (soms onbedoeld) is de kans op resistentievorming aanwezig en zal bij ziek worden het antibioticum niet meer werken - Dit kan leiden tot ziekten waarvoor geen werkend (antibioticum) middel meer beschikbaar is Afbraak medicijnen - Bij een verantwoorde voedselveilige productiewijze worden wachttijden aangehouden als een dier met geneesmiddelen is behandeld - Het lichaam van het dier heeft een bepaalde periode nodig om het medicijn te benutten en/of af te breken - Enerzijds is het uit oogpunt van dierwelzijn wenselijk een ziek dier met goede medicatie te behandelen anderzijds moet worden voorkomen dat reststoffen van medicijnen in dierlijke producten aanwezig zijn

27 Protocol wachttijden bij gebruik van diergeneesmiddelen bij herkauwers (vervolg) Wachttijden - Om resten medicamenten in dierlijke producten te voorkomen worden bij toediening van medicijnen aan dieren die bijdragen aan dierlijke productie tbv de menselijke voedselketen wachttijden aangehouden - Een wachttijd is een periode die ingaat na de laatste keer dat het medicijn is toegepast in het kader van één volledige behandeling, Het melkveehouderijbedrijf is verplicht de melk van met antibiotica behandelde dieren na de laatste behandeling gedurende de wachttijd (bijvoorbeeld gedurende vijf dagen) af te zonderen en niet aan te bieden ter verwerking voor menselijke consumptie Wachttijden zijn gebaseerd op de tijd die het lichaam van een gezond dier nodig heeft om een toegediend medicijn af te breken Als in het lichaam van het dier het medicijn langzaam afgebroken wordt is hierdoor de wachttijd lang Wachttijden zijn richtlijnen - Belangrijk: o De wachttijden zijn richtlijnen o De wachttijden zijn bepaald door onderzoek op gezonde dieren o Bij een ziek dier kan het afbraakproces verstoord zijn waardoor restanten van het medicijn langer dan de aangegeven tijd aanwezig zijn o Om deze reden moet per behandeld dier bekeken worden of de richtlijn aangehouden kan worden, of een langere wachttijd aangehouden moet worden o Ook bij onzorgvuldige toediening kan de wachttijd verlengd zijn

28

29 Project Kwaliteitsmanagement Melkveehouderij NLTO/InterACT Agrimanagement en Cowsultancy BV Calamiteitenplannen melkveehouderij 29/37

30 Project Kwaliteitsmanagement Melkveehouderij NLTO/InterACT Agrimanagement en Cowsultancy BV Calamiteitenplannen melkveehouderij 30/37

31 Project Kwaliteitsmanagement Melkveehouderij NLTO/InterACT Agrimanagement en Cowsultancy BV Calamiteitenplan klauwgezondheid Actie bij: a) Stijging aantal gevoelig lopende dieren ( > 1 per week op 100 koeien (50%)) & meer moeilijk opstaande dieren beoordeling PBB waarnemer b) Verloop locomotie-score, tov vorige meting, stijging (> 15 %) score aantal > 2 Bronnen: - Klauwbekapper - Locomotie score - Externe waarnemer PBB - STO / 12 mnd lijsten Stappenplan: 1 Check datum laatste bekapping koppel - Registratie bevindingen Stel diagnose adhv diagnoseprotocollen (fotokaart) 2 Beslisboom: Actiepunt, maatregel die ingrijpt op bovenstaande risico Controle punt, hiermee controleer je of uitgevoerde actiepunt succes heeft gehad Kreupelheid Infectieus Niet-infectieus Stinkpoot Mortellaro Tussenklauw ontsteking Bevangenheid Trauma (oa zoolzweer) Calamiteitenplannen melkveehouderij 31/37

32 Project Kwaliteitsmanagement Melkveehouderij NLTO/InterACT Agrimanagement en Cowsultancy BV Infectieus Tussenklauwontsteking Direct behandelen (volgens BBP) Risicofactoren Hygiëne, droge + schone omgeving (roosters) Actie, 2 a 3 x daags roosterschuiven / roosterschuif (elke 2 uur) goede ventilatie, inlaat vergroten controle via hygiëne score, omgevingschoon en droog & klauwen vrij van mest Infectiedruk Actie, snel en adequaat behandelen individuele koeien, diagnose (protocol) behandelen volgens BBP (protocollaire aanpak) Check aantal herhalingsgevallen - Veel, evalueer behandelstrategie - Weinig, kap nieuwe infecties af (voetbad) Voetbaden, 1 dag in de week, gedurende 6 weken oplossing: 4 % formaline + 2 % kopersulfaat afmeting: 3m lang en 12 cm vloeistof Opfokbeleid / aankoopbeleid (vermijd aankoop vee), zorg voor voldoende eigen aanwas (100 % afkomstig eigen bedrijf) check of aanhoudingspercentage overeenkomt met vervangingpercentage + bedrijfsgroei Beweiden, verlaagt infectiedruk, positief invloed op met name stinkpoot Niet infectieus Risicofactoren bevangenheid / zoolbloedingen Koe-comfort Actie, Optimaliseer koe comfort: Bezettingsgraad, 100 % vreet / ligplaatsen, voldoende vluchtwegen Maatvoering en kwaliteit ligboxen, > 240 muur en > 220 midden, zacht ligbed en voldoende kopruimte Check, in rust moet 70 % dieren liggen in box Stinkpoot Zie protocollaire behandeling Voeding / transitieperiode - Structuur (deeltjeslengte + prik) - Snelheid krachtvoeropbouw - Voorbereiding op lactatie - Overgang weide stal/stal weide Actie, beoordelen structuur + prik in rantsoen, zonodig sturen evalueren krachtvoeropbouw (300 gr / dag (start 5 dgn na afk), afh pensvulling Calamiteitenplannen melkveehouderij 32/37

33 Project Kwaliteitsmanagement Melkveehouderij NLTO/InterACT Agrimanagement en Cowsultancy BV 1 check,herkauwactiviteit + pensvulling (in rust 70 % liggen waarvan 70 % herkauwen) 2 controleer mestscore 3 check bloedingen in zool van vaars tussen 50 en 80 dagen in lactatie 4 controle,vetgehalte in melk (> 4 %) Conditieverlies na afkalven < 15 pnt Check conditiescore droogzetten, afkalven en maandelijks in lactatie Risicofactoren Trauma - Roosterkwaliteit (ruw/glad/hard/oneffen/scherpe hoeken en randen) - Bezettingsgraad - Maatvoering / kwaliteit ligboxen - Kwaliteit looppad (steentjes/hard/oneffen) Actie, Individuele koeien behandelen (blokken lijmen) Algemene management factoren: o Check regelmatig verloop locomotiescore, om klauwgezondheid koppel te beoordelen Norm > 90 % > 2 < 10 % o Jaarlijks evalueren bedrijfsbehandelplan + succes en manier van behandelen + succes, zonodig aanpassen o o o o Bezettingsgraad, min 1 ligbox per koe en voldoende loopruimtes / vluchtwegen 70 % dieren in rust moet liggen in ligbox Koecomfort optimaliseren, zie boven Koeien met droogzetten en 60 dagen na afkalven bekappen, daarnaast de probleem gevallen bekappen Regelmatig voetbad droge koeien en jongvee a Eigen beoordeling b Beoordeling externe waarnemer (PBB) Calamiteitenplannen melkveehouderij 33/37

34 Project Kwaliteitsmanagement Melkveehouderij NLTO/InterACT Agrimanagement en Cowsultancy BV Behandelprotocol klauwen Ism de Gezondheidsdienst voor Dieren Protocollaire aanpak klauwaandoeningen Inleiding Bij de protocollaire aanpak van klauwaandoeningen maken we onderscheid tussen de behandeling van een individuele patiënt en de aanpak van een aandoening als bedrijfsprobleem In dit document is de individuele en bedrijfsaanpak voor alle infectieuze en niet infectieuze aandoeningen op een rijtje gezet, hoewel de benadering van de individuele patiënt bij de meeste dierenartsen als bekend mag worden verondersteld,om herintroductie van de aandoening te voorkomen, moet de veehouder uiteraard aandacht besteden aan de risicofactoren (oa insleep van infectieuze aandoeningen en bijv een goede transitieperiode voor niet-infectieuze aandoeningen) van de betreffende aandoening Daarbij is het voor alle partijen van belang dat zowel de veehouder als de begeleidend dierenarts inzicht krijgen in de invloeden van de afzonderlijk genomen bedrijfsmaatregelen Het ideale moment hiervoor is het koppelbekappen De hierbij verzamelde gegevens zijn de basis voor de monitoring van de klauwgezondheid voor de veehouder (en de begeleidende practicus) Infectieuze klauwaandoeningen Algemeen De achtergrond van de meeste klauwaandoeningen is multi-factorieel Zo is er bijv een lineair verband tussen de besmettingsdruk (=hygiëne in combinatie met stalbezetting) en het aantal dieren met infectieuze klauwproblemen (Stinkpoot, Ziekte van Mortellaro en Tussenklauwontsteking) Daarnaast is voor deze aandoeningen bijv de leeftijdsopbouw en het aankoopbeleid van het bedrijf van (groot) belang Dit betekent dat in geval van een bedrijfsprobleem, de aanpak op verschillende fronten, eerder tot het gewenste resultaat zal leiden en verbetering van uitsluitend 1 component in veel gevallen niet tot het gewenste resultaat kan leiden Daarnaast geldt voor bijna alle bedrijfsgebonden aandoeningen (dus ook voor mastitis en vruchtbaarheid) dat bij het niet consequent doorvoeren van de verhoogde bedrijfsstandaard voor hygiëne, het bedrijf weer snel tot het oude (slechtere) niveau zal terugvallen Digitale Dermatitis (DD) of ziekte van Mortellaro a individuele patiënt Voor de aanpak van de individuele patiënt met DD is voor een locale/topicale behandeling van de laesie slechts 1 diergeneesmiddel geregistreerd nl CTC-spray Dat wil zeggen dat alleen dit middel in wetenschappelijke proefopzet is getoetst en vergeleken met een controle groep Andere middelen hebben op zijn best slechts een voorlopige registratie De laesie dient men met een zachte doek schoon te maken en van een afstand cm gedurende 3 sec te besprayen Deze behandeling na 3 min herhalen en aansluitend 2 min laten drogen Bij ernstige laesies (diameter > 3 cm) verdient inpakken met een co-flex zwachtel gedurende 3 dagen aanbeveling, of een ondersteunende parenterale behandeling met een antibioticum (bijv Cobactan ) Dit laatste kan niet dienen als alternatief voor de topicale behandeling Als alternatieve therapie wordt soms gebruik gemaakt van Hoofgel en Mortesol ed Dit zijn bijna allemaal producten op basis van zink en/of koper, al dan niet in de vorm van chelaten Deze producten zijn echter allemaal niet als diergeneesmiddel geregistreerd, maar als een dierverzorgingsmiddel Wat niet wegneemt dat enkele producten wel een therapeutisch effect hebben b koppel probleem Calamiteitenplannen melkveehouderij 34/37

35 Project Kwaliteitsmanagement Melkveehouderij NLTO/InterACT Agrimanagement en Cowsultancy BV Bij meer dan 10% ernstige DD-laesies op jaarbasis (acuut kreupel en diameter laesie >2 cm) of meer dan 30% DD-laesies op moment van koppelbekappen is sprake van een koppelprobleem Alle acute laesies worden behandeld als boven beschreven Daarnaast wordt de veehouder geadviseerd de dieren wekelijks gedurende 2 melkmalen door een doorloop voetbad met 4% Formaline (uitgaande van een 40% handelsoplossing) te laten lopen Achter het voetbad moeten de dieren over een schoon pad terug lopen naar de stal en moeten de dieren gedurende 30 min op een schone roostervloer staan (ter preventie van mastitis) Ieder voetbad na koe-passages verversen (formaldehyde is snel afbreekbaar in de mestput en niet schadelijk voor het milieu; gezien de minder prettige effecten op de gezondheid van de veehouder doet de GD in de winter van nader onderzoek naar alternatieven voor formaldehyde) Alternatief 2% kopersulfaat en 3% Formaline gedurende 2 dagen, wekelijks Nb iedere oplossing met een concentratie van 05% kopersulfaat dient bij afvoer te worden behandeld af chemisch afval Interdigitale Dermatitis (ID) of stinkpoot c individuele patiënt Indien er sprake is van duidelijke kloofvorming en/of veel los hoorn, moet het dier op de juiste wijze functioneel en therapeutisch bekapt worden Ondersteunende therapie (lokaal en/of algemeen) zal slechts in een heel enkel geval nodig zijn d koppel probleem Bij meer dan 30% van de dieren in het koppel met duidelijke kloofvorming in relatie tot stinkpoot op jaarbasis en/of meer dan 40% van de koeien met kloofvorming is er sprake van een bedrijfsprobleemin deze gevallen wordt (bij afwezigheid van DD) een therapie cq preventie geadviseerd van een Formaline 4%-oplossing gedurende 3 dagen achtereen en dat 1x per 3 weken toegepast Verder als bij DD Interdigital Phlegmona (IP) of Tussenklauwontsteking e individuele patiënt De behandeling van de individuele patiënt met een nog niet doorgebroken tussenklauwontsteking zal in veel gevallen gaan met een 1-3 daagse behandeling met een antibioticum en/of chemotherapeuticum (bijv penicilline, oxytetracycline, trimethoprim /sulfa of cephalosporines) f koppel probleem Bij meer dan 5% van de dieren in het koppel in een tijdsbestek van 14 dagen is sprake van een bedrijfsprobleem Naast de behandeling van de individuele patiënten als boven beschreven wordt de veehouder geadviseerd de stal en boxen te reinigen en ontsmetten met een mild desinfectans, bijv Halamid 2% Opsporen veroorzaker van wondjes in de tussenklauwhuid bv steentjes in dammen, slechte kwaliteit zaagsel, stoppels bij droge perioden etc Sole Heamorrhages of Zoolbloedingen g individuele patiënt Het voorkomen van zoolbloedingen wordt beschouwd als een uitingsvorm van het bovine lamitis complex De behandeling van de individuele patiënt met zoolbloedingen bestaat uit het functioneel pedicuren en het zoveel als mogelijk rust geven van de betreffende klauw Iedere patiënt met en zoolbloeding is een symptoom vanuit het koppel dat nader onderzoek vraagt h koppel probleem Bij meer dan 15-20%(?) van de melkkoeien met een zoolbloeding op het moment van koppelbekappen is sprake van een bedrijfsprobleem (dit moeten we nog nader definiëren) Nader onderzoek naar de bedrijfsspecifieke risicofactoren is gewenst De oorzaken moeten gezocht worden in de richting van koe-comfort (vloer, ligbed, boxafmetingen, kavelpad etc), stalbezetting en voeding (pensacidose) Calamiteitenplannen melkveehouderij 35/37

36 Project Kwaliteitsmanagement Melkveehouderij NLTO/InterACT Agrimanagement en Cowsultancy BV Sole Ulcer of zoolzweer i individuele patiënt De behandeling van de individuele patiënt met een zoolzweer is vooral een zaak van deskundig functioneel en therapeutisch pedicuren, al dan niet ondersteund met een blokje Slechts in een enkel geval is medicinale ondersteuning een zinvolle aanvulling j koppel probleem Bij meer dan 3-5% van de melkkoeien met een zoolzweer op jaarbasis of meer dan 3 koeien met een zoolzweer op het moment van koppelbekappen is er sprake van een bedrijfsprobleem Daar een zoolzweer wordt gezien als een complicatie van een zoolbloeding zal de preventie zich in eerste instantie ook daar op moeten richten Mogelijk moet er in voorkomende gevallen ook eerder worden bekapt (korter interval; overweging Lucas) Witte Lijn Aandoeningen Onder een witte lijn aandoening wordt een bloeding en/of ontsteking specifiek in de witte lijn (overgang zoolhoorn-wandhoorn) verstaan k individuele patiënt De behandeling van de individuele patiënt is als beschreven bij de zoolzweer l koppel probleem Aangezien de witte lijn aandoening wordt gezien als een onderdeel van het bevangenheidscomplex, geldt hiervoor hetzelfde als bij de zoolzweer is genoemd Bij meer dan 10% van de dieren met een witte lijn aandoening op het moment van koppelbekappen is sprake van een bedrijfsprobleem Ter preventie moet bij het veel voorkomen van deze aandoening ook aandacht besteed aan het voorkomen van veel zijwaartse druk op de wand van de klauw Hierbij moet gedacht worden aan korte draaiingen vanuit bijv de melkstal en/of ruimte rondom de watervoorziening Calamiteitenplannen melkveehouderij 36/37

37 InterACT Agrimanagement & InterACT consultancy BV Calamiteitenplannen melkveehouderij 37/37