Excursie van de Plantenwerkgroep van de KNNV Waterweg-Noord naar de Sophiapolder op 7 mei 2014

Transcriptie

1 Excursie van de Plantenwerkgroep van de KNNV Waterweg-Noord naar de Sophiapolder op 7 mei 2014 Op woensdag 7 mei trokken we 9 man sterk naar de Sophiapolder in de Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht. Frouke volgt de ontwikkelingen in het gebied al twee jaar en zij was onze gids. Eenmaal op het eiland begon zij enthousiast te vertellen en zij schroomde niet om haar boek met foto s en artikelen te laten zien. Heel aardig, maar ik vind het nog steeds jammer voor haar boek, wat toch nat werd ondanks de plastic. Waarom hebben we dat niet beter beschermd? We hadden waarschijnlijk zoveel moeite met regen en wind, dat we niet adequaat reageerden. Gelukkig klaarde het later af en toe op en hadden we zelfs zon. Aangezien ik reeds de volgende dag een goed verslag van Antoon van der Ark toegestuurd kreeg, neem ik veel daaruit over met zijn toestemming. De Sophiapolder is een eiland in de Noord ten oosten van de kom van H.I.Ambacht en van Zwijndrecht, ten westen van Papendrecht, ten zuiden van Alblasserdam en ten noorden van Dordrecht, ongeveer 2 km lang en 600 m breed; oppervlak ongeveer 77 ha. De hoofdstroom van de Noord gaat er aan de oostkant langs, de nevenstroom, Rietbaan geheten, aan de kant van H.I.Ambacht. Het is een zoetwatergetijdengebied met een verschil van gemiddeld 80 cm. De dijk die het eiland omringt ligt altijd droog, maar daarbinnen liggen slikken die bij hoog water geheel onder water staan en met aflopend tij weer geleidelijk en ten dele in slik veranderen. Met een beetje fantasie kun je in het slik contouren van vroegere poldersloten herkennen. Tenzij je je als een paling kunt voortbewegen, is het slik praktisch ontoegankelijk. De

2 huidige polder bestaat eigenlijk uit de omringdijk van de voormalige polder. Het eiland was een zandplaat toen het halverwege de negentiende eeuw bedijkt werd en er zich een paar boeren vestigden. Het eiland is in 1856 vernoemd naar Sophia van Württemberg, de eerste gemalin van Willem III. Pas in 2010 kreeg het een natuurbestemming. In 2011 is de dijk op twee plaatsen doorgestoken, waardoor het hele gebied tussen de omringdijk bij hoog hoogwater blank staat. Nu is het eiland een natuurgebied in ontwikkeling. Het moet onderdeel van de ecologische hoofdstructuur worden en natuur die elders door de aanleg van de HSL en de Betuwelijn verloren is gegaan compenseren. De polder is in beheer bij het Zuid-Hollands Landschap. De noordelijke helft is ontoegankelijk vogelreservaat; midden in de slikken, aan het vlonderpad, staat een vogelkijkhut. Over de dijk van de zuidelijke helft kun je lopen en er ligt van oost naar west een vlonderpad ten zuiden van het vogelreservaat, zodat je een complete rondwandeling kunt maken. Die vlonder ligt twee meter boven het slik, is weinig meer dan een meter breed en grotendeels zonder leuning; voor mensen met een wankel evenwicht niet aan te bevelen. Je kunt niet met je autootje of fiets op het eiland komen. De Sophiapolder is slechts via een gratis veerbootje van het ZHL toegankelijk (twee vrijwilligers als veerlieden, zeer beperkte dienstregeling; ten hoogste 11 wandelaars tegelijk; fluistermotor). Er stonden veel soorten van planten van enkele biotopen: het rivierengebied (Grote engelwortel), de polder (Gele lis), zandige grond (Boerenwormkruid) en ruderale plaatsen (Braam). Een boom onder aan de dijk droeg nog vruchten van vorig jaar; een andere vlak daarnaast droeg helemaal geen vruchten. Onvolledige tweehuizigheid komt bij Es voor. Er komen exemplaren voor waarvan de meeste bloemen mannelijk zijn. De begroeiing van de dijk was fraai, vooral omdat het meestal niet maar een enkel plantje betrof, maar vaak grote groepen van een soort bv. Gewone ereprijs. Dit kleurde dan mooi blauw tegen een achtergrond van Essen met Groot dooiermos erop. Of de vele Wilde reseda. Ook Echte koekoeksbloemen kwamen verspreid veel voor. Af en toe hing er een geplastificeerd kaartje aan een plant, bv. aan een geelgekleurde Grote brandnetel, waarop de Puccunia coronata, een roest (schimmel), huishield. Of bij een andere brandnetel een kaartje met de vlinders die erop voorkomen. Frouke brengt de educatieve kant van de KNNV echt in

3 praktijk. Van de vijf muntsoorten die zij ooit zag, zagen wij de Hertsmunt en de Watermunt. Er stond vooral veel Zeegroene rus (blauwgroen en met geladderd merg), maar soms ernaast ook een enkele Pitrus (heldergroen). Zeegroene rus groeit vooral op natte kalkhoudende grond, vooral op klei. Pitrus daarentegen op natte zure grond. Oeverwarkruid is zeer zeldzaam; Antoon heeft alleen nog resten van een plant van vorig jaar gezien. We pauzeerden aan de zuidkant, waar we ook de groepsfoto maakten. Hier vonden we de Sint-Jakobsvlinder op Bezemkruiskruid en de Witte tijger, vroeger Tienuursvlinder geheten, op Smalle weegbree. Je hebt hier mooi zicht op de skyline van Dordrecht. De dijk wordt gemaaid. Soms worden ook planten verwijderd, als ze alles dreigen over te nemen en de begroeiing te eenzijdig wordt, de Grote kaardebol bv. Eenzijdigheid is ongewenst omdat er dan op andere momenten geen voedsel is voor de bijen. Of het echt Weidekervel is, moeten we nog even afwachten. Veel planten moesten we vegetatief thuisbrengen. We wandelen weer verder nu onderlangs de dijk, daar waar het kan. Het water staat nu laag. Van hieraf zien we de watervogels beter. Volgens Liesbeth heeft het mannetje van de Wilde eend en krulletje in zijn staart. We zien ook een nest met 3 kievitseieren. Pas als het 4 e ei gelegd is, zou de kievit gaan broeden. Anton neemt een film op. Hij schroomt niet om een steil talud af te dalen naar de zegge, die thuis gedetermineerd wordt op Scherpe zegge. Eenmaal boven op de dijk zie je de schepen op de rivier de Noord. Het is er druk bevaren. We lopen over het plankier naar de andere kant terug. In het slik zien we veel Rode waterereprijs, althans het begin daarvan. Hele flappen groen worden soms als een deken teruggeslagen. Om je heen kijken is moeilijk vooral door de harde wind. Wij hebben de enige mogelijke complete rondwandeling gemaakt: over de zuidelijke helft van de omringdijk en het vlonderpad, dat is 2½ km. Wij liepen in KNNV-tempo en deden er bijna vier uur over. De Sophiapolder is minstens net zoveel vogeleiland als plantenressort. Het hele eiland ligt vol met ganzenpoep. Als we terugkeren komt onze veerboot er juist aan. We krijgen nog een toegift met varen. Anton moet zijn band verwisselen, maar de heren van het Zuid-Hollands Landschap helpen hem daarbij, heel attent. Gerda en ik

4 fluisteren elkaar toe, dat we er werkeloos bij blijven staan als een soort morele steun. Wat zijn vrouwen soms rare wezens. We vonden het een mooi avontuur en we danken vooral Frouke, die hier ook s winters als eens een mooie avond aan besteed had. We zijn zo nieuwsgierig, dat we in hetvolgend kwartaal nogmaals zullen gaan om te zien wat er dan weer groeit en bloeit. Priscelline (met dank aan Antoon) Wij telden 95 planten, maar er zijn ongetwijfeld meer. De Spindotter hebben wij niet gezien. Hij schijnt er nog niet veel voor te komen. Deelnemers: Frouke, Liesbeth, Antoon, Anton, Cor, Gerda, Arnolda, Willy, Priscelline OV: trein naar Zwijndrecht, daar een bus richting Rotterdam nemen en uitstappen halte Antoniuslaan te Hendrik-Ido-Ambacht (frequente dienst). Van de halte naar het bootje is het niet ver. Frouke en boekwerk en enthousiaste toehoorders Wilde reseda Zeegroene rus Bij laag water

5 Wilde reseda en Echte koekoeksbloem Witte tijger Selderij Gewone ereprijs

6 Plantenlijst Sophiapolder 7 mei 2014 Akkerdistel Cirsium arvense Gouden regen Laburnum anagyroides Akkerwinde Convolvulus arvensis Grote brandnetel Urtica dioica Bezemkruiskruid Senecio inaequidens Grote engelwortel Angelica archangelica Bijvoet Artemisia vulgaris Grote kaardebol Dipsacus fullonum Bitterzoet Solanum dulcamara Grote kattenstaart Lythrum salicaria Boerenwormkruid Tanacetum vulgare Haagwinde Convolvulus sepium Dauwbraam Rubus caesius Harig wilgenroosje Epilobium hirsutum Echte valeriaan Valeriana officinalis Heelblaadjes Pulicaria dysenterica Eenstijlige meidoorn Crataegus monogyna Herderstasje Capsella bursa-pastoris Es Fraxinus excelsior Herik Sinapis arvensis Fluitenkruid Anthriscus sylvestris Hertsmunt Mentha longifolia Fijnstraal Conyza sp. Hondsdraf Glechoma hederacea Gele lis Iris pseudacorus Hondsroos Rosa canina Gele waterkers Rorippa amphibia Hopklaver Medicago lupulina Gestreepte witbol Gewone berenklauw Holcus lanatus Heracleum sphondylium Jakobskruiskruid Jacobaea vulgaris subsp. vulgaris Gewone braam Rubus fruticosus Klein hoefblad Tussilago farfara Gewone engelwortel Angelica sylvestris Klein kruiskruid Senecio vulgaris Gewone ereprijs Veronica chamaedrys Kleine klaver Trifolium dubium Gewone esdoorn Acer pseudoplatanus Klimop Hedera helix Gewone hoornbloem Gewone klit Cerastium fontanum subsp. vulgare Arctium minus Kluwenhoornbloem Knoopkruid Knopig helmkruid Cerastium glomeratum Centaurea jacea Scrophularia nodosa Gewone rolklaver Lotus corniculatus Koninginnekruid Eupatorium cannabinum Gewone smeerwortel Symphytum offinale Kruldistel Carduus crispus Gewone vlier Sambucus nigra subsp. nigra Gewoon biggenkruid Hydrochaeris radicata Krulzuring Madeliefje Moerasspirea Rumex crispus Bellis perennis Filipendula ulmaria

7 Moerasvergeet-mij-nietje Myosotis scorpioides subsp. scorpioides Muurpeper Sedum acre Oeverwarkruid Cuscuta gronovii Paardenbloem Taraxacum officinale Peen Daucus carota Pinksterbloem Cardamine pratensis Pitrus Juncus effusus Raapzaad Brassica rapa Reigersbek Erodium cicutarium Reukeloze kamille Tripleurospermum maritimum Ridderzuring Rumex obtusifolius Riet Phragmites australis Rode klaver Trifolium pratensis Rode kornoelje Cornus sanguinea Rode waterereprijs Veronica catenata Ruige zegge Carex hirta Straatgras Poa annua Stijf barbarakruid Barbarea stricta Teunisbloem Oenothera sp. Veenwortel Persicaria amphibia Veldereprijs Veronica arvensis Vergeten wikke Vicia sativa subsp. segetalis Vijfvingerkruid Potentilla reptans Vlasbekje Linaria vulgaris Watermunt Mentha aquatica Weidekervel Silaum silaus Wilde reseda Reseda lutea Wolfspoot Lycopus europaeus Zachte ooievaarsbek Geranium molle Zeegroene rus Juncus inflexus Zilverschoon Potentilla anserina Zoete kers Prunus avium Scherpe boterbloem Scherpe zegge Schietwilg Schijfkamille Selderij Echte koekoeksbloem Sint Janskruid Slipbladige ooievaarsbek Smalle weegbree Speerdistel Ranunculus acris Carex acuta Salix alba Matricaria discoidea Apium graveolens Silene flos-cuculi Hypericum perforatum Geranium dissectum Plantago lanceolata Cirsium vulgare Gele waterkers

8 Vogels: Aalscholver, Bergeend, Canadese gans, Fuut, Gierzwaluw, Grauwe gans, Groenling, Grote bonte specht, Heggenmus, Kievit, Kluut, Knobbelzwaan, Kuifeend, Meerkoet, Meeuwen, Nijlgans, Vink, Scholekster, Visdiefje, Wilde eend, Witte kwikstaart, Wulp, Tureluur Vlinders en Kevers: Sint Jacobsvlinder, Witte tijger, Groene zuringhaantje/ Gastrophysa viridula (eitjes) Sint-Jakobsvlinder Paddenstoel: Witte bultzwam, Roest: Puccinia coronata op Grote brandnetel Slak: Barnsteenslak Grote engelwortel langs Rietbaan Plankier eitjes van zuringhaantje Echte koekoeksbloemen en Zeegroene rus Zicht op Dordrecht en de Noord