INDIVIDUELE LEERLING. Chris Vanmechelen, TAC Technisch directeur (BuSO St. Idesbald)

Transcriptie

1 Vlaams Verbond van het Katholiek Buitengewoon Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 BRUSSEL Buitengewone weetwinkel BW BRUSSEL, KLASSEMENT: BESTEMD VOOR: BuBaO en BuSO CONTACT: Koen Scheurweg TREFWOORDEN: koen.scheurweg@vsko.be GD\Algemene zaken Opleidingsvorm 3 MODULAIR ONDERWIJS: ONDERWIJS OP MAAT VAN ELKE INDIVIDUELE LEERLING Chris Vanmechelen, TAC Technisch directeur (BuSO St. Idesbald) Bijna 10 jaar geleden stapte onze school in een experiment rond het modulair onderwijs dat opgestart werd door de dienst beroepsonderwijs (DBO). Bedoeling van het experiment was om deze vorm van onderwijs die reeds bestond in het gewoon secundair beroepsonderwijs ook in het BuSO OV3 en in het deeltijds onderwijs te integreren. Oorspronkelijk stapten we in dit experiment met de opleidingen hout en bouw. Na één jaar geproefd te hebben van deze nieuwe manier van werken werd beslist om ook alle andere opleidingen die wij binnen onze school hadden te organiseren via het modulair stelsel met uitzondering van de opleiding tuinbouwarbeider. Dit omdat de organisatie van het modulair onderwijs in het studiegebied tuinbouw niet in het decreet opgenomen werd. Alleen deze opleiding wordt nog lineair georganiseerd. De overstap van het lineair onderwijs naar het modulair onderwijs heeft van onze leerkrachten heel wat inspanningen gevergd. Alle programma s en alle bijhorende oefeningen werden gescreend en herwerkt en op het modulair systeem afgestemd. Maar nu alles vlot loopt en de kinderziekten weggewerkt werden zijn we blij met de keuze die we toen gemaakt hebben. 1 WAT IS HET OPZET VAN HET MODULAIR ONDERWIJS (BRON SO/2008/04) De kwaliteit van het Vlaams onderwijs staat internationaal hoog aangeschreven. Toch moeten we vaststellen dat heel wat leerlingen een onderwijsachterstand oplopen of een leerjaar moeten overdoen. Te veel leerlingen sluiten hun opleiding in het secundair onderwijs af zonder enige vorm van getuigschrift. Meer nog dan voor leerlingen uit het gewoon onderwijs geldt dit voor leerlingen uit het buitengewoon onderwijs in de opleidingsvorm 3. Heel wat van deze leerlingen zetten hun opleiding vroegtijdig stop of slagen er niet in om het getuigschrift van de beroepsopleiding of zelfs een getuigschrift van verworven competenties te behalen. Zo hebben ze 5 tot 6 jaar op de schoolbanken doorgebracht en voor wat? Door de toenemende complexiteit van de maatschappij en de eisen die deze aan het onderwijs stelt, kan worden verwacht dat de problemen nog zullen toenemen. Men kan zich afvragen op welke wijze het onderwijs rekening houdt met de stijgende Tel Fax vvkbuo@vsko.be

2 maatschappelijke eisen en hoe het beter tegemoet kan komen aan de diversiteit van de leerlingenpopulatie zodat alle leerlingen optimale kansen krijgen om te leren en zich te ontplooien. Voor die jongeren die het onderwijs verlaten zonder kwalificatie wordt de participatie aan het beroepsleven sterk gehypothekeerd. Velen kunnen het beroepsmatige aspect van een beroepsopleiding wel aan, maar haken onder andere af omdat de algemeen vormende component soms wereldvreemd is en niet aansluit bij hun leefwereld en de beroepsopleiding die zij volgen. Het huidige alles-of-niets-systeem van vier of vijf leerjaren resulteert heel vaak in een neerwaartse spiraal van mislukkingen. Leerlingen worden te veel op basis van mislukkingen georiënteerd. Dit zou eerder moeten gebeuren op basis van capaciteiten, zodat meer succesbeleving mogelijk wordt. Een regelmatige beloning voor de behaalde tussenresultaten moet de leerlingen stimuleren om verder te doen. Het onderwijs moet ook aansluiten op de kwalificaties gevraagd door de arbeidsmarkt. Die aandacht voor het beroepsleven mag evenwel geen afbreuk doen aan de relatieve autonomie van het onderwijssysteem. Vanuit onderwijs wordt er bewust voor geopteerd de leerlingen en cursisten een brede basisvorming te verstrekken en ze niet eng specialistisch te vormen. Dat laatste wordt als een taak van de beroepswereld beschouwd. Het is de gedeelde taak van onderwijs en beroepswereld om, ieder vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid, de nodige kwalificaties te verzekeren. Om de toegankelijkheid van het onderwijs nog te vergroten en vooral de doorstroming te bevorderen, zou de organisatie van het leeraanbod beter worden versoepeld. Dit betekent dat onderwijs een creatief en flexibel gebeuren moet worden, afgestemd op de gebruikers. Er dienen flexibele en gedifferentieerde leerwegen te ontstaan. Kort samengevat zijn de voornaamste doelstellingen van het modulair onderwijs de volgende: - een maximum aan gekwalificeerde uitstroom; - een juiste afstemming op de arbeidsmarkt; - tussentijdse succesbelevingen; - een stimulans tot verder leren; - een doorzichtig en flexibel onderwijsaanbod. 2 ORGANISATIE Modulair onderwijs wordt georganiseerd per studiegebied. In principe is er geen sprake van opdeling in leerjaren of fasen maar achterliggend en zeker i.f.v. de administratieve verwerking kunnen we die opdeling niet helemaal uitsluiten. Per studiegebied zijn er verschillende opleidingen mogelijk. Een opleiding op zich bestaat op zijn beurt uit één of meer vooraf vastgelegde modules. Telkens een leerling een module met succes afgewerkt heeft wordt hij beloond met een deelcertificaat. Dit is voor de leerlingen een tussentijdse succesbeleving die kan stimuleren om verder te doen. Dergelijk deelcertificaat heeft op zich ook al een zekere waarde en geeft toegang tot de arbeidsmarkt of tot vervolgonderwijs. Wanneer alle modules binnen een bepaalde opleiding doorlopen zijn krijgt de leerling het certificaat van de gevolgde opleiding en kan hij beginnen aan een volgende opleiding. Zo verzamelt elke leerling gaandeweg een aantal deelcertificaten en/of certificaten in zijn portefeuille. Het is nagenoeg onmogelijk dat een leerling zijn studies afsluit met een lege portefeuille. M.a.w. het modulair onderwijst streeft naar een maximum aan gekwalificeerde uitstroom. 2/6

3 Enerzijds zijn de modules en de opleidingen die kunnen aangeboden worden in het BuSO OV3 beperkt tot de meest eenvoudige en elementaire. Anderzijds zijn de deelcertificaten en de certificaten die in het BuSO OV3 uitgereikt worden dezelfde als deze van het gewoon beroepsonderwijs. Dit betekent dat elke BuSO leerling die dit wil nog bijkomende modules en opleidingen kan volgen in het gewoon beroepsonderwijs of in het volwassenen onderwijs. Dit kan voor onze leerlingen een stimulans zijn om op latere leeftijd toch nog iets bij te leren. De weg die moet afgelegd worden om een certificaat te behalen noemen we een traject. Een traject kan bestaan uit een reeks van modules, een eerder verworven certificaat aangevuld met een aantal bijkomende modules of een aantal certificaten die samen recht geven op een nieuw certificaat. Het mooie aan het systeem van het modulair onderwijs is dat dit traject kan afgestemd worden op de capaciteiten van elke leerling afzonderlijk zodat iedereen maximale kansen krijgt bij de eigen beroepsopleiding. Betere leerlingen kunnen kiezen voor een opleiding van een hoger niveau of kunnen meerdere opleidingen volgen. Leerlingen die het iets moeilijker hebben kunnen starten met een opleiding van een lager niveau en eventueel in een later stadium alsnog proberen om een opleiding van een iets hoger niveau te volgen. In het lineair systeem wordt binnen elke opleiding steeds gestreefd naar het getuigschrift van de beroepsopleiding. Als dit niet lukt ontvangen de leerlingen slechts een attest van verworven bekwaamheden. Voor een beperkt aantal opleidingen bestaat er gelukkig nog een tussenoplossing in de vorm van een getuigschrift van verworven competenties. In het modulair onderwijs daarentegen werken we juist omgekeerd. De leerling start zijn opleiding en behaalt op een bepaald ogenblik een certificaat dat op hetzelfde niveau staat van de deelgetuigschriften uit het lineair onderwijs. Eens dit niveau bereikt gaat de leerling verder naar een hoger doel, zijnde de getuigschriften van beroepsonderwijs. Een voorbeeld kan dit verduidelijken: In het studiegebied bouw starten onze leerlingen met de opleiding werfbediener ruwbouw. Eens dit certificaat behaald gaan de leerlingen verder in de opleiding metselaar. Typisch voor het modulair onderwijs is dat binnen nagenoeg alle studiegebieden meerdere opleidingen mogelijk zijn. In het studiegebied voeding bijvoorbeeld kunnen leerlingen kiezen uit: keukenhulp, grootkeukenhulp, keukenmedewerker, grootkeukenmedewerker, toonbankbediening en hulpkelner. In het lineair systeem bestaan enkel de mogelijkheden keukenhulp en grootkeukenmedewerker. Het modulair systeem is duidelijk veel flexibeler dan het lineaire systeem en biedt de mogelijkheid om voor elke leerling een opleiding op maat uit te werken. Dit kan uiteraard alleen als er zeer gedifferentieerd gewerkt wordt. Binnen onze school hebben wij gepoogd om voor elk studiegebied een standaardtraject uit te werken. Dit standaardtraject wordt aangeboden als vertrekbasis voor elke nieuwe leerling. De tussentijdse evaluaties moeten aantonen in hoeverre elke leerling dit traject kan volgen. Voor de sterke leerlingen voorzien wij mogelijkheden om door te groeien naar een hoger niveau. Voor de minder sterke leerlingen voorzien we afwijkmogelijkheden naar certificaten op een lager niveau. Het heeft ons inziens geen zin om een leerling die een bepaald niveau niet aankan te blijven pushen in de richting van een einddoel dat nooit zal behaald worden. Het motto is beter een certificaat van een lager niveau in de hand dan helemaal niets in de hand. 3/6

4 3 PROGRAMMA, EVALUATIE EN STUDIEBEKRACHTIGING In het modulair onderwijs gelden er voor het BuSO geen opleidingsprofielen. Voor elke module werden de competenties uitgeschreven dewelke de leerlingen moeten verwerven om het deelcertificaat te behalen. Alle modules zijn uitgewerkt op basis van de beroepsprofielen die opgemaakt werden door de sociale partners. Competenties kunnen gerealiseerd worden door bijvoorbeeld: oefeningen, werkstukken, huistaken, praktijk op verplaatsing, pedagogische uitstappen, blokstages of alternerende stage in het ABO, enz De klassenraad, beperkt tot alle leden die aan de leerling in de desbetreffende module onderricht hebben verstrekt, beslist of de leerling de module met succes afgelegd heeft. In principe moeten er geen kwalificatieproeven ingericht worden. Toch laten wij niet na om externe deskundigen bij de evaluatie te betrekken. Op die manier blijft de noodzakelijke wisselwerking tussen onderwijs en beroepswereld behouden. In het modulair onderwijs kan een leerling op elk willekeurig moment instappen in een module en kan de studiebekrachtiging op elk tijdstip van het schooljaar plaats vinden. Het moment waarop de leerling in aanmerking komt voor studiebekrachtiging moet niet noodzakelijk samenvallen met het einde van het schooljaar. Toch is het aangewezen om de grenzen waarbinnen leerlingen modules kunnen afwerken enigszins te bewaken of anders wordt de organisatie en de haalbaarheid aartsmoeilijk. Net zoals in het lineair onderwijs moeten ook in het modulair onderwijs zowel voor ASV als voor BGV voor elke leerling ontwikkelingsdoelen geformuleerd worden. 4/6

5 4 VOORBEELD VAN EEN UITGEWERKT TRAJECT BINNEN HET STUDIEGEBIED HANDEL Toelichting In het 1 ste en 2 de jaar van de opleidingsfase worden 3 basismodules afgewerkt. Er wordt gestart met de module basis computervaardigheden gevolgd door de module basis sociale- en taalvaardigheden en tenslotte volgt de module basis initiatie in de winkelomgeving. Wie daarmee klaar is kan eerst de module ondersteunende winkeltaken 1 en daarna de module winkelvoorraad 1 afwerken. Hier aangekomen moet er voor elke leerling beslist worden welk traject verder zal gevolgd worden. De minder sterke leerlingen kunnen via de modules ondersteunende winkeltaken 2 en winkelvoorraad 2 het certificaat van aanvuller behalen. De sterkere leerlingen daarentegen stappen beter over naar de module presentatie 1, vervolgens naar de module klantenbediening 1 en tenslotte naar de module kassawerk 1. Wanneer ze dit met succes afwerken ontvangen ze het certificaat winkelhulp. 5/6

6 In het ABO kunnen de leerlingen nog een bijkomend certificaat verwerven. Ze kunnen kiezen uit 3 mogelijkheden: - het certificaat aanvuller krijgen ze na het afwerken van de modules ondersteunende winkeltaken 2 en winkelvoorraad 2. - het certificaat kassamedewerker krijgen ze na het afwerken van de modules ondersteunende winkeltaken 2 en kassawerk 2. - het certificaat winkelbediende krijgen ze na het afwerken van de modules ondersteunende winkeltaken 2, presentatie 2 en klantenbediening 2. Uiteraard kunnen zij die niet geslaagd waren op het einde van de kwalificatiefase in het ABO alsnog proberen hun oorspronkelijk traject af te werken. 5 BESLUIT In juli 2008 vaardigde de Vlaamse regering een aantal decreten uit waardoor het experiment modulair onderwijs evolueerde naar een volwaardig onderwijssysteem onder de naam experimenteel secundair onderwijs volgens een modulair stelsel. Dit nieuwe onderwijssysteem blijft in elk geval lopen tot het moment waarop het Vlaamse parlement globale hervormingsmaatregelen aangaande de structuur en de organisatie van het voltijds secundair onderwijs zal doorvoeren. Wij, leerkrachten en directie van het BuSO St.-Idesbald, zijn er in elk geval van overtuigd dat het modulair onderwijs veel sterke punten in zijn mars heeft en echt geënt is op het BuSO. Het modulair onderwijs slaagt er in om de doelstellingen die voorop werden gesteld te verwezenlijken en dit in het belang van zowel de leerlingen, onze toekomstige arbeidskrachten, als in het belang van de bedrijven die de arbeidsmarkt uitmaken. We hopen dan ook van harte dat de Vlaamse onderwijsoverheid er zal in slagen om alle positieve elementen die dit experimenteel onderwijs aan het licht gebracht heeft te behouden om ze te implementeren in het toekomstige vernieuwde onderwijsstelsel. 6/6