Projectplan Waterwet (Rijkswaterstaatswerken)

Transcriptie

1 ONTWERP Projectplan Waterwet besluit Projectplan Waterwet (Rijkswaterstaatswerken) ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 De Minister van Infrastructuur en Milieu besluit, gelet op artikel 5.4, eerste lid, van de Waterwet, het onderhavige projectplan voor het deelgebied Maas vast te stellen en uit te voeren in overeenstemming met het bepaalde in dit projectplan.

2 Inhoudsopgave Index bijlagen van het projectplan en bijbehorende sub-bijlagen Projectbeschrijving Toetsing Waterwet Wijze van uitvoering Beschrijving van voorzieningen gericht op het ongedaan maken of beperken van de nadelige gevolgen Procedure Mededelingen Bijlagen ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 2 van 29

3 Index bijlagen van het projectplan en bijbehorende subbijlagen Projectplan Waterwet Bijlage 1. Definitief ontwerp uit te voeren werkzaamheden per uiterwaarde Bijlage 2. Toelichting werkwijze toepassing Waterlichaamspecifieke toetsingskader Bijlage 3. M.e.r.-beoordelingsnotittie o Bijlage 1. Samenvatting deelgebieden o Bijlage 2. Ontwerpen per uiterwaarde, tranche 2 o Bijlage 3. Waterlichaamspecifiek toetsingskader, deel 2 o Bijlage 4. Toelichting werkwijze toepassing waterlichaam-specifieke toetsingskader o Bijlage 5. Voortoets Bijlage 1. Natuurbeschermingswet 1998 Wettelijk kader Bijlage 2. Definitieve ontwerpen Bijlage 3. AERIUS-berekening Bijlage 4. Eindrapportage vleermuisinventarisatie Bijlage 5. Eindrapportage flora en fauna inventarisatie Stroomlijn Bijlage 6. Achtergronddocument bij de passende beoordeling en het activiteitenplan voor het programma Stroomlijn Bijlage 7. Beverprotocol Bijlage 8. Tabel maatregelen duurzaam beheer o Bijlage 6. Activiteitenplan Bijlage A. Definitieve ontwerpen Bijlage B. Verspreidingsgegevens beschermde soorten met te verwijderen vegetatie Bijlage C1. Flora en fauna inventarisatie RoyalHaskoningDHV / Waardenburg Bijlage C2. Vleermuisinventarisatie RoyalHaskoningDHV / Waardenburg Bijlage D. Achtergronddocument RWS Bijlage E. Overzichtskaart plangebied Bijlage F. Foerageergebied bevers Bijlage G. Natuurkalender beschermde soorten Bijlage H. Beverprotocol Bijlage I. Tabel maatregelen duurzaam beheer Bijlage 4. Benodigde vergunningen en meldingen per uiterwaarde ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 3 van 29

4 1. Projectbeschrijving 1.1 Beschrijving van het projectgebied/waterstaatwerk De afgelopen jaren is in het uiterwaardgebied van de grote rivieren de hydraulische weerstand van het winterbed toegenomen. Belangrijke oorzaak hiervan is een toegenomen groei van vegetatie in het winterbed door natuurontwikkeling en extensiever beheer van agrarisch land. Door deze verruwing van het winterbed wordt de afvoer van water, ijs en sediment bemoeilijkt wat leidt tot hogere waterstanden. Binnen het programma Stroomlijn van Rijkswaterstaat worden de verruwde gebieden in de uiterwaarden aangepakt voor de hoogwaterveiligheid. Het project Stroomlijn, fase 3, Onbedijkte Maas maakt onderdeel uit van dit programma. Het project Stroomlijn Maas (zie figuur 1) ligt in het gebied tussen Susteren (rivierkilometer 50,5) en Mook (ca rivierkilometer 166) en bestaat uit de onbedijkte Maas vanaf Susteren tot het splitsingspunt van de Maas met het Maas-Waalkanaal bij Mook. Vanuit het zuiden nabij Maastricht tot aan Koningssteen vormt de Maas de landsgrens tussen België en Nederland. Ter hoogte van Venray (rivierkilometer 137) en verder noordelijk vormt de Maas de grens tussen de provincies Noord-Brabant en Limburg. Grofweg kan dit deelgebied ingedeeld worden in drie sub gebieden: - de Grensmaas (of Gemeenschappelijke Maas) - de Plassenmaas en - de Zandmaas. Figuur 1. Ligging van het projectgebied Stroomlijn Maas. ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 4 van 29

5 Voor de uitvoering van het project Stroomlijn Maas worden drie projectplannen opgesteld. Het eerste projectplan is in december 2015 reeds opgeleverd en had betrekking op vijf uiterwaarden. De resterende 33 uiterwaarden binnen het Maas-perceel waar verwijdering van vegetatie is voorzien, zijn ondergebracht in onderhavig projectplan. Later dit jaar wordt het derde en laatste projectplan voor Stroomlijn Maas opgesteld waarin de maatregelen, die worden genomen na verwijdering van de vegetatie, zijn ondergebracht. Naast de projectplannen worden er ook diverse vergunningen aangevraagd bij de gemeenten binnen wiens grondgebied uiterwaarden liggen die onderdeel uitmaken van het project Stroomlijn. In tabel 1 is een overzicht opgenomen van de uiterwaarden waarop onderhavig projectplan betrekking heeft. Voor een gedetailleerde omschrijving van de verschillende uiterwaarden, ligging, eigendomssituatie en detailkaart wordt verwezen naar bijlage 1 van dit projectplan. Tabel 1. Overzicht uiterwaarden cluster 2 Uiterwaard Blad Gemeente(n) Oppervlakte ruwe vegetatie in de opgave (ha, afgerond) Molengreend 6 Maasgouw 0,1 Weerd 7 Maasgouw/Roermond 3,3 Plassen Roermond 8 Roermond 1,3 Stadsweide Roermond 9 Roermond 1,2 Asseltsche Plassen 10 Roermond 2,7 Swalmdal 11 Roermond/Beesel 1,1 Bouxweerd 13 Leudal 2,1 Neer 14 Leudal 1,8 Rijkelse Bemden 15 Beesel 2,7 Weerdbeemden 16 Peel en Maas 1,7 Kessel 17 Peel en Maas 0,5 Reuver 18 Beesel / Peel en Maas 2,3 Belfeld 19 Venlo 0,2 De Berckt 20 Peel en Maas 0,3 Tegelen 21 Venlo 0,8 Venlo 22 Venlo 2,9 Genooi 25 Venlo 2,2 Grubbenvorst 26 Horst aan de Maas / Venlo 0,9 Hasselt 28 Venlo 0,7 Lottum 30 Horst aan de Maas 0,6 De Steening 32 Venlo/Bergen 0,3 Ooijen 33 Horst aan de Maas 2,2 Blitterswijck 34 Venray 0,6 Well 38 Bergen 0,9 Vierlingsbeek 40 Boxmeer 0,3 Zoetepasweiden 42 Boxmeer 0,8 Zurepasweiden 44 Boxmeer 0,001 Ossenkamp 46 Gennep / Bergen 0,4 De Maasheggen 48 Boxmeer 1,0 De Witte Steen 49 Boxmeer 1,7 Heijen 50 Gennep 3,7 ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 5 van 29

6 Maaskemp 51 Gennep 0,5 Middelaar 53 Mook en Middelaar / Gennep 6,4 Detailinformatie per uiterwaarde is opgenomen in Bijlage 1. Per uiterwaarde is een apart ontwerpdocument opgesteld waarin relevante informatie is samengevat (betreft bijlagen 1.1 t/m 1.33). Voor deze uiterwaarden (waterstaatswerken) is een legger voor vegetatie als bedoeld in artikel 5.1 van de Waterwet vastgesteld. 1.2 Wijziging van een waterstaatswerk Dit projectplan wordt vastgesteld in het kader van de binnen het project beoogde wijziging van het waterstaatswerk. De wijziging van het waterstaatswerk betreft het wijzigen (dunnen en verwijderen) van de natuurlijke vegetatie behorend tot het oppervlaktewaterlichaam. Ingevolge de Waterwet is een oppervlaktewaterlichaam (zijnde een waterstaatwerk): een samenhangend geheel van vrij aan het aardoppervlak voorkomend water, met daarin aanwezige stoffen, alsmede de bijbehorende bodem, oevers en, voor zover uitdrukkelijk aangewezen krachtens deze wet, drogere oevergebieden, inclusief flora en fauna. De aanwezige vegetatie (flora) is onderdeel van het natuurlijke profiel van de rivier, dat bepalend is voor de stromingsweerstand en daarmee voor de waterafvoerende functie. Daarnaast is de aanwezigheid van vegetatie (mede) bepalend voor de ecologische toestand van het oppervlaktewaterlichaam. Het projectplan beschrijft de wijziging van een waterstaatswerk. Er is geen sprake van herstel in een vastgelegde normatieve toestand (vastgelegd in een legger of staat van werken dan wel toestand vastgelegd in een verleende Watervergunning). Ook is er geen sprake van uitvoering van regulier onderhoud. Het verwijderen en dunnen van vegetatie in het rivierbed dient te worden aangemerkt als een wijziging van het waterstaatswerk door of vanwege de beheerder. 1.3 Ingrepen en werkzaamheden De werkzaamheden betreffen het dunnen en verwijderen van vegetatie uit de stroombaan die opstuwing veroorzaakt bij hoge waterstanden op de rivier. De ligging van de te verwijderen en te dunnen vegetatie is weergegeven op de kaarten die onderdeel zijn van de ontwerpdocumenten, opgenomen als Bijlage 1. Op elk van de kaarten is ook aangegeven welke elementen behouden blijven. Hiermee toont elke kaart direct ook de nieuwe situatie. Nut en noodzaak van het uitvoeren van het project De opgave voor het programma Ruimte voor de Rivier en project Maaswerken is het uitvoeren van rivierverruimende maatregelen waardoor een verhoogde maatgevende afvoer niet leidt tot overschrijding van het toetspeil uit het Randvoorwaardenboek Deze opgave is vertaald in een aantal concrete projecten die samen tot een gewenste verlaging van het Maatgevende Hoogwater (MHW) moet leiden. Daarbij is het MHW van 1996 de uitgangssituatie. ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 6 van 29

7 Buiten de plangebieden van Ruimte voor de Rivier en Maaswerken is het rivierbed sinds 1996 ruwer geworden door een toename van ruwe vegetatie. Op veel plaatsen is agrarisch grasland overgegaan in ruwer natuurlijk grasland. Op andere plaatsen zijn bomen, struwelen en ooibossen ontwikkeld. Deze ruwere vegetatie leidt tot een ongewenste verhoging van het MHW. Het verwijderen van de vegetatie langs de Maas betreft een inhaalslag. De berekeningen van de verwachte effecten van Ruimte voor de Rivier en Maaswerken zijn gebaseerd op de afwezigheid van de vegetatie die nu door programma Stroomlijn moet worden verwijderd. Indien niet wordt ingegrepen, dreigt een deel van het effect van de te bereiken waterstanddaling met Ruimte voor de Rivier en Maaswerken verloren te gaan. Om de ontstane verruwing in het rivierbed van alle grote rivieren terug te dringen en in overeenstemming te brengen met de geldende hoogwaterveiligheidsnormen, wordt eenmalig een inhaalslag uitgevoerd. Dit projectplan is vastgesteld ter uitvoering van een onderdeel van die inhaalslag (het project Stroomlijn). Beleidsbrief vegetatiebeheer rivierbed van de grote rivieren en Normatief Kader In het Nationaal Waterplan (NWP), waarin de hoofdlijnen van het nationaal waterbeleid en daartoe behorende aspecten van het nationaal ruimtelijk beleid zijn vastgelegd, is door het kabinet aangekondigd dat het Rijk initiatief zal nemen tot het ontwikkelen van een visie op het vegetatiebeheer van het rivierbed in relatie tot riviernatuur en hoogwaterveiligheid (Kamerstukken, Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 12). In de Beleidsbrief vegetatiebeheer rivierbed van de grote rivieren heeft de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, mede namens de Staatssecretaris van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie de Tweede Kamer geïnformeerd over de wijze waarop het kabinet het vegetatiebeheer in de uiterwaarden van de grote rivieren wil vormgeven (Kamerstukken, Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 27). Aangekondigd wordt dat met een inhaalslag die wordt gepleegd met het project Stroomlijn, de vegetatie in het rivierbed wordt aangepakt, waardoor het waterafvoerend vermogen van de grote rivieren wordt hersteld. In combinatie met de projecten Ruimte voor de River en Maaswerken wordt er zodoende voor gezorgd dat de geldende hoogwaterveiligheidsdoelstelling daadwerkelijk wordt bereikt. De wijze van uitvoering van Stroomlijn is uitgewerkt in een Normatief Kader dat met voorgenoemde Beleidsbrief aan de Kamer is gezonden. Centraal daarin staat: het vaststellen van de normatieve staat van de natuurlijke vegetatie in het rivierbed als onderdeel van de legger bedoeld in artikel 5.1 Waterwet met als doel een maximale verruwing in het rivierbed vast te leggen, waarmee het riviersysteem in termen van hoogwaterstanden weer in overeenstemming is met de uitgangspunten van het programma Ruimte voor de Rivier en het project Maaswerken in relatie tot geldende natuurdoelen in het rivierbed. ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 7 van 29

8 Het Normatief Kader beschrijft waarom bepaalde vegetatiesoorten op bepaalde plaatsen in het rivierbed van de grote rivieren verwijderd moeten worden om het vereiste hydraulisch effect te bereiken ten einde de waterafvoerende functie van de rivier te borgen. Om het opstuwend effect van de vegetatie in overeenstemming te brengen met dat van 1996, kan over de gehele breedte van het rivierbed van de rivier de vegetatie worden verwijderd. Dit is in veel gevallen voor het behalen van dat doel niet effectief. Wanneer gekozen wordt voor minder effectieve locaties, zal meer oppervlakte nodig zijn om hetzelfde hydraulisch effect te bereiken. Daarom wordt het verwijderen van vegetatie uitgevoerd op die plaatsen waar het hydraulisch het meest effectief is. Deze hydraulisch meest effectieve locaties aangeduid als stroombanen - zijn bepaald met behulp van hydraulische berekeningen. Onder hoofdstuk 2 wordt getoetst in hoeverre met de uitvoering van dit projectplan aan de doelstellingen van watersysteembeheer als bedoeld in artikel 2.1 van de Waterwet wordt voldaan. Onder hoofdstuk 3 wordt de uitvoerbaarheid van het projectplan beschreven. ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 8 van 29

9 2. Toetsing Waterwet 2.1. Algemeen De toepassing van de Waterwet is op grond van artikel 2.1 van de Waterwet gericht op: a) voorkoming en waar nodig beperking van overstromingen, wateroverlast en waterschaarste, in samenhang met b) bescherming en verbetering van de chemische en ecologische kwaliteit van watersystemen en c) vervulling van maatschappelijke functies door watersystemen. Hieronder wordt per doelstelling toegelicht in hoeverre het project bijdraagt of afdoet aan de bovengenoemde doelstellingen van de Waterwet. 2.1.a. Voorkoming en waar nodig beperking overstromingen, wateroverlast en waterschaarste Met de uitvoering van het projectplan wordt beoogd door verwijdering en/of het dunnen van voor opstuwing zorgende vegetatie de kans op overstroming te beperken. De maatregelen in dit projectplan zijn conform het in onder 1 toegelichte Normatief Kader en liggen binnen de stroombaan. Dat wil zeggen dat de vegetatie op de voorgestelde locaties verwijderd of gedund moet worden om het vereiste hydraulisch effect te bereiken ten einde de waterafvoerende functie van de rivier te borgen. De in dit projectplan beschreven maatregelen hebben geen invloed op grondwaterstanden en zullen niet leiden tot wateroverlast of waterschaarste. 2.1.b. Bescherming en verbetering van de chemische en ecologische kwaliteit van watersystemen 2.1.b.1. Chemische kwaliteit Het dunnen dan wel verwijderen van vegetatie heeft geen gevolgen voor de chemische kwaliteit van het watersysteem. 2.1.b.2. Ecologische kwaliteit Voor de ecologische toetsing in het kader van de Kaderrichtlijn Water (KRW) is het Toetsingskader Waterkwaliteit uit Bijlage 3 van het Beheer- en Ontwikkelplan voor de Rijkswateren (BPRW) van toepassing. In deze bijlage is het algemene toetsingskader en het waterlichaamspecifieke toetsingskader toegelicht. Hieronder worden de conclusies voor elke stap van het toetsingskader toegelicht. Deel 1: Algemeen toetsingskader In het projectgebied vinden vegetatie-ingrepen plaats binnen het KRWwaterlichaam de onbedijkte Maas. 1) De maatregelen voorzien in dit projectplan (vegetatie-ingrepen) vinden plaats binnen de begrenzing van het waterlichaam van de onbedijkte Maas, gekarakteriseerd als watertype R7 (langzaam stromende rivier op zand of klei). 2) De ingreep staat niet op de lijst van ingrepen die altijd zijn toegestaan. 3) De ingreep heeft niet uitsluitend positieve effecten op de ecologie. ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 9 van 29

10 4) De ingreep heeft geen effect op een geplande KRW maatregel, wat is getoetst aan de KRW-factsheets behorende bij het BPRW Op basis van het doorlopen van het algemene toetsingskader wordt geconcludeerd dat het waterlichaamspecifieke toetsingskader doorlopen moet worden. Deel 2: Waterlichaamspecifieke toetsingskader Het rooien van bomen heeft geen invloed op de kwaliteitselementen vissen, water- en (oever)planten. Het kan wel van invloed zijn op de macrofauna omdat bomen die regelmatig in het water staan, een belangrijk habitat zijn voor macrofaunasoorten die op hout leven. De aanwezigheid van die soorten heeft een positieve invloed op de maatlat voor macrofauna. Er zijn daarmee kwaliteitselementen van dit watertype die dus negatief beïnvloed kunnen worden door de voorgenomen ingrepen. Hierdoor is het volgens het toetsingskader nodig om de 1%-toets uit te voeren. De volgende toetsvragen zijn hierbij het uitgangspunt: Beslaat de ingreep 1% van het ecologische relevante areaal? Heeft de ingreep effect op 1% van het ecologische relevante areaal? Beantwoording van één van beide vragen met ja betekent dat verder onderzoek gedaan moet worden. Uit dit onderzoek moet dan blijken of de ingreep de KRW-doelen van Nederland in gevaar brengt. Voor de beoordeling van de 1%-berekening is voor het hele Stroomlijnprogramma in generieke zin het toetsingskader doorlopen. Hieruit blijkt dat de ingreep plaatsvindt binnen de invloedsfeer van watertype R7. Deze langzaam stromende rivieren en nevengeulen zijn relevant voor waterplanten, macrofauna en vissen. De meeste beboste oeverzones van de plassen zijn relevant voor macrofauna en de laaggelegen oevers zijn relevant voor vis: Voor macrofauna in laaglandrivieren is hout het enige natuurlijke vast substraat. Ook levert hout meer unieke macrofaunasoorten op dan stenen. Uit de literatuur komt verder duidelijk naar voren dat bomen een enorme impuls geven aan de biomassa en productie van een rivier. De aanwezigheid van die soorten heeft een positieve invloed op de maatlat voor macrofauna. Daarom is een algemene werkwijze opgesteld waaraan een ontwerp moet voldoen (zie bijlage 2). Door aan deze werkwijze te voldoen, wordt het bewuste gebied als niet verloren beschouwd voor de macrofauna. Bijlage 2 bevat de uitgebreide toelichting. Voor de ingrepen binnen de invloedsfeer van de langzaam stromende rivieren en nevengeulen hoeven voor de vissen geen 1% sommen te worden gemaakt, aangezien het leefgebied voor de vissen wordt uitgebreid. Het leefgebied van rheofiele soorten wordt uitgebreid doordat op een aantal locaties plassen met elkaar worden verbonden en verlande watergeulen worden uitgegraven. Hierdoor worden de uiterwaarden van de Maas meer geschikt voor deze rheofiele soorten. Het leefgebied van limnofiele soorten blijft behouden. Deze soorten gebruiken ondergedoken waterplaten of drijvende waterplanten als opgroei- en schuilgelegenheid. Aantasting of verwijdering van ondergedoken watervegetatie of drijvende ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 10 van 29

11 waterplanten vindt niet plaats binnen het project Stroomlijn. Daarnaast wordt het leefgebied van limnofiele soorten uitgebreid. In een aantal uiterwaarden worden geïsoleerde wateren gegraven, die geschikte habitat zullen bieden voor limnofiele soorten. Hierdoor worden de uiterwaarden van de Maas meer geschikt voor deze soorten. Geconcludeerd wordt dat de ingrepen in het kader van het project Stroomlijn Maas, zoals beschreven in dit projectplan, geen negatief effect hebben op de ecologische waterkwaliteit ten aanzien van de kwaliteitselementen waterplanten, vissen en macrofauna. Voor de uitvoering van de werkzaamheden wordt aangesloten bij de werkwijze zoals omschreven in bijlage 2, dat wil zeggen dat er langs stilstaand water per 100 meter oeverlengte minimaal 1 boom wordt behouden. In het geval van stromend water geldt dat er minimaal 1 boom per 30 meter oeverlengte wordt behouden. In bijlage 2 wordt tevens aangegeven dat hier en daar een gekapte of omgetrokken boom als dood hout in het (stromende) water wordt gelegd of behouden. Langs de Maas komen echter zo veel bevers voor, dat er op natuurlijk wijze voldoende dood hout wordt gegenereerd, waardoor het kunstmatig toevoegen en verankeren van dood hout als niet-noodzakelijk wordt beschouwd. 2.1.c. Vervulling van de maatschappelijke functies van het watersysteem In het BPRW is een aantal maatschappelijke gebruiksfuncties van de waterlichamen gedefinieerd. De volgende gebruiksfuncties kunnen voor Stroomlijn van belang zijn: scheepvaart; maatschappelijke gebruiksfuncties (o.m. visserij en recreatie). Als gevolg van de in dit plan voorziene maatregelen worden de gebruiksfuncties van de scheepvaart niet aangetast. De vaarwegmarkering, voor zover aanwezig, wordt in stand gehouden. De maatregelen hebben evenmin invloed op de visserij en recreatie (bijvoorbeeld: zwemwater, pleziervaart en oeverrecreatie). Conclusie: de uitvoering van dit plan tast de maatschappelijke gebruiksfuncties niet aan. 2.2 M.e.r.-beoordelingsplicht Het projectplan Waterwet is een m.e.r.-beoordelingsplichtig besluit op grond van categorie D3.2 van het Besluit m.e.r. daar het betreft: De aanleg, wijziging of uitbreiding van werken inzake kanalisering of ter beperking van overstromingen,. Voor dit project is op grond van een aanmeldnotitie door de Minister van Infrastructuur en Milieu beoordeeld of een milieueffectrapport moet worden gemaakt. De m.e.r.-beoordeling is toegevoegd aan dit Projectplan als bijlage 3. De Minister van Infrastructuur en Milieu heeft bij besluit bepaald dat dat niet het geval is. ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 11 van 29

12 3. Wijze van uitvoering 3.1 Uitvoering algemeen De werkzaamheden worden uitgevoerd door Arcadis (hoofdaannemer) in samenwerking met Jeroen van de Brandt (onderaannemer, uitvoerder in het veld) en vinden plaats in De volgende uitgangspunten zijn van toepassing op de uitvoering van de werkzaamheden: De inschatting is dat de werkzaamheden tussen augustus en 31 december 2016 worden uitgevoerd. Met de terreineigenaren en terreinbeheerders (hierna: rechthebbenden) is overeenstemming bereikt over de uitvoering. Rechthebbenden worden uiterlijk drie weken voor aanvang van de werkzaamheden op de hoogte gesteld van de startdatum van uitvoering. De rivierbeheerder wordt vier weken voorafgaand aan de werkzaamheden op de hoogte gesteld van de startdatum van uitvoering. De rivierbeheerder wordt geïnformeerd als gebruik wordt gemaakt van aan- en afvoer van materiaal en materieel, of tijdelijke opslag ervan. De afsluitingen en afrastering in het gebied worden in stand gehouden. Inspectie Leefomgeving en Transport wordt geïnformeerd van start werkzaamheden in het kader van de toezichtstaken. Het werk wordt afgestemd op de ecologisch gevoelige periode, de oogstperiode van de gewassen op akkerland (in overleg met de rechthebbende) en het recreatieseizoen in de zomer. In principe worden er in het hoogwaterseizoen geen werkzaamheden uitgevoerd in de beschermingszone van de dijken, tenzij dit niet anders kan. Hierover worden dan afspraken gemaakt met de dijkbeheerder en Inspectie Leefomgeving en Transport. De werkzaamheden worden per uiterwaard aaneengesloten uitgevoerd, zodat de overlast voor de omgeving beperkt blijft. Alle locaties zijn over land bereikbaar. Het benodigde materiaal voor het uitvoeren van de werkzaamheden wordt over land per vrachtwagen aanen afgevoerd. Tijdelijke werkwegen worden na afloop van het werk opgeruimd. Schade aan (waterstaats)objecten wordt na afloop van de werkzaamheden hersteld. Bomen/vegetatie-elementen die behouden moeten blijven, worden vooraf in het veld gemarkeerd. Tijdens de werkzaamheden wordt bovengrondse vegetatie verwijderd. Stobben en stronken worden verwijderd tot maximaal 30 centimeter onder maaiveld. Freesgaten en sporen worden geëgaliseerd. Vrijkomende materialen (bijvoorbeeld versnipperd hout) worden overgedragen aan de rechthebbenden of per as afgevoerd. Indien sprake is van afvoer van materialen, dan vindt dit zo spoedig mogelijk na afronding van de werkzaamheden plaats. Bij het uitvoeren van de werkzaamheden wordt rekening gehouden met weers- en terreinomstandigheden. Het materieel wordt afgestemd op de aanwezige terreinomstandigheden. Als voorbereiding op de uitvoering wordt per deelgebied geïnventariseerd welke inzet (materieel, personeel) nodig is voor de uitvoering van de werkzaamheden. Voorafgaand aan de uitvoering worden de eisen zoals ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 12 van 29

13 voortvloeiend vanuit rechthebbenden, vergunningen en afspraken over communicatie geïnventariseerd. Op basis hiervan wordt per deelgebied een werkplan opgesteld, waarin o.a. de volgende punten staan beschreven: locatie werkgebied d.m.v. tekening; hoeveelheid werk per m 2 en/of aantallen; flora-en faunagegevens en -maatregelen; indiening meldingen Besluit lozen buiten inrichtingen en/of Besluit bodemkwaliteit; benodigde vergunningen en aanvullende acties die hieruit voortvloeien; in te zetten materieel, materiaal en personeel; aan/afvoer routes transport; omgang met scheepvaart, indien van toepassing; maatregelen om hinder te voorkomen; veiligheid van de werkzaamheden en gebruikers, vee, onderhoudspersoneel en omgeving; specifieke belangen OG (opdrachtgever) binnen werkgebied; inrichting werklocatie; stalling materieel; wijze van ontruimen terrein bij hoogwater; wat te doen bij calamiteiten; mogelijke risico s op vandalisme en acties hierop; omgang met onderaannemers en de wijze van voorlichting aan de werknemers. Specifieke aandachtspunten die uit het werkplan voortkomen, worden voor de start van de uitvoering met de medewerkers besproken. De wijze waarop de benodigde werkzaamheden worden uitgevoerd, voldoet aan de zorgplichtbepalingen zoals genoemd in artikel 6.8 en 6.9 van de Waterregeling en artikel 6.15 van het Waterbesluit. 3.2 Uitvoering specifiek: implementatie maatregelen duurzaam beheer Na uitvoering van de inhaalslag Stroomlijn (kappen of maaien) wordt het opgeleverde (vegetatieloze) terrein in de meeste gevallen weer in het reguliere beheer van de rechthebbende opgenomen. In aanvulling op dit reguliere beheer kan veiligheidsonderhoud noodzakelijk zijn om de nieuw te ontwikkelen vegetatie binnen het toelaatbare (in de Legger vastgestelde) ruwheidstype te houden. Voor sommige terreinen is het op voorhand duidelijk dat het toekomstig beheer NIET tegen de door RWS vastgestelde normbedragen kan worden uitgevoerd. Het gaat daarbij om terreinen die fysiek gezien moeilijk te onderhouden zijn, waardoor de kans op nieuwe verruwing groot is. Deze omstandigheden kunnen te maken hebben met aspecten als waterhuishouding (bijv. terrein is te nat), toegankelijkheid (bijv. eiland) en bewerkbaarheid (bijv. veel reliëf). Voor deze terreinen kan met een eenmalige, structurele ingreep, het aanvullende veiligheidsonderhoud WEL conform de normbedragen worden uitgevoerd. Deze eenmalige ingreep kan uit diverse maatregelen bestaan en wordt samengevat aangegeven met de term maatregelen duurzaam beheer (MDB). MDB zijn dus eenmalige maatregelen die ingezet worden om het onderhoud van de terreinen waar ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 13 van 29

14 vegetatie verwijderd is, tegen de beschikbare normbedragen uit te kunnen voeren. De drie typen maatregelen waar dit projectplan op toe ziet zijn: Egaliseren Egaliseren betekent dat het terrein in het kader van doelmatig gebruik wordt geploegd, geëgaliseerd, zodat het terrein zaaiklaar is. Hierbij wordt dus niet gegraven of grond af- of aangevoerd. Verplaatsen afrastering Verplaatsen afrastering zodat het gekapte of gemaaid perceel in de toekomst meegenomen kan worden bij het reguliere beheer van het aangrenzende perceel. Zaaiklaarmaken en inzaaien Na het kappen en frezen van de stobben is een terrein in de regel nog niet geschikt om meegenomen te worden in het reguliere beheer. Als MDB maken we het gekapte perceel zaaiklaar (maken zaaibed en inzaaien). Voor de verschillende maatregelen die uitgevoerd worden in het kader van duurzaam beheer is een beoordeling gemaakt wat voor hydraulisch effect deze hebben op de omgeving. Uit een expert judgement is gebleken dat de maatregelen niet of nauwelijks een hydraulisch effect hebben Uitvoering; planologie, vergunningen en ontheffingen, planning, specifieke belangen en calamiteiten 3.3.a. Planologische inpassing Per uiterwaarde is beoordeeld in hoeverre de uit te voeren werkzaamheden passen binnen het vigerende bestemmingsplan. De uitkomst van deze beoordeling per uiterwaarde is opgenomen in het eveneens per uiterwaarde opgestelde ontwerpdocument (zie bijlages 1.1. t/m 1.33). Geconcludeerd wordt dat de ingrepen binnen de projectgebieden passen binnen de daarin opgenomen bestemmingen. Er is geen sprake van strijdigheid. 3.3.b. Andere noodzakelijke vergunningen en relevante besluiten Uitgangspunt is dat de werken worden uitgevoerd binnen de vigerende weten regelgeving. Hiervoor worden de vereiste vergunningen en ontheffingen aangevraagd en meldingen gedaan. Het betreft per uiterwaard één of meer van de volgende vergunningen/meldingen: Waterwetvergunning / melding i.h.k.v. de Keur. Omgevingsvergunning voor het uitvoeren van werken en het kappen van houtopstanden. Melding Boswet. Verder worden de benodigde ontheffingen aangevraagd en meldingen gedaan in het kader van de uitvoering. Hierbij moet gedacht worden aan meldingen in het kader van het Besluit lozen buiten inrichtingen of verkeersontheffingen. Opmerkingen ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 14 van 29

15 Een Natuurbeschermingswetvergunning is niet noodzakelijk. Op basis van een uitgevoerde voortoets is geconcludeerd dat significant negatieve effecten kunnen worden uitgesloten. Ontheffing in het kader van de Flora- en faunawet: Ontheffingen in het kader van de Flora- en faunawet worden niet ingediend voor het project; zie de onderbouwing hiervoor in het activiteitenplan. Het activiteitenplan beschrijft de activiteiten die worden ondernomen (de Stroomlijningrepen), de effecten van deze activiteiten op beschermde soorten en, voor zover de activiteiten negatieve effecten op beschermde soorten hebben, de maatregelen die getroffen moeten worden om deze negatieve effecten te voorkomen of te mitigeren. Het activiteitenplan is opgenomen als bijlage 6 bij de m.e.r.-beoordeling. De m.e.r.-beoordeling is opgenomen als bijlage 3 bij dit Projectplan. De benodigde besluiten/meldingen zijn per bevoegde gezagsinstantie weergegeven in bijlage 4. Deze bijlage geeft tevens een overzicht van algemene regels en meldingen die van toepassing zijn. Opmerking: aanvullende eis verwijderen vegetatie bij dijklichamen Bij een aantal uiterwaarden is er sprake van het verwijderen van elementen uit het dijklichaam dan wel de kernzone van de waterkering. Ter plaatse gelden de volgende aanvullende eisen aangaande het verwijderen van ruwe vegetatie: de vegetatie moet volledig worden verwijderd (inclusief wortels), waarna de dijk wordt hersteld. Deze maatregel gaat dus verder dan het frezen van boomwortels/stompen. De wortels worden met een graafmachine uit de dijk verwijderd. Indien nodig wordt hiervoor een melding in het kader van het Besluit lozen buiten inrichtingen ingediend. De aanvullende eisen zijn van toepassing op de volgende elementen/locaties: 441 (Neer) 636 (Venlo) 702 (Hasselt) 787 en 788 (Blitterswijck) 1963 (Middelaar) 3.3.c. Globale planning De werkzaamheden zijn gepland in de herfst met als doelperiode augustus - december d. Overige uitvoeringsaspecten: specifieke belangen van terreineigenaren/rechthebbenden/vergunninghouders Met alle betrokken rechthebbenden is contact opgenomen. Tijdens gesprekken zijn de randvoorwaarden van het project, het ontwerp en de betrokken belangen besproken. Voor zover passend binnen de randvoorwaarden van het project zijn wensen van de rechthebbenden in het ontwerp betrokken. Met de rechthebbenden is overeenstemming bereikt over het ontwerp en de uitvoering. Voor de uitvoering is contact opgenomen met terreineigenaren en pachters van terreinen die toegang bieden tot de projectlocatie. Met deze eigenaren en ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 15 van 29

16 pachters worden afspraken gemaakt over de toegang tot de projectlocatie en de daaraan verbonden voorwaarden. Met omgevingspartijen is en wordt contact onderhouden over de werkzaamheden. Omgevingspartijen zijn in beeld gekomen door gesprekken met de gemeente en terreinbeheerders. Deze omgevingspartijen zijn schriftelijk en/of telefonisch benaderd. 3.3.e. Calamiteiten of ongewoon voorval Indien zich een calamiteit of ongewoon voorval voordoet, stelt RWS alle direct belanghebbenden onmiddellijk op de hoogte van het voorval en de maatregelen die getroffen worden om de nadelige gevolgen te beperken. Rijkswaterstaat houdt een logboek bij van alle ongewone voorvallen en calamiteiten. In het geval van een calamiteit of ongewoon voorval dient contact opgenomen te worden met Marjolijne Herbergs (Omgevingsmanager bij Rijkswaterstaat, bereikbaar via telefoonnummer ). Tevens dient Inspectie Leefomgeving en Transport te worden ingelicht als zich een ongewoon voorval voordoet waardoor nadelige gevolgen voor de kwaliteit van het milieu zijn ontstaan of dreigen te ontstaan (art 1.20 besluit lozen buiten inrichtingen). Deze ongewone voorvallen kunnen worden gemeld bij het Meld- en informatiecentrum f. Het projectplan is uitvoerbaar waar het betreft: planologische inpasbaarheid, vergunbaarheid en belangen van derden. ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 16 van 29

17 4. Beschrijving van voorzieningen gericht op het ongedaan maken of beperken van de nadelige gevolgen De realisatie van het projectplan veroorzaakt geen nadelige gevolgen voor derden. Indien onverhoopt mocht blijken dat door de vaststelling of feitelijke uitvoering van dit projectplan schade wordt toegebracht, dan kan een benadeelde een verzoek om vergoeding van schade indienen als bedoeld in artikel 7.14 Waterwet. Op grond van die bepaling wordt aan degene die als gevolg van de rechtmatige uitoefening van een taak of bevoegdheid in het kader van het waterbeheer schade lijdt of zal lijden, op zijn verzoek door het betrokken bestuursorgaan een vergoeding toegekend, voor zover de schade redelijkerwijze niet of niet geheel te zijnen laste behoort te blijven en voor zover de vergoeding niet of niet voldoende anderszins is verzekerd. Het verzoek tot vergoeding van de schade bevat een motivering, alsmede een onderbouwing van de hoogte van de gevraagde schadevergoeding. ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 17 van 29

18 5. Procedure Voor de totstandkoming van dit projectplan is overleg gevoerd met de volgende bestuursorganen: De gemeenten Maasgouw, Beesel, Boxmeer, Gennep, Roermond, Mook en Middelaar, Peel en Maas, Venray, Venlo, Horst aan de Maas, Bergen, Leudal; de Waterschappen Roer en Overmaas, Aa en Maas en Peel en Maasvallei; het Ministerie van Economische Zaken; Rijkswaterstaat Zuid-Nederland; de provincies Limburg en Noord-Brabant. De grote Natuurbeherende organisaties (NBO s) zijn op de hoogte gesteld van de werkzaamheden. Rijkscoördinatieregeling van toepassing De voorbereiding en bekendmaking van de (ontwerp) besluiten voor de uitvoering van het Programma Inhaalslag Stroomlijn worden door de Minister van Infrastructuur en Milieu gecoördineerd. Deze coördinatie vindt plaats op basis van het besluit van de Minister van Infrastructuur en Milieu van 5 maart 2014 tot toepassing van de rijkscoördinatieregeling (Staatscourant 2014, nr. 8335), op grond van artikel 3.35 van de Wet ruimtelijke ordening (Wro). Deze coördinatie is van toepassing op besluiten aangeduid in artikel 1 lid 2 van het rijkscoördinatiebesluit. De coördinatie heeft tot gevolg dat op deze besluiten de uitgebreide openbare voorbereidingsprocedure conform artikel 3.35 vierde lid Wro van toepassing is. In de Rijkscoördinatieregeling worden de verschillende besluiten die voor een project nodig zijn tegelijkertijd en in onderling overleg genomen. Voor Stroomlijn Maas, fase 3, Onbedijkte Maas, tranche 2 worden de volgende besluiten in de rijkscoördinatie betrokken: 1.Projectplan Waterwet (inclusief m.e.r.-beoordelingsbeslissing); 2.Omgevingsvergunning, gemeente Maasgouw 3.Omgevingsvergunning, gemeente Beesel 4.Omgevingsvergunning, gemeente Boxmeer 5.Omgevingsvergunning, gemeente Gennep 6.Omgevingsvergunning, gemeente Roermond 7.Omgevingsvergunning, gemeente Mook en Middelaar 8.Omgevingsvergunning, gemeente Peel en Maas 9.Omgevingsvergunning, gemeente Venray 10.Omgevingsvergunning, gemeente Venlo; 11.Omgevingsvergunning, gemeente Horst aan de Maas; 12.Omgevingsvergunning, gemeente Bergen; 13.Omgevingsvergunning, gemeente Leudal; 14.Waterwetvergunning, waterschap Peel en Maasvallei. ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 18 van 29

19 De Minister stelt onder de Rijkscoördinatieregeling het Projectplan Waterwet en het Mer-besluit vast. De uitvoeringsbesluiten worden door de desbetreffende bevoegde gezagen genomen. De coördinerende minister bepaalt echter in overleg met de betrokken overheden wanneer alle ontwerpbesluiten en definitieve besluiten genomen worden. De (ontwerp-)besluiten worden gecoördineerd ter inzage gelegd en de kennisgeving wordt ook onder verantwoordelijkheid van de minister geregeld. Als een uitvoeringsbesluit op problemen stuit, heeft de coördinerende minister de mogelijkheid om, in overleg met de minister tot wiens vakgebied het besluit hoort, dit besluit zelf te nemen. Hier wordt terughoudend mee omgegaan. Het projectplan op grond van artikel 5.4, eerste lid 1 van de Waterwet is genoemd in de bijlage bij artikel 1.1 van de Crisis- en herstelwet, zodat de bepalingen in hoofdstuk 1, afdeling 2 van de Crisis- en herstelwet hierop van toepassing zijn. ONDERTEKENING DE MINISTER VAN INFRASTRUCTUUR EN MILIEU, namens deze, PM ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 19 van 29

20 6. Mededelingen Zienswijzen In de periode zoals aangegeven in de kennisgeving kan een ieder schriftelijk of mondeling zienswijzen naar voren brengen over het ontwerpbesluit. Schriftelijk Schriftelijke zienswijzen dienen onder vermelding van het betreffende ontwerpbesluit te worden verzonden aan: De Minister van Infrastructuur en Milieu Rijkswaterstaat Grote Projecten en Onderhoud Ruimte voor de Rivier T.a.v. de heer J.J. van Burg Postbus MC Utrecht Mondeling Het naar voren brengen van een mondelinge zienswijze over het ontwerpbesluit kan door het maken van een afspraak met de heer van Burg, bereikbaar onder telefoonnummer Van een mondeling naar voren gebrachte zienswijze wordt verslag opgemaakt. Het betrokken bevoegde gezag betrekt de ingediende zienswijzen bij het nemen van het definitieve besluit. Iedereen die een zienswijze heeft ingediend wordt geïnformeerd over wat daarmee is gedaan. Vervolgprocedure Tegen het uiteindelijke besluit kan beroep worden ingesteld als men belanghebbende is en als men tijdig een zienswijze naar voren heeft gebracht over het betreffende ontwerpbesluit, tenzij redelijkerwijs niet kan worden verweten dat geen zienswijze naar voren is gebracht. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn als er bij de definitieve vaststelling van de besluiten wijzigingen zijn aangebracht ten opzichte van het ontwerpbesluit. Afschriftlijst Een afschrift van dit projectplan is verzonden aan: RWS Programmadirectie Ruimte voor de Rivier (via de Rijkscoördinator). Gemeente Beesel Maasgouw, Gennep, Boxmeer, Roermond, Mook en Middelaar, Peel en Maas, Venlo, Venray, Horst aan de Maas, Bergen, Leudal. Waterschap Aa en Maas, Waterschap Peel en Maasvallei en Waterschap Roer en Overmaas. RWS Zuid-Nederland, de heer ing. M. Hendriks. Inspectie Leefomgeving en Transport: Postbus 16191, 2500 BD Den Haag. Arcadis t.a.v. Sietse Stellinga, Postbus 1018, 5200 BA 's-hertogenbosch. ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 20 van 29

21 7. Bijlagen Bijlage 1 Definitief ontwerp uit te voeren werkzaamheden per uiterwaarde. Elk document bevat een maatregelenkaart (detailkaart met huidige situatie en locatie geplande ingrepen) en projectinformatie. Bijlage 2 Toelichting werkwijze toepassing Waterlichaamspecifieke toetsingskader Bijlage 3 M.e.r.-beoordeling Bijlage 4 Benodigde vergunningen en meldingen per uiterwaarde ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 21 van 29

22 Bijlage 1. Definitieve ontwerpen per uiterwaarde Bijlage 1.1: Deelgebied 6, Molengreend Bijlage 1.2: Deelgebied 7, Weerd Bijlage 1.3: Deelgebied 8, Plassen Roermond Bijlage 1.4: Deelgebied 9, Stadsweide Roermond Bijlage 1.5: Deelgebied 10, Asseltsche Plassen Bijlage 1.6: Deelgebied 11, Swalmdal Bijlage 1.7: Deelgebied 13, Bouxweerd Bijlage 1.8: Deelgebied 14, Neer Bijlage 1.9: Deelgebied 15, Rijkelse Bemden Bijlage 1.10: Deelgebied 16, Weerdbeemden Bijlage 1.11: Deelgebied 17, Kessel Bijlage 1.12: Deelgebied 18, Reuver Bijlage 1.13: Deelgebied 19, Belfeld Bijlage 1.14: Deelgebied 20, De Berckt Bijlage 1.15: Deelgebied 21, Tegelen Bijlage 1.16: Deelgebied 22, Venlo Bijlage 1.17: Deelgebied 25, Genooi Bijlage 1.18: Deelgebied 26, Grubbenvorst Bijlage 1.19: Deelgebied 28, Hasselt Bijlage 1.20: Deelgebied 30, Lottum Bijlage 1.21: Deelgebied 32, De Steening Bijlage 1.22: Deelgebied 33, Ooijen Bijlage 1.23: Deelgebied 34, Blitterswijck Bijlage 1.24: Deelgebied 38, Well Bijlage 1.25: Deelgebied 40, Vierlingsbeek Bijlage 1.26: Deelgebied 42, Zoetepasweiden Bijlage 1.27: Deelgebied 44, Zurepasweiden Bijlage 1.28: Deelgebied 46, Ossenkamp Bijlage 1.29: Deelgebied 48, De Maasheggen Bijlage 1.30: Deelgebied 49, De Witte Steen Bijlage 1.31: Deelgebied 50, Heijen Bijlage 1.32: Deelgebied 51, Maaskemp Bijlage 1.33: Deelgebied 53, Middelaar Deze bijlagen zijn opgenomen als aparte documenten ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 22 van 29

23 Bijlage 2. Toelichting werkwijze toepassing Waterlichaamspecifieke toetsingskader Afbakening Deze werkwijze voorziet alleen in de beoordeling van de 1% berekening van de ecologische aspecten m.b.t. macrofauna in de rivieren i.r.t. de Kaderrichtlijn water. Als aan onderstaande werkwijze wordt voldaan, dan kan het gebied als niet verloren voor de macrofauna worden beschouwd. Dan hoeft er ook geen berekening meer aan de 1% norm plaats te vinden. Wel dienen de plannen in overleg met de beheerder uitgewerkt te worden. Deze werkwijze is o.b.v. beperkte literatuur, enkele praktijkervaringen en expert judgement tot stand gekomen. Naast deze werkwijze voor de KRW kunnen er ook eisen/wensen aan de inrichting van het gebied gevraagd worden vanuit andere kaders. Te denken valt daarbij aan N2000, Flora- en faunaregelgeving, Ruimte voor de rivieren, etc. De samenhang, overlap en eventuele tegenstrijdigheden is in deze werkwijze verder niet uitgewerkt. Deze werkwijze wordt ingebracht in de ontwikkeling van het afwegingskader verwijderen vegetatie dat onderdeel wordt van het algemene beleidskader voor de uitvoering van Stroomlijn. Deze werkwijze heeft betrekking op het onderdeel geen achteruitgang van Ecologische waterkwaliteitsdoelstellingen uit het hiervoor genoemde afwegingskader. Toetsingskader Waterkwaliteit Voor de Kaderrichtlijn Water (KRW) zijn doelen (GEP: Goed Ecologisch Potentieel) vastgesteld die in uiterlijk 2027 gehaald moeten zijn. Daarnaast kent de KRW het principe van geen achteruitgang. Daarvoor is het toetsingskader Waterkwaliteit gemaakt. Dit toetsingskader is opgenomen in bijlage 3 van het BPRW. Het toetsingskader fungeert als een soort zeef (van grof naar fijn): er wordt een aantal stappen doorlopen, waarvan het doel is relatief onschadelijke ingrepen zonder veel extra onderzoek vergunbaar te verklaren en juist die ingrepen uit te sorteren, waar wel aanzienlijke negatieve effecten verwacht kunnen worden (of grote onzekerheid daarover bestaat), zodat daar nader onderzoek naar gedaan kan worden. In het toetsingskader waterkwaliteit staat in het tweede biologische stappenschema, dat getoetst moet worden aan 1% ruimtegebruik door een ingreep op ecologisch relevant areaal of 1% effect op biologische kwaliteitselementen van het betreffende waterlichaam. Deze 1% norm is onderdeel van de zeeffunctie van het toetsingskader, het is geen harde milieukwaliteitsnorm. Indien er dus meer dan 1% ruimtegebruik of meer dan 1% effect op een biologisch kwaliteitselement plaatsvindt als gevolg van een ingreep, betekent dit alleen dat er verder onderzoek gedaan moet worden op grond van de vraag Kan men de ingreep toestaan of uitvoeren, of brengt men daarmee de KRW doelen van NL in gevaar? Bij ingrepen die minder dan 1% ruimtebeslag en minder dan 1% effect veroorzaken kan zonder verder onderzoek gezegd worden, dat de ingreep kan worden toegestaan. ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 23 van 29

24 Wat het ecologisch relevant areaal ter plaatse is, is door RWS WD vastgelegd op kaarten. Deze ecologisch relevant areaalkaarten zijn op ecotopenkaarten gebaseerd 1. Deze ecotopenkaarten zijn vrij grof en mede daardoor onnauwkeurig. Daarom wordt het ecologisch relevant areaal aan de oeverzijden van het zomerbed van de rivier en van eventuele nevengeulen beperkt tot een grens van 100 dagen overstroming per jaar. Hout, macrofauna en rivieren Bomen vormen voedsel en biotoop voor obligate houtetende macrofaunasoorten zoals Lype phaeopa en Brillia flavifrons. In laagland rivieren is hout het enige natuurlijke vast substraat. Uit onderzoek door Klink (2011) komt naar voren dat hout meer unieke macrafaunasoorten oplevert dan stenen. Uit de literatuur komt verder duidelijk naar voren dat bomen een enorme impuls geven aan de biomassa en productie van een rivier. (Klink, 2011) Werkwijze bij achterstallig vegetatiebeheer in de uiterwaarden van de grote rivieren Het aantal bomen dat minimaal moet blijven staan kan als volgt worden bepaald: Langs stilstaande wateren (minder dan 250 dagen per jaar stromend water) minimaal 1 boom per 100 meter oeverlengte laten staan en Langs meestromende nevengeulen (meer dan 250 dagen per jaar stromend water) minimaal 1 boom per 30 meter oeverlengte laten staan. Alle bomen en struiken laten staan die meer dan 100 dagen per jaar in het water staan. Op de waterlijn langs nevengeulen en aangetakte strangen en plassen, dus buiten de hoofdstroom, een rij bomen 2 laten staan die in elkaars stroomschaduw staan. Deze bomen mogen geclusterd worden, mits ze maar zorgen voor schaduw op en bladinval in het water. Eventuele struiken mogen weg. 1 De ecotopenkaarten worden iedere zes jaar opnieuw gemaakt. Daarom worden de kaarten met ecologisch relevant areaal ook slechts iedere zes jaar met ieder nieuw stroomgebiedbeheerplan vernieuwd. Eventuele extra nieuwe (niet KRW) natuur wordt dan pas bijgeplust. Rietmoeras is wel ecologisch relevant areaal, maar geen vervanging voor (dood) hout in en langs stromende wateren. 2 Bij het dunnen op de waterlijn (in de nevengeul) kunnen keuzes gemaakt worden. Bij voorkeur laten staan: populieren, oude loofbomen, loofbomen die in het water staan, loofbomen met een hoge kroon, loofbomen met overhangende takken. ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 24 van 29

25 Men moet hier en daar een gekapte of omgetrokken boom als dood hout in het (stromende) water leggen of laten liggen. Als richtlijn kan genomen worden 1 fors exemplaar (met takken en wortels) per ha water met als minimum 1 exemplaar per 5 ha water 3 (Klink, 2011), te bepalen bij jaargemiddelde waterstand. Daarbij gelden de volgende voorwaarden: Dood hout moet verankerd worden i.v.m. hinder voor scheepvaart bij het op drift raken. Behalve het verankeren dient er door de NBO ook een jaarlijkse controle op de verankering plaats te vinden (vóór het hoogwater seizoen). Als aan deze werkwijze NIET wordt voldaan, dan moeten er wel 1% sommen gemaakt en bijgehouden worden om te zien hoeveel areaal eraf gaat en waar en hoeveel areaal er elders bij komt. 3 Uit de literatuur komt verder duidelijk naar voren dat bomen een enorme impuls geven aan de biomassa en productie van een rivier. Behning was een Russische visserijbioloog met een brede belangstelling voor macrofauna in de Russische rivieren. Zijn referentie bestond uit de Wolga die in het begin van de 20e eeuw bevaarbaar is gemaakt. In 1938 vaart hij mee op een vrachtschip om het hout uit de Oeral te takelen, een toen nog volstrekt onbevaarbare rivier met een enorme hoeveelheid hout in de bedding. Nadat er enkele bomen op het schip zijn gehezen, begint zich het volgende uur een leeflaag op het dek te vormen van enkele cm macrofauna. Tijdens deze observatie begrijpt hij op slag waarom er zoveel meer vis in de Oeral wordt gevangen dan in de Wolga (Behning, 1938). Benke et al. (1984) rekenen voor de Satilla rivier in George (VS) uit dat het oppervlak aan hout 6% uitmaakt van alle biotopen in die rivier. Desondanks is de macrofauna biomassa op het hout > 50% van het totaal in de hele rivier! Ook zij komen tot de conclusie dat hout van enorm belang is voor de visstand in deze voedselarme rivier. In het plan Levende Rivieren van het Wereld Natuur Fonds (Helmer et al., 1992) wordt uitgelegd dat door hout de algen uit het rivierwater worden gefilterd en ten goede komen aan de rest van de voedselketen. Bij het ontbreken van bomen sedimenteert dit hoogwaardige voedsel in Hollands Diep en Haringvliet om daar tijdens de afbraak te zorgen voor zuurstof-loosheid in de bodem. Hout als biotoop, direct en indirekt voedsel en is er nog meer? Ja! Hout en dan vooral hele bomen dienen voor een enorme variatie aan stromingspatronen, waardoor de biotoopdiversiteit op de bodem sterk toeneemt. Er ontstaat weer kleinschalige variatie tussen fijnzandige stroomluwtes en grindbanken. In niet bevaarbare rivieren zoals het oostelijke deel van de Overijsselse Vecht in Nederland zorgen de daar verankerde bomen voor snelle uitholling van de buitenbochten en versterkte aanzanding in de binnenbocht (Klink, 2011). In andere landen waren ze 15 jaar geleden al zover dat er richtlijnen werden uitgevaardigd voor het plaatsen van bomen in beken en rivieren (Anonymus, 1995; Gippel et al., 1996). (Klink, Alexander, 2011). ONTWERP-Projectplan Waterwet Stroomlijn, Onbedijkte Maas, fase 3, tranche 2 Pagina 25 van 29