Naar een gezamenlijke ontwikkelagenda, gebaseerd op uitvoeringsvragen

Transcriptie

1 Het OOGO voorbij; Naar een gezamenlijke ontwikkelagenda, gebaseerd op uitvoeringsvragen Inmiddels zijn de Ondersteuningsplannen van alle samenwerkingsverbanden PO en VO besproken met de gemeenten in Op overeenstemming gericht overleg (OOGO). En ook zijn de eerste OOGO s met het onderwijs gevoerd over het gemeentelijk Jeugdplan. De praktijk laat zien dat de inhoud waarover men overeenstemming heeft bereikt meestal nog tamelijk abstract is geformuleerd, voornamelijk op het niveau van intenties. Een volgende stap dienst zich daarom nu aan: in vervolg op de beide OOGO s staan gemeenten en samenwerkingsverbanden voor de uitdaging om een gezamenlijke ontwikkelagenda op te stellen voor de verbinding van onderwijs en jeugdhulp. Voor zo n ontwikkelagenda worden algemene richtlijnen geboden in de handreiking Verbinding passend onderwijs en zorg voor jeugd op: Het bekende drie-kolommenschema vormt daarbij nog steeds een handige leidraad. INHOUD VAN DE ONTWIKKELAGENDA In deze notitie bieden wij handvatten voor de invulling van die ontwikkelagenda. Die ontwikkelagenda wordt het meest krachtig als de uitvoeringsvragen, die zich in het werkveld voordoen bij de verbinding van onderwijs en jeugdhulp, als uitgangspunt worden genomen. Onderwijs en jeugdhulp zouden vooral op de volgende terreinen nauw met elkaar verbonden moeten zijn: 1. Preventie en signalering 2. Multidisciplinair wegen en arrangeren 3. Integraal aanbod 4. Doorgaande lijnen Achter de uitvoeringsvragen hebben we aangegeven op wiens bordje die vraag hoofdzakelijk ligt, bij de (gezamenlijke) schoolbesturen (SWV), bij de (samenwerkende) gemeenten (GEM) of bij de jeugdhulpaanbieders (JHA) of beide partijen (S+G) of alle drie de partijen (S+G+J) moeten met die vraag aan de slag. 1

2 1. Preventie en signalering 1. Hoe wordt jeugdhulp preventief ingezet in en om scholen en kinderopvang om de basis van S+G+J scholen en kinderopvang te versterken? 2 Welke jeugdhulpexpertise is er in scholen beschikbaar voor signalering en hulp voor jeugdigen en hun S+G+J ouders? Denk aan de inzet van schoolmaatschappelijk werk en de inzet van preventieve programma s van jeugdhulp-aanbieders in het onderwijs. 3. Hoe kunnen scholen bijdragen aan de pedagogische basiskwaliteit in de wijk? Denk aan informatie, S+G consultatie en cursussen over opvoeden in scholen,.. enz. 4. Wat wordt er gedaan aan (gezamenlijke) professionalisering, bijvoorbeeld in het signaleren van S+G+J sbehoeften en hulpvragen van jeugdigen en ouders, methodisch werken aan het versterken van de eigen kracht van jeugdigen/ouders? 5. Hoe worden jeugdigen en ouders actief betrokken bij preventie en signalering? S+G 6. Weten professionals in onderwijs en zorg wat beide partijen doen op het gebied van basis en S+G+J preventie? Kortom: welk saanbod is er in de wijk/regio voor jeugdigen en hun gezinnen? En hoe is dat toegankelijk? 7. Hoe wordt de expertise van het SBO/PRO en het (V)SO benut ter versterking van preventie en basis? S+G+J 2. Multidisciplinair wegen en arrangeren 1. Is er voorzien in een multidisciplinair overleg voor het delen en wegen van signalen over jeugdigen en hun S+G gezinnen, waaraan de school en jeugdhulppartners deelnemen? En wordt dat dicht bij of op de school / kinderopvang georganiseerd? 2. Wie nemen deel aan die multidisciplinaire overleggen op school of in de wijk? (denk aan S+G schoolvertegenwoordigers, onderwijsondersteuners, generalisten uit de wijkteams, specialisten uit onderwijs en jeugdhulp, jeugdgezondheidszorg, Jeugd-GGZ, leerplichtambtenaren, politie, enz.) 3. Is hun inzet voldoende gefaciliteerd, wat betreft uren, uitvoeringscapaciteit en deskundigheid? S+G 4. Hoe is samenhang in de lijn van scholen en wijkteams met de jeugdgezondheidszorg gewaarborgd? G+J 5. Is het voor de multidisciplinair teams op scholen en in de wijken duidelijk welke specialisten (uit (V)SO en S+G specialistische jeugdhulp) ingezet kunnen worden ten behoeve van beoordeling, diagnostiek en behandeling en op welke wijze dat kan? 6. Komt het multidisciplinair overleg op school op vaste momenten bijeen of op afroep? S+G Bij vaste momenten: hoe wordt voorkomen dat er onnodig veel mensen aan tafel zitten en hoe wordt gerealiseerd dat als het nodig is niet op het MDO gewacht hoeft te worden? Bij op afroep : hoe wordt praktisch gerealiseerd dat jeugdhulppartners (generalisten en specialisten) en onderwijsondersteuners (uit SWV of (V)SO) de urgentie voelen en flexibel beschikbaar zijn? 7. Is er in het multidisciplinair overleg op school of in de wijk sprake van integraal toewijzen van zowel (extra of specialistische) onderwijs als jeugdhulp? 8. Wat wordt er gedaan aan (gezamenlijke) professionalisering in het (handelingsgericht) vaststellen van S+G sbehoeften en het bepalen van een aanpak voor de versterking van de eigen kracht? 9. Heeft het MDO op school in PO, VO, (V)SO en MBO mandaat om zelf extra in het regulier S+G onderwijs en lichte jeugdhulp in te schakelen? Zo ja, onder welke voorwaarden? Zo nee, hoe loopt dat dan wel? 10. Heeft het multidisciplinair overleg op school in PO, VO, (V)SO en MBO mandaat om zelf over de S+G toelaatbaarheid tot speciaal onderwijs of specialistische jeugdhulp te beslissen? Zo ja, onder welke voorwaarden? Zo nee, hoe loopt dat dan wel? 11. Bestaat er op scholen en in wijkteams duidelijkheid over de mogelijkheden voor de inzet van diagnostisch S+G onderzoek (handelingsgericht) vanuit (V)SO en/of jeugdhulp? 12. Voor het MBO is de aansluiting bij wijkteams vanwege de schaalgrootte niet haalbaar; bestaat er duidelijkheid over hoe die verbinding met de jeugdhulp daar wel gemaakt kan worden? (b.v. MBO als wijk) MBO + GEM 13. (Hoe) worden jeugdhulppartners ingezet bij het deskundigenadvies ten behoeve van S+G Toelaatbaarheidsverklaring voor het (V)SO? 14. Hoe wordt de kwaliteit van samenwerking in multidisciplinaire overleggen gemonitord en geëvalueerd? En S+G worden de uitkomsten daarvan benut voor verbetering van de samenwerking en versterking van de onderwijs en het jeugdhulpaanbod? 15. Zijn er duidelijke, efficiënte en effectieve lijnen gelegd tussen het multidisciplinair overleg op school of in de GEM wijk met netwerken of voorzieningen op het gebied van veiligheid (justitieel casusoverleg / veiligheidshuis), het tegengaan van voortijdig schoolverlaten en arbeidstoeleiding? 16. Hoe worden jeugdigen en ouders betrokken bij de integrale beoordeling en toegang? Nemen zij bijvoorbeeld standaard deel aan het multidisciplinair overleg? S+G 2

3 3. Integraal aanbod 1. Hebben scholen voldoende duidelijkheid over wat een generalist kan doen voor scholen, jeugdigen en G+J ouders? 2. Zijn er duidelijke afspraken over de regie bij complexe situaties en de lijnen daarvan naar zowel scholen als jeugdhulp met betrekking tot de voortgang van de en hulp? G+J+S 3. Is er bij alle partijen een goed overzicht van beschikbare voorzieningen, arrangementen, S+G+J maatwerkprogramma s en trajecten, zowel in het onderwijs als in de jeugdhulp? Denk naast (specifieke groepen) leerlingen in het onderwijs ook aan thuiszitters, (dreigende) uitvallers en zorgmijders. 4. Zijn er goede afspraken gemaakt over de coördinatie van zorg thuis en op school bij leerlingen/gezinnen S+G+J met complexe sbehoeften, uitgaand van maximale regie bij ouders? 5. Is bij de inkoop van jeugdhulp door gemeenten rekening gehouden met de jeugdhulppartners waarmee GEM scholen samenwerken, bijvoorbeeld op het gebied van dyslexie, sova-trainingen, onderwijszorgarrangementen, enz.? 6. Is de inzet van jeugdhulp in bestaande onderwijs-zorgarrangementen gegarandeerd? En wordt er actief GEM gewerkt aan het ontwikkelen van nieuwe onderwijs-zorgarrangementen, ook in het SBO/PRO en het regulier PO en VO? 7. Is het leerlingenvervoer voor leerlingen in onderwijs-zorgarrangementen (OZA) gewaarborgd? Ook als het GEM OZA gevestigd is op een jeugdhulplocatie? 8. Is er voldoende en geschikte huisvesting beschikbaar voor onderwijs-zorgarrangementen, op een S+G onderwijslocatie of een jeugdhulplocatie? 9. Hoe worden jeugdigen en ouders betrokken bij het integrale aanbod? S+J+G 4. Doorgaande lijnen 1. Hoe wordt gewerkt aan een doorgaande lijn voorschool/kinderopvang/peuterspeelzaal primair onderwijs S+J+G voortgezet onderwijs middelbaar beroepsonderwijs arbeidsmarkt of vervolgopleiding? 2. Voorschool PO: S+J+G Wordt het PO tijdig betrokken bij risicoleerlingen in peuterspeelzalen / kinderdagverblijven? Wordt het SWV tijdig betrokken bij voorschoolse voorzieningen die toeleiden naar speciaal onderwijs, zoals integrale vroeghulp, MKD s, KDC s, enz.? Wordt door de jeugdgezondheidszorg preventief informatie geboden aan scholen over mogelijke risico s rond kinderen / gezinnen? Worden de signalen en de informatie uit de voorschoolse periode in het PO ook opgevolgd? 3. PO VO: Wordt het VO tijdig betrokken bij leerlingen met extra sbehoeften in het PO? Vindt er naast koude ook warme overdracht plaats (samen met leerling en ouders)? SWV+J Worden er, naast informatie over leerlingen met extra sbehoeften, ook handelingsadviezen geboden aan het VO? Zijn er goede afspraken over het (al dan niet) overnemen van TLV s in het SWV VO, de leeftijd van overgang van SO naar VSO en het gezamenlijk opstellen van een OPP? 4. VMBO MBO: Is er een werkwijze en (digitaal) overdrachtsdossier voor (minimaal) informatie over NAW-gegevens, onderwijsdeelname, voltooide en afgebroken opleidingen en schoolprestaties/examenresultaten? En SWV+ MBO+J zo mogelijk ook over psychosociale ontwikkeling, gedragsvragen, thuis-/leefsituatie en de sbehoeften, eventueel i.s.m. het MDO? Worden er daarnaast adviezen geboden voor het pedagogisch en didactisch handelen? Vindt er naast koude ) overdracht bij voorkeur ook warme overdracht, zeker bij studenten met extra sbehoeften en studenten die afkomstig zijn uit LWOO, PRO of VSO of extra kregen in de VO-periode; Worden in een bijlage bij de onderwijsovereenkomst ook afspraken over extra begeleiding en vastgelegd? 5. Hoe wordt er gezorgd voor een doorgaande lijn tussen onderwijs en hulp aan jeugd of gezin? S+J+G (onder meer door overdracht van gegevens, continuering van zorg, aansluiting in instrumenten, volgsystemen, enz.) 6. Hoe worden jeugdigen en ouders betrokken bij de doorgaande lijnen? S+J+G 3

4 Aspecten van toewijzing jeugdhulp 1. De basistaak; informatie, advies en preventie 2. Signaleren van hulpvragen van 3. Vaststellen van hulpbehoeften van 4. Bepalen van benodigde jeugdhulp voor 5. Toewijzen van (zwaardere) jeugdhulp 6. Bieden van jeugdhulp aan 7. Volgen, monitoren, evaluatie Vragen en aandachtspunten voor gemeenten / jeugdhulpregio s Waar wordt informatie en advies geboden voor ouders en jongeren? Hoe is gezorgd voor laagdrempelige toegang? Welke preventieve activiteiten op het gebied van opvoeden opgroei worden er aangeboden in de wijk/gemeente en waar en door wie? Gaat hier een behoeftenonderzoek / wijkanalyse aan vooraf? Worden de basisvoorzieningen daarvoor geraadpleegd? Hoe wordt invulling gegeven aan versterking van de basisvoorzieningen, zoals kinderopvang en onderwijs? Door wie en op basis waarvan (vraag)? Welke professionals/disciplines uit de jeugdhulp zijn actief op scholen, met welke opdracht en zijn zij voldoende bekend met de in scholen? Beschikken de professionals over voldoende deskundigheid voor en zijn de voorwaarden aanwezig om deze taak goed uit te kunnen voeren? Wie hebben (naast kinderopvang, onderwijs, jeugdgezondheidszorg en huisartsen) een signalerende functie? Zijn die professionals voldoende deskundig om die signalerende taak uit te voeren? Welke scholing is evt. nodig? En wie zorgt daar voor? Hoe wordt gewaarborgd dat bij ouders met complexere hulpvragen ook naar eventuele sbehoeften van het kind wordt gekeken? Wat kan de jeugdhulp doen om de signalerende taak van de basisvoorzieningen te versterken? Zijn alle signaleerders voldoende in staat om onveilige opvoedsituaties te signaleren en hiernaar te handelen? Wat wordt hiervoor evt. georganiseerd? Waar komen de signalen van verschillende signaleerders bij elkaar? Worden de signalen van onderwijs en kinderopvang daar altijd bij betrokken? Wie stellen de hulpvragen van kind ouders professionals in de basisvoorzieningen vast? (Hoe) zijn jeugdigen en ouders daar zelf bij betrokken? Op basis waarvan worden de sbehoeften vastgesteld? (formulier, vragenlijst, criteria, diagnostische instrumenten, gesprekken, enz.)? Bestaat daar een multidisciplinair team voor? Op school/kinderopvang? In de wijk? De gemeente? De regio? Wat zijn taken/mandaat van deze teams? Hoe worden huisartsen, jeugdgezondheidszorg, AMHK en politie daar bij betrokken? (Hoe) kunnen specialisten van bijvoorbeeld GGZ, verslavingszorg, kinder-/jeugdpsychiatrie, MEE, (V)SO, leerplicht, enz. hiervoor ingezet worden? Wie stelt vast welke hulp nodig is? Op basis waarvan doen zij dat?(hoe) zijn jeugdigen en ouders daar zelf bij betrokken? Wordt hier integraal gekeken naar behoeften van jeugdige / gezin op alle terreinen van het sociale domein? (Hoe) kan specialistische expertise ten behoeve van diagnostiek en vaststellen van de aanpak daarbij ingezet worden? Wat zijn de taken / het mandaat van de multidisciplinaire teams in wijken/scholen/regio s daarbij? Waar wordt de verbinding gemaakt met de bepaling van extra onderwijs? Welke hulp kan direct geboden worden vanuit het (wijk)team dat ook de hulpbehoeften vaststelt? Zijn dat generalisten? Met welke expertise(s)? Hoe is de toeleiding naar of toegang tot de zwaardere jeugdhulp geregeld? Waar wordt hiervoor gearrangeerd? Wie heeft mandaat om te beslissen? Op basis waarvan wordt een beslissing genomen? (een formele toets? beschikbaar budget? inhoudelijke toets? criteria? zorgvuldig proces in team?) Hoe wordt bepaald welke zorgaanbieder de benodigde hulp gaat bieden? Welke stem hebben jeugdige/ouders en signaleerders daarin? (Hoe) wordt vorm gegeven aan het principe: de hulp naar het kind/gezin brengen in plaats van het kind/gezin naar de hulp doorverwijzen? Hoe wordt inhoud gegeven aan het versterken van de eigen kracht van jeugdige/ouders? Welke vrijwillige en professionele voorzieningen of arrangementen zijn hiervoor beschikbaar? Zijn alle vrijwilligers en professionals hiervoor voldoende deskundig? Wat is eventueel aanvullend nodig om dat te bereiken? Hoe wordt de samenhang/coördinatie van hulp gerealiseerd, op gezinsniveau (1 gezin, 1 plan, 1 regisseur), wijkniveau, regioniveau, enz.? Hoe wordt de afstemming tussen de jeugdhulp en de onderwijs en de terugkoppeling naar ouders/school gewaarborgd? Wie coördineert / bewaakt de voortgang rond de hulp aan individuele kinderen/gezinnen? En wie als ook onderwijs aan de orde is? Is de terugkoppeling van jeugdhulp naar school en kinderopvang geregeld en andersom? Wie coördineert / bewaakt op wijk-, gemeente- en regioniveau de toewijzing van jeugdhulp en de jeugdhulptrajecten? Is voor alle betrokkenen duidelijk welke voorzieningen er zijn bij verschillen in inzicht over de werkwijze, aanpak en uitvoering van de hulp? Wat wordt vastgelegd op de verschillende niveaus (dossiers, monitor, verantwoording, enz.)? Hoe / wanneer / door wie wordt op die niveaus geëvalueerd en de aanpak zo nodig bijgesteld? 4

5 Aspecten van stoewijzing Vragen en aandachtspunten voor het samenwerkingsverband 1. Basis bieden Minimaal basiskwaliteit Zijn de schoolsprofielen vastgesteld en vergelijkbaar? Is een dekkend aanbod gerealiseerd op SWV-niveau? Is het niveau van de basis vastgesteld op basis van de schoolsprofielen? Wat wordt van alle scholen verwacht als basis? Wat gebeurt er als scholen hier (nog) niet aan kunnen voldoen? Welke scholen bieden eventueel meer dan basis? (Hoe) wordt dat beloond? Wat wordt de rol van het SBO en SO en de jeugdhulppartners in het versterken/verbreden van de basis? 2. Signaleren van s- en handelingsvragen 3. Vaststellen van sbehoeften Leerkrachten signaleren als eersten. Kunnen ouders signalen inbrengen? En andere partijen, zoals GGD, BSO, CJG, enz.? Gaat het alleen om sbehoeften van leerlingen? Of ook van ouders? Gaat het ook altijd om handelingsvragen van leerkrachten? Kunnen leerkrachten die goed formuleren? Zijn er hulpmiddelen / deskundigheid beschikbaar op alle scholen voor signaleren? (denk ook aan huiselijk geweld en kindermishandeling ) Wordt er iets gedaan om het signalerend vermogen te versterken? Zo ja, wat? Waar komen de verschillende signalen bij elkaar? Wie stellen de sbehoeften van kind leerkracht - ouders vast? Bestaat daar een multidisciplinair steam voor? Op school? In de wijk? In de regio? Bij het swv? Wat zijn de taken en het mandaat van deze steams? Op basis waarvan worden de sbehoeften vastgesteld? (formulier, vragenlijst, enz.) 4. Bepalen van noodzakelijke extra 5. Toewijzen van extra 6. Bieden van extra Volgen, monitoren, evaluatie Wie stellen vast welke (extra) nodig is? Voor kind, leerkracht, ouders? Op basis waarvan doen zij dat? Wie stelt het Ontwikkelingsperspectief(plan) op? Wat zijn de taken / het mandaat van de steams daarbij? Hoe wordt voldaan aan eis van deskundigenadvies bij verwijzing naar S(B)O of bij extra als ouders dat wensen? Waar wordt de verbinding gemaakt met de toeleiding naar opvoeden opgroeihulp en jeugdhulp? Wie geeft toestemming voor extra (onderwijs)? Ligt dat mandaat op het niveau van de school of bij het samenwerkingsverband? Op basis waarvan? (formele toets? beschikbaar budget? inhoudelijke toets? criteria?) Wie geeft Toelaatbaarheidsverklaring af? Hoe ziet die er uit? Wie beslist over toekenning van opvoedhulp en/of jeugdhulp? Waar wordt de verbinding gemaakt tussen toewijzing onderwijs en jeugdhulp? Wie bieden extra aan leerlingen en waar? Op de eigen school, een andere PO-school, SBO, SO? Wat wordt de rol van het SBO en SO in de extra van ouders, kinderen en leerkrachten in het reguliere onderwijs? Zijn er al (plannen voor) specifieke sarrangementen of onderwijs-jeugdhulparrangementen? Zo ja, welke? Hoe wordt de afstemming tussen de onderwijs en de jeugdhulp en de terugkoppeling naar ouders/school gewaarborgd? Wie coördineert / bewaakt de voortgang rond de van individuele leerlingen? En wie als ook jeugdhulp aan de orde is? Wie coördineert / bewaakt op school-, regio- en samenwerkingsverbandniveau de stoewijzing en strajecten? Wat wordt vastgelegd op de verschillende niveaus (dossiers, monitor, verantwoording, enz.)? Hoe / wanneer / door wie wordt op die niveaus geëvalueerd en de aanpak zo nodig bijgesteld? 5