I. Doelstellingen voor ecologisch vijverherstel. Natuurpunt, LIFE+ Hageland 26 september 2014, Diest Jo Packet

Transcriptie

1 I. Doelstellingen voor ecologisch vijverherstel Natuurpunt, LIFE+ Hageland 26 september 2014, Diest Jo Packet

2 Formuleren van doelstellingen: volgens interesse (subjectief) bron van discussie:!? beleid op het terrein 2

3 Formuleren van doelstellingen? flexibel? hokjes denken dynamiek, natuurlijke processen tijd en ruimte? kiezen=verliezen?

4 Ecologisch vijverherstel? herstel van een vijverecosysteem een ecosysteem met hoge biodiversiteit (hoge) soortenrijkdom met specialisten systeemherstel streven naar duurzaam herstel 4

5 Wanneer hoge biodiversiteit? helderheid waterkolom + nutriënten ph abiotische variabelen respons op biodiversiteit + + soortenrijkom + groeivormen + heldere waterkolom: hogere soortenrijkdom en vegetatiestructuur 5

6 Structuurrijkdom land water voltooien van levenscyclus in habitatniches 6

7 heldere waterkolom gevarieerde vegetatiestructuur duurzaam systeemherstel overal hetzelfde? 7

8 Water is niet overal hetzelfde - brak zoet (chloride) - zuur alkalisch (ph) - zwak gebufferd sterk gebufferd (koolstof) - voedselarm voedselrijk (voedingstoffen) - klein groot - zand organisch typologie INBO.R

9 Typologie van stilstaande wateren hoogte laagland brakke invloed brak... zeer licht brak - Bzl zoet geologie kiezelhoudend of organisch kiezelhoudend of organisch kiezelhoudend breedte/lengte zeeduinen Ad alle regio s Kempen en armste zandgronden in Zandig Vlaanderen zuurgraad alkalisch circumneutraal zwak zuur Zm sterk zuur Zs dimensies (diepte, grootte) groot, diep Aw overige Demerbroeken buffering, watersamenstelling ionenrijk Ai matig ionenrijk Ami sterk gebufferd Cb ijzerrijk CFe zwak gebufferd Czb trofie eutroof Aw-e meso- oligotroof Aw-om eutroof Ami-e meso- oligotroof Ami-om levensgemeenschappen per type, opstellen van referentiebeelden

10 Doelstellingen vanuit beleid Doelstellingen voor ecologisch vijverherstel Europees gestuurd via Richtlijnen: - Kaderrichtlijn Water (KRW) Alle oppervlaktewaterlichamen behalen een goede ecologische en chemische toestand (GET) tegen systeembenadering - Habitat- en Vogelrichtlijn (N-2000) Lijst van soorten en habitats die Europees dienen beschermd te worden en afbakening van Speciale Beschermingszones (SBZ) met als doel deze in een gunstige staat van instandhouding te houden of te brengen. soortenbenadering 10

11 KRW en de goede ecologische toestand: Methodiek: - bepalen van referentiebeeld voor elk watertype - ontwerpen van een beoordelingsmethode (5 biotische groepen) afstand bepalen tussen huidige toestand en het referentiebeeld (zeer goede ecologische toestand) 5 biotische groepen en waterchemie: fytobenthos fytoplankton vissen macroinvertebraten macrofyten 11

12 vb macrofyten (vegetatie) - typespecificiteit (oa. exoten) - verstoringsindictoren - vegetatieontwikkeling - aantal groeivormen Kessenich Heerenlaak Typespecifieke waterplanten 0,33 0,66 Typespecifieke oeverplanten 0,84 0,85 Verstoringsindicatoren waterplanten 0,65 0,73 Verstoringsindicatoren oeverplanten 0,92 0,92 Vegetatieontwikkeling 0,68 0,53 Groeivormen 0,70 0,70 EKR macrofyten 0,33 0,53 Vb eindbeoordeling Kessenich Heerenlaak Fytoplankton 0,51 0,82 Fytobenthos 0,51 0,48 + waterchemie: sleutels in handen om herstel aan te vatten! Macrofyten 0,33 0,53 Macroinvertebraten 0,83 0,77 Visfauna 0,55 0,57 EKR eindscore 0,33 0,48 12

13 KRW & abiotische richtwaarden 13

14 Habitat- en Vogelrichtlijn en de gunstige staat van instandhouding 5 (stilstaande) waterhabitats: - HT_3110: Mineraalarme oligotrofe wateren van de Atlantische zandvlakten (Littorelletalia uniflore) - HT_3130: Oligotrofe tot mesotrofe stilstaande wateren met vegetatie behorend tot het Littorelletalia uniflorae en/of Isoëto-Nanojuncetea - HT_3140: Kalkhoudende oligo-mesotrofe wateren met bentische vegetaties van Chara vegetaties - HT_3150: Van nature eutrofe meren met vegetaties van het type Magnopotamion of Hydrochartion - HT_3160: Dystrofe natuurlijke poelen en meren watergebonden soorten (Bijlage II): - Gevlekte witsnuitlibel - Poelkikker - Heikikker - Kamsalamander - Bittervoorn - Platte schijfhoren - Drijvende waterweegbree - Kleine modderkruiper - Grote modderkruiper - Rugstreeppad - Boomkikker - Knoflookpad - Otter - Bever - Vroedmeesterpad 14

15 HT_3110: Mineraalarme oligotrofe wateren van de Atlantische zandvlakten (Littorelletalia uniflore) soorten: waterlobelia en kleine biesvaren 15

16 HT_3130_aom: Oligotrofe tot mesotrofe stilstaande wateren met vegetatie behorend tot het Littorelletalia uniflorae soorten: ondergedoken moerasscherm, moerasweegbree, moerashertshooi, moerassmele, oeverkruid, drijvende waterweegbree, pilvaren, ongelijkbladig- en duizendknoopfonteinkruid, witte waterranonkel, vlottende bies, doorschijnend- en sierlijk glanswier 16

17 HT_3130_na: Oligotrofe tot mesotrofe stilstaande wateren met vegetatie behorend tot het Isoëto-Nanojuncetea soorten: fraai duizendguldenkruid, dwergbloem, draadgentiaan, geel cypergras, glaskroos, naald- en eivormige waterbies, kop-, dwerg-, wijdbloeiende rus, dwergvlas, borstelbies, priemkruid 17

18 HT_3140: Kalkhoudende oligo-mesotrofe wateren met bentische vegetaties van Chara vegetaties soorten: fijnstekelig-, ruw-, gebogen-, brokkelig-, stekelharig- en teer kransblad, Chara fragifera, kleinhoofdig-, sierlijk-, kraaltjes- en doorschijnend glanswier, gewoon sterkranswier, boomglanswieren, weegbreefonteinkruid 18

19 HT_3150: Van nature eutrofe meren met vegetaties van het type Magnopotamion of Hydrochartion soorten: kikkerbeet, kransvederkruid, rossig-, doorgroeid-, glanzig-, langstengelig-, rivier- en gegolfd fonteinkruid, krabbescheer, groot- en loos blaasjeskruid, kroosmos 19

20 HT_3160: Dystrofe natuurlijke poelen en meren soorten: drijvende egelskop, kleinste egelskop, waterveenmos, klein- en bleekgeel blaasjeskruid, slijk- en draadzegge, witte- en bruine snavelbies. 20

21 gunstige staat van instandhouding habitats areaal oppervlakte kwaliteit toekomstperspectief gunstig stabiel of toenemend stabiel of toenemend structuur en functies in goede staat habitattypische soorten goede vooruitzichten ivm drukken habitattype op lange termijn levensvatbaar Kwaliteit HT_3150 habitatstructuur horizontale structuur vegetatievlek 10 m 2 doorzicht ondiepe plassen: secchi-diepte 1.5 m diepe plassen: secchi-diepte 3.2 m verstoring eutrofiëringsindicatoren < 10% invasieve exoten 0% vegetatie aantal sleutelsoorten 2 soorten abundant aanwezig 21

22 Habitattypische soorten (vb. HT_3150) totale oppervlakte en kwaliteit van een habitattype duurzame populatie van alle habitattypische soorten in Vlaanderen Nederlandse naam Wetenschappelijke naam Taxonomische groep Bruine korenbout Libellula fulva Libellen Gevlekte witsnuitlibel Leucorrhinia pectoralis Libellen Glassnijder Brachytron pratense Libellen Variabele waterjuffer Coenagrion pulchellum Libellen Vroege glazenmaker Aeshna isoceles Libellen Snoek Esox lucius Vissen Zeelt Tinca tinca Vissen Kikkerbeet Hydrocharis morsus-ranae Planten Puntkroos Lemna trisulca Planten Kransvederkruid Myriophyllum verticillatum Planten Spits fonteinkruid Potamogeton acutifolius Planten Glanzig fonteinkruid Potamogeton lucens Planten Loos blaasjeskruid Utricularia australis Planten Groot blaasjeskruid Utricularia vulgaris Planten Krabbenscheer Stratiotes aloides Planten 22

23 gunstige staat van instandhouding Soorten (bijlage) areaal populatie leefgebied gunstig stabiel of toenemend gunstige referentie; leeftijdsopbouw, voldoende groot leefgebied: stabiel of toenemend Kwaliteit is geschikt op lange termijn toekomstperspectief goede vooruitzichten ivm eventuele drukken lange termijn levensvatbaar Platte schijfhoren Toestand populatie Populatiegrootte > 50 ex/m 2 Populatiestructuur adulten en juvenielen aanwezig Afstand tussen populaties binnen 1 bekken Habitatkwaliteit vegetatiestructuur vegetatierijk (submerse en drijvende soorten) ph trofie meso-eutroof, helder water waterniveau permanent watervoerend 23

24 Habitats kunnen samen voorkomen Averbode Bos & Heide Demerbroeken

25 Conflicten: soorten versus habitats of soorten HT_3130; HT_3150, Roerdomp, Boomkikker, Kempische heidelibel, kokmeeuwkolonie? maak keuzes! ruimtelijke spreiding van doelen 25

26 Conflicten: successie Doelstellingen voor ecologisch vijverherstel geef successie kans in ruimte en tijd opgelet bij integrale gebiedsaanpak 26

27 Conflicten: wat als habitats en soorten uitblijven? Drang naar translocatie, herintroductie, introductie om doelen te halen! 27

28 Algemene principes Doelstellingen voor ecologisch vijverherstel een ecosysteem met hoge biodiversiteit (structuurrijkdom helder water) systeemherstel duurzaam herstel Kaderrichtlijn Water Habitat-en Vogelrichtlijn goede ecologische toestand gunstige staat van instandhouding alle watertypen selectie van watertypen focus op ecologisch functioneren focus op soorten algemene soortendiversiteit selectie van soorten habitatstructuur habitatstructuur - populatiegrootte en -structuur afstand tot referentiebeeld = referentiebeeld? abiotiek? aanzet tot herstel? 28

29 29

30 Abiotische grenswaarden voor habitattype 3150 (onder voorbehoud). Variabele Eenheid Toetswijze Teken Cb Aw-e Ami Ai zuurstof mg.l p > 6 O 2 - verzadiging % max. < 120 BZV mg.l p < 6 CZV mg.l p < 30 EGV µs.cm p < chloride mg.l p < sulfaat mg.l -1 gem. 50 (15*) (15*) ph TN mg.l -1 TP mg.l -1 Secchi mg.l -1 N-depositie zwevende stof kg.ha - 1.jaar -1 mg.l -1 zomergem. zomergem. zomergem. zomergem. > 6,5 < 7,5 8,5 150 (15*) < 1,3 1,3 1,3 1,3 < 0,04 0,055 0,07 0,09 < 1,7/bod em < 30 3,9 1,7/bodem < 4 2,5 4 TP bodem µg.g -1 ds <