PATIËNTEN INFORMATIE. Opstart INSULINE

Transcriptie

1 PATIËNTEN INFORMATIE Opstart INSULINE

2

3 Beste mevrouw, mijnheer Er werd recent diabetes vastgesteld of heb je dit al een tijdje en start je nu met insuline? In deze brochure krijg je alle informatie die je nodig hebt om te begrijpen wat diabetes hebben juist inhoudt, wat de gevolgen en de behandeling zijn en hoe we je gaan begeleiden hierbij. Wij willen als diabetesteam ervoor zorgen dat al jouw vragen worden beantwoord, en dat je je ten volle ondersteund voelt. Achteraan in de brochure vind je al onze contactgegevens, aarzel niet om te bellen of langs te komen bij extra vragen of problemen. Je diabetesteam 3

4 Wat is diabetes? Ons lichaam heeft energie nodig om te kunnen werken, energie die voornamelijk wordt gehaald uit suikers (of koolhydraten) uit de voeding. Bij het verteren van onze voeding worden de suikers of koolhydraten in kleine stukjes afgebroken en worden ze opgenomen in ons bloed. Om als energiebron te kunnen dienen, moeten die suikers vanuit de bloedbaan opgenomen worden in de cellen van het lichaam. Het hormoon dat hiervoor zorgt, is insuline. Insuline wordt gemaakt door de bètacellen in de alvleesklier of pancreas. Diabetes is een chronische aandoening waarbij het bloedsuikergehalte verhoogd is. Dit kan twee oorzaken hebben: ofwel maakt het lichaam onvoldoende insuline aan, ofwel is de geproduceerde insuline onvoldoende werkzaam. In beide gevallen kunnen de cellen onvoldoende suiker (glucose) opnemen, waardoor het zich ophoopt in het bloed. Deze situatie noemen we diabetes mellitus of suikerziekte. Diabetes type 1 Bij type 1 diabetes valt het eigen afweersysteem de bètacellen van de alvleesklier aan en vernietigt ze. Het lichaam maakt daardoor geen of onvoldoende insuline aan. Vandaar dat het vanaf de diagnose noodzakelijk is om levenslang insuline in te spuiten. Deze aandoening ontstaat meestal bij kinderen of jonge volwassenen (jonger dan 40 jaar), hoewel ook op oudere leeftijd nog diabetes type 1 kan ontstaan. Van alle personen met diabetes wordt minder dan 10% getroffen door type 1. Opmerkelijk is dat bij diagnose de symptomen meestal op korte tijd optreden en doorgaans zeer uitgesproken zijn. Het gaat vooral om veel plassen, dorst, vermageren en vermoeidheid. 4

5 Diabetes type 2 Meer dan 90% van de mensen die aan diabetes lijden, hebben diabetes type 2. De aandoening treedt vooral op vanaf de leeftijd van 40 jaar, maar het kan ook vroeger. Bij diabetes type 2 liggen twee problemen aan de basis: er wordt nog wel insuline aangemaakt maar in onvoldoende hoeveelheden, en daarnaast is de werking van het aanwezige insuline verminderd. Erfelijke aanleg speelt een rol, maar met name bij overgewicht en bij gebrek aan lichaamsbeweging neemt de kans om de ziekte te krijgen toe. Dit zijn ook belangrijke verklaringen voor de sterke toename van diabetes type 2 bij de bevolking. Omgekeerd kan men door een gezonde leefstijl diabetes type 2 goed voorkomen. In tegenstelling tot diabetes type 1 hebben veel personen weinig of geen klachten bij de diagnose van diabetes type 2. Zij kunnen hier dus jarenlang mee rondlopen zonder het te weten. Vaak komt de diagnose er eerder toevallig, bijvoorbeeld bij een arbeidsgeneeskundig onderzoek of naar aanleiding van een verwikkeling zoals een slecht genezende voetwonde of kramp in voeten of tenen. Infecties van de penis of de vagina kunnen ook een eerste teken zijn, net zoals herhaalde blaasontstekingen. Enkel bij mensen die al langere tijd diabetes hebben, zijn er meer herkenbare symptomen zoals dorst, veel plassen en vermoeidheid. Complicaties Diabetes kan gevolgen hebben in het hele lichaam. Dat komt doordat hoge bloedsuikers na een tijdje bloedvaten en zenuwen beschadigen. Concreet kan een langdurige hoge suikerspiegel zorgen voor complicaties ter hoogte van de voeten, de ogen, de nieren, het hart, seksueel functioneren enz. Zie folder podologe voor tips in verband met voetverzorging. 5

6 Wat is bloedsuiker of glycemie? Als je geen diabetes hebt, schommelt je glycemie tussen 70 en 140 mg/dl. Minder dan 70 mg/dl is een te lage glycemie of hypoglycemie. Meer dan 180 mg/dl is een te hoge glycemie of hyperglycemie. Je glycemie wordt bepaalt door wat je eet en drinkt, de hoeveelheid insuline die je (nog) aanmaakt of inspuit, stress, lichaamsbeweging enz. Hypoglycemie Dit zijn te lage bloedglucosewaarden, namelijk <70 mg/dl. De symptomen hiervan zijn: De hypoverschijnselen verschillen van persoon tot persoon. Zelfs bij één en dezelfde persoon zullen de verschijnselen niet altijd dezelfde zijn. 6

7 Oorzaken teveel insuline inspuiten onvoldoende voedselinname, bijvoorbeeld bij het achterwege laten of uitstellen van een maaltijd hoger energieverbruik dan gewoonlijk (bijvoorbeeld sport, grote lichamelijke inspanning) een te grote alcoholinname, zonder gelijktijdig gebruik van koolhydraten bepaalde medicatie warm weer, saunabezoek Wat moet je doen als je denkt dat je een hypo hebt? Als je van de opgesomde tekenen in de tekening ervaart, moet je eerst je bloedsuiker meten. Voel je je echter te beroerd, of heb je geen materiaal bij de hand, dan ga je best meteen over tot actie. De behandeling van een hypo uitstellen is gevaarlijk. Wanneer je glycemie lager is dan 70 mg/dl, neem je 4 druivensuikers of 150 ml frisdrank (geen light). Na 20 minuten controleer je opnieuw je suikerspiegel, en indien nog steeds te laag (<70mg/dl) neem een tweede portie snelwerkende suikers in. Krijg je tussen twee maaltijden in een hypo, of s nachts, dan volstaat de behandeling met snelwerkende suikers niet. Het is dan beter ook een kleine snack te nemen, zoals een boterham, een stuk fruit of een vezelrijke koek. Best altijd druivensuiker op zak hebben. Door het hongergevoel bij een hypo zal je misschien de neiging hebben om veel te willen eten. Probeer je echter aan bovenstaande richtlijnen te houden, anders zal je glycemie nadien te hoog komen te staan. Het komt zelden voor dat mensen met een ernstige hypo het bewustzijn verliezen en niet meer in staan zijn om iets te eten of te drinken. In dit geval kan iemand anders je Glucagen inspuiten. Glucagen brengt de suikerreserves uit de lever in de bloedbaan. Na het toedienen van Glucagen kan je wat misselijk zijn. Na een hypoglycemie met bewustzijnsverlies best wel contact opnemen met je huisarts of iemand van het diabetesteam. 7

8 Hyperglycemie Er is sprake van hyperglycemie of hyper als je bloedsuikerwaarde boven de 180 mg/dl blijft. Als er een tekort is aan (goedwerkende) insuline, blijft de glucose in de bloedbaan en wordt ze niet opgenomen in de lichaamscellen. Hierdoor stijgt het bloedsuikergehalte/je glycemie. Als je glycemie te hoog blijft, zal je lichaam het overtollige suiker uitscheiden via de nieren. Er komt dan suiker in je urine terecht, en dan spreken we van glucosurie. Je hebt niet altijd last van deze symptomen bij een verhoogde bloedsuikerspiegel, maar toch is het belangrijk om hoge bloedsuikerwaarden goed op te volgen en te behandelen. 8

9 Een hyperglycemie kan verschillende oorzaken hebben: ziekte, koorts teveel eten onvoldoende lichaamsbeweging onvoldoende gebruik van insuline stress bepaalde medicatie (bvb. cortisone) Ketoacidose Bij personen met diabetes type 1 is er vooral gevaar voor ketoacidose. Bij dit proces komen er giftige stoffen, ketonen vrij, die de zuurtegraad van het bloed verhogen en zo tot celbeschadiging kunnen leiden en coma. Ketonen zijn op te sporen in de urine of in het bloed met speciale teststrips. Symptomen van ketoacidose zijn: braken algemeen zwaktegevoel en slaperigheid wazig zicht maagklachten adem die naar appeltjes ruikt gevoel van ademnood en diepe, snelle ademhaling Verwittig steeds onmiddellijk je arts bij dergelijke symptomen. Behandeling van hyperglycemie bij mensen met diabetes type 2 Bij een eenmalig verhoogde waarde hoef je niet meteen te panikeren. Maar als de waarden regelmatig en aanhoudend verhogen, is het aangewezen de behandelend arts te contacteren. Belangrijk is vooral om voldoende te drinken om uitdroging te vermijden. Als je een glucosemeter hebt, kan je bij een hyperglycemie regelmatig de bloedsuikerspiegel controleren. Na een hyperglycemie is het belangrijk om te onderzoeken wat de oorzaken waren en daar lessen uit te trekken. Weet echter dat niet elke hyperglycemie te verklaren is. Soms stijgt de bloedsuiker zonder een duidelijk aanwijsbare reden. Bij een te hoge glycemie (>200mg/dl) moet je extra insuline inspuiten. Je kan je hierbij baseren op het bijspuitschema dat je krijgt van je behandelend team. (Zie verder.) 9

10 Behandeling van hyperglycemie bij mensen met diabetes type 1 Regelmatige glycemiecontrole is steeds van belang. Naast meten is natuurlijk ook reageren belangrijk. Bij een te hoge glycemie moet je extra insuline inspuiten. Je kan je hierbij baseren op het bijspuitschema dat je krijgt van je behandelend team. Vergeet ook niet om voldoende te drinken. Voor personen met diabetes type 1 is het bij waarden vanaf 250 mg/ dl en zeker als je ziek bent, buikpijn hebt of moet braken, ook belangrijk de aanmaak van ketonen zo vroeg mogelijk op te sporen. Dit kan gemakkelijk thuis gebeuren. Als er ketonen zijn, is een snelle aanpassing van de insulinedosis nodig om ontsporing tot diabetische ketoacidose te voorkomen. Met behulp van specifieke teststrips kun je de aanwezigheid van ketonen in je bloed bepalen. Risicogroepen zijn bijvoorbeeld kleine kinderen, personen met een insulinepomp, zwangere vrouwen en mensen die al vaak ketonen hebben aangemaakt. Zelfcontrole: stap voor stap Was je handen wassen met water en zeep (geen ontsmettingsalcohol!) en goed drogen. Plaats een nieuwe naald in prikpen plaatsen (elke dag een nieuwe naald!). Breng een strip aan in het meettoestel aanbrengen (potje strips steeds onmiddellijk sluiten). Prik met prikpen in de zijkant van je vingertop. Breng bloed aan op de teststrip. Noteer de waarde die op het scherm verschijnt eventueel in je dagboekje. Streefwaarden Nuchter (voor het ontbijt) Voor de maaltijden Bij waarden > 200 mg/dl: bijspuitschema < 110 mg/dl mg/dl Bijspuitschema Glycemie > 200 mg/dl: +2E kortwerkende insuline Glycemie > 300 mg/dl: +3E kortwerkende insuline 10

11 Insuline injecteren: stap voor stap Insuline wordt onder de huid ingespoten. Dit kan op verschillende plaatsen in het lichaam. Bij voorkeur de kortwerkende insuline (die je voor de maaltijd inspuit) in de buik en de langwerkende insuline (die je s avonds inspuit voor het slapen gaan) in het bovenbeen. Het is belangrijk om goed te roteren, dit wil zeggen niet steeds inspuiten op dezelfde plaats. Anders bestaat de kans op het ontwikkelen van lipodystrofie: harde bultjes/plekjes waar de insuline niet (goed) meer zal in opgenomen worden en dus ook niet (goed) zal werken. Inspuitplaatsen: buik (kortwerkende insuline, voor de maaltijd) of bovenbeen (langwerkende insuline, voor het slapen gaan) Injecteren: Gebruik steeds een nieuwe naald (4 mm, zelf aan te kopen bij de apotheek). Spuit steeds 2E weg als testdosis, om te controleren of de pen en naald goed werken. Stel de juiste dosis insuline in. Injecteer loodrecht in de buik of in het bovenbeen, zonder huidplooi. Breng de naald volledig in maar druk niet té hard door. Injecteer traag de ingestelde dosis insuline. Wacht 10 seconden alvorens de naald terug te trekken. Naald verwijderen na inspuiten. 11

12 Reserve-insuline wordt bewaard in de koelkast. Liefst in het groentenvak van de koelkast, en niet in de deur, om temperatuursschommelingen te vermijden. Ook niet tegen de achterwand plaatsen (sneller kans op vriezen). De insuline die je aan het gebruiken bent, mag 30 dagen op kamertemperatuur bewaard worden. Als je pen niet leeg is na deze 30 dagen, moet je ze weggooien en een nieuwe starten. Kleine tip: schrijf de datum dat je start met een nieuwe pen op je doosje, zo kan je altijd nagaan wanneer je ze ten laatste moet vervangen. 12

13 Jouw insuline en bijbehorende aandachtspunten Insuline Wanneer Waar 10 min. voor de maaltijd buik 20 min. voor de maaltijd voor slapen (altijd zelfde tijdstip) buik been 10x wentelen Niet eten = niet spuiten X Altijd spuiten X Tussendoortje Laatavond snack 13

14 Contactgegevens diabetesteam Op weekdagen tussen 9 en 16 uur Charlotte Stevens, diëtiste educator: tel Sarah Ott, coördinator diabetesteam educator vroedvrouw: tel Hanne Keppens, verpleegkundige educator: tel Consultatie-uren (steeds op afspraak) dr. Spijker: maandag uur; dinsdag en uur dr. Husein: woensdag uur dr. Van Doninck: donderdag uur dr. Ruighe: vrijdag uur Wat te doen in nood en je de educatoren niet kan bereiken? Neem contact op met het telesecretariaat via tel Het secretariaat kan je vertellen wanneer de educatoren terug bereikbaar zijn. In een acute noodsituatie neem je contact op met je huisarts of de huisarts van wacht via het centraal oproepnummer: - Regio Lokeren: tel Regio Eksaarde en Moerbeke: tel Bij problemen met je meter of insulinepen, kan je naar de spoeddienst gaan van het AZ Lokeren. Je dient je hiervoor eerst aan te melden aan het algemeen onthaal van het ziekenhuis. 14

15

16 AZ Lokeren 2017 Algemeen Ziekenhuis Lokeren Partner van het UZ Gent Lepelstraat LOKEREN Onthaal tel fax Diabetologie - endocrinologie tel tel info@azlokeren.be Auteur/verantwoordelijke: diabetesteam