Netwerk betrekken IEDER GESPREK IS EEN FAMILIENETWERKBERAAD

Transcriptie

1 Netwerk betrekken IEDER GESPREK IS EEN FAMILIENETWERKBERAAD Gemaakt in het kader van het SWING-project Eén cliéntproces; tools voor de samenwerking Nic Drion, Expertisecentrum William Schrikker

2 Inleiding Het netwerk van het gezin betrekken bij de hulpverlening. Wat is het belang daarvan? En hoe doe je dat als professional? Hoe voer je het gesprek hierover met een gezin? Hoe breng je het netwerk in beeld? Hoe help je een gezin om mensen uit hun netwerk te vragen om met hun mee te denken? Wat kan je doen als mensen zeggen dat ze geen netwerk hebben? Welke oplossingsgerichte vragen kan je in het gesprek gebruiken? Welke instrumenten en tips kunnen je erbij helpen? In deze tipsheet staat eerst een aantal redenen genoemd waarom het zinvol is om het netwerk te betrekken. Daarna zijn er concrete tips die kunnen helpen in de praktijk. Bij elke tip staan voorbeelden van oplossingsgerichte vragen die je kan gebruiken. De tips zijn geordend naar 4 onderwerpen: 1. Vier tips hoe je het onderwerp netwerk betrekken kan introduceren en bespreekbaar maken 2. Vier tips met tools om het netwerk in beeld te brengen 3. Twee tips hoe je om kan gaan met weerstand 4. Vier tips voor enkele specifieke situaties De tips zijn ontleend aan werkwijzen als Oplossingsgericht Werken, Signs of Safety en Sociale Netwerkstrategieën. Zij bieden bruikbare handvatten hiervoor en hebben hun waarde in de praktijk bewezen. De oplossingsgerichte vragen bij de tips zijn vooral gericht op ouders. Maar uiteraard kunnen ze, iets aangepast, ook gebruikt worden voor een gesprek met een jongere. Tien redenen om het netwerk te betrekken 1. Mensen uit het netwerk kennen het gezin vaak langer dan wij. 2. Mensen uit het netwerk weten (vaak) meer over een gezin dan wij. 3. Mensen uit het netwerk blijven betrokken bij het gezin, ook als de hulpverlening stopt. 4. Mensen uit het netwerk maken het gezin mee op gewone, alledaagse momenten en zien dus ook hele andere dingen bij een gezin dan wij. 5. Mensen uit het netwerk zijn er op tijden dat hulpverleners er niet zijn. 6. Mensen uit het netwerk kennen het gezin ook uit periodes toen het beter ging, er minder problemen waren en er geen hulp nodig was. 7. Mensen uit het netwerk kunnen ons heel goed vertellen wat er goed gaat in het gezin, ze kunnen ons helpen om de sterke krachten van een gezin te ontdekken en te versterken. 8. Mensen uit het netwerk kunnen dingen tegen het gezin zeggen op een manier die wij niet kunnen. Ze kunnen ons helpen om onze zorgen bespreekbaar te maken. 9. Mensen uit het netwerk kunnen helpen de veiligheid te vergroten. We doorbreken eventuele geheimen in het gezin (bijvoorbeeld kindermishandeling) door erover te spreken met mensen uit het netwerk. Ze kunnen vervolgens een belangrijke rol hebben in veiligheidsplannen. 10. Mensen uit het netwerk zijn vaker bereid om te helpen dan wij meestal denken. Bij een netwerkberaad zijn gemiddeld 13 mensen aanwezig, waarvan een groot deel uit het eigen netwerk van het gezin. Bovendien blijkt uit onderzoek (van de Eigen Kracht Centrale) dat mensen uit het netwerk hun afspraken over het algemeen nakomen, in ieder geval net zoveel als hulpverleners dat doen. Vier tips hoe je het onderwerp kan introduceren en bespreekbaar maken 1. Zo doen we het gewoon! Vragen naar het netwerk: hulpverleners voelen zich er vaak onzeker. En ook voor ouders is het even wennen. Ik heb een probleem en zij gaan vragen naar wie er belangrijk voor me is? Het kan helpen als we uitstralen: zo werken wij gewoon! Dat begint al bij een telefonische aanmelding of een eerste adviesgesprek. Maak meteen duidelijk dat wij graag willen dat mensen uit het netwerk betrokken - Wij vragen altijd of er iemand, bijvoorbeeld een familielid of een vriend, bij het eerste gesprek kan zijn. Iemand die het gezin en het kind goed kent. Iemand die ze vertrouwen en die kan meedenken. Is er iemand in jouw omgeving waarvan je het fijn vindt dat die bij het gesprek aanwezig is?

3 - Wij vinden het fijn als er iemand die je goed kent bij het gesprek aanwezig kan zijn. - Is er iemand die je verteld hebt dat je vandaag met ons zou bellen? Zou die misschien bij ons eerste gesprek kunnen zijn? - We weten uit ervaring dat zo n eerste gesprek best intensief is. Je hebt waarschijnlijk veel vragen, en je krijgt ook veel informatie. Het is soms te veel om allemaal goed te onthouden. Het kan helpen als er iemand bij je is en die je kan helpen om alles te vragen en te vertellen wat voor u belangrijk is. En met wie je het gesprek achteraf nog eens kan terughalen. 2. Maak je doel duidelijk Voor ouders is het belangrijk om te weten waarom we hun netwerk willen betrekken. Als ze denken dat ze geen hulp krijgen wanneer ze aangeven dat ze een netwerk hebben, dan worden ze misschien terughoudend. Nee, ik heb niemand! Echt niet! zeggen ze dan. Maar onze intentie is niet om onze verantwoordelijkheid af te schuiven op het netwerk, om het netwerk de problemen van een gezin te laten oplossen. Onze intentie is louter om de kring te verbreden, zodat we samen tot betere oplossingen kunnen komen. Binnen die oplossingen heeft iedereen een eigen rol en verantwoordelijkheid, dat geldt =voor zowel het gezin, de mensen uit hun netwerk als de hulpverleners. - - Ik wil straks een paar vragen stellen over wie belangrijk voor jullie zijn. Dat doe ik niet zodat ik dan kan zeggen: Ga dan eerst maar eens vragen of zij jullie kunnen helpen, en kom dan nog maar eens terug. Zo werken wij niet! Dus maak je geen zorgen. - Jullie komen bij ons omdat jullie een probleem hebben, en dan ga ik vragen wie er belangrijk voor jullie zijn. Dat lijkt misschien een beetje raar, dat snap ik. Maar wij kennen jullie pas kort. - Er zijn vast mensen die jullie heel goed kennen. Die weten wat goed bij jullie en jullie kind past. Zij hebben misschien ook goede ideeën die jullie kunnen helpen. Daarom kan het belangrijk zijn om hun erbij te betrekken. - Wij zullen nooit mensen uit jullie omgeving vragen om jullie hulpverlener te worden! Daar zijn familie en vrienden helemaal niet voor. Maar ze kunnen wel met jullie meedenken en jullie steunen zoals familie en vrienden dat voor elkaar kunnen doen, in de gewone dagelijkse dingen. Als ik dit zo zeg, denken jullie misschien al aan bepaalde mensen. Klopt dat? Wie zijn dat? - Als hulpverlener ben ik een tijdje bij jullie betrokken. Op een gegeven moment stopt de hulp. Maar familie en vrienden blijven. Daarom zijn zij zo belangrijk. Zijn er mensen in jullie omgeving die jullie nu al steunen? Of waarvan jullie het fijn zouden vinden als die jullie zouden steunen? - Wat dacht je toen ik een vraag stelde over wie belangrijk zijn voor jullie? Waarom wil die hulpverlener dat weten? We gaan toch niet de vuile was buiten hangen? - Stel dat jullie beste vrienden precies hetzelfde probleem zouden hebben als jullie, en zij zouden jullie om hulp vragen. Wat zouden jullie dan zeggen? - Stel we hebben volgende week weer een gesprek en jullie hebben twee mensen meegenomen die belangrijk voor jullie zijn. Wie zouden dat kunnen zijn, denk je? Wat hebben jullie hen verteld van tevoren over waarom jullie graag willen dat zij erbij zijn? - Stel dat we dat gesprek dan hebben, wat zou ik dan in ieder geval niet aan hun moeten vertellen of vragen, wat jullie betreft? Zodat het ook voor jullie goed blijft dat zij erbij zijn? 3. Vragen bij de start Begin vanaf het eerste gesprek al met informeren naar het netwerk. Daarmee laat je zien dat je echt geïnteresseerd bent in wie voor ouders en kind belangrijk zijn. Je maakt het vanzelfsprekend dat we daarover praten. Dat maakt het makkelijker om later er nogmaals naar te vragen, bijvoorbeeld als we de steun van het netwerk nodig gaan hebben. - Welke mensen vinden het belangrijk dat het goed gaat met jullie kind? - Als je je zorgen maakt over iets, wie vertel je het dan? En wie nog meer? - Wie weet er nog meer dat jij je zorgen maakt over je kind?

4 - Met wie praat je wel eens over hoe het gaat met je kind? - Zijn er mensen in je omgeving die zich ook zorgen maken om jouw kind? - Heb je iemand verteld dat wij vandaag dit gesprek hebben? - Als ik aan je moeder/oma zou vragen wat er allemaal heel goed gaat bij jullie thuis, wat zou ze dan zeggen? - Als ik aan je beste vriendin zou vragen, wat voor leuke dingen jullie wel eens samen doen met de kinderen, wat zou ze dan zeggen? - Als ik aan je kind zou vragen wie er wel eens op bezoek komt bij jullie, iemand waar je kind heel dol op is, wat zou je kind dan zeggen? - Is er iemand die je straks gaat bellen en gaat vertellen over dit gesprek? 4. Relatievraag of perspectiefvraag Deze oplossingsgerichte vraag nodigt uit om vanuit het perspectief van een ander naar een situatie te kijken. Een relatievraag stellen helpt ouders om het eigen denkkader los te laten. En het laat ze nadenken over mensen in de omgeving, die betrokken zijn. En zo krijgen wij ook een beeld wie belangrijk voor hen zijn. - Als ik aan oma zou vragen waar ze het meest trots op is bij jou, wat zou ze dan zeggen? - Als ik aan je beste vriendin zou vragen of zij je zou willen helpen, wat zou zij dan antwoorden? - Als ik aan de juf op school zou vragen wat je kind het leukst vindt om te doen, wat zou ze dan zeggen? - En als ik dan aan de juf op school zou vragen waar ze zich het meest zorgen om maakt bij jouw kind, wat zou ze dan zeggen? - Als ik aan opa en oma zou vragen of ze willen helpen om ervoor te zorgen dat je kind weer wat vrolijker wordt, wat zou zij dan zeggen? - Als ik aan je kind zou vragen wie jouw beste vriend of vriendin is, wat zou hij/zij dan zeggen? - Als ik aan je kind zou vragen wie hij/zij het allerliefst vindt van jullie hele familie, wat zou die dan zeggen? - Als ik aan je kind zou vragen wie er het vaakst op bezoek komt bij jullie, wat zou die dan zeggen? - Als ik aan je partner zou vragen wie jullie voor het laatst geholpen heeft met de kinderen, wie zou die dan noemen? Vier tips en tools hoe je het netwerk in beeld kan brengen 5. Genogram Een genogram is een manier om samen met het gezin en de familie in beeld te brengen. Breng drie generaties in beeld (kind, ouders, grootouders), met namen en leeftijden van alle familieleden. Ook als ze ver weg wonen of ruzie hebben. Daarmee krijg je inzicht in het netwerk, en je laat aan het gezin zien dat je oprecht geïnteresseerd bent in hen. Maak een genogram in een van de eerste contacten. Op internet kan je veel informatie en tools vinden over het maken van een genogram. Voorbeeldvragen die je kan stellen als je een overzicht hebt gekregen van de familie door het genogram te maken. Met dit soort vragen kan je meer inzoomen op de kwaliteit van de contacten. - Welke familieleden zijn meest belangrijk voor je? - Met wie heb je het meest/beste contact? - Wanneer heb je.. voor het laatst gezien of gesproken? - Wie woont er dichtbij en kan snel komen als je hulp nodig hebt? - Wie komen er vaak langs? - Welke familieleden weten echt hoe het met jullie gaat? - Wie weten er helemaal niet of maar een heel klein beetje hoe het met jullie gaat?

5 - Wie weten er hoe het met jullie kind gaat? - Welke familieleden hebben jullie voor het laatst ergens mee geholpen? - Stel dat jullie een uitje naar een pretpark hebben gewonnen voor 8 personen? Wie van de familie zou je dan vragen om mee te gaan? Waarom? En wie zou je absoluut niet meevragen? Waarom? - Wie van de familieleden waren er op jouw verjaardag? Of de verjaardag van de kinderen? 6. Sociogram En Sociogram of Sociocirkel is een manier om in beeld te krijgen wie belangrijk is voor een gezin. Gebruik een groot vel papier of een flap-over. Zet het gezin in een kleine cirkel in het midden van het papier. Teken daar drie cirkels omheen. Stel: we maken een Sociogram rond de vraag Wie weet alles van de problemen in jullie gezin? In de eerste cirkel komen die mensen die het allermeest weet wat er in het gezin speelt. In de tweede cirkel komen mensen en instanties die een beetje weten. En in de buitenste cirkel komen de mensen en instanties die heel weinig of helemaal niets weten. Op die manier krijg je een mooi visueel beeld van het netwerk van een gezin. Wie staat letterlijk dichtbij, en wie verder af? Tips voor het gebruiken bij het maken van een Sociogram: - Het Sociogram kan je gebruiken voor diverse vragen. - Bijvoorbeeld: Wie weet alles van de problemen in jullie gezin? Wie een beetje? Wie helemaal niet. - Of: Wie is er belangrijk voor jullie gezin? Wie een beetje? Wie helemaal niet?. - Of: Wie mag er betrokken worden bij het opstellen van een (veiligheids)plan? Wie misschien? Wie absoluut niet? - Of: Wie mogen jullie zeker helpen om het thuis beter te laten gaan? Wie mogen jullie misschien helpen? En wie mogen zeker niet helpen? - De ervaring leert dat hulpverleners en professionals zelden in de eerste cirkel zitten. Zij weten zeker niet het meest. Wij zijn niet het meest vertrouwd. In de eerste cirkel staan bijna altijd familie of vrienden. Alleen al dit besef dwingt ons tot bescheidenheid. En het versterkt de noodzaak om juist die mensen te betrekken die wel veel weten. - Naar aanleiding van een Sociogram kan je allerlei vragen gaan stellen, bijvoorbeeld: - Jullie zeggen dat oma en opa niets weten van wat er gebeurt is in jullie gezin, maar dat ze wel heel belangrijk zijn voor jullie. Jullie zeggen ook dat ze waarschijnlijk wel zouden willen helpen. Wat zou een goede manier zijn om hun te vertellen over jullie problemen? Hoe zou je dat aanpakken? Wat zou een goed moment zijn? Zou je het aan oma vertellen, aan opa of aan allebei? Etc. - Ik zie dat al die hulpverleners in de tweede cirkel staan. Wie van hun heeft jullie het best geholpen? Wie van hun vertrouw je het meest? Met wie van hun heb je het meeste contact? - Wat zou die hulpverlener anders moeten doen, zodat jullie hem wel meer kunnen gaan vertrouwen? - Je geeft aan dat je oom niet mag helpen. Waarom? Wat zou hij anders moeten doen, zodat het wel OK is dat hij jullie helpt? 7. Welke contacten zitten in je mobiel, met wie zit je op Facebook? Tegenwoordig lopen veel contacten via Facebook of andere sociale media. En in de Contacten op de mobiele telefoon zitten vaak best veel namen en nummers. Ook cliënten die zeggen dat ze weinig vrienden hebben en dat er niemand is op wie ze een beroep kunnen doen, hebben vaak wel dit soort contacten. Een leuke manier om er achter te komen wie er belangrijk is, is door samen na te gaan met welke mensen iemand contact heeft op sociale media. - Kijk eens in je telefoon. Wie zijn de laatste vijf mensen die je gebeld of geappt hebt? En wie hebben jou het laatst gebeld of geappt? - Wie zijn de mensen die je het vaakst belt? Met wie heb je het meeste contact?

6 - Wie bel je wel eens met een vraag, als je advies nodig hebt of hulp? - Stel dat je je telefoon kwijtraakt, en al je contacten zijn weg. Je koopt een nieuwe telefoon en je gaat de contacten weer invoeren. Je begint bij de contacten die voor jou het belangrijkst zijn. Welke mensen zijn dat? - Met wie praat je wel eens over de kinderen over de telefoon of op Facebook? - Als er iets leuks of bijzonders gebeurt in je leven, zet je dan een berichtje of foto daarover op Facebook? Wie reageren er dan? Van wie hoop je dat je een reactie krijgt? - Wiens Facebook pagina s bezoek jij vaak? Wat doen die mensen dat jij interessant of belangrijk vindt? - Ontmoet je die mensen ook wel echt? Bij een van jullie thuis? Of in een café bijvoorbeeld? - Zijn die mensen belangrijk voor je? Kan je vertellen waarom? - Op wiens Facebook berichtjes reageer jij vaak? - Maak eens een top 5 van je Facebook vrienden. Wie is voor jou het belangrijkst? Waarom? - Stel dat je een van die 5 belangrijke Facebookvrienden zou vragen of hij/zij je ergens mee zou willen helpen, wat zou die dan antwoorden? - Stel dat een van die belangrijke Facebookvrienden via iemand anders hoort dat jij een groot probleem hebt, maar dat je dat niet durfde te vertellen aan hem/haar? Hoe zou hij/zij reageren? 8. Belangrijke Gebeurtenissen en Belangrijke Mensen Op de belangrijke momenten in ons leven willen we ook graag dat vrienden en familie voor ons belangrijke mensen dus- bij ons zijn. Om de vrolijke gebeurtenissen met ons te vieren. Of om ons te steunen op de moeilijke momenten. Die behoefte heeft iedereen. Een goede manier om na te gaan wie belangrijk zijn voor een ouder, is door te vragen naar die belangrijke gebeurtenissen, en wie er toen bij waren. - Kan je vijf heel belangrijke gebeurtenissen in je leven noemen? Dat kunnen vrolijke dingen zijn, zoals een trouwerij, de geboorte van je kind, een diploma uitreiking, een nieuwe baan. Maar het kunnen ook verdrietige dingen zijn, zoals de dood van een ouder, een scheiding, ziekte of een ongeluk. - Wie waren er aanwezig bij die vrolijke gebeurtenissen? Wie was er op jouw trouwerij? Wie was erbij toen jij je diploma kreeg? Etc. - Wie waren er aanwezig bij die droevige gebeurtenissen? Wie was er bij de begrafenis van je moeder om jou te steunen? Wie belde je als eerste om te vertellen dat jullie gingen scheiden? - Van wie vond je het het allerfijnst dat hij/zij erbij was? - En van wie vond je het heel jammer dat die er niet bij kon zijn? Omdat die er eigenlijk wel bij hoorde? - Wie heb je meteen gebeld toen je die nieuwe baan kreeg? En met wie ben je dat s avonds gaan vieren? - Stel dat er volgende week weer zo n belangrijke gebeurtenis zou zijn. Wie moeten daar echt bij zijn? Om het met jou te vieren of om jou te steunen? - Stel, je bent jarig en je hebt een paar mensen uitgenodigd bij jouw thuis voor een feestje. Het is heel gezellig en iedereen is vrolijk en er zijn hapjes en drankjes. Stel dat ik dan langs jullie huis zou lopen en door het raam zou kijken. Wie zou ik dan in de woonkamer zien zitten? - Stel dat je beste vriend(in) een groot en belangrijk probleem zou hebben, waar ze heel erg mee zit. Zou jij willen dat ze jou daarover vertelt? En zou je haar dan helpen, als dat kon? - Stel dat jij zelf een groot en belangrijk probleem hebt, waar je heel erg mee zit. Wie zou jij dan bellen? Wie zou jij om hulp vragen?

7 Twee tips hoe om te gaan met weerstand 9. Vuile was Veel gezinnen zijn bang om de vuile was buiten te hangen. Ze schamen zich misschien voor hun problemen en willen niet dat anderen er weet van hebben. Daarom willen ze niet dat hun netwerk betrokken wordt. Het kan helpen om samen in beeld te brengen waar ze bang voor zijn, waar ze tegenop zien. En bedenk, sommige problemen, zoals kindermishandeling, zijn een syndroom van geheimhouding. Zolang het geheim blijft, kan het blijven bestaan. Sommige geheimen moeten daarom doorbroken worden, anders kan het niet beter en veiliger worden thuis. We kunnen ouders hier alleen bij helpen, als we hen niet veroordelen. Als zij zich als persoon afgewezen en veroordeeld voelen door ons als hulpverleners, dan zullen ze ook nooit toestaan dat wij proberen het netwerk te betrekken. Maak dus een helder onderscheid tussen persoon en gedrag. We kunnen bepaald gedrag van iemand niet goed vinden ( Je slaat je kind. Dat is niet goed, dat mag niet ), maar we moeten de persoon er niet om veroordelen ( Jij bent slecht omdat je je kind slaat ). Alleen vanuit respect en partnerschap zal het lukken om weerstand te doorbreken en toch de vuile was buiten te mogen hangen. - Stel dat je het probleem wel zou vertellen aan de persoon die je het allermeest vertrouwt. Wat zou die dan zeggen? - Wie denk je dat jouw probleem wel zou begrijpen? - Wat is het ergste dat er kan gebeuren als (naam persoon) weet van je probleem? - Hoe zal... reageren als die hoorde van je probleem? Waarom denk je dat? - Hoe zou je allerbeste vriend reageren als die via iemand anders hoorde dat je thuis een heel groot probleem hebt, en je hebt het niet zelf aan hem verteld? - Ken je mensen in je omgeving die een soortgelijk probleem hebben (gehad)? Wat hebben die gedaan om het op te lossen? Hebben zij daar met anderen over gepraat? - Stel dat je beste vriend(in) hetzelfde probleem zou hebben. Wat zou je hem/haar adviseren om te doen? - Stel dat die vriend(in) jou om hulp zou vragen? Wat zou je dan zeggen? - Heb je wel eens eerder om hulp gevraagd voor een ander probleem? Hoe reageerde zij/hij toen? - Denk je dat je probleem vanzelf overgaat als je er met niemand over praat? - Denk je dat je probleem erger wordt als je er wel met over praat? Wat is het ergste dat er dan kan gebeuren? - Wat zou een klein eerste stapje kunnen zijn om toch over dit moeilijke probleem te kunnen praten met iemand? Hoe kan ik je daarbij helpen? 10. Slechte ervaringen Sommige mensen zeggen dat ze alleen maar slechte ervaringen hebben met hun netwerk, en dat ze daarom geen beroep kunnen of willen doen op hun netwerk. We kunnen dit accepteren maar we kunnen het ook onderzoeken. Dit kunnen we doen door samen te investeren welke positieve en negatieve ervaringen iemand heeft met het netwerk. Ervaringen in het verleden, ervaringen in het nu, en hoe denken ze wat dat betreft over de toekomst. Maak een kolom met Negatieve ervaringen en een met Positieve ervaringen. Deel elke kolom in drieën: verleden, heden en toekomst. Stel in elk vak oplossingsgerichte vragen, en noteer de antwoorden erbij in de kolom.

8 Verleden positief: - Wanneer was de laatste keer dat iemand u heeft geholpen? - Heb je wel eens hulp gekregen in moeilijke tijden van iemand van wie je dat helemaal niet verwacht had? - Als je een geheim met iemand wilde delen, met wie deed je dat dan? - Is er iemand die je echt begrijpt, die snapt hoe jij je voelt en hoe jij tegen dingen aankijkt? En die je waardeert om wie jij bent? - Wie zijn de mensen die in goede en in slechte tijden naast jullie hebben gestaan? - Wat was de belangrijkste dag in je leven, en wie waren er toen bij je om die belangrijke dag met jou mee te maken? - Wie was degene naar wie je toeging toen het een keer helemaal misliep in je leven? Toen alles fout leek te gaan en je niet meer wist wat je moest doen? - Als je terugkijkt naar de afgelopen jaren, wie was er dan het meest ondersteunend voor jou en voor de kinderen? - Vertel eens iets over een gelukkige tijd in je leven. Wie waren er toen bij? - Toen je kind geboren werd, wie was er toen bij je? Wie kwamen er meteen langs om je te feliciteren en je kind te zien? - Wie heb je in het verleden wel eens gevraagd om op je kinderen te passen of iets met de kinderen samen te doen? - Wie wist er van (een bepaalde situatie), wat er toen met je gebeurd was? Verleden negatief: - Wat is het ergste dat er ooit is gebeurd toen je iemand vertelde over een probleem of je die persoon om hulp vroeg? - In wie ben je het meest teleurgesteld, omdat die niet de vriend(in) bleek te zijn die jij dacht? Wat is er gebeurd waardoor je zo teleurgesteld bent? - Is het wel eens gebeurd dat iemand je liet zitten, juist toen je die persoon heel erg nodig had? - Is het wel eens gebeurd dat iemand een geheim van jou heeft doorverteld? Wat gebeurde er toen? - Wat was je ergste ervaring toen je een keer dik in de problemen zat en je hulp zocht? Heden positief: - Stel dat je vanavond ineens weg moet en je een oppas nodig hebt voor je kind, wie ga je dan bellen? - Met wie heb je deze week nog iets leuks gedaan? - Als je vandaag iemand nodig hebt om je ergens bij te helpen, naar wie zou je dan toe gaan? - Met wie heb je deze week nog over je kind gepraat (ook op sociale media)? - Wie heeft jou voor het laatst een compliment gegeven? Waar ging dat over? - Wie belt jou wel eens op voor een kletspraatje of om te vragen hoe het met je gaat? - Wie heeft er onlangs iets leuks gedaan samen met jouw kind? - Als ik aan jouw kind zou vragen welke superleuke mensen er wel eens langs komen bij jullie, wat zou die dan zeggen? Heden negatief: - Is er iemand in je omgeving die vaak kritiek op je heeft of negatief over je praat? - Stel dat je nu een probleem hebt met je kind. Wie in jouw omgeving mag dat echt niet weten? Waarom? - Wat is het ergste dat er kan gebeuren als die persoon het toch te weten komt? - Wat is het ergste dat er kan gebeuren als je zou vertellen van uw problemen? - Met wie heb je voor het laatst een knallende ruzie gehad? - Welke persoon uit je directe omgeving zou je nooit een geheim toevertrouwen?

9 Toekomst positief: - Stel dat je volgende maand ziek wordt en je een tijdje niet voor je kind kan zorgen. Wie zou je vragen om dan voor je kind te zorgen? - Als ik aan je kind zou vragen bij wie die het liefst een tijdje zou logeren wat zou die dan zeggen? - Als je een lijstje moet opstellen van mensen met wie je wel samen op vakantie wil/iets leuks wil gaan doen, wie staan daar dan op? - Stel, je hebt volgende week iets bijzonders te vieren. Dat wil je samen met mensen doen die voor jou belangrijk zijn. Wie nodig je uit? - Stel dat we samen met mensen uit jouw omgeving een plan opstellen hoe het beter/veiliger kan worden voor je kind. Wie moeten daar echt bij zijn? Toekomst negatief: - Wie in je omgeving ga je echt nooit meer om hulp vragen? - Wie in je omgeving mag absoluut niet weten wat voor problemen er in je gezin/met je kind zijn? - Wie is het ergste dat er kan gebeuren als die persoon dat wel weet? - Stel dat we samen met mensen uit jouw omgeving een plan opstellen hoe het beter/veiliger kan worden voor je kind. Welke mensen wil je daar absoluut niet bij hebben? - Als ik aan je kind zou vragen welke mensen niet zo goed zijn voor papa en mama, wat zou die dan zeggen? Tips voor enkele specifieke situaties 11. Ruimte voor andere oplossingen Mensen uit het netwerk willen vaak best helpen. Maar we moeten ze wel vragen. En we moeten ze de ruimte geven om samen met het gezin na te denken over oplossingen die bij hen passen. Dat kunnen heel andere oplossingen zijn dan hulpverleners bedenken. Een voorbeeld: soms zijn hulpverleners alleen maar op zoek naar mensen die (tijdelijk) de zorg voor een kind 24/7 over kunnen nemen. Omdat dat in hun ogen de enige oplossing lijkt te zijn. Maar misschien is er niemand in het netwerk die dat kan bieden. En misschien komen gezin en netwerk tot een heel andere oplossing, die ook veiligheid biedt, maar die een heel andere inzet van het netwerk vraagt. Bijvoorbeeld elke dag op meerdere momenten toezicht in huis door leden uit het netwerk. Een open benadering van hulpverleners biedt gezin en netwerk de gelegenheid om met eigen ideeën en oplossingen te komen. Voorbeeldvragen die je kan stellen als je mensen uit het netwerk spreekt en hun wil vragen wat ze kunnen betekenen voor een kind: - Vindt u het belangrijk dat het goed gaat met het kind en dat het veilig is? - Wat vindt u dat goed gaat in het gezin? - Welke dingen ziet u in het gezin die duidelijk maken dat het kind veilig is? - Waarover maakt u zich het meeste zorgen bij dit kind? - Wanneer heeft het gezin u voor het laatst om hulp gevraagd? - Als het gezin u zou vragen om te helpen om het thuis veiliger te maken, wat zou u dan zeggen? - Heeft u concrete ideeën hoe het beter en veiliger kan worden? - Wilt u meedenken met het gezin en andere mensen om een plan te maken hoe het veiliger kan worden? - Kent u andere mensen in uw omgeving die ook willen dat het goed gaat met het kind? - Denkt u dat die mensen ook mee willen denken over zo n plan? - Heeft u misschien al een idee wat u zou kunnen of willen doen voor het kind of het gezin om het een beetje beter en veiliger te maken? - Hoe denkt u dat dat bij zou kunnen dragen aan de veiligheid? - Wat denkt u dat er in ieder geval moet gebeuren?

10 - U kent het gezin goed: wat moeten we volgens u in ieder geval niet doen? En wat zou het beste werken volgens u? 12. Kind eruit? Of netwerk erin?! Een kind uit huis plaatsen is eigenlijk het laatste wat we willen. Dus moeten we heel goed onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om het thuis veiliger te maken, voordat we besluiten een kind uit huis halen. Kan een van de ouders tijdelijk uit huis? Kan iemand uit het netwerk tijdelijk in huis? Kunnen de kinderen even bij familie logeren? Het netwerk hebben we keihard nodig bij dit soort oplossingen. Bespreek met ouders verschillende mogelijkheden, betrek ze erbij. Geef ze keuzes. Maak ze verantwoordelijk voor de veiligheid van hun kinderen. Prikkel ze om mee te denken over oplossingen. En stimuleer ze om belangrijke mensen om hulp te vragen. - Jullie hebben mij net verteld dat jullie bijna elke dag ruzie hebben, waar de kinderen ook bij zijn. Jullie schreeuwen naar elkaar en gooien met spullen. En vaak wordt er ook geslagen en geschopt. De kans is dus heel groot dat dat vanavond of morgen weer gebeurt. Dat is niet goed voor de kinderen! Ik kan jullie relatieproblemen niet oplossen. Maar ik ga nu wel met jullie afspraken maken om te zorgen dat het vandaag en morgen veilig is voor de kinderen. Als het niet anders kan, dan moeten de kinderen tijdelijk ergens anders logeren. Maar ik heb liever dat we een andere oplossing vinden waardoor de kinderen thuis kunnen blijven en het toch veilig is. Hebben jullie een idee hoe we daarvoor kunnen zorgen? - Denk je dat ik er geruster op word als je zegt dat het echt nooit meer gebeurt? Terwijl je net hebt verteld dat dit al jaren zo gaat? - Het spijt me, maar dit is voor nu niet genoeg. Ik waardeer het heel erg dat je het beter wil doen. We gaan ook samen een plan maken om het veiliger te maken. Maar voor de komende tijd moet er eerst een andere oplossing komen. Zullen we daar samen over nadenken? - Is het mogelijk dat een van jullie een tijdje ergens anders logeert? En dat jullie een tijdje geen contact met elkaar opnemen? Dan is het rustig thuis en kunnen de kinderen thuis blijven. - Kennen jullie iemand aan wie je kan vragen of je daar kan logeren. Jullie ouders? Of familie? Een van jullie beste vrienden? - Is er misschien iemand die bij jullie in huis kan komen, die kan zorgen dat het veilig is vanavond voor de kinderen? Iemand die jullie allebei vertrouwen. En die er voor kan zorgen dat jullie geen ruzie maken vanavond? - Kunnen de kinderen misschien ergens logeren voor een paar dagen? Bij oma en opa? Bij de buren? Bij vriendjes? Dan hebben wij meer tijd om samen een plan te maken hoe we het thuis echt veilig kunnen maken voor de kinderen. - We hebben die belangrijke mensen nu nodig. Vandaag! Want het is nu te onveilig voor de kinderen. Wie ga je bellen? Wat ga je vragen? Zullen we samen dat gesprek voorbereiden? Etc. 13. Sluit niemand uit Professionals willen soms bepaalde mensen uit het netwerk niet betrekken. Bijvoorbeeld grootouders, omdat hun kinderen vroeger zelf onder toezicht hebben gestaan en opa zijn dochter heeft misbruikt. Opa en oma zijn dus geen goede opvoeders, die gaan we niet vragen om een rol te spelen in het netwerk rond hun kleinkind. Maar als opa en oma betrokken zijn, dan spelen ze sowieso een rol. Of wij dat nu willen of niet. Je kan ze dus beter mee hebben dan tegen. Dus: geef ze een plek! Neem ze mee in een veiligheidsplan. Geef ze een rol die ze kunnen en willen waarmaken en die voor ons ook akkoord is. Stel bodemeisen. Zorg voor controle op de uitvoering van het plan. En geef ze complimenten als het goed gaat! Voorbeeldvragen (over bovenstaand voorbeeld van opa en oma): - Zouden opa en oma willen helpen om het beter en veiliger te maken in jullie gezin? - Vertel eens, hoe vaak komen opa en oma langs? - Wat gebeurt er dan als zij bij jullie zijn? Wat doen jullie? Waar zijn de kinderen dan?

11 - Hoe vaak zijn jullie bij opa en oma? Zijn er dan nog meer mensen? Wat doen de kinderen dan? - Doen opa en/of oma wel eens wat apart (alleen) met de kinderen? Wat doen ze dan? - Wat vinden jullie goed aan de manier waarop opa en oma met jullie kinderen om gaan? - En wat vinden jullie minder goed, of vervelend? - Als we aan de kinderen zouden vragen wat ze het fijnst vinden met/bij opa en oma, wat zouden ze dan zeggen? - En als we aan ze zouden vragen wat ze vervelend vinden bij opa en oma, wat zouden ze dan zeggen? - Als de kinderen bij oma en opa zijn geweest wat vertellen ze u dan daarover? Wat zijn de leuke dingen die ze vertellen? Wat zijn de vervelende dingen? - Op een schaal van 0 tot 10, hoe veel vertrouwen hebben jullie als ouders in opa en oma? - Waarbij 10 = mijn kinderen zijn absoluut veilig bij opa en oma, en ik weet zeker dat er nooit vervelende dingen gebeuren met mijn kinderen bij oma en opa. - En 0 = bij opa en oma is het helemaal niet goed en veilig voor mijn kinderen. Ik wil absoluut niet dat mijn kinderen bij opa en oma zijn. - Nu zijn er mensen in de omgeving die misschien denken Kunnen opa en oma dat wel? Want vroeger konden ze ook niet zo goed voor hun eigen kinderen zorgen. Kan je je voorstellen dat die mensen bang zijn dat opa ook nare dingen met jullie kinderen gaat doen? - Hoe kunnen we die mensen geruststellen dat jullie kinderen veilig zijn, ook bij opa en oma? - Stel dat ik zou zeggen: Het is prima als opa en oma komen helpen. Maar ik heb één voorwaarde: opa mag niet alleen met jullie kinderen zijn. Want opa heeft vroeger nare dingen gedaan met zijn eigen dochter. En dat mag niet gebeuren met jullie dochter! Wat zou jullie dan zeggen? - Wat kan opa wel doen om jullie te helpen? Zonder dat ik en andere mensen zich zorgen hoeven te maken over jullie kind? 14. Gebruik de ontkenning Soms ontkennen ouders dat er problemen zijn. Het gaat allemaal prima! Vraag maar aan mijn familie! roepen ze. Die familie zal wel op de hand van ouders zijn, denken wij dan vaak. Maar gun jezelf en het gezin eens een andere reactie. Grijp deze uitnodiging om het netwerk te betrekken met beide handen aan. En bedenk: familie weet vaak meer van het gezin dan wij. Het kan ook zijn dat wij het niet goed gezien hebben Als we alleen maar mensen willen spreken die ons gelijk bevestigen, dan doen we gezin en kind tekort. Meebewegen is op zo n moment dus een goede optie. Ouders vinden het nog moeilijk om te praten over dingen die niet zo goed gaan thuis. Dus praten we eerst over wat er wel goed gaat. - Dat is mooi! Ik wil heel graag van hun horen hoe zij vinden dat het gaat bij jullie thuis. Wanneer kunnen we een afspraak maken? - Familieleden weet inderdaad heel veel van elkaar. Ze kennen jullie natuurlijk veel beter dan wij jullie kennen. Dus ik vind het een heel goed plan om hun erbij te vragen! Dank je wel voor de tip! - Als je zegt Vraag maar aan mijn familie, aan wie denk je dan? En aan wie nog meer? - Wie zijn het allerbelangrijkst voor jou? - Wie zijn de mensen die het allermeeste van je weten en die mij kunnen vertellen hoe het echt bij jullie thuis gaat? - Stel dat jij die mensen zou uitnodigen, zodat zij aan mij kunnen vertellen welke goede dingen er allemaal gebeuren in jullie gezin, zouden ze willen komen? - Wie zou je dan willen uitnodigen? En wie nog meer? - Als ik aan zou vragen om drie dingen te noemen die heel goed gaan bij jullie thuis, wat zou hij/zij zeggen? - Je zegt dat het prima gaat thuis. Dat is goed om te horen. Kan je daar iets meer over vertellen? Waar ben je heel tevreden over als het gaat om de opvoeding van je kinderen? - Wat doen jullie allemaal voor leuke dingen samen?

12 - Vertel eens over de laatste keer dat het heel gezellig was thuis. Wanneer was dat? Wat gebeurde er toen? Wat deden jullie? Wie waren er allemaal bij? Als ik dan toevallig voorbij zou lopen en door het raam zou kijken, wat zou ik dan zien? - Wat zijn de dingen waar jullie het meest trots op zijn bij je kind? Wat kan hij/zij heel goed? - Wat vind je de leukste eigenschappen van je kind? - Wanneer heb je je kind voor het laatst een compliment gegeven? Wat had hij/zij toen heel goed gedaan? - Als de kinderen rustig samen spelen en gewoon plezier hebben, wat doen ze dan? Waar ben jij dan? - Wat vind je leuk om te doen samen met je kind? Wanneer was de laatste keer dat jullie dat samen gedaan hebben? - Als ik aan je kind zou vragen wat hij/zij het allerleukst vindt om met papa (of mama) samen te doen, wat zou die dan zeggen? - Als ik aan je kind zou vragen wanneer het voor het laatst super gezellig was thuis, wat zou die dan zeggen? Wat gebeurde er toen? - Als ik aan jou (moeder) zou vragen waarom vader zo n goede vader is, wat zou jij dan zeggen? - En als ik aan jou (vader) zou vragen waarom moeder zo n goede moeder is, wat zou jij dan zeggen? - Als ik aan je kind zou vragen welke dingen thuis absoluut niet mogen veranderen, omdat dat hele belangrijke goede dingen zijn, wat zou die dan zeggen?