Rapportage. onderzoek Onderwijs & Arbeidsmarkt. Achtkarspelen

Transcriptie

1 Rapportage onderzoek Onderwijs & Arbeidsmarkt Achtkarspelen November 2011 BOP onderzoek en communicatie

2 Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 2

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Achtergrond Aanpak Opzet monitor De werkregio van Achtkarspelen Leeswijzer Algemene conclusie Conclusie samenhang onderwijs en arbeidsmarkt Conclusie leerambitie / prestatie-motivatie Conclusie ontwikkelings- en beroepsperspectief Conclusie braindrain Conclusie ondernemerschap Conclusie werkloosheid Arbeidsvraag in de regio Totaal aantal banen in de werkregio van Achtkarspelen Aantal banen per sector in de werkregio Achtkarspelen Banen per sector in de gemeente Achtkarspelen Aantal banen per dorp in de gemeente Achtkarspelen Vraag naar arbeid in de toekomst (uitbreidingsvraag) Arbeidsaanbod in Achtkarspelen Samenstelling en prognoses bevolking Samenstelling en prognose beroepsbevolking Bruto participatiegraad Werkenden per sector naar leeftijdsgroep en opleiding NWW-ers Onderwijs De scholen van jongeren Onderwijssoorten, sectoren, opleidingsrichtingen en geslaagden Kansen op werk Switchen en voortijdig schoolverlaten Ontwikkelings- en beroepsperspectief Braindrain Ondernemen in Achtkarspelen Grote bedrijven in Achtkarspelen Aantal bedrijven/vestigingen in Achtkarspelen Starters, oprichtingen, opheffingen, faillisementen Bijlage Partime banen en uitzendbanen in de werkregio van Achtkarspelen Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 3

4 Bijlage Aantal parttime banen in de dorpen van Achtkarspelen Bijlage Banen per sector Gemeente Achtkarspelen Banen per sector Gemeente Dantumadiel Banen per sector Gemeente Dongeradeel Banen per sector Gemeente Kollumerland en Nieuwkruisland Banen per sector Gemeente Leeuwarden Banen per sector Gemeente Smallingerland Banen per sector Gemeente Tytsjerksteradiel Banen per sector Gemeente Groningen Banen per sector Gemeente Grootegast Banen per sector Gemeente Leek Banen per sector Gemeente Marum Banen per sector Gemeente Zuidhorn Bijlage Geraadpleegde bronnen Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 4

5 1 Inleiding 1.1 Achtergrond In het najaar van 2010 is de werkgroep Onderwijs en Arbeidsmarkt in de gemeente Achtkarspelen geïnstalleerd. Hierin zitten vertegenwoordigers uit het basisonderwijs, voortgezet onderwijs, vervolgonderwijs, bedrijfsleven en de gemeente. De belangrijkste opdracht van de werkgroep is het bevorderen van de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. De werkgroep heeft de volgende doelen voor ogen: 1. de samenhang en samenwerking tussen onderwijs en arbeidsmarkt in Achtkarspelen versterken; 2. het ondernemerschap in en rond het onderwijs stimuleren; 3. de leerambitie / prestatie-motivatie verhogen; 4. de werkloosheid terugdringen; 5. verbeteren van ontwikkelings- en beroepsperspectief. De werkgroep Onderwijs en Arbeidsmarkt veronderstelt dat er sprake is van een mismatch onderwijs - arbeidsmarkt. In de praktijk blijkt dat er onvoldoende informatie beschikbaar is voor het maken van beleid en het onderbouwen van keuzes voor doelgerichte acties. Op veel plekken worden allerlei cijfers en scores bijgehouden, maar de informatie is versnipperd en wordt niet integraal verzameld en ontsloten. Aan BOP is gevraagd: 1. Kernvragen/indicatoren vast te stellen en te onderbouwen. Deze indicatoren verwijzen naar gegevens die nodig zijn om beleid te kunnen maken en te evalueren met betrekking tot de doelen die de werkgroep voor ogen heeft. De indicatoren vormen samen de kernmonitor onderwijs en arbeidsmarkt. BOP stelt voor maximaal indicatoren te formuleren (en per indicator maximaal 3 subindicatoren) en deze periodiek te monitoren. Dit dwingt ons de meest relevante indicatoren te kiezen en zorgt ervoor dat het (telkens opnieuw) verzamelen van deze gegevens behapbaar blijft. 2. Een quickscan uit te voeren, waarin de benodigde gegevens zoveel mogelijk worden verzameld en overzichtelijk in kaart worden gebracht. Belangrijk is dat de gegevensverzameling eenduidig, betrouwbaar en vergelijkbaar is (op landelijk/provinciaal/regionaal niveau) en een geringe uitvoeringslast heeft. Gegevens moeten zoveel mogelijk uit bestaande bronnen komen en gemakkelijk te achterhalen zijn. 1.2 Aanpak BOP heeft naar aanleiding van de geformuleerde doelen van de werkgroep de belangrijkste (kern)vragen/indicatoren geformuleerd waarop een antwoord moet worden gevonden. Deze kernvragen zijn begin augustus voorgelegd aan een aantal vertegenwoordigers van de werkgroep onderwijs en arbeidsmarkt. Naar aanleiding van dit overleg heeft BOP de kernvragen/indicatoren verder aangescherpt en aangevuld. 14 september 2011 zijn de kernvragen/indicatoren samen met de werkgroep definitief gemaakt en is BOP gestart met het verzamelen van gegevens. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 5

6 1.3 Opzet monitor De monitor bestaat uit cijfers over economie, arbeidsmarkt en onderwijs. Er worden cijfers over de huidige stand van zaken gepresenteerd, in historisch perspectief, maar ook over de toekomst (prognoses). De cijfers worden (wanneer mogelijk) weergegeven op verschillende niveau s, namelijk op: - dorpsniveau (dorpen in de gemeente Achtkarspelen) - gemeentelijk niveau (gemeente Achtkarspelen) - regionaal niveau (de werkregio van de inwoners van Achtkarspelen) - provinciaal niveau (Friesland, Groningen) - landelijk niveau (Nederland) Het verschilt per indicator op welk niveau de gegevens worden gepresenteerd. Dit is afhankelijk van relevantie en beschikbaarheid. De gegevens op dorps- en gemeentelijk niveau geven inzicht in de stand van zaken in de gemeente Achtkarspelen. Met regionaal niveau bedoelt BOP de werkregio van de inwoners van de gemeente Achtkarspelen. Hiervoor heeft BOP een apart gebied gedefinieerd (zie onder werkregio Achtkarspelen ). Provinciale en landelijke gegevens dienen vooral als vergelijkingsmateriaal. Wanneer er geen gegevens op gemeentelijk/dorpsniveau beschikbaar zijn zal BOP alleen de provinciale en landelijke gegevens presenteren. De cijfers worden overzichtelijk gepresenteerd in tabellen en figuren. Bij elke tabel/figuur wordt de bron vermeld en worden de belangrijkste conclusies geformuleerd. 1.4 De werkregio van Achtkarspelen Er zijn een aantal cijfers die op regionaal niveau worden weergegeven. Dit zijn met name de cijfers over de arbeidsvraag, oftewel het werk dat er in de regio van Achtkarspelen is. Inwoners van de gemeente Achtkarspelen zullen namelijk ook buiten de gemeentegrens werken. Om te bepalen hoe deze werkregio er uitziet, is uitgegaan van het aantal kilometers dat er gemiddeld van huis naar werk wordt gereisd. Tabel 1 Gemiddelde reisafstand wonen-werken (in kilometers) Nederland 15,33 16,89 Friesland 13, Nederlanders woonden in 2003 gemiddeld 15,33 kilometer van hun werk. Friezen woonden iets dichter bij hun werk, namelijk 13,86 km. In 2007 woonden Nederlanders gemiddeld 16,89 kilometer van hun werk. Over de inwoners van Friesland zijn hierover geen gegevens bekend. Zeer waarschijnlijk zal dit rond de 15 kilometer liggen. Tot de werkregio van Achtkarspelen zijn daarom die gemeenten gerekend die voor het grootste deel (meer dan driekwart) binnen een straal van 15 km van de verschillende dorpen in Achtkarspelen liggen. Dit zijn de gemeenten: Kollumerland, Tytsjerksteradiel, Dantumadiel, Smallingerland, Grootegast, Marum, Zuidhorn en Leek. Daarnaast zijn de gemeenten Leeuwarden en Groningen meegenomen, omdat in de steden Groningen en Leeuwarden veel werk te vinden is. Uit gegevens van het CBS (2005) blijkt dat er van de inwoners in Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 6

7 het COROP-gebied * Noord-Friesland (waartoe de gemeente Achtkarspelen behoort) werknemers zijn die een baan hebben in de gemeente Groningen. De goede spoorverbinding vanuit Buitenpost naar Leeuwarden en Groningen kan ertoe bijdragen dat mensen die in deze steden werken de gemeente Achtkarspelen als woongemeente kiezen. Bedoeling is dat deze spoorlijn in de toekomst verbeterd wordt, zodat er (nog) meer treinen gaan rijden (uit: Agenda Netwerk Noordoost ). Tot slot is de gemeente Dongeradeel toegevoegd, omdat de werkgroep het vermoeden heeft dat veel mensen uit Achtkarspelen in deze gemeente werken. In onderstaande wordt de werkregio van de gemeente Achtkarspelen weergegeven. Kaart 1 Werkregio inwoners gemeente Achtkarspelen * De COROP-indeling is een regionaal niveau tussen gemeenten en provincies in. COROP-gebied Noord-Friesland bestaat uit 18 gemeenten: Achtkarspelen, Ameland, het Bildt, Boarnsterhim, Dantumadiel, Dongeradeel, Ferwerderadiel, Franekeradeel, Harlingen, Kollumerland en Nieuwkruisland, Leeuwarden, Leeuwarderadeel, Littenseradiel, Menameradiel, Schiermonnikoog, Terschelling, Tytsjerksteradiel en Vlieland. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 7

8 1.5 Leeswijzer Het rapport start met de algemene conclusie. Er worden conclusies getrokken en aanbevelingen gegeven met betrekking tot de doelen van de werkgroep onderwijs en arbeidsmarkt. Daarna komen achtereenvolgens de volgende thema s aan de orde: Arbeidsvraag in de regio, Arbeidsaanbod in Achtkarspelen en Onderwijs en Ondernemen in Achtkarspelen Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 8

9 2 Algemene conclusie 2.1 Conclusie samenhang onderwijs en arbeidsmarkt Zorg en welzijn - De grootste sector in de werkregio van Achtkarspelen is de Gezondheids- en welzijnszorg (aandeel 19,8%). In deze sector is ruim een derde van de medewerkers 45 jaar of ouder. Landelijke prognoses laten zien dat in de Gezondheids- en welzijnszorg de vraag naar arbeidskrachten sterk toeneemt. Gecombineerd met de vergrijzing kan dit in de werkregio van Achtkarspelen op termijn leiden tot krapte op de arbeidsmarkt. Werkgevers in Noordoost-Friesland geven aan dat er vooral vraag is naar mbo en hbo geschoold personeel. Uit het onderzoek van De Gouden Driehoek komt naar voren dat 47% van de werkgevers behoefte heeft aan Hbogeschoold personeel. 38% van de werkgevers zegt behoefte te hebben aan personeel met een Mbo-diploma. Uit de keuzewijzers (zie hoofdstuk onderwijs) blijkt Jongeren met een Mbo-opleiding in de gezondheidszorg momenteel al een grote kans op een vaste baan hebben. De kansen op werk voor Hbo ers en Wo ers met een diploma op het gebied van Gezondheid- en welzijnszorg zijn de komende jaren ook goed tot zeer goed. Zakelijke dienstverlening - Ook in de sector zakelijke dienstverlening is in de werkregio veel werk te vinden (aandeel 13,1%). Deze sector vertegenwoordigt een breed scala aan werk, denk aan: rechtskundige dienstverlening, boekhouding, accountancy, organisatieadvies, onderzoek, reisbemiddeling, beveiliging, reclame, verhuur van roerend en onroerend goed, etc. Het personeel binnen de zakelijke dienstverlening is vrij jong, er is dus geen sprake van een grote vervangingsvraag. Er wordt wel een lichte groei verwacht in deze sector. De keuzewijzer (zie hoofdstuk onderwijs) geeft aan dat Mbo, Hbo en Wo-opleidingen op het gebied van recht, administratie en secretariaat, accountancy, bedrijfskunde, bedrijfseconomie de komende jaren een goede kans geven op een baan. Handel en reparatie - Handel en reparatie is een grote sector in de werkregio van Achtkarspelen (aandeel 11,7%), maar ook in de gemeente Achtkarspelen (aandeel 15,7%). Volgens landelijke prognoses gaat de Detailhandel en Groothandel vanaf 2011 groeien, maar er wordt ook aangegeven dat dit per regio kan verschillen. Werkgevers in Noordoost-Friesland verwachten een behoorlijke groei in de Groothandel, maar krimp in de Detailhandel. Uit het onderzoek van De Gouden Driehoek blijkt dat personeel binnen de Groothandel gemiddeld ouder is en personeel binnen de Detailhandel juist jonger is dan in de andere sectoren. Er worden geen problemen verwacht in het aantrekken van personeel. Wel verschuift de behoefte in opleidingsniveau van personeel, namelijk van laag opgeleid naar middelbaar opgeleid. Overheid en Onderwijs - Relatief grote sectoren in de werkregio van Achtkarspelen zijn Overheid (8,9%) en Onderwijs (9,5%). Beide sectoren zijn sterk vergrijsd. Rond de helft van het personeelsbestand (in Friesland Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 9

10 en Groningen) is 45 jaar of ouder. Voor de sector Overheid zal dit niet voor veel problemen zorgen, omdat in deze sector veel banen zullen verdwijnen. Voor het onderwijs kan het op termijn wel leiden tot krapte op de arbeidsmarkt, ook omdat de (uitbreidings)vraag naar personeel vanaf 2012 weer licht toeneemt. Leerlingen met een Hbo-opleiding in deze sector hebben de komende jaren een grote kans op werk. Industrie/delfstoffenwinning - In de sector Industrie/delfstoffenwinning is in de gemeente Achtkarspelen veel werk te vinden (aandeel van 25,8%). Opmerkelijk is dat het aantal fulltime banen in de Industrie/delfstoffenwinning in de gemeente Achtkarspelen sinds 2008 gelijk is gebleven, terwijl in de rest van de werkregio het aantal banen in deze sector juist flink afnam. Waarschijnlijk ligt dat aan het type industrie dat Achtkarspelen heeft. Uit cijfers over het aantal banen in Achtkarspelen per afdeling blijkt dat er voor reparatie en installatie van machines en apparaten (vergeleken met 2009) in 2010 zelfs 36 banen bijgekomen zijn. De prognoses zien er in tegenstelling tot het landelijke beeld positief uit. Landelijk gezien zal het aantal banen in de Industrie/delfstoffenwinning de komende 4 jaar sterk afnemen, maar in Noordoost-Friesland zal de sector volgens de werkgevers juist gaan groeien. 45% van de werkgevers geeft zelfs aan dat ze de toekomstige ontwikkelingen op de arbeidsmarkt niet kunnen opvangen met het huidige personeelsbestand. Feit is ook dat het personeelsbestand in deze branche redelijk vergrijsd is (ruim eenderde van de medewerkers in deze sector is 45 jaar of ouder). Er zal in de toekomst meer vraag zijn naar personeel met een Mbo-diploma, in plaats van een Vo-diploma. Het is niet helemaal duidelijk aan welke opleidingen de industriebranche in Noordoost- Friesland behoefte heeft. Het is ook niet duidelijk of er door de krimp elders in de industriesector juist een overschot komt van werknemers in deze sector. Uit de studiekeuzewijzer blijkt wel dat het volgen van de Mbo-opleidingen werktuigbouw en electrotechniek momenteel een grote kans geeft op vast werk. Ook de Hbo-opleidingen werktuigbouwkunde, electrotechniek en vervoer, logistiek, zee en luchtvaart bieden de komende jaren een goede kans op werk, evenals de Wo-studies constructiesstudies, toegepaste biowetenschappen en industrieel ontwerpen. Bouwnijverheid - De Bouwnijverheid is in de gemeente Achtkarspelen een redelijk grote sector (14,4%). Deze sector is volgens het UWV WERKbedrijf in Friesland/Groningen redelijk vergrijsd. Ruim eenderde is 45 jaar of ouder. Het aantal banen in de bouw is de afgelopen jaren fors afgenomen. Vanaf het jaar 2012 tot 2016 wordt landelijk gezien een lichte groei verwacht. Uit het onderzoek van De Gouden Driehoek blijkt dat de situatie in Noordoost Friesland er iets anders uit ziet. In deze regio zijn er juist weinig oudere werknemers in de Bouwsector. Daarnaast wordt er in Noordoost- Friesland de komende 5 jaar een (behoorlijke) groei van 13% verwacht. Maar de werkgevers verwachten deze ontwikkeling met het huidige personeelsbestand te kunnen opvangen. Wel geven ze aan dat er een verschuiving gaat plaatsvinden in het gewenste opleidingsniveau van medewerkers. De vraag verschuift van laag opgeleid naar middelbaar opgeleid personeel. De studiekeuzewijzer geeft aan dat (landelijk gezien) de Mbo-opleiding bouw momenteel weinig kans op een vaste baan biedt. Ook de Hbo- en Wo-opleidingen bouwkunde bieden de komende 4 jaar een matige kans op werk. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 10

11 Vervoer, opslag en communicatie - Voor de sector Vervoer en opslag zien de landelijke prognoses er niet goed uit. Na een lichte groei in 2011 en 2012 wordt er de komende 4 jaar weer krimp verwacht. De kans op een vaste baan met de Mbo-opleiding Transport en logistiek is momenteel klein. Werkgevers in Noordoost-Friesland denken dat het aantal banen in de Transport en logistiek de komende jaren juist groter wordt. Het is niet duidelijk waarom de landelijke prognoses en de prognoses van de werkgevers in Noordoost- Friesland elkaar tegenspreken. ICT - Landelijk gezien wordt er zeer beperkte groei in de ICT verwacht. De studiekeuzewijzer geeft aan dat een Mbo-, Hbo- of Wo-opleiding informatica de komende jaren een matige kans op een vast baan biedt. In Noordoost-Friesland wordt naar verhouding veel groei verwacht (34%). Ook hier is niet duidelijk waarom de landelijke prognoses en de prognoses van de werkgevers in Noordoost- Friesland elkaar tegenspreken. Overige dienstverlening (waaronder toerisme en recreatie), horeca - De ondernemers in Noordoost-Friesland verwachten veel groei in de Horeca en Toerisme en recreatie. De landelijke prognose gaat hier niet in mee; er wordt een lichte groei verwacht in de Horeca, maar krimp binnen Toerisme en recreatie. Mbo- en Hbo-studies toerisme en recreatie bieden, volgens de desbetreffende keuzewijzers, nu en ook over een paar jaar weinig kans op werk. Ook de Mbo horeca-opleiding en het hoger hotelonderwijs bieden een matige kans op werk. Het is niet duidelijk wat de achterliggende factoren zijn van de groeiprognose in Noordoost- Friesland. Aanbeveling - Maak leerlingen en hun ouders er nog meer van bewust (bijvoorbeeld door middel van een campagne) dat er steeds meer eisen worden gesteld aan het opleidingsniveau van werknemers. In deze tijd is het hebben van minimaal een Mbo-diploma een must om kans te maken op werk. - Maak leerlingen bewust van de kansen op de arbeidsmarkt per opleiding, bijvoorbeeld door in het onderwijs gebruik te maken van de keuzewijzers, maar ook door samen te werken met organisaties/bedrijven in de regio. Boodschap: kies een opleiding die past bij je talent, maar neem in je overweging ook de kansen op werk mee die de opleiding je biedt. - Onderzoek aan welk personeel de Industrie in Noordoost- Friesland behoefte heeft en breng jongeren op de hoogte. Zorg ervoor dat deze bedrijven/branche en het onderwijs de samenwerking zoeken, met als doel om jongeren een beter beeld te geven van de sector en het personeel dat in de toekomst nodig is. Zoek hierin de samenwerking met Platform De Gouden Driehoek. - Onderzoek (in samenwerking met Platform De Gouden driehoek) de achterliggende factoren voor de verwachte groei in de ICT en recreatie/toerisme in Noordoost-Friesland. Wat zijn de plannen, waar wil de regio naar toe? Kijk daarna of er een koppeling te maken is met het onderwijs. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 11

12 2.2 Conclusie leerambitie / prestatie-motivatie De werkgroep onderwijs- en arbeidsmarkt in Achtkarspelen heeft het vermoeden dat de leerambitie of prestatiemotivatie van ouders en leerlingen laag is. Met andere woorden: dat leerlingen meer in hun mars hebben dan ze uiteindelijk waarmaken. Hierover kan het volgende worden geconcludeerd: - Een groot deel van de inwoners van Achtkarspelen dat tot de beroepsbevolking behoort is laag opgeleid (2008/2010: 43%). In vergelijking met andere gemeenten in de werkregio is dat veel; nergens is deze groep zo groot. Uit landelijk onderzoek blijkt dat kinderen van lager opgeleide ouders minder ambitieus kiezen, ook al hebben ze de juiste diploma s. Uiteindelijk zorgt dit ook voor lagere schoolprestaties (Tieben, 2009). - De bruto arbeidsparticipatie (het percentage mensen dat werk heeft of zoekt) in de gemeente Achtkarspelen is laag vergeleken met Nederland, maar ook met Friesland. Sociaal-culturele verschillen kunnen daarvan de oorzaak zijn (denk aan taakverdeling man-vrouw). Mogelijk heeft dit ook consequenties voor de ambities van jongeren in Achtkarspelen. - Opvallend is dat er, vergeleken met 2008/2009, in 2010/2011 meer leerlingen in Havo 3-5 zitten (+2% = 16%) en ook in Vwo 3-6 (+1% = 12%). Het aantal leerlingen in de basis-en kaderberoepsgerichte leerweg is afgenomen (-2% = 13%). Daarmee lijkt het erop dat er in het voortgezet meer leerlingen zijn met een hoger (ambitie)niveau. Op provinciaal (Fries) en nationaal niveau is het (ambitie)niveau de afgelopen schooljaren niet hoger geworden, dit in tegenstelling tot de jaren ervoor. Het niveau in het voortgezet onderwijs ligt zowel in Friesland (16% Havo, 15% Vwo) als in Nederland (16% Havo,18% Vwo) nog steeds hoger dan in de gemeente Achtkarspelen. - In de tabel geslaagden naar onderwijstype zie je nog geen verhoging van het niveau van leerlingen in het voortgezet onderwijs. Maar dat zou ook pas te zien kunnen zijn aan de cijfers van 2010/2011 en deze zijn nog niet voorhanden. - Bijzonder is dat het niveau van leerlingen in het Mbo lijkt te dalen. Vergeleken met schooljaar 2008/2009 gaan er in schooljaar 2010/2011 verhoudingsgewijs minder leerlingen uit Achtkarspelen naar de middenkaderopleiding niveau 4a (-4%) en meer leerlingen naar niveau 1 (+1%), 2 (+3%) en 3 (+1%). In Friesland gaan er vergeleken met de gemeente Achtkarspelen meer leerlingen naar niveau 4 van het Mbo (in 2010/2011 5,4% meer). Daling van het niveau is hier niet te zien. Aanbeveling - Een goede loopbaanoriëntatie- en begeleiding (LOB) van leerlingen en hun ouders is in een gemeente als Achtkarspelen van groot belang. LOB bestaat onder andere uit de volgende onderdelen: kijken naar jezelf (waar ben ik goed in, wat vind ik leuk, wat zijn mijn ambities), kijken naar opleidingen en kijken naar werk. Onderzoek hoe de LOB op het onderdeel kijken naar jezelf/wat zijn mijn ambities in de scholen (nog) beter kan. Maak daarbij bijvoorbeeld gebruik van de LOB-scan (VO-raad). In deze LOB-scan komt het ook belang van de samenwerking met ouders naar voren. Gezien het opleidings- en ambitieniveau van ouders heeft deze samenwerking ook nadrukkelijk de aandacht nodig. 2.3 Conclusie ontwikkelings- en beroepsperspectief De werkgroep onderwijs-arbeidsmarkt heeft het vermoeden dat het ontwikkelings- en beroepsperspectief van jongeren verbeterd kan worden. Een manier om hier achter te komen is te Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 12

13 kijken naar het aantal switchers en voortijdig schoolverlaters (Vsv ers). Voortijdig schoolverlaten is namelijk een van de belangrijkste gevolgen van een verkeerde studiekeuze. Er kan het volgende over worden gezegd: - De Adviesgroep Vmbo meldde in 2009 dat 10% van de Vmbo ers niet verder gaat met een vervolgopleiding. - Het studiesucces bij de BOL-opleidingen niveau 3 en 4 is hoog. Van alle leerlingen onder de 23 jaar die aan zo n opleiding beginnen, is vier jaar later 87% geslaagd. Bij de opleidingen op niveau 1 en 2 zie je veel meer voortijdige schoolverlaters. Ook bij de praktijkopleidingen van de BBL-route op niveau 3 en 4 is er al veel meer sprake van afhakers. Na het eerste jaar is eenderde van alle deelnemers vertrokken. - Achtkarspelen heeft, vergeleken met leerlingen in Friesland, procentueel meer leerlingen die een BBL-opleiding volgen (26% tegenover 24%) en ook meer leerlingen die een opleiding op niveau 1 en 2 doen (33% tegenover 28%). Het is daarom goed mogelijk dat het percentage switchers/afhakers in de gemeente Achtkarspelen boven het gemiddelde ligt. - De gemeente Achtkarspelen heeft in 2009 een percentage van 3,2% Vsv ers in het Vo en Mbo. Voorgaande jaren was dit percentage ongeveer gelijk. Dit komt neer op zo n 83 leerlingen. - Opvallend is dat omringende gemeenten als Dantumadiel, Kollumerland, Dongeradeel, Marum, Grootegast en Zuidhorn minder Vsv ers hebben. - Uit onderzoek van Jonge Friezen Foarút komt het volgende naar voren over het beroepsperspectief van jongeren: "Friese jongeren vinden het moeilijk zich te oriënteren op de toekomst. Ze zijn niet voldoende op de hoogte van de mogelijkheden. Welke bedrijven en organisaties zijn er? Hoe ziet het aanbod eruit? Ze hebben geen idee. Toch willen ze graag weten wat er te koop is. Ze hebben behoefte aan een duidelijk netwerk en veel informatie over banen en stagemogelijkheden in de eigen regio. Ook belangrijk: betere connecties en aansluiting van het onderwijs op het bedrijfsleven. Jongeren geven zelf als aanbeveling een uitzendbureau te starten dat studenten die een regionale stage zoeken koppelt aan passende en werkelijk geïnteresseerde regionale bedrijven." Aanbeveling - Onderzoek (samen met Jonge Friezen Foarút ) hoe de wensen van jongeren met betrekking tot het verbeteren van hun beroepsperspectief uitgewerkt en gerealiseerd kunnen worden. - Onderzoek hoe LOB in de school verbeterd kan worden (zie aanbeveling verbeteren leerambitie). Vooral het onderdeel kijken naar (regionaal) werk is in dit kader van belang. Jongeren hebben geen idee welke bedrijven/organisaties er in de regio zijn. 2.4 Conclusie braindrain Er zijn geen directe bewijzen gevonden die kunnen aantonen of er sprake is van een braindrain in de gemeente Achtkarspelen (wegtrekken van hoger opgeleiden naar andere gebieden voor werk). Wel kan het volgende worden geconcludeerd: - Het is niet duidelijk hoeveel jongeren uit Achtkarspelen naar het Hbo of Wo gaan, maar uit de cijfers blijkt dat de afgelopen jaren ruim 30% van de leerlingen een Havo/Vwo diploma haalden. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 13

14 Naar verwachting zal een groot deel van deze leerlingen naar het Hbo/Wo zijn gegaan. In Achtkarspelen is echter maar een klein deel van de beroepsbevolking hoog opgeleid, in 2008/2010 was dit 16%. Het lijkt er op dat deze hoog opgeleide jongeren vertrokken zijn naar elders. (Het is echter mogelijk dat het percentage hoger opgeleiden binnen de jongere beroepsbevolking in Achtkarspelen inmiddels hoger ligt, dan gaat dit argument minder op.) Feit is wel dat het aantal hoger opgeleiden binnen de beroepsbevolking in vergelijking met andere gemeenten (behalve Dantumadiel en Dongeradeel) erg klein is. - Waarschijnlijk heeft voorgaande constatering te maken met het arbeidsaanbod in Achtkarspelen. Er is veel werk te vinden in de Industrie en Bouw. In deze sectoren wordt voornamelijk gevraagd om een laag of middelbaar opleidingsniveau. - Uit het onderzoek van Jonge Friezen foarút komt naar voren dat Friese jongeren wel graag in Friesland blijven wonen, mits er maar werk voor hen te vinden is, er (goedkope) woningen te vinden zijn die voor hen starters op de arbeidsmarkt bereikbaar zijn en het openbaar vervoer goed is. Dat jongeren moeten reizen naar hun werk in de regio vinden ze geen probleem, wel kan het openbaar vervoer meer afgestemd worden op hun wensen (denk aan werkbussen met Wi-Fi). Aanbeveling - Om hoger opgeleide jongeren in de regio/achtkarspelen te behouden is het van belang dat ze weten welke banen er voor hen zijn (zie aanbeveling ontwikkelings- en beroepsperspectief). - Er lijken in Achtkarspelen weinig banen te zijn voor hoger opgeleiden. Zoek daarom naar manieren om de regio/gemeente aantrekkelijker te maken voor (innovatieve) bedrijven die hoger opgeleiden nodig hebben. - Daarnaast is het van belang dat er aangesloten wordt bij de andere wensen/behoeften van jongeren (woningen/openbaar vervoer). Ook door alleen deze wensen aan te pakken kun je hoger opgeleide jongeren aantrekken. Jongeren vinden het namelijk niet erg dat ze moeten reizen naar hun werk (in de regio). 2.5 Conclusie ondernemerschap Ondernemers zijn belangrijke aanjagers van dynamiek en economische groei in de regio. Zonder ondernemers wordt er geen productie gerealiseerd en geen werk gecreëerd voor anderen. (Nieuwe) ondernemers zorgen voor innovatie en daarmee prikkelen ze andere bedrijven om ook te vernieuwen en efficienter te werken. Innovatieve bedrijven trekken weer hoger opgeleiden aan, een groep die men in de gemeente Achtkarspelen graag wil behouden. Kortom: de regio heeft ondernemers/personen nodig die risico en verantwoordelijkheid durven nemen. Over het ondernemerschap in Achtkarspelen kan het volgende worden geconcludeerd: - Het aantal bedrijven/vestigingen in Achtkarspelen is in 2010 met 8 gegroeid, dit is veel minder dan in voorgaande jaren. Toen lag het aantal rond de 90 en in 2008 groeide het aantal bedrijven/vestigingen met maar liefst Het aantal starters in Achtkarspelen neemt de laatste jaren af. In 2008 waren dat er nog 105 (waarvan 81 economisch actief) en in 2010 nog 84 (waarvan 69 economisch actief). - Naast de starters zijn er de opheffingen. De verhouding starters opheffingen is bijna 2 : 1. Dit zijn veel opheffingen vergeleken met andere gemeenten. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 14

15 - De meeste Friese jongeren hebben geen plannen om een eigen bedrijf te starten in Friesland. Aanbeveling - Stimuleren van ondernemerschap is nodig. Onderzoek op welke manieren het ondernemerschap (onder jongeren) kan worden gestimuleerd. Welke initiatieven zijn er al? Wat werkt en wat niet? 2.6 Conclusie werkloosheid De werkgroep onderwijs arbeidsmarkt wil de werkloosheid terugdringen. Over werkloosheid in de gemeente Achtkarspelen kan het volgende worden geconcludeerd: - Achtkarspelen behoort in de werkregio, na Leeuwarden en Dantumadiel, bij de top 3 van gemeenten met het hoogste percentage Niet Werkende Werzoekenden (NWW). In januari 2011 was 9,7% van de beroepsbevolking NWW-er. - Het percentage NWW-ers in Achtkarspelen steeg in 2011 met 2,1% - Opvallend is het grote aantal NWW-ers dat laag is opgeleid. Deze groep is groter dan de groep met middelbaar opleidingsniveau en dat zie je in geen van de andere gemeenten in de werkregio. - Landelijk is de daling van het aantal niet-werkende werkzoekenden het afgelopen jaar het sterkst bij de lager opgeleiden. Deze tendens zie je ook in de regio van Achtkarspelen terug. Desondanks zijn er in Achtkarspelen zelf juist nog laagopgeleide NWW-ers bijgekomen. - Opmerkelijk is dat in 2011 het aantal hoog opgeleide NWW-ers in Achtkarspelen bijna is verdubbeld (naar in totaal 78 NWW-ers). - In de beroepsgroep technisch en industrie is het percentage NWW-ers het grootst. Vooral Achtkarspelen, Dantumadiel en Kollumerland hebben veel NWW-ers in deze beroepsgroep. - In augustus 2011 waren er 182 jongeren NWW. Dit is 14,4% van het totaal aantal NWW-ers. Vergeleken met andere gemeenten in de werkregio is het percentage van 14,4% NWW-jongeren hoog. Er zijn twee gemeenten met een hoger percentage NWW-ers, dit zijn Leeuwarden (16,9%) en Kollumerland (15,4%). - In het afgelopen jaar (augustus 2010 augustus 2011) zijn er binnen de gemeente Achtkarspelen geen NWW-jongeren bijgekomen of afgegaan. Op Fries niveau daalde het percentage NWWjongeren met 4,9% en op landelijk niveau met 11%. Binnen een aantal gemeenten in de werkregio, kwamen er juist meer NWW-jongeren bij (Dantumadiel, Kollumerland, Dongeradeel, Leeuwarden, Zuidhorn, Leeuwarden). Aanbeveling - Laag opgeleiden lijken minder kansen op een baan te hebben, helemaal als het slecht gaat met de economie (onder andere door verdringing door personeel met een middelbaar opleidingsniveau). In de toekomst hebben laag opgeleiden nog minder kans op een baan, omdat de arbeidsvraag verschuift van laag naar middelbaar en van middelbaar naar hoog opgeleid personeel. Om structureel iets te doen aan de werkloosheid in Achtkarspelen is het van belang om te werken aan het opleidingsniveau van jongeren (minimaal een mbo-diploma). (Nog) meer werk maken van LOB kan bijdragen aan een oplossing. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 15

16 Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 16

17 3 Arbeidsvraag in de regio Arbeidsvraag De vraag naar arbeid is het totaal aan arbeid dat werkgevers in hun productieproces willen inzetten. Die arbeid kan worden geleverd door werknemers, uitzendkrachten, door zelfstandigen (waaronder ZZP-ers) en werkgevers zelf. Bepalend voor de vraag naar arbeid is de gewenste productie door bedrijven en organisaties. De gewenste productie wordt bepaald door de vraag naar goederen en diensten. Daarmee hangt de arbeidsvraag vooral af van de economische conjunctuur. De vraag naar arbeid in een bepaalde regio is afhankelijk van het aandeel van de verschillende sectoren (branches) in deze regio en de productiegroei van deze sectoren. Zo wordt een regio waarin de bouwsector oververtegenwoordigd is, meer dan evenredig getroffen als het slecht gaat in deze sector. Niet alle sectoren reageren op dezelfde manier op veranderingen in de economische situatie. De gevolgen van de huidige economische recessie op de arbeidsvraag kunnen daarom, door het verschil in sectorstructuur, per regio verschillen. Uitbreidingsvraag De vraag naar nieuwe arbeidskrachten als gevolg van groei van de productie staat bekend als uitbreidingsvraag. Uitbreidingsvraag kan zowel positief als negatief zijn. De vraag naar arbeid als gevolg van bijvoorbeeld pensionering of arbeidsongeschiktheid staat bekend als vervangingsvraag. Indicatoren De vraag naar arbeid wordt uitgedrukt in het totaal aantal banen in de werkregio en in de gemeente Achtkarspelen. Omdat de vraag naar arbeid sterk afhankelijk is van de sectorstructuur wordt ook aangegeven hoe het aantal banen er in de verschillende sectoren uitziet. De indicator banenontwikkeling binnen de verschillende sectoren zegt iets over de mogelijke uitbreidingsvraag. 3.1 Totaal aantal banen in de werkregio van Achtkarspelen Tabel 2 Fulltime* banen in de werkregio van Achtkarspelen (per gemeente) Achtkarspelen Dantumadiel Dongeradeel Kollumerland Leeuwarden Smallingerland Tytsjerksteradiel Groningen Grootegast Leek Marum Zuidhorn Totaal Groei Groei % 2,8% 2,2% - 0,9% Werkgelegenheid Fryslân , Utkomst wurkgelegenheidsûndersiik 2010, provinsje Fryslân (gemeenten in Groningen) Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 17

18 Figuur 1 Aantal banen per gemeente in de werkregio (2010) Groningen Leeuwarden Smallingerland Dongeradeel Leek Tytsjerksteradiel Achtkarspelen Zuidhorn Dantumadiel Kollumerland Grootegast Marum Aantal banen per gemeente in de werkregio Werkgelegenheid Fryslân , Utkomst wurkgelegenheidsûndersiik 2010, provinsje Fryslân (gemeenten in Groningen) Tabel 3 Parttime* banen in de werkregio van Achtkarspelen (per gemeente) Achtkarspelen Dantumadiel Dongeradeel Kollumerland Leeuwarden Smallingerland Tytsjerksteradiel Groningen Grootegast Leek Marum Zuidhorn Totaal Groei Groei% 0,1% - 2,8% - 0,6% Werkgelegenheid Fryslân , Utkomst wurkgelegenheidsûndersiik 2010, provinsje Fryslân (gemeenten in Groningen) Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 18

19 Tabel 4 Uitzendbanen** in de werkregio van Achtkarspelen (per gemeente) Groningen Grootegast Leek Marum Zuidhorn Totaal Groei Groei % - 5,2% - 12,2% - 10,2% (gemeenten in Groningen) * FT = minimaal 15 uur per week. PT = minder dan 15 uur per week ** Voor de gemeenten in Groningen zijn het aantal uitzendbanen apart aangegeven. Bij de gemeenten in Friesland zijn de uitzendbanen meegenomen in de fulltime en parttime banen. Conclusie In de werkregio van Achtkarspelen zijn in totaal fulltime banen (2010). Het aantal fulltime banen in deze regio daalde in 2010 met bijna 1% (- 0,9%) De daling van het aantal parttime banen in de werkregio van Achtkarspelen zette al in 2009 in met 2,8%, in 2010 daalde het aantal parttime banen nog eens met 0,6 %. In de uitzendbranche nam het aantal banen de afgelopen jaren flink af. Voor de gemeenten in Groningen zijn het aantal uitzendbanen apart weergegeven. Hieraan is te zien dat het aantal banen vooral in 2009 (-12,2%) en 2010 (-10,2%) flink afnam. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 19

20 3.2 Aantal banen per sector in de werkregio Achtkarspelen Tabel 5 Fulltime* banen per sector in werkregio Achtkarspelen (in absolute aantallen) A Landbouw/visserij BC Industrie/delfstoffenwinning DE Nutsbedrijven F Bouwnijverheid G Handel en reparatie HJ Vervoer, opslag en communicatie I Horeca K Financiële instellingen LMN Zakelijke dienstverlening O Openbaar bestuur en overheid P Onderwijs Q Gezondheids- en welzijnszorg RSTU Overige dienstverlening Totaal Werkgelegenheid Fryslân , Utkomst wurkgelegenheidsûndersiik 2010, provinsje Fryslân (gemeenten in Groningen) Tabel 6 Fulltime banen per sector in werkregio Achtkarspelen (in %) A Landbouw/visserij 2,3 2,2 2,2 BC Industrie/delfstoffenwinning 10,7 10,0 9,9 DE Nutsbedrijven 1,6 1,7 1,7 F Bouwnijverheid 7,0 6,6 6,3 G Handel en reparatie 12,0 11,7 11,7 HJ Vervoer, opslag en communicatie 7,3 7,0 6,7 I Horeca 2,3 2,3 2,3 K Financiële instellingen 4,3 4,2 4,1 LMN Zakelijke dienstverlening 12,6 13,2 13,1 O Openbaar bestuur en overheid 9,0 8,9 8,9 P Onderwijs 9,0 9,3 9,5 Q Gezondheids- en welzijnszorg 18,7 19,1 19,8 RSTU Overige dienstverlening 3,4 3,6 3,7 Werkgelegenheid Fryslân , Utkomst wurkgelegenheidsûndersiik 2010, provinsje Fryslân (gemeenten in Groningen) Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 20

21 Figuur 2 Aandeel sectoren in de werkregio van Achtkarspelen in 2010 (%) 6,7 6,3 8,9 3,7 2,3 2,2 1,7 Gezondheids- en welzijnszorg 19,8 Zakelijke dienstverlening 4,1 Handel en reparatie Industrie/delfstoffenwinning Onderwijs Openbaar bestuur en overheid 13,1 Vervoer, opslag en communicatie Bouwnijverheid Financiële instellingen Overige dienstverlening 9,5 11,7 Horeca 9,9 Landbouw/visserij Werkgelegenheid Fryslân , Utkomst wurkgelegenheidsûndersiik 2010, provinsje Fryslân (gemeenten in Groningen) * Het aantal parttime- en uitzendbanen zijn hier en in de volgende subhoofdstukken buiten beschouwing gelaten, zie in de bijlage voor meer informatie. Conclusie Bijna 20% van de fulltime banen in de regio zijn te vinden in de sector Gezondheids- en welzijnszorg. Het aantal fulltime banen in deze sector is de afgelopen jaren flink gestegen (van met banen). Ook in de sector Zakelijke dienstverlening (aandeel van 13,1% in 2010) en Handel en reparatie (11,7% in 2010) zijn veel fulltime banen te vinden. Opvallend is dat het aandeel van de Industrie/delfstoffenwinning sinds 2008 behoorlijk is afgenomen (- 0.8%, er verdwenen banen ), als ook in de Bouwsector (- 0,7%, er verdwenen banen) en de sector Vervoer, opslag en communicatie (- 0,6%, er verdwenen banen). Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 21

22 3.3 Banen per sector in de gemeente Achtkarspelen Tabel 6 Fulltime banen per sector in gemeente Achtkarspelen (in absolute aantallen) A Landbouw/visserij BC Industrie/delfstoffenwinning DE Nutsbedrijven F Bouwnijverheid G Handel en reparatie HJ Vervoer, opslag en communicatie I Horeca K Financiële instellingen LMN Zakelijke dienstverlening O Openbaar bestuur en overheid P Onderwijs Q Gezondheids- en welzijnszorg RSTU Overige dienstverlening Totaal gemeente Groei Groei % 1,2 2,1 0,8-2,5 Werkgelegenheid Fryslân , Utkomst wurkgelegenheidsûndersiik 2010, provinsje Fryslân Tabel 7 Fulltime banen per sector in gemeente Achtkarspelen (in %) A Landbouw/visserij 7,9 8,0 8,1 BC Industrie/delfstoffenwinning* 25,3 25,0 25,8 DE Nutsbedrijven 0,1 0,1 0,1 F Bouwnijverheid 16,4 15,7 14,4 G Handel en reparatie 16,2 15,6 15,7 HJ Vervoer, opslag en communicatie 5,1 5,2 5,1 I Horeca 1,7 1,5 1,5 K Financiële instellingen 2,5 2,8 2,4 LMN Zakelijke dienstverlening 5,8 5,9 6,7 O Openbaar bestuur en overheid 3,5 3,5 3,3 P Onderwijs 6,9 7,3 7,8 Q Gezondheids- en welzijnszorg 6,2 6,8 6,8 RSTU Overige dienstverlening 2,5 2,7 2,9 Werkgelegenheid Fryslân , Utkomst wurkgelegenheidsûndersiik 2010, provinsje Fryslân Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 22

23 Figuur 3 Aandeel sectoren gemeente Achtkarspelen in 2010 (%) 6,8 6,7 7,8 5,1 1,5 2,92,4 0,1 3,3 8,1 14,4 25,8 15,7 Industrie/delfstoffenwinning* Handel en reparatie Bouwnijverheid Landbouw/visserij Onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg Zakelijke dienstverlening Vervoer, opslag en communicatie Openbaar bestuur en overheid Overige dienstverlening Financiële instellingen Horeca Nutsbedrijven Werkgelegenheid Fryslân , Utkomst wurkgelegenheidsûndersiik 2010, provinsje Fryslân (gemeenten in Groningen) * ) Uit cijfers over het aantal banen in Achtkarspelen per afdeling blijkt dat voor reparatie en installatie van machines en apparaten er in 2010 (vergeleken met 2009) 36 banen bijgekomen zijn. Conclusie In 2010 telde de gemeente Achtkarspelen fulltime banen. Het aantal fulltime banen in de gemeente Achtkarspelen daalde in 2010 met 2,5%. In 2009 telde de gemeente fulltime banen, in 2010 waren dat er nog In de gemeente Achtkarspelen zijn fulltime banen vooral te vinden in de sectoren Industrie/delfstoffenwinning, Bouwnijverheid en Handel en reparatie. In vergelijking met de werkregio zijn de aandelen van de sectoren Industrie/delstoffenwinning en de Bouwnijverheid in de gemeente erg groot (Industrie 25,9% tegenover 9,9% in 2010, Bouwnijverheid 14,4% tegenover 6,3% in Het aandeel van de Bouwnijverheid in de gemeente Achtkarspelen is sinds 2008 met 2% gedaald. Tussen 2008 en 2010 verdwenen er 166 banen. Daarnaast verdwenen er in 2010 met name fulltime banen in de sectoren Handel en reparatie (-31), Financiële instellingen (- 30) en Openbaar bestuur en overheid (-23). Opmerkelijk is dat het aantal fulltime banen in de Industrie/delfstoffenwinnening in de gemeente Achtkarspelen sinds 2008 gelijk is gebleven, terwijl in de rest van de regio het aantal banen in deze sector juist flink afnam. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 23

24 3.4 Aantal banen per dorp in de gemeente Achtkarspelen Tabel 8 Fulltime banen in de dorpen van gemeente Achtkarspelen Augustinusga Boelenslaan Buitenpost Drogeham Gerkesklooster Harkema Kootstertille Stroobos Surhuisterveen Surhuizem Twyzel Twyzelerheide Totaal Werkgelegenheid Fryslân , Utkomst wurkgelegenheidsûndersiik 2010, provinsje Fryslân Figuur 4 Aantal fulltime banen in de dorpen van gemeente Achtkarspelen (2010) Buitenpost Surhuisterveen Kootstertille Harkema Drogeham Augustinusga Stroobos Twyzelerheide Gerkesklooster Twyzel Surhuizem Boelenslaan Aantal banen in de dorpen van Achtkarspelen Werkgelegenheid Fryslân , Utkomst wurkgelegenheidsûndersiik 2010, provinsje Fryslân Conclusie In de gemeente Achtkarspelen zijn de meeste fulltime banen te vinden in Buitenpost (1714), Surhuisterveen (1712) en Kootstertille (1018). In 2010 verdwenen er vooral fulltime banen in de dorpen Surhuisterveen (-78), Drogeham (-39), Augustinusga (-35), Buitenpost (-25), Twijzelerheide (-24). Met name voor de dorpen Twijzelerheide, Drogeham en Augustinuga is dit veel, omdat daar in verhouding met de andere dorpen minder werk is. Opvallend is de groei in 2010 van het aantal fulltime banen in Stroobos (+ 35) en Twijzel (+9). Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 24

25 3.5 Vraag naar arbeid in de toekomst (uitbreidingsvraag) Onderstaande tabel presenteert de prognose van de landelijke ontwikkeling van de vraag naar arbeid per sector. Tabel 9 Indicatie banenontwikkeling per sector in Nederland (Gemiddelde) groei aantal banen per jaar (x 1000) Zorg en Welzijn Uitzendwezen en rest zakelijke diensten Detailhandel Groothandel Bouw en bouwinstallatie ICT Horeca en catering Adviesbureaus en makelaardij Onderwijs Landbouw en visserij Schoonmaak Delfstoffenwinning Nutsbedrijven Toerisme en maatschappelijke organisaties Vervoer en telecom Financiële diensten Openbaar bestuur Industrie Totaal UWV WERKbedrijf Arbeidsmarktprognose Met een doorkijk naar 2016 (juni 2011) Regionale verschillen Het UWV WERKbedrijf geeft in het rapport Arbeidsmarktprognoses , Met een doorkijk naar 2016 aan dat er per sector regionale verschillen zijn in de uitbreidingsvraag per sector. Er wordt het volgende gezegd: - Industrie (Industrie/Delstoffenwinning/Nutsbedrijfen): de ontwikkeling van het aantal banen in de Industrie wordt in sterke mate bepaald door het type Industrie dat een regio heeft. - Consumentendiensten (detailhandel, horeca en catering, toerisme en maatschappelijke organisaties) zijn in sterke mate bevolkingsvolgend en daarnaast conjunctuurgevoelig. In arbeidsmarktregio s waar de ontwikkeling van het aantal inwoners achterblijft bij het landelijk gemiddelde, neemt het aantal banen doorgaans sterker af dan landelijk. Ook speelt de samenstelling van de consumentendiensten een rol. - Distributie (Groothandel, Vervoer en Telecom) en dan vooral de Groothandel en het Vervoer, lijkt in de decentrale regio s (waaronder Friesland) minder te profiteren van het aantrekkende wereldhandelsvolume. Uitzonderingen daargelaten; bijvoorbeeld in Noord-Limburg waar traditioneel de transportsector (beroepsgoederenvervoer over de weg) goed is vertegenwoordigd. De distributie in de verstedelijkte regio s, waar al veel distributie is geconcentreerd gaat naar verwachting profiteren van de aantrekkende transport- en groothandelssector. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 25

26 Vervolg regionale verschillen - Collectieve sector (Openbaar bestuur, Onderwijs, Gezondheidszorg en welzijn): de regionale verschillen in de ontwikkeling van het aantal banen zijn voor de zorg en het onderwijs vooral afhankelijk van de verwachte ontwikkeling van het aantal inwoners. Daarnaast speelt ook hier de verdeling over de verschillende segmenten binnen de collectieve sector een rol. Het Regeerakkoord begroot voor de gezondheids- en welzijnssector extra banen, terwijl voor het openbaar bestuur bezuinigingen worden voorzien. - Zakelijke diensten (financiële diensten, ICT, uitzendbedrijven en rest zakelijke diensten): in vergelijking met het afgelopen jaar is er een omslag in de werkgelegenheidsontwikkeling in de zakelijke diensten te voorzien. Voor zowel 2011 als 2012 voorspellen we voor alle regio s een toename van het aantal banen. Tussen deelsectoren bestaan wel verschillen. Zo wordt voor informatie- en communicatietechnologie na de inkrimping van vorig jaar een gematigde groei voorzien van gemiddeld 1,4% per jaar, terwijl we voor de uitzendsector, de reclame-bureaus en het beveiligingspersoneel een banengroei voorzien van gemiddeld ruim 4%. - Bouw en bouwinstallatie: in alle regio s is de banenontwikkeling in de Bouwnijverheid negatief. Het zal nog tot 2012 duren voordat in de meeste regio s van een voorzichtig herstel kan worden gesproken. Voor de Bouwnijverheid is een van de bepalende factoren ook de regionale marktgroei. Ontwikkelingen in de eigen regio en in de omliggende regio s worden hier in beschouwing genomen. De Bouwnijverheid ondervindt nog de nadelige gevolgen van de lage marktgroei voor de werkgelegenheid. Als gevolg hiervan is de daling van het aantal banen in deze sector in twee perifere regio s (Groningen en Zuid-Limburg) hoger dan het landelijk gemiddelde. - Landbouw en visserij: opmerkelijk is de banengroei van de agrarische sector in Flevoland. Dit is mede een gevolg van een beleid gericht op duurzame tuinbouw. UWV WERKbedrijf Arbeidsmarktprognose Met een doorkijk naar 2016 (juni 2011) Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 26

27 Platform de Gouden Driehoek (Samenwerking tussen Ondernemers, Onderwijs en Overheid in Noordoost-Friesland) heeft in 2011 de uitbreidingsvraag gemeten door werkgevers in Noordoost- Friesland te vragen naar hun personeelsbehoefte over 5 jaar. Het onderzoek is gehouden voor de regio Noordoost-Friesland, dat betreft de gemeenten: Kollumerland, Dantumadiel, Dongeradeel, Achtkarspelen en Tytsjerkstradiel. Figuur 5 Groeisectoren Noordoost-Friesland Platform De Gouden Driehoek, project database Noordoost-Friesland Tabel 10 Groeisectoren Noordoost-Friesland Transport en logistiek 22% Zorg en welzijn 18% Bouw 13% Industrie 3,8% Zakelijke dienstverlening 3,5% Platform De Gouden Driehoek, project database Noordoost-Friesland In de bovenste tabel is de top drie van de groeisectoren in Noordoost- Friesland te zien. In het geel is het aantal werknemers afgebeeld waarmee het bedrijf nu aan het werk is. In het blauw staat het verwacht aantal werknemers afgebeeld. Het getal achter de staaf geeft aan hoeveel de branche groeit in procenten. Naast deze branches zijn er nog meer branches waarin een groei is te zien (zie tabel eronder). Een groot aantal ondernemers in de Industriesector (45%) heeft aangegeven met het huidige personeelsbestand de toekomstige ontwikkelingen op de arbeidsmarkt niet aan te kunnen. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 27

28 Figuur 6 Krimpsectoren Noordoost-Friesland Platform De Gouden Driehoek, project database Noordoost-Friesland Hierboven zijn de twee krimpsectoren te zien (Overheid 17%, Detailhandel 4%). Deze twee sectoren zijn de enige sectoren waarin een krimp is te zien. In de sector Overheid hebben 8 bedrijven gereageerd waaronder een paar in de sociale werkvoorziening. Dit kan een vertekend beeld opleveren. Conclusie De landelijke prognoses van de vraag naar arbeid ziet er voor de sector Industrie niet goed uit. Werkgevers in de Industrie in Noordoost-Friesland voorzien geen krimp, maar juist een lichte groei (3,8%). Ze verwachten zelfs met het huidige personeelsbestand de toekomstige ontwikkelingen op de arbeidsmarkt niet aan te kunnen. Het UWV geeft aan dat de ontwikkeling van het aantal banen in de Industrie in sterke mate wordt bepaald door het type Industrie dat een regio heeft. Dat kan de verklaring zijn voor het verschil in prognoses. In de sector Bouw en installatie zal de vraag naar arbeid volgens de landelijke prognose vanaf 2012 licht toenemen (1%). Werkgevers in Noordoost-Friesland verwachten een veel sterkere groei (13%). Volgens UWV WERKbedrijf kunnen verschillen per regio plaatsvinden door ontwikkelingen die er in de regio zijn. Bijzonder is de top 3 van groeisectoren in Noordoost- Friesland (ICT-communicatie, Horeca, Recreatie en toerisme, Groothandel). In deze sectoren wordt naar verhouding veel groei verwacht. De landelijke prognose gaat hier niet in mee, deze voorspelt een lichte groei. Binnen de sector Toerisme wordt zelfs krimp verwacht. Het is niet duidelijk wat dit verschil in prognoses veroorzaakt. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 28

29 Volgens de landelijke prognose bieden de sectoren Zorg en welzijn en Uitzendwezen en rest zakelijke dienstverlening het meest perspectief. Werkgevers in Noordoost-Friesland verwachten ook groei in deze sectoren. Duidelijk is dat de sector Overheid zal krimpen. Opmerkelijk zijn de grote verschillen tussen de landelijke prognoses en de Noordoost-Friese prognoses. Deze zijn niet allemaal te verklaren door regionale verschillen. Mogelijk heeft de positieve Noordoost-Friese prognose te maken met het ambitieniveau van de ondernemers: ze willen graag groeien. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 29

30 Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 30

31 4 Arbeidsaanbod in Achtkarspelen Arbeidsaanbod Het aanbod van arbeid omvat alle mensen die zich op de arbeidsmarkt aanbieden voor het verrichten van werk. Deze groep wordt de beroepsbevolking genoemd. Volgens het CBS zijn dit personen tussen 15 en 65 jaar die een baan hebben of zich actief aanbieden voor een baan van 12 uur of meer per week. De beroepsbevolking bestaat dus uit werkenden en werklozen. Daarnaast zijn er mensen die zich niet aanbieden op de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld omdat ze arbeidsongeschikt zijn of omdat ze er bewust voor kiezen niet te werken. Deze groep vormt samen met de werkenden en werklozen de potentiële beroepsbevolking. De verhouding tussen beroepsbevolking en de potentiële beroepsbevolking wordt bruto arbeidsmarktparticipatie genoemd. De verhouding tussen de werkende beroepsbevolking (het aantal mensen dat daadwerkelijk werkt) en de potentiële beroepsbevolking wordt netto arbeidsparticipatie genoemd. Arbeidsmarktparticipatie is geen statisch gegeven, maar wordt bepaald door culturele ontwikkelingen en beleid. Zo is het de afgelopen decennia bijvoorbeeld vanzelfsprekend geworden dat vrouwen werken, maar ook flexibele werktijden en toegankelijke kinderopvang hebben daartoe geleid. Daarnaast speelt de economische conjunctuur een rol bij arbeidsmarktparticipatie. In tijden van economische groei wanneer er veel vacatures zijn, zijn mensen eerder geneigd zich aan te bieden op de arbeidsmarkt. Wanneer het slecht gaat met de economie en er dus minder banen zijn, laten mensen zich juist ontmoedigen om te gaan solliciteren (UWV WERKbedrijf). Vervangingsvraag Ook in een periode van laagconjunctuur, wanneer de omvang van de productie en de vraag naar arbeid minder groeien dan in hoogconjunctuur, zit de arbeidsmarkt niet op slot. Mensen veranderen van baan, gaan met pensioen, worden arbeidsongeschikt of trekken zich (tijdelijk) terug van de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld om mantelzorg te verlenen of een opleiding te volgen. Deze vorm van vraag naar arbeid staat bekend als vervangingsvraag. Om te bepalen hoe het staat met de vervangingsvraag in de regio is het van belang te kijken naar het aandeel van de beroepsbevolking nu en in de toekomst. zien Naast de vervangingsvraag staat de vraag naar nieuwe arbeidskrachten, als gevolg van groei van de productie. Deze vraag staat bekend als uitbreidingsvraag (zie hoofdstuk 3 arbeidsvraag). Werkloosheid De groep werklozen is een deel van het aanbod op de arbeidsmarkt. Werkloosheid ontstaat wanneer er meer arbeidsaanbod is dan arbeidsvraag. Naast de definitie voor werkloosheid van het CBS (deel van de beroepsbevolking dat minder dan 12 uur werk heeft maar wel op zoek is naar een baan voor meer dan 12 uur per week) bestaat er nog een ander begrip, namelijk de Niet Werkende Werkzoekende (NWW). Dit is iemand die geen werk heeft en ingeschreven staat bij het UWV- WERKbedrijf als werkzoekende. Deze inschrijving is een voorwaarde voor het ontvangen van een werkloosheids- of bijstandsuitkering. In de praktijk hoeft een NWW-er niet actief op zoek te zijn naar Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 31

32 werk. Ook hoeft iemand die op zoek is naar werk voor meer dan 12 uur per week niet persé ingeschreven te zijn bij het UWV. Bijvoorbeeld als hij/zij geen recht heeft op een uitkering. Indicatoren Om een beeld te krijgen van het arbeidsaanbod worden er cijfers gepresenteerd over de samenstelling en prognoses van de (beroeps)bevolking en de mate van arbeidsparticipatie. De gegevens over de leeftijd van werknemers per sector geven een specifieker beeld van de vervangingsvraag. Gegevens over de werkloze beroepsbevolking*/nww ers geven meer inzicht in de omvang en kenmerken (leeftijd, opleidingsniveau, sector) van de werkloze bevolking in Achtkarspelen. 4.1 Samenstelling en prognoses bevolking Tabel 11 Aantal inwoners werkregio Achtkarspelen, per gemeente op 1 januari 2011 Gemeente totaal Jonger dan 20 jaar 20 tot 65 jaar 65 jaar of ouder absolute in % in % in % aantallen Achtkarspelen Dantumadiel Dongeradeel Kollumerland Leeuwarden Smallingerland Tytsjerksteradiel Groningen Grootegast Leek Marum Zuidhorn Tabel 12 Prognose aantal inwoners werkregio Achtkarspelen, per gemeente in 2025* Gemeente totaal Jonger dan 20 jaar 20 tot 65 jaar 65 jaar of ouder 2025 in % in % in % Achtkarspelen Dantumadiel Dongeradeel Kollumerland Leeuwarden Smallingerland Tytsjerksteradiel Groningen Grootegast Leek Marum Zuidhorn *) Deze prognose is in 2009 gemaakt. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 32

33 Figuur 7 Aandeel leeftijdsgroepen 2011 Achtkarspelen (%) Figuur 8 Prognose aandeel leeftijdsgroepen 2025 (%) Jonger dan 20 jaar tot 65 jaar 65 jaar of ouder Tabel 13 Aantal inwoners Achtkarspelen per dorp op 1 januari (in absolute aantallen) Dorpsgebied Augustinusga Boelenslaan Buitenpost Drogeham Gerkesklooster Harkema Kootstertille Stroobos Surhuisterveen Surhuizum Twijzel Twijzelerheide Totaal gemeente Fryslân in cijfers: (cijfers 2008) Website gemeente Achtkarspelen (cijfers 2011) Tabel 14 Aantal inwoners Achtkarspelen per leeftijdsgroep op 1 januari 2011 (in absolute aantallen) dorpsgebied totaal Jonger dan 20 jaar 20 tot 65 jaar 65 jaar of ouder Augustinusga (29%) 792 (61%) 129 (10%) Boelenslaan (23%) 703 (62%) 182 (16%) Buitenpost (24%) (58%) (17%) Drogeham (28%) (58%) 236 (13%) Gerkesklooster (26%) 497 (61%) 102 (13%) Harkema (25%) (61%) 573 (13%) Kootstertille (28%) (60%) 305 (12%) Stroobos (28%) 202 (63%) 28 (9%) Surhuisterveen (22%) (56%) (22%) Surhuizum (30%) 794 (58%) 168 (12%) Twijzel (25%) 658 (61%) 157 (14%) Twijzelerheide (27%) (62%) 209 (11%) Burgerzaken gemeente Achtkarspelen 1 Cijfer verschilt met eerder genoemde cijfers 2 Idem Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 33

34 Conclusie Gemiddeld genomen is per gemeente 25% van de bevolking jonger dan 20 jaar, 58% tussen de 20 en 65 jaar en 17% boven de 65 jaar. In gemeenten met grote steden (Groningen, Leeuwarden) liggen de percentages iets anders. Daar wonen in verhouding meer mensen in de leeftijdscategorie 20 tot 65 jaar. Dat komt waarschijnlijk omdat jongeren er gaan wonen om te studeren en men er gaat wonen omdat er meer werk te vinden is. Opvallend is het aandeel ouderen in Surhuisterveen. 22% van de inwoners is 65 jaar of ouder. De prognosecijfers laten zien dat in 2025 de verhoudingen tussen de leeftijdsgroepen er heel anders uit zien. Het aandeel inwoners jonger dan 20 jaar daalt in Achtkarspelen met 2%, het aandeel inwoners jaar daalt met 5% en het aandeel inwoners van 65 jaar en ouder stijgt met 6%. Deze tendens is ook terug te zien in de andere gemeenten in de regio. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 34

35 4.2 Samenstelling en prognose beroepsbevolking Tabel 15 Beroepsbevolking (15 65 jaar) in werkregio van Achtkarspelen naar leeftijd en niveau totaal % % % % % laag % middel % hoog % Achtkarspelen 2007/ / Dantumadiel 2007/ / Dongeradeel 2007/ / Groningen 2007/ / Grootegast 2007/ / Kollumerland 2007/ / Leek 2007/ / Leeuwarden 2007/ / Marum 2007/ / Smallingerland 2007/ / Tytsjerksteradiel 2007/ / Zuidhorn 2007/ / Figuur 9 Opleidingsniveau beroepsbevolking (15 65 jaar) gemeente Achtkarspelen (in %) laag middel hoog Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 35

36 Kaart 2 Prognoses ontwikkeling beroepsbevolking (20-65 jaar) 1 januari Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 36

37 Tabel 16 Prognoses ontwikkeling beroepsbevolking (20-65 jaar) 1 januari Aantal 2011 Aantal 2025 Verschil 2025 in % Achtkarspelen ,5 Dantumadiel ,1 Dongeradeel ,1 Kollumerland ,7 Leeuwarden ,1 Smallingerland ,8 Tytsjerksteradiel ,0 Groningen ,8 Grootegast ,8 Leek ,4 Marum ,0 Zuidhorn ,3 Conclusie Een groot deel van de inwoners van Achtkarspelen dat tot de beroepsbevolking behoort is laag opgeleid (2008/ %). In vergelijking met andere gemeenten in de werkregio is dat veel, nergens is deze groep zo groot. Een klein deel van de beroepsbevolking wonende in Achtkarspelen is hoog opgeleid (16% in 2008/2010). In vergelijking met andere gemeenten (behalve Dantumadiel en Dongeradeel) is deze groep erg klein. Opvallend is dat er in Groningen en Leeuwarden (naar verhouding met andere gemeenten) veel meer (oudere) jongeren wonen tussen de jaar. Zoals eerder vermeld komt dat waarschijnlijk omdat jongeren er gaan wonen om te studeren en omdat men er gaat wonen omdat er meer werk te vinden is. De daaropvolgende leeftijdsgroepen (vanaf 35 jaar) zijn in verhouding met andere gemeenten vrij klein. Blijkbaar is de stad vooral voor jongere mensen een aantrekkelijke woonomgeving. In alle gemeenten in de werkregio van Achtkarspelen daalt het aantal mensen dat tot de beroepsbevolking behoort (behalve Groningen). Vooral in Achtkarspelen, Dantumadiel en Dongeradeel. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 37

38 4.3 Bruto participatiegraad Tabel 17 Bruto participatiegraad Achtkarspelen Leeftijd Onderwijsniveau totaal Laag Middelbaar Hoog 2006/ ,3 48,8 89,1 79,0 69,7. 47,6 70,6 92,5 2007/ ,6 49,1 89,6 80,7 74,5. 52,7 72,0 91,1 2008/ ,7. 83,1 85,2 72,0. 50,9 70,8 87,8 Conclusie De bruto arbeidsparticipatie in de gemeente Achtkarspelen (het percentage mensen dat werk heeft of zoekt) lag in 2008/2010 op 64,7%. Landelijk lag de brutoparticipatiegraad in 2010 op 71%, in de provincie Friesland op 69,6% en in de provincie Groningen op 67,6%. Het verschil met Achtkarspelen loopt op van 3 tot 6%. De bruto arbeidsparticipatie in Achtkarspelen is bij lager opgeleiden lager dan gemiddeld. Een van de oorzaken kan ontmoediging zijn door het gebrek aan kansen. Ook leiden sociaal-culturele verschillen tot een lagere arbeidsparticipatie (denk aan taakverdeling man-vrouw). Bovendien ervaren laag opgeleiden vaker gezondheidsproblemen waardoor zij niet participeren op de arbeidsmarkt (UWV WERKbedrijf, arbeidsmarktprognose , met een doorkijk naar 2016). Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 38

39 4.4 Werkenden per sector naar leeftijdsgroep en opleiding Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 39

40 Leeftijd per sector Platform de Gouden Driehoek geeft aan dat de Bouwsector in Noordoost- Friesland veel jonge medewerkers heeft in vergelijking met andere sectoren (43% is tussen de 31 en 45 jaar). Ook de Detailhandel heeft een jong personeelsbestand (een merendeel van 34% heeft een leeftijd tussen de 16 en 30 jaar), dit in tegenstelling tot de Groothandel, waar juist veel oudere medewerkers zijn (45% heeft een leeftijd tussen de 31 en 45 jaar). Platform De Gouden Driehoek, Project Database Noordoost-Friesland Tabel 18 Opleidingsniveau Noordoost- Friesland per sector Hoger onderwijs Middelbaar beroepsonderwijs Voortgezet onderwijs of lager Zakelijke dienstverlening ICT/communicatie Zorg en welzijn Bouw Industrie Platform de Gouden Driehoek, Project Database Noordoost- Friesland Verschuiving opleidingsniveau Platform De Gouden Driehoek geeft aan dat er een de komende 5 jaar verschuiving is te zien in vraag naar opleidingsniveau. De vraag verschuift van Vo naar Mbo en van Mbo naar Hbo. In de Bouw en Industrie zal meer vraag zijn naar personeel met een Mbo-diploma en in de Gezondheidszorg meer vraag naar personeel met een Hbo-diploma. Uit het onderzoek van De Gouden Driehoek komt naar voren dat 47% van de werkgevers in de gezondheidszorg behoefte heeft aan Hbo-geschoold personeel. 38% van de werkgevers zegt behoefte te hebben aan personeel met een Mbo-diploma. Platform De Gouden Driehoek, Project Database Noordoost-Friesland Conclusie De wijze waarop de vervangingsvraag zich ontwikkelt is afhankelijk van de leeftijdsopbouw van het personeelsbestand in een sector. Dankzij de vergrijzing neemt de vervangingsvraag toe. Over vervangingsvraag in (de werkregio van) Achtkarspelen kan het volgende worden gezegd: De sectoren Overheid en Onderwijs zijn in Groningen en Friesland sterk vergrijsd. Van beide sectoren is rond de helft van het personeelsbestand 45 jaar of ouder. De sectoren Gezondheids- en welzijnszorg, Industrie/delfstoffenwinningen, Bouw, Vervoer en telecom en Landbouw zijn redelijk vergrijsd; (ruim) een derde van de medewerkers is 45 jaar of ouder. Uit onderzoek van de Gouden Driehoek blijkt dat in Noordoost-Friesland de Bouwsector juist veel jonge medewerkers heeft in vergelijking met andere sectoren. De Horeca heeft van alle sectoren het meest jonge personeelsbestand, daarna komt de Handel en de Zakelijke dienstverlening. In Noordoost-Friesland heeft de Detailhandel een jong personeelsbestand en bestaat het personeel in de Groothandel juist uit oudere medewerkers. In Noordoost-Friesland is in de Bouwsector en Industriesector de komende 5 jaar meer behoefte aan middelbaar geschoold personeel in plaats van laag geschoold personeel. Daarnaast is in de Gezondheidszorg - in plaats van middelbaar opgeleid personeel - de komende 5 jaar meer behoefte aan hoger opgeleid personeel. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 40

41 4.5 NWW-ers In de kaart hieronder staat per gemeente het NWW-percentage van januari Het NWWpercentage is de omvang van het niet-werkende werkzoekendenbestand uitgedrukt als percentage van de beroepsbevolking. Landelijk is het percentage 6,3%. Met dit kaartje wordt duidelijk hoe het aantal NWW-ers in de gemeente Achtkarspelen zich verhoudt met de andere gemeenten in de werkregio. Kaart 3 Percentage NWW-ers per gemeente in januari 2011 Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 41

42 Onderstaande cijfers zijn gebruikt voor de kaart percentage NWW-ers. Daarnaast zijn hier de NWW-percentages van 2010 te lezen. Tabel 19 Percentage NWW-ers per gemeente in 2010 en 2011 Stand januari 2011 NWW % 2011 NWW% 2010 Verschil in % Achtkarspelen ,7 7,7 2,05 Dantumadiel 869 9,8 8,6 1,20 Dongeradeel 981 8,8 7,5 1,31 Kollumerland 482 7,9 6,3 1,68 Leeuwarden ,0 9,5 0,57 Smallingerland ,4 10,0-0,65 Tytsjerksteradiel 857 6,1 6,6-0,46 Groningen ,1 9,9-0,78 Grootegast 335 6,2 6,3-0,07 Leek 645 7,5 7,0 0,46 Marum 330 7,0 6,5 0,51 Zuidhorn 424 5,2 5,4-0,21 basiscijfers gemeenten In onderstaande tabel worden standcijfers naar opleidingsniveau (januari 2011) afgezet tegen de standcijfers naar opleidingsniveau van een jaar eerder. De categorie lager opleidingsniveau omvat basisonderwijs en Vmbo. Middelbaar opleidingsniveau omvat Havo, Vwo en Mbo. Hoger opleidingsniveau omvat Hbo en Wo. Door 2011 met 2010 te vergelijken is te zien in welke opleidingsniveaus de groei of daling van het aantal werkzoekenden het sterkst is geweest. Landelijk was de daling van het aantal niet-werkende werkzoekenden het afgelopen jaar het sterkst bij de lager opgeleiden. Tabel 20 NWW naar opleidingsniveau Stand jan Opleidingsniveau Verschil met 2010 in % 2011 Laag Middelbaar Hoog Laag Middelbaar Hoog Achtkarspelen Dantumadiel Dongeradeel Kollumerland Leeuwarden Smallingerland Tytsjerksteradiel Groningen Grootegast Leek Marum Zuidhorn basiscijfers gemeenten Arbeidspositie laag opgeleiden Volgens onderzoek van Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP, minder werk voor laagopgeleiden, juni 2010) is de vraag naar arbeid voor laagopgeleiden in de afgelopen twintig jaar praktisch stabiel gebleven. Het SCP merkt wel op dat de aard van het laaggeschoolde werk is gewijzigd. Het aantal typische (mannen)beroepen waarvoor een lage opleiding nodig is, is in de landbouw en industrie gekrompen door een forse toename van de productiviteit (door schaalvergroting, mechanisering en automatisering) en door uitbesteding van werk. Daar stond een forse groei van dienstverlenend werk zoals in de Horeca en Detailhandel tegenover. Het SCP concludeerde dat de positie van laagopgeleiden niet verslechterde. Nuancering is dat banen met een gevraagd laag onderwijsniveau deels bezet worden door arbeidsaanbod met een hoger opleidingsniveau (verdringing). Sociaal Cultureel Planbureau Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 42

43 In onderstaande tabel staan recente standcijfers NWW per januari 2011 naar beroepsgroep. De vier grootste beroepsgroepen worden in beeld gebracht. Onder Overig zijn agrarische, informatica, culturele, pedagogische en medische beroepen geclusterd. De beroepsgroepen worden naar aandeel gepresenteerd; zo is direct te zien in welke beroepsgroep het aantal werkzoekenden het grootst is. Tabel 21 NWW naar beroepsgroep Stand jan 2011 Economisch administratief % Technisch en Industrie* % Verzorgend en Dienstverlenend % Transport % Overig % Achtkarspelen Dantumadiel Dongeradeel Kollumerland Leeuwarden Smallingerland Tytsjerksteradiel Groningen ,1 25,5 25 6,5 21,7 Grootegast ,3 38,2 21, ,3 Leek Marum Zuidhorn ,5 19,1 9 22,2 basiscijfers gemeenten *) De krapte-indicator van het UWV-werkbedrijf (augustus 2011) geeft aan dat in Achtkarspelen sprake is van een zeer ruime arbeidsmarkt met betrekking tot de lagere bouwkundige beroepen. Tabel 22 Aantal NWW jongeren (15 26 jaar) per gemeente Ultimo Mutatie* Aug 08 Aug 09 Aug 10 Aug tov tov tov 10 Achtkarspelen % 52% 0% Dantumadiel % 7% 18% Dongeradeel % 11% 14% Kollumerland % 90% 25% Leeuwarden % 52% 11% Smallingerland % -21% -21% Tytsjerksteradiel % 7% -36% Groningen % -10% -6% Grootegast % -10% 3% Leek % -19% -3% Marum % 23% -19% Zuidhorn % -6% 27% basiscijfers jeugd, oktober 2011 *) De mutatie geeft het procentuele verschil aan tussen de verschillende jaren Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 43

44 Tabel 23 Percentage NWW jongeren (15 26 jaar) per gemeente* Totaal aantal NWW-ers januari 2011 Aantal NWW-jongeren augustus 2011 % NWW jongeren Achtkarspelen ,4% Dantumadiel ,7% Dongeradeel ,6% Kollumerland ,4% Leeuwarden ,9% Smallingerland ,5% Tytsjerksteradiel ,8% Groningen ,1% Grootegast ,7% Leek ,9% Marum ,1% Zuidhorn ,0% basisscijfers gemeenten en basiscijfers jeugd, oktober 2011 *) Het aantal totaal aantal NWW-ers en het aantal NWW-jongeren zijn niet op hetzelfde moment gemeten. De tabel geeft inzicht in verschillen tussen gemeenten. In Nederland is in een jaar tijd (augustus 2010 augustus 2011) het aantal jongeren in het NWW-bestand met personen afgenomen. Dit is een afname van 11%. Het aantal NWW- jongeren bedraagt ultimo augustus personen. Er zijn nog wel aanzienlijke verschillen tussen de arbeidsmarktregio s. De afname in de arbeidsmarktregio Friesland bedraagt 129 jongeren (-4,9%). De regio laat daarmee in vergelijking met de landelijke ontwikkelingen een beperkte afname zien. basiscijfers jeugd, oktober 2011 Conclusie Achtkarspelen behoort tot de groep gemeenten met het hoogste NWW percentage (hoger dan 7,5%). In januari 2011 was 9,7% van de beroepsbevolking NWW-er. Ook veel andere gemeenten in de werkregio van Achtkarspelen behoren tot deze groep (Dongeradeel, Dantumadiel, Smallingerland, Kollumerland en Nieuwkruisland, Leeuwarden en Groningen). Maar Achtkarspelen behoort in de werkregio na Leeuwarden en Dantumadiel bij de top 3 van gemeenten met het hoogste percentage NWW-ers. De gemeente Zuidhorn heeft een relatief laag percentage NWW-ers (5,2%). In de gemeente Achtkarspelen steeg in 2011 het percentage NWW-ers met 2,05% Opvallend is het grote aantal NWW-ers dat laag is opgeleid. Deze groep is groter dan de groep met middelbaar opleidingsniveau en dat zie je in geen van de andere gemeenten. Landelijk is de daling van het aantal niet-werkende werkzoekenden het afgelopen jaar het sterkst bij de lager opgeleiden. Deze tendens zie je ook in de regio van Achtkarspelen terug. Desondanks zijn er in de gemeente Achtkarspelen zelf juist nog laagopgeleide NWW-ers bijgekomen. Dit beeld is ook in de gemeente Kollummerland te zien. Opmerkelijk is dat in 2011 het aantal hoog opgeleide NWW-ers in Achtkarspelen bijna is verdubbeld (naar in totaal 78 NWW-ers). In de beroepsgroep Technisch en industrie is het percentage NWW-ers het grootst. Vooral Achtkarspelen, Dantumadiel en Kollumerland hebben veel NWW-ers in deze beroepsgroep. In augustus 2011 waren er 182 jongeren NWW er. Dit is 14,4% van het totaal aantal NWW-ers. Vergeleken met andere gemeenten in de werkregio is het percentage van 14,4% NWW-jongeren Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 44

45 hoog. Er zijn twee gemeenten met een hoger percentage NWW-ers, dit zijn Leeuwarden (16,9%) en Kollumerland (15,4%). In het afgelopen jaar (augustus 2010 augustus 2011) zijn er binnen de gemeente Achtkarspelen geen NWW-jongeren bijgekomen of afgegaan. Op Fries niveau daalde het percentage NWWjongeren met 4,9% en op landelijk niveau met 11%. Binnen een aantal gemeenten in de werkregio, kwamen er juist meer NWW-jongeren bij (Dantumadiel, Kollumerland, Dongeradeel, Leeuwarden, Zuidhorn, Leeuwarden). In Friesland is het aantal NWW-jongeren in de lagere en middelbare beroepen het afgelopen jaar gedaald (augustus 2010 augustus 2011). In de hogere beroepen is het aantal NWW-ers gestegen. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 45

46 Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 46

47 5 Onderwijs Samenhang onderwijs-arbeidsmarkt Een belangrijke factor voor de arbeidsmarkt is of het onderwijs goed is en aansluit op deze arbeidsmarkt. Sluiten de niveaus, de opleidingsrichtingen en de onderwijsinhoud aan op de arbeidsvraag? Oftewel, worden jongeren opgeleid voor een diploma waar vraag naar is? Hoe groot is de kans op werk na het volgen van de verschillende opleidingen? Switchen en voortijdig schoolverlaten Daarnaast is het van belang dat jongeren een goed beeld hebben van de vervolgopleidingen en de arbeidsmarkt. Een verkeerde studiekeuze leidt tot switchen van studie en daardoor komen leerlingen/studenten later op de arbeidsmarkt terecht. Bovendien kan een verkeerde studiekeuze leiden tot voortijdig schoolverlaten. Volgens het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) is een verkeerde studiekeuze een van de belangrijkste oorzaken van voortijdig schoolverlaten (Uit rapport Voortijdige schoolverlaters: Aanleiding en gevolgen, 2010 ). Vaststaat dat voortijdig schoolverlaters (Vsv ers) uiteindelijk minder kansen hebben op de arbeidsmarkt. Ontwikkelings- en beroepsperspectief De werkgroep onderwijs en arbeidsmarkt van Achtkarspelen heeft als doel het ontwikkelings- en beroepsperspectief van jongeren te verbeteren. Leerlingen moeten weten waar ze goed in zijn en wat ze leuk vinden. Maar ook waar ze met hun talenten op de arbeidsmarkt terechtkunnen. Daarmee wordt de kans groter dat ze de juiste keuzes maken in opleiding en beroep. Om jongeren in de regio te behouden, is het bovendien van belang dat zij weten hoe de arbeidsmarkt er in de regio uitziet. Om acties te kunnen ondernemen, moet allereerst worden achterhaald hoe het er voor staat met het ontwikkelings- en beroepsperspectief van jongeren. Dit is (deels) af te lezen aan het aantal switchersen Vsv ers. Daarnaast is het van belang te achterhalen hoe er in het onderwijs al wordt gewerkt aan het ontwikkelings- en beroepsperspectief van jongeren en wat de ervaringen/effecten daarvan zijn. Leerambitie/prestatiemotivatie Om studieuitval te voorkomen en kansen van leerlingen/studenten op de arbeidsmarkt zo groot mogelijk te maken, is het ook van belang dat zij onderwijs kiezen dat past bij hun niveau en talent. Uit een rapport van de Nationale Denktank (2007) blijkt dat dat nog niet vanzelfsprekend is: Studiekeuzes worden lang niet altijd gemaakt op basis van talenten, maar op basis van imago, adviezen van ouders en kleurrijke wervingsfolders. De werkgroep Achtkarspelen wil de leerambitie/ prestatiemotivatie van leerlingen verhogen. Belangrijk is allereerst te achterhalen in welke mate leerlingen/studenten al kiezen voor het onderwijs dat past bij hun niveau/talent. Braindrain Braindrain wil zeggen dat studenten na hun opleiding aan de universiteit of het Hbo massaal vertrekken naar andere gebieden/steden voor een baan. Daardoor kan er een structureel tekort aan kenniswerkers ontstaan, wat de groei op de arbeidsmarkt in de weg staat. De werkgroep wil graag Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 47

48 weten of hier sprake van is, maar ook wat het toekomstperspectief is van deze groep jongeren. Waar willen ze het liefst wonen en werken en waarom? Indicatoren Allereerst wordt in beeld gebracht naar welke scholen jongeren uit Achtkarspelen gaan, welke niveaus en opleidingsrichtingen er worden gevolgd, wat de kwaliteit is van het (beroeps)onderwijs en hoe groot de kans op werk is met een bepaalde opleiding. Informatie over het Hbo en het Wo is op gemeentelijk niveau niet beschikbaar, omdat in de leerplichtadministratie leerlingen gevolgd worden totdat ze een startkwalificatie hebben. Omdat cijfers over sectoren en opleidingsrichtingen van leerlingen in Achtkarspelen nog lastig uit het leerplichtregistratiesysteem te halen zijn, worden ook deze cijfers niet vermeld. Om te bepalen hoe het er voor staat met het ontwikkelings- en beroepspersepectief van jongeren wordt het aantal VSV ers en switchers in beeld gebracht. Jonge Friezen Foarút heeft in een kwalitatief onderzoek uitgevoerd onder Friese jongeren (uit de gemeenten Bolsward, Wûnseradiel, Harlinge, Franeker, Het Bildt, Ferweradiel, Dongeradeel, Dantumadeel, Kollummerland en Achtkarspelen) waarin hen gevraagd werd wat er moet gebeuren om jonge Friezen in de regio te behouden. Relevante resultaten met betrekking tot het ontwikkelings- en beroepsperspectief en de zogenaamde braindrain zijn eruit gelicht en worden hier weergegeven. Cijfers over prestatiemotivatie (cito-scores in relatie tot schoolkeuzes) zijn niet gevonden. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 48

49 5.1 De scholen van jongeren Tabel 24 Aantal leerlingen op de basisscholen in de gemeente Achtkarspelen (1 oktober 2010) Plaatsnaam BRINcode Naam school Aantal leerlingen 1 oktober 2010 Aantal leerlingen 1 oktober 2011 (voorlopige cijfers) Augustinusga 12RC01 obs Maskelyn XB00 bbs de Saad Boelenslaan 10LV00 obs J.v. Zuilenskoalle PY00 bbs de Stile Buitenpost 11BF00 obs de Mienskip NI00 bbs de Fontein (geref.) MA00 bbs de Lichtbron Drogeham 04JU00 bbs de Tarissing Gerkesklooster/Stroobos 07YK00 bbs de Claercamp Harkema 11ZI00 obs it Holdersnêst BP00 bbs de Wynroas Kootstertille 12IS00 obs de Balkwar QE00 bbs Merlettes HS00 bbs Oranje Nassau (geref.) Surhuisterveen 11MB00 bbs de Hoekstien RC00 obs it Skriuwboerd XH00 bbs de Bernebrêge Surhuizum 07MY00 bbs Joh. Looijengaskoalle Twijzel 13EF00 obs Lytse Wiman JW00 bbs de Oanrin Twijzelerheide 13JP00 obs it Twaspan PH00 bbs De Reinboge BRON (Duo) Totaal Tabel 25 Aantal leerlingen uit Achtkarspelen op de scholen voor voortgezet onderwijs in de gemeente Achtkarspelen BRINCODE NAAM SCHOOL Voortgezet onderwijs/mbo 12VI AOC Friesland, Buitenpost 21BZ AOC Friesland, Buitenpost (Mbo leerjaar 1 en 2) 00ZV Lauwers College, Buitenpost 00ZV Lauwers College, Surhuisterveen 04YE02 Singelland, Surhuisterveen AANTAL LEERLINGEN Totaal uit het systeem 4427 Leerplichtadministratie gemeente Achtkarspelen Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 49

50 Tabel 26 Aantal leerlingen uit Achtkarspelen op scholen buiten de gemeente* BRINCODE 16TF 22LH NAAM SCHOOL BUITEN REGIO* Basisonderwijs CBS De Rank De Meerpaal (Voortgezet) Speciaal onderwijs 23JT 14WQ 19QG 00RS 00LD 00RG 17WH 01CE 02XF Professor Grewelschool Sjalom SO Smelne VSO Talryk School Lyndensteyn De Skelp SVO Opleiding voor de Vleessector De Twine Stichting De Wingerd Voortgezet onderwijs/mbo 04YE 02UV 12VI 25CM 20DL 14NZ 01NJ 20EM 03HS 04NZ 00ZX 02XE 14FW 14WI 02VC 01KL 14RP 20CR Singelland overige locaties Gomarus College AOC Friesland overige locaties CSG Liudger Piter Jelles Menzo Alting College AOC Terra HN Werkman College Gereformeerd Basisschool Oranje Nassau Soma College Dockinga College De Saad OGS Sevenwolden Chr. Gymnasiyum Beijers Naudé CSG Comenius Noordzee College CSG Groningen Zuyderzee College Leerplichtadministratie gemeente Achtkarspelen *) Scholen waar 1 leerling naar toe gaat zijn achterwege gelaten Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 50

51 Tabel 26 (Vervolg) aantal leerlingen uit Achtkarspelen op scholen buiten de gemeente* BRINCODE 08PG 25LG 25LU 25LW 25PJ 25PW 25LZ 25PX 26CC NAAM SCHOOL BUITEN REGIO* Mbo Friese Poort Friesland College Alfa College Noorderpoort College Deltion College Drenthe College ROC Midden Brabant ROC Nova College NHB Deurne (Helicon opleidingen) Leerplichtadministratie gemeente Achtkarspelen *) Scholen waar 1 leerling naar toe gaat zijn achterwege gelaten Universiteit in Leeuwarden Uit het onderzoek van Jonge Friezen foarút, waarin werd onderzocht wat er moet gebeuren om jonge Friezen in de regio te behouden, komt naar voren dat Friese jongeren tevreden zijn met de hoeveelheid Mbo en Hbo s. Wat ze graag willen is een universiteit in Leeuwarden én meer masteropleidingen op Hbo-scholen. Deze vervolgopleidingen moet dichterbij zijn, zeggen ze. "Voor universitaire opleidingen moet je reizen of verhuizen. Bovendien: een universiteit is een impuls voor de omgeving; het trekt mensen van buiten aan en misschien ook wel nieuwe grotere bedrijven. Daarnaast krijgt het kennisniveau van de regio een boost! Van bushalte tot buurthuis: kansen voor krimp Conclusie Van de leerlingen uit Achtkarspelen die naar het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en het Mbo gaan, gaan in totaal 1559 leerlingen naar scholen buiten de gemeente. Ze gaan naar 68 verschillende scholen. In bovenstaande overzicht zijn daarvan 30 scholen achterwege gelaten omdat er maar 1 leerling naartoe gaat. Opvallend is het grote aantal leerlingen dat naar het Friese Poort gaat. Friese jongeren zijn tevreden over de hoeveelheid Mbo s en Hbo s, maar missen bepaalde masteropleidingen op Hbo-niveau en een universiteit. Daar moet je ver voor reizen of verhuizen. Het is de vraag of dit ook voor jongeren uit Achtkarspelen speelt omdat zij, in vergelijking met de andere Friese jongeren, redelijk dichtbij Groningen wonen. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 51

52 5.2 Onderwijssoorten, sectoren, opleidingsrichtingen en geslaagden Tabel 27 Onderwijssoorten van leerlingen/studenten die wonen in de gemeente Achtkarspelen Onderwijssoorten 2008/ / /2011 Totaal voortgezet onderwijs (100%) (100%) (100%) Vo algemene leerjaren (42%) 644 (42%) 654 (42%) Vwo (11%) 166 (11%) 181 (12%) Havo (14%) 234 (15%) 249 (16%) Vmbo theoretische-gemengde leerweg (13%) 201 (13%) 198 (13%) Vmbo basis-kaderberoeps (15%) 227 (15%) 210 (13%) Praktijkonderwijs 73 (5%) 77 (5%) 73 (5%) Vavo Totaal middelbaar beroepsonderwijs (100%) (100%) (100%) Mbo bol 767 (71%) 762 (73%) 804 (74%) Mbo bbl 304 (28%) 282 (27%) 287 (26%) Assistentopleiding (niveau 1) 42 (4%) 32 (3%) 52 (5%) Basisberoepsopleiding (niveau 2) 267 (25%) 268 (26%) 309 (28%) Vakopleiding (niveau 3) 289 (27%) 307 (29%) 300 (28%) Middenkaderopleiding (niveau 4a) 460 (43%) 430 (41%) 425 (39%) Specialistenopleiding (niveau 4b) 13 (1%) 7 (1%) 5 (1%) Hoger beroepsonderwijs Wetenschappelijk onderwijs Tabel 28 Onderwijssoorten van leerlingen/studenten die wonen in Friesland Onderwijssoorten 2008/ / /2011 Totaal voortgezet onderwijs (100%) (100%) (100%) Vo algemene leerjaren (41%) (41%) (42%) Vwo (15%) (15%) (15%) Havo (16%) (16%) (16%) Vmbo theoretische-gemengde leerweg (13%) (12%) (12%) Vmbo basis-kaderberoeps (13%) (13%) (12%) Praktijkonderwijs (3%) (3%) (3%) Vavo Totaal middelbaar beroepsonderwijs (100%) (100%) (100%) Mbo bol (74%) (76%) (76%) Mbo bbl (26%) (24%) (24%) Assistentopleiding (niveau 1) 791 (3%) 743 (3%) 910 (4%) Basisberoepsopleiding (niveau 2) (24%) (23%) (24%) Vakopleiding (niveau 3) (27%) (29%) (27%) Middenkaderopleiding (niveau 4a) (44%) (44%) (45%) Specialistenopleiding (niveau 4b) 190 (1%) 146 (1%) 86 (0,4%) Hoger beroepsonderwijs Wetenschappelijk onderwijs Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 52

53 Figuur 10 Onderwijssoorten (Vo) van leerlingen die wonen in de gemeente Achtkarspelen (in %) Praktijkonderwijs Vmbo basis-kaderberoeps 3-4 Vmbo theoretische-gemengd 3-4 Havo 3-5 Vwo 3-6 Vo algemene leerjaren schooljaar 2010/2011 schooljaar 2008/ Figuur 11 Onderwijssoorten (Mbo) van leerlingen die wonen in de gemeente Achtkarspelen (in %) Specialistenopleiding (niveau 4b) Middenkaderopleiding (niveau 4a) Vakopleiding (niveau 3) Basisberoepsopleiding (niveau 2) Assistentopleiding (niveau 1) schooljaar 2010/2011 schooljaar 2008/ Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 53

54 Tabel 29 Geslaagden naar onderwijstype in Achtkarspelen Onderwijssoorten 2007/ / /2010 Totaal voortgezet onderwijs Vwo 33 (10%) 42 (14%) 33 (11%) Havo 70 (22%) 65 (21%) 55 (19%) Vmbo theoretische-gemengde leerweg 96 (30%) 100 (32%) 92 (32%) Vmbo basis-kaderberoeps 121 (38%) 105 (34%) 111 (38%) Vavo Totaal middelbaar beroepsonderwijs Mbo bol 237 (60%) 204 (59%) 181 (40%) Mbo bbl 111 (28%) 105 (30%) 108 (24%) Mbo extraneï* 50 (13%) 40 (11%) 167 (37%) Assistentopleiding (niveau 1) 32 (8%) 22 (6%) 23 (5%) Basisberoepsopleiding (niveau 2) 125 (31%) 119 (34%) 226 (50%) Vakopleiding (niveau 3) 102 (26%) 87 (25%) 92 (20%) Middenkaderopleiding (niveau 4a) 135 (34%) 114 (33%) 111 (24%) Specialistenopleiding (niveau 4b) 4 (1%) 7 (2%) 4 (1%) Hbo associate degree Hbo bachelor Hbo master vervolgopleiding Wo bachelor Wo doctoraal Wo vervolgopleiding Tabel 30 Geslaagden naar onderwijstype in Friesland Onderwijssoorten 2007/ / /2010 Totaal voortgezet onderwijs Vwo 1025 (14%) 1161 (17%) 1039 (14%) Havo 1603 (22%) 1524 (22%) 1727 (24%) Vmbo theoretische-gemengde leerweg 2233 (31%) 2196 (31%) 2191 (31%) Vmbo basis-kaderberoeps 2386 (33%) 2126 (30%) 2213 (31%) Vavo Totaal middelbaar beroepsonderwijs Mbo bol 4222 (59%) 4316 (59%) 4398 (47%) Mbo bbl 1883 (26%) 1999 (27%) 2089 (22%) Mbo extraneï* 1085 (15%) 1037 (14%) 2909 (31%) Assistentopleiding (niveau 1) 512 (7%) 496 (7%) 482 (5%) Basisberoepsopleiding (niveau 2) 2172 (30%) 2356 (32%) 4162 (44%) Vakopleiding (niveau 3) 1748 (24%) 1810 (25%) 2000 (21%) Middenkaderopleiding (niveau 4a) 2678 (37%) 2631 (36%) 2697 (29%) Specialistenopleiding (niveau 4b) 80 (1%) 59 (1%) 55 (1%) Hbo associate degree Hbo bachelor Hbo master vervolgopleiding Wo bachelor Wo doctoraal Wo vervolgopleiding *Mbo extraneï: Personen die geen onderwijs volgen, maar slechts ingeschreven staan voor het doen van een examen. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 54

55 Kaart 4 Aantal LWOO-ers per gemeente in 2009 (In %) De kaart toont de ontwikkeling van het percentage lwoo-leerlingen in het 3e leerjaar van het Vo. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 55

56 Tabel 31 Verdeling van leerlingen naar sectoren MBO in Friesland en Groningen 2010/2011 Friesland Groningen sector landbouw (7%) (6%) sector techniek (32%) (30%) sector economie (27%) (30%) sector zorg en welzijn (33%) (33%) combinatie van sectoren 213 (1%) 140 (1%) Totaal Tabel 32 Verdeling van leerlingen naar opleidingsrichtingen MBO in Friesland en Groningen 2010/2011 Friesland Groningen onderwijs 774 (3%) 302 (2%) vormgeving en audiovisuele productie (6%) 957 (5%) handel, administratie en juridische (15%) (18%) ondersteuning ICT 932 (4%) 771 (4%) techniek, industrie en bouw (21%) (20%) landbouw en dieren (5%) (5%) gezondheidszorg en welzijn (24%) (26%) persoonlijke dienstverlening, vervoer (19%) (18%) algemeen 517 (2%) 553 (3%) Totaal Tabel 33 Verdeling van leerlingen naar opleidingsrichtingen HBO in Nederland 2010/ /2011 Onderwijs (19%) Taalwetenschappen, geschiedenis, kunst (6%) Sociale wetenschappen, bedrijfskunde (32%) Natuurwetenschappen, informatica (6%) Techniek, industrie, bouwkunde (8%) Landbouw, diergeneeskunde (1%) Gezondheidszorg, welzijn (19%) Persoonlijke dienstverlening, vervoer (10%) Studierichting onbekend - Totaal Tabel 34 Verdeling van leerlingen naar opleidingsrichtingen WO in Nederland 2010/ /2011 Onderwijs (4%) Taalwetenschappen, geschiedenis, kunst (14%) Sociale wetenschappen, bedrijfskunde (49%) Natuurwetenschappen, informatica (8%) Techniek, industrie, bouwkunde (9%) Landbouw, diergeneeskunde (1%) Gezondheidszorg, welzijn (14%) Persoonlijke dienstverlening, vervoer (1%) Studierichting onbekend 523 (0,2%) Totaal Conclusie In de gemeente Achtkarspelen is het aantal leerlingen in het voortgezet onderwijs tussen schooljaar 2008/2009 en 2010/2011 met 21 leerlingen toegenomen. Opvallend is dat er, vergeleken met 2008/2009, in 2010/2011 meer leerlingen in Havo 3-5 zitten (+2% = 16%) en ook in Vwo 3-6 (+1% = 12%). Het aantal leerlingen in de basis-en kaderberoepsgerichte leerweg is afgenomen (-2% = 13%). Daarmee lijkt het erop dat het (ambitie)niveau Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 56

57 van leerlingen in het voortgezet onderwijs hoger wordt. Op Fries en Nederlands niveau is het (ambitie)niveau het afgelopen schooljaar niet hoger geworden. Wel ligt het niveau in het voortgezet onderwijs zowel in Friesland (16% Havo, 15% Vwo) als in Nederland (16% Havo,18% Vwo) nog steeds hoger. In de tabel geslaagden naar onderwijstype zie je nog geen verhoging van het niveau van leerlingen in het voortgezet onderwijs. Maar dat zou ook pas te zien kunnen zijn aan de cijfers van 2010/2011 en deze zijn nog niet voorhanden. Het aantal leerlingen dat in de gemeente Achtkarspelen naar het het Mbo gaat, is tussen schooljaar 2008/2009 en 2010/2011 met 20 leerlingen toegenomen. Bijzonder is dat het niveau in het Mbo lijkt te dalen. Vergeleken met schooljaar 2008/2009 gaan er in schooljaar 2010/2011 verhoudingsgewijs minder leerlingen uit Achtkarspelen naar de middenkaderopleiding niveau 4a (-4%) en meer leerlingen naar niveau 1 (+1%), 2 (+3%) en 3 (+1%). In Friesland gaan er, vergeleken met de gemeente Achtkarspelen, meer leerlingen naar niveau 4 van het Mbo (in 2010/2011 5,4% meer). Daling van het niveau is hier niet te zien. Aan de cijfers over geslaagden in het Mbo zie je ook dat het aandeel leerlingen dat een Mbodiploma op niveau 4 haalt kleiner wordt. Dit is ook op provinciaal (Fries) niveau te zien. Misschien is dit het gevolg van de groep extraneï die hier meegenomen is. In 2009/2010 waren dat er veel meer dan in voorgaande jaren. Het aantal leerlingen in het Hbo (+ 20) en Wo (+5) is toegenomen. Onduidelijk is hoe groot deze groepen in werkelijkheid zijn. Het is namelijk niet bekend hoeveel jongeren er vanuit Achtkarspelen verhuizen om te gaan studeren. Er zijn veel leerlingen in de gemeente Achtkarspelen die Leerweg Ondersteunend Onderwijs krijgen (LWOO). 16 tot 18% van de leerlingen in het 3e leerjaar van het voortgezet onderwijs maakt daar gebruik van. Een derde van de Mbo-leerlingen in de provincies Groningen en Friesland volgt een opleiding binnen zorg en welzijn. Bijna een derde van de leerlingen volgt een opleiding in de techniek (Friesland 32%, Groningen 30%). Nog iets minder leerlingen volgen een opleiding binnen de sector economie (Friesland 27%, Groningen 30%). Zo n 7% van de leerlingen volgt een opleiding binnen de sector landbouw. Ongeveer een kwart van de Mbo-leerlingen in de provincies Groningen en Friesland volgt de opleiding gezondheidszorg en welzijn. Zo n 21% van de Mbo-leerlingen in de provincies Groningen en Friesland volgt de opleidingsrichting techniek, industrie en bouw. 5.3 Kansen op werk Een belangrijke factor voor de arbeidsmarkt is of het onderwijs goed is en aansluit op deze arbeidsmarkt. In onderstaande tabel wordt per Mbo-opleiding de kans op werk weergegeven. Een rapportcijfer geeft aan of de opleiding een goede start op de arbeidsmarkt geeft. Daarnaast worden rapportcijfers gegeven voor de kwaliteit van het onderwijs op de Mbo-scholen waar veel jongeren uit Achtkarspelen naartoe gaan. Dit zijn het Friese Poort, het Friesland College, het Alfa-college en het Noorderpoort. Dit rapportcijfer is een gemiddelde score van de volgende items: docent en lessen, leer je genoeg, begeleiding, eerlijke toetsing, praktijkstage en schoolorganisatie. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 57

58 Tabel 35 Oordeel studenten over Mbo opleidingen (niveau 3 en 4) Hieronder worden cijfers afkomstig uit een enquête onder schoolverlaters (Mbo niveau 3 + 4) ruim een jaar nadat ze hun diploma haalden. Kans op werk = wie heeft een baan. Nut van diploma = gaf de opleiding een goede start op de arbeidsmarkt - = matig 0 = voldoende + = goed ++ = prima? = niet bekend Kans Kans Nut Friese Poort Friesland Alfa College Noorderpoort werk vaste dipl. College baan Cultuur, communicatie Kunst, media, informatie 79% 39% 6,1 6,8 + 6,5 0 6,6 0 6,6 0 Mode en interieur 82% 38% 5,7 6,7 0 6,4 0?? Samenleving, onderwijs Sociale dienstverlening 81% 44% 6,6 6,8 + 6,8 + 6,7 0 6,6 0 Onderwijsassistenten 88% 40% 6,4 7,2 ++ 6,9 + 7,4 ++ 6,8 + Veiligheid en bewaking??? 7,2 ++???? Kantoor, ondersteuning Juridisch en beleid 85% 47% 6,4 6,7 0 6,9 + 6,4 0 6,4 0 Administratie en 82% 47% 6,4 6,9 + 6,3-6,5 0 6,5 0 secretariaat Informatica 85% 44% 6,1 6,9 + 6,2-6,5 0 6,4 0 Economie en bedrijf Commercie en marketing 86% 27% 5,9 6,6 0 6,2-6, Handel 80% 52% 6,2 6,4 0 6,4 0 6,7 0 6,5 0 Transport en Logistiek 79% 30% 6,4 7,0 +?? 6,6 0 Horeca en toerisme Horeca 81% 32% 6,9 7,0 + 6,5 0?? 6,5 0 Toerisme en recreatie 84% 31% 6,5 6,3-6,2 -?? 6,9 + Gezondheid en sport Gezondheid, verzorging 89% 57% 7,3 6,8/7,1 +/++?/6,8?/+ 6,8/7,1 +/++ 7,0/7,2 +/++ Farmacie, optiek, tand 95% 56% 7,5 7,2 ++?? 6,5 0 Sport en beweging 88% 43% 6,2 6,7 0 6,9 + 6,6 0 Uiterlijke verzorging 78% 50% 6,7 6,7 0 6,7 0?? Landbouw en voeding Dieren 82% 38% 6,1 Groen en milieu 87% 42% 6,8?????? Voeding??????? Bouwtechniek Bouw 91% 38% 6,5 7,1 ++ 6,5 0 6,6 0 6,6 0 Werktuigbouw 86% 53% 6,7 6,7 0 6,4 0 6,0-6,8 + Voertuigbouwkunde 93% 45% 6,7?? 6,3-6,7 0?? Electrotechniek 92% 55% 6,8 6,9 +?????? Metaalbewerking 43% 27% 5,8 6,6 0?????? Laboratorium 88% 42% 6,9 6,8 + 6,8 + Landbouw en voeding AOC Friesland Dieren 82% 38% 6,1 6,5 0 Groen en milieu 87% 42% 6,8 6,9 + Voeding Nb nb nb 6,6 0 Keuzegids Mbo-studies 2011 Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 58

59 Tabel 36 Kans op werk en en oordeel studenten Hbo opleidingen Werk op niveau = Aandeel afgestudeerden met baan op wo-niveau Kansen 2014 = Voorspelde kans op werk in de komende 4 jaar Oordeel = van studenten, geeft aan hoe de opleiding scoort vergeleken met het gemiddelde Werk op niveau Kansen 2014 Oordeel Onderwijs en opvoeding Pabo 92% hoog goed 6,86 zeer hoog Leraar talen vakken 88% hoog goed 6,68 gemiddeld Leraar maatschappij 98% zeer hoog goed 6,8 hoog Leraar exacte vakken en techniek 94% zeer hoog goed 6,87 zeer hoog Sport 73% laag slecht 6,88 zeer hoog Pedagogiek 58% zeer laag goed 6,63 gemiddeld Taal en communicatie Taal en economie 74% laag matig 6,51 laag Journalistiek 77% gemiddeld slecht 6,44 laag Communicatie 76% laag slecht 6,41 laag Informatie en media 77% gemiddeld goed 6,39 zeer laag Cultuur en kunst Kunstacademie 69% laag goed 6,67 gemiddeld Muziek 91% hoog goed 6,62 gemiddeld Dans en toneel 81 gemiddeld goed 7,07 zeer hoog Recht en bestuur Rechten 79% gemiddeld goed 6,56 gemiddeld Management, economie, recht 77% gemiddeld goed 6,46 laag Sociaal juridische dienstverlening 80% gemiddeld redelijk 6,5 laag Veiligheidskunde 73% laag redelijk 6,36 zeer laag Vastgoed en makelaardij 81% gemiddeld matig 6,39 zeer laag Economie en bedrijf Bedrijseconomie 82% gemiddeld goed 6,55 laag Accountancy en fiscale economie 87% hoog goed 6,63 gemiddeld Commerciele economie 76% laag redelijk 6,49 laag Small business 74% laag redelijk 6,57 gemiddeld International business and management 82% gemiddeld redelijk 6,6 gemiddeld Bedrijskunde en management 82% gemiddeld goed 6,56 gemiddeld Facility management 75% laag redelijk 6,63 laag Hoger hotelonderwijs 79% gemiddeld matig 6,55 gemiddeld Toerisme en vrijetijdskunde 57% zeer laag matig 6,53 laag Gedrag en maaatschappij Maatschap. werk en dienstverlening 81% gemiddeld redelijk 6,56 gemiddeld Godsdienst en pastoraal werk 85% gemiddeld redelijk? Culturele en maatschapp. vorming 55% zeer laag redelijk 6,54 laag Personeel en arbeid 71% laag redelijk 6,61 gemiddeld Toegepaste psychologie? redelijk 6,66 gemiddeld Sociaal ped. Hulpverlening 53% zeer laag redelijk 6,66 gemiddeld Creatieve therapie 63% zeer laag redelijk 6,85 zeer hoog Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 59

60 Tabel 36 (Vervolg) kans op werk en en oordeel studenten Hbo opleidingen Werk op niveau Kansen 2014 Oordeel Gezondheid Verpleegkunde 61% zeer laag zeer goed 6,72 hoog Fysio en ergotherapie 95% zeer hoog goed 6,81 gemiddeld Logopedie 95% zeer hoog goed 6,67 gemiddeld Mondzorgkunde 96% zeer hoog goed 6,41 zeer laag Medisch technisch 95% zeer hoog zeer goed 6,83 zeer hoog Aarde en milieu Biologie en medisch lab. onderzoek 74% laag goed 6,88 zeer hoog Voeding 76% laag redelijk 6,56 gemiddeld Milieu en ruimtelijke ordening 84% gemiddeld redelijk 6,58 gemiddeld Landbouw 72% laag matig 6,63 gemiddeld Exact en informatica Informatica 92% hoog matig 6,62 gemiddeld Technische informatica 91% hoog redelijk 6,67 gemiddeld Chemie en chemische technologie 87% hoog goed 6,71 hoog Techniek Electrotechniek 87% hoog goed 6,72 hoog Werktuigbouwkunde 85% hoog goed 6,44 laag Constructiestudies 89% zeer hoog redelijk 6,54 laag Bouwkunde 85% hoog matig 6,35 zeer laag Civiele techniek 95% zeer hoog redelijk 6,52 laag Vervoer, logistiek, zee- en luchtvaart 80% gemiddeld goed 6,74 hoog Industrieel product ontwerpen 86% hoog matig 6,74 hoog Keuzegids Hbo-studies 2011 In Noord-Nederland zijn de volgende Hogescholen: Leeuwarden: Stenden en de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Groningen: Stenden en de Hanzehogeschool Van de 12 grote hogescholen in Nederland staat de Hanzehogeschool op de vierde plaats van sterk naar zwakste school. De school doet het goed. De volgende opleidingen scoren goed tot zeer goed: recht en bestuur, economie, aarde en milieu en exact en ict. Op onderwijs scoort de school matig. Van de 10 middelgrote hogescholen staat de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden (NHL) op de vijfde plaats van sterk naar zwakke scholen. Stenden staat op de achtste plaats. De NHL scoort goed tot zeer goed op communicate, kunst en cultuur en recht en bestuur. Stenden Leeuwarden scoort matig. De opleidingen onderwijs, exact en ict en techniek krijgen geen goede beoordelingen van studenten, ze scoren matig tot zwak. Keuzegids Hbo-studies 2011 Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 60

61 Tabel 37 Kans op werk en en oordeel studenten Wo-opleidingen Werk op niveau = Aandeel afgestudeerden met baan op Wo-niveau Kansen 2014 = Voorspelde kans op werk in de komende 4 jaar Oordeel = oordeel van studenten, geeft aan hoe de opleiding scoort vergeleken met het gemiddelde Werk op niveau Kansen 2014 Oordeel Onderwijs en opvoeding Onderwijskunde 60% gemiddeld redelijk 7,00 vrij laag Pedagogische wetenschappen 53% gemiddeld redelijk 6,84 vrij laag Taal en communicatie Nederlandse taal en cultuur 33% zeer laag matig 6,79 vrij laag Engelse taal en cultuur 21% zeer laag matig 6,89 vrij laag Romaanse talen 18% zeer laag matig 6,61 laag Overige westerse talen en culturen 45% laag matig 6,83 vrij laag Niet-westerse talen en culturen 45% laag matig 6,76 vrij laag Taal, literatuur en cultuur 41% laag matig 6,71 laag Communicatie 28% zeer laag redelijk 6,83 vrij laag Cultuur en kunst Wijsbegeerte 52% gemiddeld matig 7,15 vrij hoog Theologie en levensbeschouwing 40% laag goed 7,12 vrij hoog Geschiedenis 39% laag matig 6,87 vrij laag Archeologie 69% hoog matig 7,23 hoog Kunstgeschiedenis 33% zeer laag matig 6,68 laag Kunst en cultuurstudies 23% zeer laag matig 6,72 vrij laag Recht en bestuur Recht 69% hoog matig 6,79 vrij laag Fiscaal recht 82% zeer hoog redelijk 6,85 vrij laag Internationaal recht 61% gemiddeld matig 6,88 vrij laag Politicologie 50% laag matig 6,65 laag Bestuurskunde 51% gemiddeld matig 6,83 vrij laag Criminologie 51% gemiddeld redelijk 6,74 vrij laag Economie en bedrijf Economie 59% gemiddeld matig 6,88 vrij laag Accountancy 66% hoog goed 6,81 vrij laag Econometrie 82% zeer hoog matig 7,09 vrij hoog Bedrijfskunde 53% gemiddeld slecht 6,93 gemiddeld Gedrag en maatschappij Sociologie en sociale studies 47% laag redelijk 6,81 vrij laag Culturele antropologie 45% laag redelijk 6,98 gemiddeld Psychologie 64% gemiddeld redelijk 6,97 gemiddeld Gezondheid Geneeskunde 86% zeer hoog goed 7,22 hoog Diergeneeskunde en dierwetenschappen 73% hoog goed 7,21 hoog Tandheelkunde 94% zeer hoog zeer goed 6,93 gemiddeld Farmaceutische wetenschappen 91% zeer hoog zeer goed 6,84 vrij laag Gezondheidswetenschappen 62% gemiddeld goed 7,00 vrij hoog Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 61

62 Tabel 37 (Vervolg) kans op werk en en oordeel studenten WO opleidingen Aarde en milieu Werk op niveau Kansen 2014 Oordeel Sociale geografie en planologie 51% gemiddeld redelijk 6,93 gemiddeld Aardwetenschappen en milieukunde 61% gemiddeld matig 7,29 hoog Biologie 57% gemiddeld matig 7,16 vrij hoog Exact en informatica Wiskunde 77% hoog matig 7,31 hoog Natuur- en sterrenkunde 79% hoog matig 7,17 hoog Informatica 46% laag matig 7,14 vrij hoog Informatiekunde 46% laag matig 7,07 vrij hoog Kunstmatige intelligentie 51% gemiddeld matig 7,20 hoog Scheikunde en scheikundige technologie 72% hoog matig 7,22 hoog Bèta en beleid 65% gemiddeld matig 6,99 gemiddeld Techniek Elektrotechniek 74% hoog redelijk 7,08 vrij hoog Constructiestudies 72% hoog goed 7,02 vrij hoog Bouwkunde en civiele techniek 60% gemiddeld matig 6,61 laag Toegepaste biowetenschappen 77% hoog goed 7,17 hoog Industrieel ontwerpen 36% laag goed 6,71 laag Keuzegids 2011 universiteiten Van de 6 brede klassieke universiteiten in Nederland staat de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) op een gedeelde tweede plaats van sterk naar zwakke universiteit. De RUG scoort met name hoog op sociale studies en aarde en milieu. De studies onderwijs en opvoeding (matig) en techniek (zwak) worden minder goed beoordeeld. Keuzegids 2011 universiteiten Conclusie De kans op een vaste baan met een Mbo-diploma, binnen een jaar na afstuderen is erg klein binnen de volgende opleidingen: kunst, media en communicatie, mode en interieur, horeca, toerisme en recreatie, commercie en marketing, transport en logistiek, dieren en bouw en metaalbewerking. De volgende Mbo-opleidingen bieden meer kans op een vaste baan: handel, gezondheid en verzorging, farmacie, optiek en tandtechniek, uiterlijke verzorging, electrotechniek en werktuigbouw. De volgende Mbo-opleidingen geven een goede start op de arbeidsmarkt: horeca, gezondheid en verzorging, farmacie, optiek en tandtechniek, uiterlijke verzorging, groen en milieu, werktuigbouw, voertuigbouwkunde, electrotechniek, laboratorium. Het Friese Poort scoort over het algemeen goed op de kwaliteit van het onderwijs. De school scoort vaker een prima dan de andere Mbo-scholen. Opvallend is de matig voor toerisme en recreatie. Het Friesland College komt er veel minder goed uit, de school scoort 5 keer matig. Het Alfa-college, het Noorderpoort en AOC Friesland scoren voldoende tot goed. De Hbo-opleidingen binnen de richtingen onderwijs, gezondheid, exact en informatica en techniek geven over het algemeen een goede kans op een baan op niveau. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 62

63 Bijna alle Hbo-opleidingen binnen de richtingen onderwijs, gezondheid en cultuur bieden de komende 4 jaar goede kans op werk. Binnen de andere richtingen is de kans op werk per opleiding zeer verschillend. Binnen het Wo bieden de opleidingen binnen de richting gezondheid een goede tot zeer goede kans op werk. Binnen de richting techniek zien de kansen op werk er tot 2014 ook redelijk goed uit (behalve voor de opleidingen bouwkunde en civiele techniek). 5.4 Switchen en voortijdig schoolverlaten Switchers en uitvallers Vmbo, Mbo, Hbo en Wo 2009 De Adviesgroep Vmbo meldde in 2009 dat 10% van de Vmbo-ers niet verder gaat met een vervolgopleiding en ruim 30% de startkwalificatie in het Mbo niet haalt. In het hoger onderwijs komen de switchers en uitvallers tezamen op 30% in het Hbo, en 25% in het Wo. Switchers Mbo Hbo en Wo 2011 Het studiesucces bij de BOL-opleidingen niveau 3 en 4 is hoog. Van alle leerlingen onder de 23 jaar die aan zo n opleiding beginnen, is vier jaar later 87% geslaagd. Dat cijfer is veel gunstiger dan de slagingspercentages van 65% in het Hbo en op de universiteiten. Bij de opleidingen op niveau 1 en 2 zie je veel meer voortijdige schoolverlaters. Ook bij de praktijkopleidingen van de BBL-route op niveau 3 en 4 is er al veel meer sprake van afhakers. Al direct na het eerste jaar is een derde van alle deelnemers vertrokken! Keuzegids Mbo-studies 2011 Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 63

64 Kaart 5 Aantal Vsv ers per gemeente in 2009 (%) De kaart toont het percentage jongeren dat in een schooljaar het Vo en het Mbo zonder diploma verlaat. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 64

65 Conclusie 10% van de Vmbo-ers gaat niet verder met een vervolgopleiding Het studiesucces bij de BOL-opleidingen niveau 3 en 4 is hoog. Van alle leerlingen onder de 23 jaar die aan zo n opleiding beginnen, is vier jaar later 87% geslaagd. Bij de opleidingen op niveau 1 en 2 zie je veel meer voortijdige schoolverlaters. Ook bij de praktijkopleidingen van de BBL-route op niveau 3 en 4 is er al veel meer sprake van afhakers. Al direct na het eerste jaar is eenderde van alle deelnemers vertrokken. Achtkarspelen heeft, vergeleken met leerlingen in Friesland, procentueel meer leerlingen die een BBL-opleiding volgen (26% tegenover 24%) en ook meer leerlingen die een opleiding op niveau 1 en 2 doen (33% tegenover 28%). De gemeente Achtkarspelen heeft in 2009 een percentage van 3,2% Vsv ers in het Vo en Mbo. Voorgaande jaren was dit ongeveer hetzelfde. Dit komt neer op zo n 83 leerlingen. Opvallend is dat omringende gemeenten als Dantumadiel, Kollumerland, Dongeradeel, Marum, Grootegast en Zuidhorn minder Vsv ers hebben. 5.5 Ontwikkelings- en beroepsperspectief LOB-scan De VO-raad ziet Loopbaanoriëntatie en Begeleiding (LOB) als een belangrijk instrument om leerlingen een gefundeerde, succesvolle studiekeuze te laten maken. Tegelijk vermindert LOB uitval van leerlingen. Daarom is de website ontwikkeld (30 september 2010). Dit is een website voor scholen om loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) van leerlingen te verbeteren. Lob-vo.nl biedt ondersteuning aan alle LOB-betrokkenen in het voortgezet onderwijs: decanen, mentoren én leidinggevenden. De LOB-scan vormt het hart van de website. Door de scan te doen, krijgt de school in één oogopslag een beeld van de kwaliteit van de loopbaanoriëntatie en begeleiding. De scan leunt op vier pijlers: visie & beleid, oriëntatie & begeleiding, organisatie, en samenwerking. De match tussen jongere, onderwijs en ondernemers Uit het onderzoek van Jonge Friezen foarút, komt het volgende over het beroepsperspectief van naar voren: Je oriënteren op de toekomst dat is best lastig, zeggen Friese jongeren. Waarom? Ze zijn niet voldoende op de hoogte van de mogelijkheden. Welke bedrijven en organisaties zijn er? Hoe ziet het aanbod eruit? Geen flauw idee. Toch willen ze graag weten wat er te koop is. Ze hebben behoefte aan een duidelijk netwerk en veel informatie over banen en stagemogelijkheden in de eigen regio. Ook belangrijk: betere connecties en aansluiting van het onderwijs op het bedrijfsleven. Tip: onderwijsinstellingen kunnen meer poortwachter zijn om studenten gelijkmatiger over sectoren te verdelen en ze goed te informeren. Van bushalte tot buurthuis: kansen voor krimp Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 65

66 Goed voorbeeld doet goed volgen Daarnaast komt uit hetzelfde onderzoek het volgende naar voren: Jongeren zijn op zoek naar voorbeelden. Iemand die ze mee op sleeptouw neemt, ze de fijne kneepjes van het vak leert. Ze willen leren volgens het onder de vleugel principe, net als vroeger in de gildes gebeurde met meester en gezel. Een buddysysteem zou een goed idee zijn, gericht op specifieke beroepen. Zorggildes. Biologisch boerengilde, noem maar op Braindrain Tabel 38 Vertrek uit de gemeente naar andere gemeente, vestiging in de gemeente uit andere gemeente Vestiging vanuit andere Vertrek naar andere gemeente gemeente Tabel 39 Jongeren over werken en wonen in Friesland Van bushalte tot buurthuis: kansen voor krimp Huizenmarkt op maat voor jongeren Naast het kunnen vinden van een baan in Friesland is volgens Jonge Friezen Foarút ook nog het volgende van belang om jongeren in de regio te behouden: Jongeren willen graag zelfstandig wonen in hun eigen dorp. Maar de huizen (ook huur) zijn veel te duur voor ze. De wens van de jongeren: goedkope starterswoningen in hun eigen dorp, het liefst aan de rand, zodat ze ruim uitzicht hebben en later eventueel kunnen uitbreiden. Tip: bedenk nieuwe woonconcepten. Een voorbeeld? euro woningen die met een vergunning zelf uit zijn te bouwen. Van bushalte tot buurthuis: kansen voor krimp Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 66

67 Mobiliteitsprobleem Uit het onderzoek van Jonge Friezen foarút komt het volgende over reizen naar het werk naar voren: Een grote wens: het openbaar vervoer moet afgestemd worden op jongeren en hun activiteiten. Nu doet het ov wat het ov wil, wordt vaak gezegd. Het zou geweldig zijn als er rekening wordt gehouden met jongeren, hun wensen en behoeften op dit moment in hun leven. Neem de zogenoemde borrelbussen. Die mogen best vaker en van en naar meer plekken rijden. Niet te vergeten de Mbo ers willen ook graag gratis reizen. Nog een wens: werkbussen met Wi-Fi. Tip: zorg ervoor dat busmaatschappijen en andere vervoerders met jongeren om tafel gaan. Jongeren willen namelijk best reizen naar hun werk als het openbaar vervoer maar goed is. Van bushalte tot buurthuis: kansen voor krimp Conclusie In 2010 vertrokken er 852 mensen naar een andere gemeente. Er kwamen 724 mensen voor terug. Mogelijk bestond de groep vertrekkers deels uit jongeren die zijn gaan studeren in een stad als Groningen of Leeuwarden. Mogelijk bestond de groep vestigers uit afgestudeerde jongeren. Uit het onderzoek van Jonge Friezen foarút komt naar voren dat jongeren graag in Friesland willen blijven wonen als er maar werk voor hen te vinden is. Daarnaast is het belangrijk dat ze een betaalbare woning kunnen vinden en het openbaar vervoer goed is. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 67

68 Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 68

69 6 Ondernemen in Achtkarspelen Ondernemen Ondernemers zijn belangrijke aanjagers van dynamiek en economische groei in de regio. Zonder ondernemers wordt er geen productie gerealiseerd en geen werk gecreëerd voor anderen. (Nieuwe) ondernemers zorgen voor innovatie en daarmee prikkelen ze weer andere bedrijven om ook te vernieuwen en efficienter te werken. Innovatieve bedrijven trekken weer hoger opgeleiden aan, een groep die men in de gemeente Achtkarspelen graag wil behouden. Kortom: de regio heeft ondernemers/personen nodig die risico en verantwoordelijkheid durven nemen. En dat wil men in de gemeente Achtkarspelen graag stimuleren. Zelfstandigen Zonder Personeel (ZZP-ers) ZZP-ers zijn belangrijk voor grote bedrijven, zij worden ingehuurd om hun kennis, ervaring en flexibiliteit. Ze zijn vooral gewild in de Bouw (80%). Een ZZP-er is meestal hoger opgeleid dan de werknemer (volgens MKB-servicedesk). Deze groep wil men graag in de gemeente behouden, daarom wordt deze groep apart gemonitord. Indicatoren Om een beeld te krijgen van wie de grotere werkgevers zijn in Achtkarspelen wordt hier allereerst inzicht in gegeven. De Kamer van Koophandel registreert niet het aantal werknemers van een vereniging of stichting. Deze organisaties zijn daarom niet in beeld gebracht. Daarna wordt het aantal bedrijven per sector in Achtkarspelen getoond en hoeveel starters en opheffingen er jaarlijks zijn (onder andere door failissementen). ZZP-ers schrijven zich meestal in onder de rechtsvorm eenmanszaak, daarom wordt het aantal eenmanszaken in beeld gebracht. Het aandeel van innoverende bedrijven is niet direct te achterhalen. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 69

70 6.1 Grote bedrijven in Achtkarspelen Tabel 40 Bedrijven* in de gemeente Achtkarspelen met meer dan 100 medewerkers - Enitor B.V. Buitenpost, 200 werknemers Enitor is pionier op het gebied van kunststofextrusie - Europrovyl B.V. Augustinusga, 180 medewerkers Europrovyl is een van de grootste fabrikanten van kunststof kozijnen in ons land. - Haitsma Beton Kootstertille, 120 medewerkers Wij ontwerpen, maken en monteren voorgespannen prefab betonnen elementen voor bruggen, viaducten, stadions, parkeergarages en andere utiliteitswerken. Daarnaast maken we betonnen heipalen en betonnen barriers. We produceren dit alles in Kootstertille in zes productiehallen. De nieuwste productiehal beschikt over een insteekhaven, zodat de betonnen producten direct op het schip geladen kunnen worden. - VDM Wonen B.V., Drogeham 170 medewerkers VDM bouwt huizen voor particulieren, woningbouwcorporaties, de eigen projectontwikkelingstak en voor andere ontwikkelaars. VDM werkt zowel zelfstandig als in samenwerking met ontwikkelende partijen. - Stertil B.V., Kootstertille De Stertil Group ontwikkelt en produceert kwaliteitsproducten op het gebied van Garage Equipment en Dockproducts. De Stertil Group is onderdeel van Citadel Enterprises/Industries BV, een gerenommeerde Nederlandse technologie groep. De producten van de Stertil Group worden wereldwijd verkocht via eigen locale verkooporganisaties in de USA, de UK, Nederland, Duitsland, Frankrijk, Polen en Brazilië alsmede via zorgvuldig geselecteerde exclusieve distributeurs. De productie vindt plaats in Nederland en in de USA. - Taxicentrale Waaksma B.V., Kootstertille, 200 werknemers Taxicentrale Waaksma B.V. is een modern personenvervoerbedrijf dat vele vormen van vervoer verzorgt. Met zeven vestigingen wordt een vervoersgebied gevormd dat zich uitstrekt over belangrijke delen van Friesland en Groningen. adressenbestand Tabel 41 Bedrijven* in de gemeente Achtkarspelen met medewerkers - Dalstra-(FSZ) B.V., Surhuisterveen Reisbureau - Biddle B.V., Kootstertille Producent en leverancier luchtgordijnen, luchtverwarmers, cassette units en ventilatorconvectoren (klimaatapparatuur op het gebied van klimaatbeheersing en klimaatscheiding). - Barkmeijer Stroobos B.V., Stroobos Scheepsbouw - Metselbedrijf Mulder Drogeham B.V., Drogeham - C1000 Peter de Rijke, Surhuisterveen - IJzervlechtersbedrijf Taekema B.V., Twijzelerheide - SHMC Interim B.V., Buitenpost SHMC detacheert professionals op het terrein van Werk, Inkomen & Zorg - Poiesz Supermarkten, Buitenpost, Harkema, Kootstertille - Pluimveevangbedrijf Van der Veen B.V., Harkema adressenbestand * De kvk heeft geen informatie over aantal medewerkers van organisaties die een vereniging of een stichting zijn. Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 70

71 6.2 Aantal bedrijven/vestigingen in Achtkarspelen Tabel 42 Bedrijven; vestigingen naar bedrijfstak per 1 januari Landbouw/visserij Industrie/delfstoffenwinning Nutsbedrijven Bouwnijverheid Handel en reparatie Vervoer, opslag en communicatie Horeca Financiële instellingen Zakelijke dienstverlening Openbaar bestuur en overheid Onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg Overige dienstverlening Totaal Groei Groei % 5,2 8,4 4,6 0,4 Werkgelegenheid Fryslân , Utkomst wurkgelegenheidsûndersiik 2010, provinsje Fryslân Figuur 12 Groei aantal bedrijfsvestigingen in de gemeente Achtkarspelen groei aantal bedrijfsvestigingen Achtkarspelen Werkgelegenheid Fryslân , Utkomst wurkgelegenheidsûndersiik 2010, provinsje Fryslân Aantal eenmanszaken in Achtkarspelen op 14 oktober 2011 (waar 1 persoon werkzaam is): Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 71

72 Conclusie Het aantal bedrijven/vestigingen in Achtkarspelen is in 2010 met 8 gegroeid, dit is veel minder dan in voorgaande jaren. Opvallend is de daling van het aantal vestigingen in de bouwnijverheid (-13) en de stijging in de gezondheids- en welzijnszorg (+11). 6.3 Starters, oprichtingen, opheffingen, faillisementen Tabel 43 Aantal starters in Achtkarspelen per dorp (in absolute aantallen) Dorpsgebied Augustinusga Boelenslaan Buitenpost Drogeham Gerkesklooster Harkema Kootstertille Stroobos Surhuisterveen Surhuizum Twijzel Twijzelerheide Totaal gemeente Tabel 44 Starters in Achtkarspelen economisch actief van de van de van de 84 Tabel 45 Oprichtingen en opheffingen per gemeente, 2e kwartaal 2010 Startende ondernemingen Overige oprichtingen Totaal Opheffingen Achtkarspelen Dantumadeel Dongeradiel Kollumerland Leeuwarden Smallingerland Tytsjerksteradiel Groningen Grootegast Leek Marum Zuidhorn Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 72

73 Tabel 46 Oprichtingen en opheffingen per gemeente, 2e kwartaal 2011 Startende ondernemingen Overige oprichtingen Totaal Opheffingen Achtkarspelen Dantumadiel Dongeradeel Kollumerland Leeuwarden Smallingerland Tytsjerksteradiel Groningen Grootegast Leek Marum Zuidhorn Tabel 47 Plannen van jongeren om een eigen bedrijf te starten in Friesland Van bushalte tot buurthuis: kansen voor krimp Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 73

74 Tabel 48 Faillisementen Noord Nederland* *) De kamer van koophandel geeft aan dat er In Achtkarspelen de afgelopen 2 jaar geen faillissementen zijn geweest. Conclusie Het aantal starters in Achtkarspelen neemt de laatste jaren af. Tegenover de starters en oprichtingen staan de opheffingen. De verhouding is bijna 2 : 1. Dit zijn veel opheffingen vergeleken met andere gemeenten. Friese jongeren hebben geen plannen om een eigen bedrijf te starten in Friesland. De KvK maakt geen melding van faillisementen in Achtkarspelen. In Friesland waren in 2011 veel faillisementen in de Bouw (18). Onderzoek onderwijs & arbeidsmarkt gemeente Achtkarspelen BOP onderzoek en communicatie 74