EHealth binnen Thuiszorg Zuidwest Friesland. De ontwikkeling van de gereedschapskoffer.

Transcriptie

1 1

2 EHealth binnen Thuiszorg Zuidwest Friesland De ontwikkeling van de ehealth-gereedschapskoffer Auteur: Jearnella Alejo-Burema Student MWD aan de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Studentnummer: Cohort 2009 Januari

3 Voorwoord Voor u ligt het rapport van het onderzoek naar ehealth binnen thuiszorginstelling Thuiszorg Zuidwest Friesland. Dit onderzoek is tegelijkertijd ook binnen de thuiszorgorganisaties Het Friese Land, Friese Woude, Noorderbreedte, Gemeente Smallingerland en Gemeente Leeuwarden uitgevoerd door medestudenten. Dit rapport is geschreven in het kader van mijn vrije studiepunten aan de opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening aan de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden. Ik ben vanaf september 2014 tot en met januari 2015 bezig geweest met het verrichten van dit onderzoek en de verslaglegging ervan. Dit onderzoek is verricht in opdracht van Gezondheid Expertise en Educatie Friesland (Platform GEEF). Van mijn begeleider Laura Vuijk kreeg ik, samen met nog een aantal studenten, de onderzoeksvraag die wij vervolgens bij onze eigen thuiszorginstelling mochten gaan uitvoeren. Het onderzoek is uitgevoerd onder (wijk)verpleegkundigen, wijkziekenverzorgenden, verzorgenden en verzorgenden IG. Door het uitvoeren van dit onderzoek heb ik geleerd hoe ik op de juiste manier een onderzoek kan uitvoeren. Zo kon ik oefenen met mijn schrijfvaardigheid, het maken van juiste enquêtevragen en het houden van interviews. Gelukkig kon ik dit allemaal doen met de begeleiding van Laura Vuijk. Bij haar kon ik met al mijn vragen terecht en heeft ze me daar waar nodig was hulp en advies geboden. Haar wil ik hiervoor in het bijzonder bedanken. De andere collegae bij GEEF tevens ook bedankt voor de begeleiding en fijne samenwerking. Ook wil ik de medewerkers van Thuiszorg Zuidwest Friesland bedanken voor hun medewerking aan dit onderzoek. Dank aan de tien medewerkers die bereid waren geïnterviewd te worden en degenen die de enquêtes hebben ingevuld. Zonder jullie was dit niet mogelijk geweest. Mijn speciale dank gaat uit naar Erik de Vries die hierin als contactpersoon fungeerde en waar ik voor al mijn benodigde informatie terecht kon. Met dit onderzoek wordt de volgende stap gezet naar het verder ontwikkelen van ehealth en het implementeren van de gereedschapskoffer binnen Thuiszorg Zuidwest Friesland. De conclusie en aanbevelingen van dit onderzoek biedt Thuiszorg Zuidwest Friesland inzicht op de mogelijkheden en obstakels voor het invoeren van ehealth op een bredere schaal. Jearnella Alejo-Burema 3

4 Inhoudsopgave Voorwoord... 3 Inhoudsopgave Inleiding Doelstelling Doelgroep Literatuurstudie Conclusie Discussie Aanbevelingen

5 1. Inleiding Dit onderzoek is het vervolg op één van de aanbevelingen in het onderzoek van Laura Vuijk uit 2013, namelijk het implementeren van gereedschapskoffers. 1 Dit onderzoek is een middel om de ehealth-gereedschapskoffer te ontwikkelen voor zorginstellingen. Het begrip ehealth betekent het gebruiken van informatie- en communicatietechnologie ten behoeve van de gezondheidszorg. De gereedschapskoffer bestaat uit een aantal ehealth oplossingen waar medewerkers mee kunnen werken en/of informatie kunnen vinden. Welke ehealth oplossingen worden vanuit de organisatie aanbevolen omdat hier goede ervaringen mee zijn opgedaan in het verleden? Verder kan er informatie gegeven worden over welke middelen in te zetten. Een van de organisatie waarin dit zal gaan gebeuren is Thuiszorg Zuidwest Friesland. Om de ehealth-gereedschapskoffer hier te implementeren is dit onderzoek nodig om de inhoud hiervan samen te stellen die als handvat kan dienen voor de medewerkers van Thuiszorg Zuidwest Friesland. Het is de bedoeling dat als de medewerkers een ehealthgereedschapskoffer aangeboden krijgen zij effectiever en efficiëntere zorg kunnen aanbieden. Hiermee zal de zelfredzaamheid en eigen regie van de cliënt vergroot kunnen worden, omdat er dan minder doorverwezen wordt van professional naar professional. 2. Doelstelling De doestelling van dit onderzoek luidt als volgt: Onderzoeken welke behoefte medewerkers hebben op het gebied van ehealth en op welke manier zij ehealth (kunnen) inzetten, op basis waarvan een ehealth gereedschapskoffer ontwikkeld wordt die medewerkers Thuiszorg Zuidwest Friesland kunnen inzetten tijdens hun werkzaamheden. Welk ehealth toepassingen worden er nu door de medewerkers gebruikt? En welke programma s hebben zich in het verleden bewezen goed te werken? Welke programma s kun je als thuiszorgmedewerker het best aanbevelen? Met de antwoorden op deze vragen werken we naar ons einddoel: het ontwikkelen van een gereedschapskoffer die voor de medewerkers van Thuiszorg Zuidwest Friesland kan dienen als handvat om in de praktijk meer gebruik te maken van ehealth. In de gereedschapskoffer zullen ehealth toepassingen en websites zitten die op basis van interviews en enquêtes die onder de werknemers van Thuiszorg Zuidwest Friesland afgenomen worden, dit in combinatie met de uitkomsten van de literatuurstudie. Dat zal resulteren in het effectiever en efficiënter werken. Centrale onderzoeksvraag: Welke ehealth oplossingen worden er nu binnen Thuiszorg Zuidwest Friesland gebruikt? En welke oplossingen kunnen gebruikt worden onder de werknemers van Thuiszorg Zuidwest Friesland om effectiever en efficiënter te werken? De deelvragen om deze vraag te kunnen beantwoorden zijn; - Wat is ehealth? - Wat is het doel van ehealth? - Wat is de doelgroep van Thuiszorg Zuidwest Friesland? - Welke diensten biedt Thuiszorg Zuidwest Friesland? - Zijn de medewerkers van Thuiszorg Zuidwest Friesland bekend met ehealth? - Welk ehealth toepassingen worden er nu gebruikt door medewerkers? - Welk ehealth toepassingen sluiten aan bij het werk van de medewerkers? 1 Vuijk. L, ehealth binnen Thuiszorg het Friese Land, De ontwikkeling van de ehealthgereedschapskoffer. juli Leeuwarden 5

6 3. Doelgroep Thuiszorg Zuidwest Friesland heeft in totaal zo n 750 a 800 medewerkers. De functie van de medewerkers variëren van verpleegkundigen, (wijk)ziekenverzorgenden, verzorgenden IG en verzorgenden tot planners, administratieve medewerkers en andere medewerkers. Voor dit onderzoek is de keuze gemaakt om de interviews en enquêtes onder de (wijk)verpleegkundigen, (wijk)ziekenverzorgenden, verzorgenden en verzorgenden IG uit te voeren. Er is voor deze groep gekozen, omdat deze het best past bij de doelgroepen die gehanteerd zijn in het voorgaande onderzoek ehealth binnen Thuiszorg Het Friese Land van Laura Vuijk. Dit is tevens ook de groep binnen Thuiszorg Zuidwest Friesland die te maken gaat krijgen met de nieuwe WMO regeling. Deze groep bestaat uit 556 medewerkers. 4. Literatuurstudie In het voorgaande onderzoek is de definitie van ehealth al vastgesteld. De definitie luidt als volg: ehealth is het gebruik van nieuwe informatie- en communicatietechnologieën, en met namen internet-technologie, om gezondheid en gezondheidszorg te ondersteunen of te verbeteren. Het doel van ehealth is ook volgens het artikel 8 Tips voor starten met ehealth diensten in ziekenhuizen geschreven door mevrouw M. De Jong op 12 december 2012 het ondersteunen of verbeteren van de gezondheidszorg. 2 Deze definitie en doel van het woord ehealth wordt dan ook aangehouden in dit onderzoek. Een van de aanbevelingen in het voorgaande onderzoek is het implementeren van gereedschapskoffers. Het implementeren van de gereedschapskoffer is de beste manier om te ontdekken of deze koffers in de huidige vorm en samenstelling goed toepasbaar zijn in de praktijk en of het een goede vertegenwoordiger is van wat de medewerkers, net als de organisatie, voor ogen hebben. Daarnaast kan dit bijdragen aan het ontwikkelen van een basisniveau op het gebied van kennis en het gebruik van ehealth onder de medewerkers, die essentieel is om het gebruik van ehealth in de toekomst naar een hoger plan te tillen. 3 Thuiszorg Zuidwest Friesland richt zich op de doelgroep mensen met psychiatrische problemen, geriatrische problemen, opvoedingsproblemen, verstandelijke beperking, verslavingsproblematiek, psychosociale problemen en fysieke beperkingen (al dan niet tijdelijk). Thuiszorg Zuidwest Friesland biedt onder anderen thuiszorg, vakantiezorg, nachtzorg, verpleging, hulp in de huishouding, hulpmiddelen uitleen, personenalarmering en maaltijd-, kapper-, pedicure en opticien aan huis aan. Thuiszorg Zuidwest Friesland staat voor respect voor de thuissituatie van onze huidige en toekomstige cliënten en een professionele zorgverlening in hun vertrouwde, huiselijke omgeving. Thuiszorg Zuidwest Friesland onderscheidt zich door specialistische zorg thuis, Hulp op vele terreinen, gegarandeerde kwaliteit, goede service, geen wachttijden, goede bereikbaarheid en gericht op samenwerking. 4 Om uiteindelijk de gereedschapskoffer te implementeren moet er eerst onderzoek gedaan worden naar de stand van zaken aangaande ehealth binnen de organisaties. Welk ehealth toepassingen worden er nu gebruikt door medewerkers? En welk ehealth toepassingen sluit aan bij het werk van de medewerkers? Dit zijn enkele vragen die door dit onderzoek beantwoord worden. Bestaande ehealth oplossingen Vuijk. L, ehealth binnen Thuiszorg het Friese Land, De ontwikkeling van de ehealthgereedschapskoffer. juli Leeuwarden 4 z.d. geraadpleegd op 25 september

7 De site DigitaleZorgGids.nl is een initiatief van patiënten federatie NPCF. Zij richten zich op het vergroten van bewustwording, inzicht en helderheid op het terrein van ehealth. DigitaleZorgGids is gids in het landschap van digitale zorgtoepassingen voor patiënten, zorgprofessionals en zorginstellingen. DigitaleZorgGids informeert, categoriseert, duidt, waardeert en rapporteert over alle relevante digitale applicaties rondom gezondheid en zorg. Zij streven naar een slimmere zorgverlener, een slimmere patiënt en een slimmere zorginstelling. Zij overzicht in alle applicaties, sites, tools en services die er zijn op het gebied van digitale zorg. Zij hebben een slimme zoekfunctie waar je de toepassingen goed kunnen doorzoeken. DigitaleZorgGids heeft een prominente plaats gekregen in de Nationale Implementatie Agenda (NIA) ehealth die op 7 juni 2012 is aangeboden aan minister Schippers. Enkele bestaande ehealth oplossingen die te vinden zijn op zijn: - Apotheekapp - MijnAstma - EHBO - Longpas - VGZ Mindfullness coach - Cyberpoli - Thuisarts.nl - Tapewijzer - Hartveilig wonen - Pijndagboek - Eigenzorg - Zorgzoeker - Wondwijzer - Med reminder - Helpdiabetes - Moet ik naar de dokter? - Mijn medicijnen - Rheumatrack - Help bij Nood - Mijn Zorgcoach 7

8 5. Conclusie Om tot het antwoord op de centrale onderzoeksvraag te komen, moeten de deelvragen eerst beantwoord worden. Als eerste moest de term ehealth vastgesteld onder kopje 4, literatuurstudie. Dit luidt als volgt: ehealth is het gebruik van nieuwe informatie- en communicatietechnologieën, en met namen internet-technologie, om gezondheid en gezondheidszorg te ondersteunen of te verbeteren. Het doel van ehealth is het ondersteunen en/of verbeteren van de zorg. Zodat werknemers in de zorg effectiever en efficiënter kunnen werken. - Wat is de doelgroep van Thuiszorg Zuidwest Friesland en welke diensten biedt het aan? De doelgroepen van Thuiszorg Zuidwest Friesland zijn de geriater, kort- of langdurige zieken, terminale zieken en chronisch zieken. De meest geleverde diensten van de respondenten is ADL-wassen, douchen, toilet, etc. medicatiecontrole en verpleegtechnische taken. - Zijn de medewerkers van Thuiszorg Zuidwest Friesland bekend met ehealth? Ruim de helft van de respondenten weten bij aanvang van dit onderzoek niet wat de term ehealth inhoud. Na uitleg van de term ehealth geeft ruim de meerderheid aan tijdens het werk meer gebruik te willen maken van ehealth. Wel vindt een meerderheid dat het werken met ehealth onpersoonlijk is. Ook vindt de helft van de respondenten dat zij zelf of de cliënt niet genoeg vaardigheden heeft om hiermee te werken. Dit kan wellicht komen doordat het werken met ehealth voor de meesten nog vreemd is. Vervolgens splitsen we de centrale onderzoeksvraag op in twee onderdelen. Het eerste deel, welke ook een deelvraag is, welke ehealth oplossingen worden er nu binnen Thuiszorg Zuidwest Friesland gebruikt? De meest gebruikte en bekende websites/toepassingen sluiten bij deze werkzaamheden aan. De bekendste websites onder de respondenten zijn E-Nursing, Hulpmiddelenwijzer en Thuisarts. Dit zijn dan ook de meest gebruikte websites. De bekendste en meest gebruikte toepassing onder de respondenten is Wondwijzer, Farmacotherapeutisch Kompas en Gifwijzer. Het tweede deel, welke ook de laatste deelvraag is, welke oplossingen kunnen gebruikt worden onder de werknemers van Thuiszorg Zuidwest Friesland om effectiever en efficiënter te werken? De websites/toepassingen die aansluiten bij het werk, en de cliënten, van de respondenten zijn: E-Nursing Helpdiabetes Wondwijzer Med reminder Farmacotherapeutisch Kompas Symptomenchecker Hulpmiddelenwijzer Help Thuisarts Moet ik naar de dokter Gifwijzer Zelfhulpwijzer Ik werk veilig in de zorg.nl Blokje om Onder de respondenten is er een grote behoefte aan apps over: Ziektebeelden 85% Protocollen 75% Dezen zal ontwikkeld kunnen/moeten worden. Wat te doen bij 71% Wie te bellen bij 70% Bij dezen zouden de apps moet ik naar de dokter of Help gebruik kunnen worden. Precies de helft van de respondenten zegt behoefte te hebben aan scholing op het gebied van computergebruik. Iets meer dan de helft van hen zegt dat er geen scholing geboden wordt of zegt dit niet te weten. Een ruime meerderheid geeft aan behoefte te hebben aan scholing op het gebied van ehealth. Of er vanuit de organisatie scholing wordt geboden op het gebied van ehealth zegt bijna iedereen nee of zegt dit niet te weten. 8

9 Binnen de organisatie is het niet duidelijk of de respondenten ergens terecht kunnen met vragen over ehealth, terwijl de meerderheid hier wel de behoefte aan heeft. Ook weten ze niet of er vanuit de organisatie de mogelijkheid wordt geboden om gebruik te maken van ehealth. Ook hier vindt ruim de meerderheid dat er meer mogelijkheid geboden moet worden. Ongeveer een derde van de respondenten vindt dat de organisatie hen onvoldoende tijd beschikbaar stelt om toepassingen/websites zoals bedoeld te integreren in het dagelijkse werk. De helft van alle respondenten staan hier neutraal in. Vanuit de organisatie wordt er ook onvoldoende materialen en voorzieningen beschikbaar gesteld om toepassingen/websites te gebruiken vindt de meerderheid. Als de zakelijke PDA geschikt zou zijn voor ehealth dan zouden ze meer gebruik van maken zegt verre weg de meerderheid van de respondenten (86%). Dit is dus voor de meeste respondenten een grote obstakel voor het gebruiken van ehealth oplossingen. Onder de respondenten is het voor verreweg de meesten niet bekend of er binnen de organisatie een of meerdere personen aanwezig zijn voor het coördineren van de invoering van het gebruik van toepassingen/websites. Ook verreweg de meeste respondenten weten niet of er binnen de organisatie formeel afspraken zijn vastgelegd door het management over het gebruik van toepassingen/websites. Terugkoppeling over het gebruik van dit soort toepassingen vanuit de organisatie ontbreekt volgens de respondenten. Slechts 6% van de respondenten zegt te weten dat er in de organisatie formeel afspraken zijn vastgelegd door het management over het gebruik van toepassingen/websites (in beleidsplannen werkplannen en dergelijke). Respondenten zijn ook niet op de hoogte of er binnen de organisatie maatregelen getroffen zijn. Bijvoorbeeld als de medewerkers die toepassingen/websites gebruiken en de organisatie verlaten tijdig worden vervangen door (nieuwe) medewerkers die voldoende zijn/worden ingewerkt in het gebruik van de toepassingen/websites. Wel vinden de respondenten over het algemeen dat er voldoende personeel in de organisatie is om de toepassingen/websites goed te kunnen gebruiken. En voor verreweg de meeste respondenten is het niet duidelijk of er voldoende financiële middelen beschikbaar zijn binnen de organisatie om toepassingen/websites zoals bedoeld te gebruiken. Bij vragen over ehealth binnen de organisatie antwoordt de meerderheid van de respondenten neutraal of zeggen het gewoonweg niet weten terwijl zij de voordelen van werken met ehealth zien en behoefte aan scholing over ehealth. Als we de bevindingen die beschreven zijn in de laatste twee alinea s bij elkaar optellen kunnen we concluderen dat de respondenten/medewerkers open staan voor het werken met ehealth. Zij zien zelf hier de voordelen van in. Echter, doordat het werken met ehealth nog onbekend is onder der meesten is er veel behoefte naar meer handvaten die aangereikt dienen te worden vanuit de organisatie. Dit in de vorm van onder andere scholing, duidelijke regelgeving en aanspreekpunt over ehealth en het beschikbaar stellen van de juiste materiaal. Als er vanuit de organisatie duidelijk over ehealth en het werken ermee wordt gecommuniceerd met de werknemers zullen de werknemers het werken met ehealth omarmen. 6. Discussie Om de betrouwbaarheid van dit onderzoek te waarborgen is er een doel gesteld om een responspercentage te behalen van minimaal 40%. Er is echter een respons behaald van 46%. Dit betekent dat er 257 respondenten zijn van de 556 werknemers waar de enquête onder is verspreid. Dit doel is dus behaald. Ook zijn de resultaten die voortvloeien uit de gevoerde interviews te gebruikt om de enquête op te stellen en eventueel aan te passen. De resultaten voortkomend uit de ingevulde enquêtes komen dan ook overeen met de verwachte resultaten naar aanleiding van de gevoerde interviews. Aan de hand van de deelvragen is de centrale vraag beantwoord, zoals te zien is in het voorgaande hoofdstuk. Hier is dus gemeten wat er gemeten moest worden. Door dit alles is er aan te tonen dat er gewerkt is aan de betrouwbaarheid en validiteit van dit onderzoek. 9

10 7. Aanbevelingen Als Thuiszorg Zuidwest Friesland ervoor wil zorgen dat zijn medewerkers met ehealth toepassingen gaan werken, zijn er een viertal belangrijke punten waar Thuiszorg Zuidwest Friesland aandacht aan moet geven. Deze vier punten luiden als volgt: - Informatie over ehealth vanuit de organisatie Als eerste zal er vanuit de organisatie duidelijk gecommuniceerd moeten worden over het werken met ehealth en hun wensen hierin. Het bekend maken van richtlijnen voor het werken met ehealth zal voor veel werknemers de drempel verlagen voor het werken met ehealth. Als medewerkers vanuit de organisatie mee krijgen dat het werken met ehealth de zorg ondersteund en/of verbeterd, zullen de enkele medewerkers die nu negatief tegen het werken met ehealth aankijken dit positief gaan bekijken. Het beeld dat de werknemers hebben dat werken met ehealth onpersoonlijk is, kan dan weggenomen worden. Het is immers ook in het belang van de cliënt. - Scholing over ehealth en het gebruik hiervan De organisatie kan scholing in de breedste zin van het woord worden opgevat. Het kan door een informatie avond of door een aanspreekpunt te creëren waar de medewerkers terecht kunnen met hun vragen over het gebruik en werken met ehealth. Hoe de organisatie dit vorm wil geven, is geheel aan zelf te bepalen. Scholing over het gebruik van ehealth zal voor de werknemers de onzekerheid wegnemen. Als men zelfverzekerd te werk kan gaan met ehealth zal dit de kwaliteit van de zorg die men aanbiedt verhoogd worden. - EHealth op de zakelijke PDA introduceren Op dit moment is het niet toegestaan/mogelijk om ehealth toepassingen te gebruiken op de zakelijke PDA. De PDA kan enkel de agenda beheer verwerken en zelfs dit wordt regelmatig verstoord door storingen. Nu is het natuurlijk zeer begrijpelijk dat er wellicht niet de financiële middelen zijn binnen de organisatie om voor iedere werknemer nieuwe PDA s aan te schaffen. Het is daarom belangrijk te werken met de middelen die er al reeds beschikbaar zijn. Is het mogelijk om met aanpassingen, in bijvoorbeeld het bestuurssysteem van de PDA, om de PDA toch geschikt te maken voor het gebruik van ehealth? Een deel van de werknemers maken al op hun eigen privé telefoon gebruik van ehealth oplossingen. Maar juist, omdat het gebruiken van je privé telefoon tijdens het werk taboe is bij de meeste werknemers, zullen de werknemers meer met ehealth gaan werken als de zakelijke PDA hiervoor geschikt is. - EHealth gereedschapskoffer De toepassingen/websites in de ehealth gereedschapskist zijn geselecteerd op basis van gebruiksvriendelijkheid en aansluiting bij het werk van de werknemers. Het is immers ter ondersteuning en/of verbeteren van de zorg. Ook de thuiszorg medewerker die geen verpleegkundige taken verrichten, huishoudelijke hulp, kunnen werken met ehealth oplossingen. Zij kunnen ehealth oplossingen adviseren aan de cliënt. Zo kan de cliënt door middel van ehealth aangemoedigd worden in de eigen regie. Op de volgende pagina ziet u de ehealth gereedschapskoffer die voor Thuiszorg Zuidwest Friesland is samen gesteld. 10