Nummer 37 november 2012

Transcriptie

1 Informatieblad over het Trésor Natuurreservaat in Frans-Guyana Nummer 37 november 2012 Nieuwe conservator pag. 4 Herkartering biotopen pag. 6 De slakken van Trésor pag. 10

2 Informatieblad over het Trésor Natuurreservaat in Frans-Guyana Nieuwe conservator pag. 4 Herkartering biotopen pag. 6 De slakken van Trésor pag. 10 Vijko Lukkien en Eric Augusteijn Van de redactie Als redactie willen wij op deze plaats onze voormalige conservator Hélène Guillen hartelijk danken voor de bijzonder prettige samenwerking. Hélène Guillen is voor de afgelopen zomer haar man gevolgd naar Frankrijk die daar een nieuwe baan heeft aanvaard. Ook namens het bestuur van de Stichting Trésor wensen wij Hélène en haar echtgenoot heel veel succes bij deze nieuwe stap in hun beider leven. Wij wensen alle lezers van Trésor Nieuws alvast fijne feestdagen en een goed En u begrijpt dat we graag de suggestie meegeven om als kerstgeschenk aan uw dierbaren één of meer vierkante meters Trésor Natuurreservaat te schenken! Hélène, bedankt! Foto: Olivier Tostain 2 Colofon Inhoudsopgave Trésor Nieuws verschijnt 3 x per jaar en wordt gratis toegezonden aan de donateurs van de Stichting Trésor. Redactie Vijko Lukkien en Eric Augusteijn Redactie-adres Universiteit Utrecht, dep. biologie Postbus 80084, 3508 TB Utrecht Tel. (030) Fax (030) bio.tresor@uu.nl Op dit adres kunt u ook adoptie-vierkante meters en cadeaucertificaten aanvragen. Gaat u verhuizen? Geef uw adreswijziging door aan ditzelfde adres. Bank Bankrekening t.n.v. Stichting Trésor, Utrecht. IBAN NL44 TRIO BIC: TRIO NL 2U - Triodos Bank Zeist Website Webmaster: Eric Augusteijn eric@augusteijn.net Vormgeving Frouke Kuijer Communicatie & Vormgeving Universiteit Utrecht Omslag Nevels over het tropisch regenwoud. Foto: Fanny Boeraeve Druk Zuidam Uithof Oplage 1900 exemplaren Dit blad is gedrukt op Evolve. K.v.K. Utrecht De Stichting Trésor breidt haar activiteiten uit 3 Olivier Fortune, de nieuwe conservator van Trésor 4 De biotopen van Trésor gedetailleerder 6 in kaart gebracht Peperpot blijft harten veroveren! 9 De slakken van Trésor 10 Twee studenten sluiten hun stage af in Trésor 12 Een kort financieel overzicht van 15 de Stichting Trésor over 2011 Mijn stage in het natuurreservaat Trésor 16 Dank u wel 18 Wat is Trésor? 19 Hoe kunt u Trésor steunen? 20 Nummer 37 november 2012

3 Vijko Lukkien De Stichting Trésor breidt haar activiteiten uit Foto: Fanny Boeraeve Samen met u als donateur kunnen wij van de Stichting Trésor met voldoening terugkijken op wat wij samen hebben bereikt in Frans-Guyana. Het Trésor reservaat neemt inmiddels een zeer gewaardeerde plaats in de Frans-Guyanese samenleving in. Het heeft een prachtige en solide beschermde status gekregen als Réserve Naturelle Regionale Trésor en de salarissen van onze medewerkers ter plaatse worden door de overheid betaald. 3 De activiteiten van onze Association Trésor, zoals de vele educatieve programma s en ons wetenschappelijk onderzoek, worden als een voorbeeld gezien. Het bestuur van de Stichting Trésor heeft dan ook samen met de Universiteit Utrecht, het Copernicus Instituut voor Duurzaamheid, de Prins Bernhard Leerstoel en het Wereld Natuur Fonds besloten hun activiteiten in samenwerking voort te zetten. Het is onze grote wens om samen met u als donateur, naast de blijvende steun aan het huidige Trésor initiatief in Frans-Guyana, onze werkzaamheden uit te breiden over de drie Guyana s: Guyane (Frans-Guyana), Suriname en (voormalig Brits-) Guiana. Naast onze eerder geformuleerde doelstellingen als Behoud en Beheer, Educatie en Wetenschappelijk Onderzoek wil onze Stichting ook bijdragen aan programma s voor duurzame ontwikkeling in samenwerking met de samenleving ter plaatse. Met betrekking tot het Trésor reservaat zullen wij natuurlijk alle bestaande activiteiten blijven ondersteunen. Hierbij zullen gebiedsuitbreidingen (bijvoorbeeld het zekerstellen van noodzakelijke corridors met omliggende gebieden) zeker in onze doelstellingen blijven staan. Maar daarnaast richt de Stichting Trésor zich ook op het ondersteunen van kansrijke initiatieven binnen de drie Guyana s. Het Peperpot initiatief is hiervan een mooi eerste voorbeeld in Suriname. Op basis van het succes van de afgelopen 15 jaar met de steun van u als donateur, gaan wij met al onze vrijwilligers met veel enthousiasme deze nieuwe uitdaging aan!

4 Olivier Fortune Olivier Fortune, de nieuwe conservator van Trésor 4 Hélène Guillen, onze vorige conservator van Trésor, heeft voor de afgelopen zomer afscheid van de Association genomen. Op het moment dat haar echtgenoot een nieuwe carrièrestap kon maken in Frankrijk heeft ze opnieuw gekozen voor een toekomst aan deze zijde van de oceaan. Het bestuur van de Stichting Trésor is bijzonder verheugd dat na de sollicitatieprocedure, waarbij zich in korte tijd meer dan 50 kandidaten uit Europa en Frans-Guyana hadden aangemeld, Olivier Fortune als de meest geschikte kandidaat de baan als conservator heeft geaccepteerd. Hieronder treft u een persoonlijke kennismaking aan met onze nieuwe conservator! Mijn naam is Olivier Fortune en ik ben de nieuwe conservator van het Regionale Natuurreservaat Trésor. Ik ben geboren in 1965 in de buurt van Parijs, maar ben opgegroeid in Normandië en vooral in Bretagne. Daar heb ik in de loop der jaren het belang en de uitdagingen van het milieu ontdekt, die ons allen aangaan, waar we ons ook bevinden. Snel daarop volgde vrijwilligerswerk in reservaten bij de associatie SEPNB (Levend Bretagne), beheerder van natuurreservaten zoals het Ile de Groix en het Marais de Séné in de Golf van Morbihan. Toen ik werk vond in de industrie ben ik verhuisd naar een andere streek, ik ben neergestreken in de Elzas en in de Franche-Comté, waar mijn passie me niet in de steek liet en waar ik weer nieuwe reservaten heb ontdekt. Ook daar heb ik als vrijwilliger gewerkt (opruimen van het terrein, vogels tellen, inventarisaties, activiteiten organiseren). Vervolgens heb ik veel gereisd over de wereld, op zoek naar natuurgebieden of archeologische en historische plaatsen. Eerst in bijna alle landen van Europa. Zo ben ik ook twee keer in Nederland geweest. Mijn verblijf rond kerstmis op het eiland Texel was gedenkwaardig. Ook was ik een tijdje in Groningen. Daarna ben ik naar Noord-Amerika gegaan waar ik vele maanden in Canada heb doorgebracht. Maar echt een openbaring was Vietnam en de ontdekking van het tropische woud. Sindsdien ben ik bezeten van de toekomst van de ernstig bedreigde bossen in de hele wereld zoals ik heb kunnen vaststellen in Maleisië, Madagaskar en Brazilië. Ik ben dus beland in Frans-Guyana, op mijn verjaardag,

5 In het voorjaar van 2008 werden langs het botanisch pad de eerste informatiezuilen (z.g. totems) geplaatst. Op deze foto controleert Olivier Fortune de constructie ervan in de tuin van het kantoor van de Association in Cayenne. in 1998, en ben begonnen bij de vogelvereniging GEPOG als penningmeester. Vervolgens ben ik door Sylvia Lochon en Alain Manseau begonnen bij het vrijwillige reservaat Trésor en toen zij vertrokken uit Frans-Guyana ben ik penningmeester geworden van de Association. Enkele jaren later werd ik voorzitter. Het doet me dus echt veel plezier nu te kunnen werken als personeelslid bij Trésor, na er al die jaren als vrijwilliger bij betrokken te zijn geweest en voortaan alle kennis waarover ik beschik ten dienste te kunnen stellen van de Amazonebossen. Mijn aanstelling valt samen met de opstelling van het tweede beheerplan van het reservaat. Ik zal dus snel ondergedompeld worden in de materie, maar gelukkig word ik bijgestaan door twee andere personeelsleden die veel ervaring hebben en zeer kundig zijn, alsmede door vrijwilligers die ook zeer betrokken zijn bij natuurbehoud. Er staat veel op het spel en het is van belang ongehaast steen op steen te stapelen om een solide bouwwerk neer te zetten en de waarde aan te tonen van een Regionaal Reservaat in Frans-Guyana en, waarom ook niet (je moet een droom hebben), mee te doen aan de oprichting van andere Regionale Reservaten, die een beschermend net zullen vormen voor het tropische woud en de biodiversiteit. Lycopodiella cernua Foto: Olivier Fortune 5

6 Caroline Bedeau in actie. Foto: Jean-François Szpigel Caroline Bedeau De biotopen van Trésor gedetailleerder in kaart gebracht 6 Sinds april 2012 heeft de Association Trésor de verschillende biotopen in kaart gebracht, deze kennis is van het grootse belang voor een optimaal beheer van het reservaat. Het directoraat van Milieu, Ruimtelijke Ordening en Volkshuisvesting in Frans-Guyana (DEAL, de regionale afdeling van het Franse ministerie van Ecologie) heeft dit werk gefinancierd om de vegetatietypen in het reservaat te identificeren en karakteriseren en ook om hun precieze locatie te kunnen bepalen. Na het afronden van mijn studie in de toegepaste ecologie (Master Erasmus Mundus in toegepaste Ecologie) volg ik nu een opleiding Geografische Informatie Systemen (GIS) aan de Universiteit van La Rochelle in Frankrijk. Deze dubbele opleiding stelt me in staat om studieonderwerpen te combineren met milieubescherming en ruimtelijke thema s. Ik heb de kans aangegrepen om dit project als afstudeerstage te gebruiken van april tot september Een stukje geschiedenis De eerste biotoopstudie in het Trésor reservaat, onder leiding van Renske Ek in 1999/2000 heeft ertoe geleid dat zeven belangrijke vegetatietypen of ecologische eenheden geïdentificeerd werden. Elke eenheid is kort beschreven in termen van milieucondities en voor het eerst werden deze verschillende vegetatietypen in kaart gebracht. Deze kaart was echter betrekkelijk onnauwkeurig. Bovendien hebben eerder uitgevoerde botanische studies laten zien dat het voor elke eenheid mogelijk is verschillende sub-vegetatietypes te onderscheiden. De biotopenkaarten van Trésor verdienden het om meer gedetailleerd te worden. Eind 2011 heeft het team van het reservaat besloten om een nieuwe methode toe te passen om biotopen in kaart te brengen, een die toestaat om ze beter te kunnen onderscheiden en nauwkeuriger te lokaliseren. Een nieuwe methode in Frans-Guyana Deze methode wordt sinds 2012 gebruikt door de DEAL in het kader van haar programma om vochtige gebieden in de regio in kaart te brengen. Dit gebeurt aan de hand van het interpreteren van infrarood luchtfoto s en foto s met een hoge resolutie, een type foto dat in Frans-Guyana voor het eerst gebruikt wordt voor de identificatie van biotopen. Voor deze foto s heeft stichting Trésor een beroep gedaan op L Avion Jaune, een bedrijf dat gespecialiseerd is in het leveren van

7 De vegetatiekaart van Trésor uit De nieuwe kaart met meer details in de onderzochte gebieden. luchtfoto s. Het interpreteren van de foto s bestaat uit het vaststellen van elementen op een foto aan de hand van verschillende parameters (kleur, textuur, vorm, e.d.). Door de hoge resolutie van de foto s kunnen relatief kleine details (struiken, plassen etc.) onderscheiden worden. Infrarood is een techniek die op grote schaal wordt gebruikt om de bodem te bestuderen omdat het mogelijkheden geeft om natuurlijke milieus te onderscheiden. Het interpreteren van de luchtfoto s is noodzakelijk om het studiegebied door en door te leren kennen. De classificatie van een biotoop vanaf een luchtfoto zorgt er echter niet voor dat we zo n biotoop ook kennen en kunnen herkennen. Dit vraagt dan ook om parallelle identificatie en karakterisering van de biotopen in het reservaat op ecologisch gebied en om de identificatie-criteria gekoppeld aan de luchtfoto s. Lilian Procópio, botanicus gespecialiseerd in tropische bossen, werkt aan deze belangrijke fase voor het verzamelen van data over het terrein. 7 Analyseren en veldwerk Een eerste analyse van de luchtfoto s uit 2005 (BD ORTHO de l IGN) hielp bij het voorbereiden van veldwerk. Tot nu toe hebben we acht dagen doorgebracht in het reservaat voor het verzamelen van informatie. Bij elk opgeslagen GPS-punt hebben we informatie verzameld over de dominante soorten, de karakteristieke vegetatietypen en de abiotische parameters (de fysieke omgeving). Databases (soorten, vegetatiestructuren enz.) die helpen bij het identificeren van biotopen op luchtfoto s, zijn eveneens onderzocht. De studie naar deze data heeft bijgedragen aan een eerste classificatie op een hoger precisieniveau. Een tweede fase in het foto-identificatieproces (van opnamen uit 2005) werd uitgevoerd om vervolgens de biotopen in het studiegebied te vinden. Op een infraroodfoto zijn verschillen in vegetatie duidelijk te onderscheiden. Foto: L Avion Jaune Typeren biotopen in Trésor: geen gemakkelijk werk De bestaande typologie omvat op het meest gedetailleerde niveau 17 vegetatietypen in het reservaat en in de directe omgeving. Er zijn niet veel van dit soort studies uitgevoerd in Frans-Guyana, en met name niet in gebieden die weinig voorkomen, zoals de savannes in Trésor. Het identificatiewerk en het omschrijven van de vegetatietypen blijkt hier een stuk moeilijker dan verwacht. We zullen ons werk dan ook voortzetten door het verzamelen en verwerken van meer gegevens van het terrein.

8 Het onderzoeksteam, v.l.n.r.: Caroline Bedeau, Magali Wirtensohn, Sébastien Linarès, Lilian Procopio, Benoît Villette. Foto: Hélène Guillen In het bos. Foto: Magali Wirtensohn 8 Het wisselvallige weer op de Montagne de Kaw Het laatste deel van de foto-interpretatie zou moeten worden uitgevoerd aan de hand van infraroodfoto s die door L Avion Jaune genomen zijn, maar deze gegevens konden echter niet verkregen worden. Het grillige weer van de Montagne de Kaw, een van de natste gebieden van Frans-Guyana, heeft het moeilijk gemaakt om goede foto s te maken. Afgelopen mei is een eerste missie georganiseerd om aan de hand van opnames een eerste overzicht van Trésorreservaat te maken. Die datum was bewust gekozen in het regenseizoen om zo de natste gebieden in het reservaat in kaart te kunnen brengen. Omdat geen enkele gunstige gelegenheid werd gevonden, besloten we om de missie uit te stellen tot eind juli, wanneer het nog steeds nat is maar met veel mildere weersomstandigheden met minder bewolking. De foto s zijn uiteindelijk genomen op 27 juli en na een lang bewerkingsproces om ze bruikbaar te maken, zullen ze binnenkort beschikbaar komen. In de savannes. Foto: Caroline Bedeau Conclusie Op dit moment is het in kaart brengen van de vegetatietypen van Trésor dus nog niet klaar. Om de identificatie en beschrijving van de biotopen voort te zetten en de infraroodfoto s te benutten, blijf ik nog drie maanden langer deel uitmaken van het team vanaf oktober Het verblijf in het veld was ook een gelegenheid om de botanische kennis van het reservaat te verrijken. Nieuwe plantensoorten zijn toegevoegd aan de soortenlijst van Trésor: Eriotheca globosa (Bombacaceae), Micropholis venulosa (Sapotaceae), Parkia pendula (Mimosaceae), Couratari multiflora (Lecythidaceae), Hirtella duckei (Chrysobalanceae), Campyloneurum repens (Polypodiaceae). Daarnaast zijn nieuwe gebieden in het reservaat onderzocht. Een standplaats van hoge boomvarens van soms meer dan vier meter is ontdekt in het bergachtig gebied. Maar ook zijn er nieuwe kleine geïsoleerde savannes in het laagste gedeelte van het reservaat gevonden. Ook de fauna was interessant. Zo hebben we een Wezelkat (Herpailurus yaguarondi), een Tayra (Eira barbara, een grote marterachtige), een Zuidelijke boommiereneter (Tamandua tetradactyla) en Hokko s (Crax rubra, een kalkoenachtige vogel) waargenomen. De aanwezigheid van Anaconda s in het reservaat is bevestigd door de vondst van een afgeworpen huid.

9 Het omslag van de birdwatching cards. De nieuwe website van Peperpot. Ilonka N. Sjak-Shie M. Sc., interim manager Stg. Peperpot Nature Park Peperpot blijft harten veroveren! Peperpot is een natuurpark langs de Surinamerivier bij Paramaribo op het terrein van de voormalige plantage met dezelfde naam. Bij de ontwikkeling van Peperpot als natuurreservaat en als centrum voor natuureducatie en wetenschappelijk onderzoek is de samenwerking met Stichting Trésor een belangrijk aspect. 9 Langzaam maar zeker verovert Peperpot de harten van menig bezoeker. In de eerste twee jaar hebben we veel aandacht is besteed aan het opbouwen van het natuurpark en het kunnen bieden van een prachtig reservaat aan de samenleving. Nu is de fase bereikt waarin we actief werken aan het meer bekendheid geven en promoten van het natuurpark. Hiervoor is onlangs de Peperpot website org gepubliceerd. Met de website willen we in eerste instantie basisinformatie verschaffen over het natuurpark en ook de bezoekers en belangstellenden goed informeren over Peperpot. Als tweede fase van de website is ook gepland dat deze een meer interactief karakter zal krijgen, waarbij we de verschillende actuele activiteiten in het park op een aantrekkelijke wijze kunnen belichten. Onlangs zijn ook de beginner s birdwatching flashcards ontwikkeld. Deze prachtige kaartenset is bedoeld om het gewone publiek te interesseren voor birdwatching en om hun meer te leren over de meest voorkomende vogels in Peperpot en daarmee in hun eigen omgeving. Het doel is om op 11 mei 2013, op de internationale Bird Day, voor het eerst in Peperpot Nature Park de Dag van de vogel te vieren. Verder staan grote plannen op de agenda voor het Peperpot beschermd natuurgebied, waaronder het Peperpot Educatie & Research Center. Samen met de partners WWF Guianas, Stichting Trésor en Stichting Peperpot Natuurbos wordt hard gewerkt aan het verwezenlijken van dit voor de gemeenschap in Suriname belangrijke doel. Hierdoor kan namelijk meer aandacht besteed worden aan natuureducatie en onderzoek op een zeer praktische en inzichtelijke wijze.

10 Neocyclotus cayennensis Jean-François Szpigel De slakken van Trésor 10 Bij de besprekingen over de vaststelling van het vorige beheerplan van het Reservaat ( ) gaf een van de leden van de Regionale Wetenschappelijke Raad voor de bescherming van de natuur, David Massemin, de mogelijkheid aan een inventarisatie te doen van de Gastropoda (slakken) van het reservaat. David is de expert voor deze groep dieren in Frans-Guyana. De boswachters moesten hierbij foto s maken van de dieren die ze tegenkwamen tijdens hun diverse werkzaamheden in het reservaat (bewaking, onderzoek, rondleidingen, enz.) en hem die voorleggen ter identificatie. In had het team slechts drie soorten gevonden, die tot de meest voorkomende soorten in Frans-Guyana behoorden: een grote landslak Sultana sultana conisch van vorm, een andere ronde met een roze lichaam, de Solaropsis undata en tenslotte een kleinere slakkenetende soort, de Euglandina striata. Omdat ik zelf interesse heb voor het onderzoek naar deze klasse, heb ik meteen toen ik in dienst kwam in 2009 aan de leidinggevenden van de Association laten weten dat ik dit onderzoek, dat door de vorige boswachters was begonnen, graag zou voortzetten. Tot nu toe heb ik niets gepubliceerd over dit onderwerp, alleen in de jaarverslagen van de Association aangegeven dat deze activiteit werd voortgezet. Het zijn namelijk niet de gemakkelijkst te vinden dieren tijdens de tochten door het oerwoud. Als je niet specifiek onderzoek doet naar deze dieren, kom je ze eigenlijk maar zelden tegen in het veld. Ik heb daarom gewacht tot het aantal waarnemingen groot genoeg was om hier een eerste mededeling over te doen. Tot op heden zijn er slechts twaalf soorten gastropoda bekend in het RNR Trésor van de 88 land- en zoetwatersoorten die Frans-Guyana telt. Al die soorten zijn vooral geïnventariseerd tijdens de controletochten op het pad en bij het onderzoek in de belangrijkste riviertjes en beken van het reservaat. Zeven ervan zijn zeer specifieke soorten voor ons gebied, omdat ze endemisch zijn voor het Hoogland van Guyana. Het zijn de volgende soorten: Alcadia kuehni, Neocyclotus cayennensis, Labyrinthus bifurcatus, Simpulopsis corrugata (landslakken), Angustipes carcelaris (een naaktslak) en ten slotte twee zoetwaterslakken, Asolene crassa en Aylacostoma hohenackeri. De vondst in Trésor van de soort Simpulopsis corrugata is heel interessant,

11 Pomacea guyanensis. 11 Sultana sultana. Sympulopsis corrugata. omdat het de derde vermelding is in Frans-Guyana. De determinatie is gedaan met behulp van een handboek dat is uitgegeven in 2009 en alle waarnemingen zijn nog eens extra gecontroleerd door David Massemin die nu in Nieuw-Caledonië woont. Ik wil hem dan ook op deze plaats daarvoor hartelijk bedanken. Een meer volledig onderzoek naar deze groep zou ongetwijfeld heel interessant zijn voor de kennis van de biodiversiteit van het reservaat, met name omdat de technieken waarbij de aarde wordt gezeefd, vaak zeer goede resultaten opleveren. Overigens hebben de weinige onderzoeken die in Frans-Guyana zijn uitgevoerd, aangetoond dat er nog veel valt te ontdekken. De grote rijkdom aan weekdieren in de tropische bossen wordt sterk onderschat (Gargominy, 1998). Een onderzoek in het NNR Nouragues aan het einde van de jaren 90 heeft geleid tot de ontdekking van 34 soorten, waarvan er slechts twaalf geïdentificeerd konden worden. Vandaag de dag zijn ze nog niet allemaal beschreven. Het is zeer waarschijnlijk dat een dergelijk onderzoek, uitgevoerd in de verschillende biotopen van het reservaat Trésor, tot hetzelfde succes zou leiden. Het volgende beheerplan van het reservaat, periode , wordt dit onderzoek dan ook opgenomen Foto s: Jean-François Szpigel

12 Peter en Fanny bij een boom die veel koolstof bevat. Foto: Elodie Gault Fanny Boeraeve en Peter Zomer Twee studenten sluiten hun stage af in Trésor 12 Kent u ons nog? Wij, Fanny Boeraeve en Peter Zomer zijn voor een wetenschappelijke stage van februari tot juni 2012 in Frans-Guyana geweest en hebben daarbij in het Trésor reservaat en ook daarbuiten gewerkt. Dit alles voor onze master studie Environmental Biology aan de Universiteit Utrecht. In Frans-Guyana werden wij geholpen door personeel van Trésor en ook begeleid vanuit Utrecht. Het werk dat wij hier hebben verricht lag binnen het overkoepelende thema van Biomassa en REDD. REDD is een financieel systeem waarbinnen grote CO 2 -uitstoters, zoals landen in Europa, hun CO 2 -emissie kunnen afbetalen door middel van sponsoring aan landen die minder bos gaan kappen. De focus van ons werk lag op het ontwikkelen van methodes voor REDD. Daarbij hebben wij drie methodes vergeleken die de biomassa van bomen inventariseren per hectare. Maar daarnaast hebben we ook een basis kunnen leggen voor inventarisatie van de plantenrijkdom. Wij hebben drie inventarisatiemethodes onderzocht die elk een eigen weergave geven van de hoeveelheid bomen en biomassa per terrein. De één-hectare plot, de Gentry plot en de habitat inventory plot worden door verschillende organisaties gebruikt, waaronder het Franse Staatsbosbeheer (ONF) en onderzoeksinstituten zoals het Franse EcoFoG en CIRAD. De verschillen zitten hem in het ontwerp van het op te meten gebied (langwerpig, vierkant, meerdere rechthoeken) maar ook in de minimale dikte van de opgemeten bomen (2.5, 10 of 20 cm diameter). Deze drie methodes worden voor verschillende doeleinden gebruikt. De één-hectare plot is een meer gestandaardiseerde basismethode, de Gentry plot is sneller en meer op plantendiversiteit gefocust en de habitat inventory is, zoals de naam al zegt, bedoeld om de verschillende biotopen van een groot gebied in kaart te brengen. Ons onderzoek is van belang geweest omdat wij de verschillende methodes tegen elkaar hebben afgewogen, niet alleen gebaseerd op praktische redenen, maar ook vooral ten behoeve van statistische vergelijking van de uitkomsten van methodes in verschillende gebieden. Hiervoor hebben wij op drie verschillende plekken in de biologisch unieke Montagne de Kaw in totaal zes hectare aan tropische regenwoud permanent in kaart gebracht. De één-hectare plot bevond zich hierbij in het Trésor reservaat. Deze plots konden wij vervolgens vergelijken met Gentry plots en habitat inventory plots die

13 Figuur 1: De vergelijking van bovengrondse biomassa (AGB) in de verschillende regio s. Het Trésor reservaat ligt hierbij in Kaw. Laussat heeft een relatief veel lagere biomassa, maar de spreiding tussen uitkomsten voor bijvoorbeeld Kaw van 220 tot 600 Mg/ha geeft aan dat er een hoge diversiteit is in biomassa, zelfs binnen een regio. Figuur 2: De vergelijking van bovengrondse biomassa (AGB) volgens de verschillende methodes. Hierbij blijken de één-hectare en Gentry plots bijna dezelfde uitkomsten te geven. De habitat inventory verschilt echter wel degelijk. al eerder waren gemaakt in dit gebied. Verder kregen wij gegevens van andere belangrijke natuurreservaten om onze resultaten mee te vergelijken, namelijk Nouragues, Trinité Dit is weergegeven in het diagram met boxplots in figuur 1, waarbij de uitkomsten van de inventarisaties in verschillende regio s zijn weergegeven. Het is duidelijk zichtbaar hoe groot de verschillen zijn in biomassa-uitkomsten, zelfs binnen één regio. De vergelijking tussen de drie methodes in figuur 2 laat zien dat habitat inventory erg verschilt van de één-hectare plot en de Gentry plot. Deze laatste twee plots tonen echter wel sterk gelijke uitkomsten, wat betekent dat ze beide bruikbaar zijn wanneer een beeld van biomassa verkregen moet worden. In de toekomst kan ons werk nog zeker van nut zijn. De gegevens van ons veldwerk zijn bijvoorbeeld gedeeld met lokale onderzoeksinstituten (EcoFoG, CIRAD) en deze plots zullen ook meetellen in een lange-termijn onderzoek naar biomassa en biodiversiteit. De samenstelling van een biomassaoverzicht van het complete Trésor reservaat ligt hierbij nog in de planning voor komende jaren, waarschijnlijk door volgende Utrechtse studenten. Ook hebben we met EcoFoG afgesproken dat zij in de toekomst terug zullen gaan naar deze plots en de bomen weer zullen opmeten, maar ook de soorten zullen benoemen. Dit is mogelijk omdat de locatie van de plots bekend is en alle bomen zijn genummerd en gemarkeerd. Voor toekomstige studies rond biomassa raden wij vervolgens aan om ook één-hectare plots te gebruiken, deze zijn relatief eenvoudig te maken en kun je goed terugvinden. Mocht echter de plantenrijkdom in kaart worden gebracht, dan is de Gentry plot ook een goede optie, aangezien deze ook de kleinere bomen meet. Uiteindelijk heeft ons onderzoek ook aangetoond dat de gegevens die deze methodes opleveren zeer goed te combineren zijn. 13 Een overzicht van de ligging van de vier onderzoeksgebieden Trésor, Nouragues, Trinité en Laussat in Frans- Guyana. Ondanks zijn beperkte omvang heeft Trésor een enorme voorbeeldfunctie op het gebied van natuurbescherming In Frans-Guyana Een overzicht van de ligging van de vier onderzoeksgebieden Trésor, Nouragues, Trinité en Laussat in Frans- Guyana. Ondanks zijn beperkte omvang heeft Trésor een enorme voorbeeldfunctie op het gebied van natuurbescherming In Frans-Guyana Naast het werk voor ons eigen onderzoek hebben we ons ook nog voor andere klussen kunnen inzetten. We hebben onder andere hulp kunnen leveren aan het Trésor personeel bij de verwezenlijking van het botanisch pad, maar ook met het lesgeven aan scholieren. Ook zijn we samen met EcoFoG het veld in geweest om de identificatie van bomen op een aantal plots in de Nouragues, meer zuidelijk in het binnenland, af te ronden. Uiteindelijk heeft deze complete buitenlandse ervaring ons zelf ook veel geleerd. Mede door de kennismaking met het tropische bos, maar ook doordat we veel hebben mogen samenwerken met allerlei experts op het gebied van tropische fauna en flora. We hebben heel veel mogen leren over kikkers, slangen, vogels, zoogdieren, schildpadden, planten en bomen. Dit werk hebben we echter niet alleen hoeven te verzetten, we kregen hierbij namelijk hulp van de Trésor boswachters Jean- François Szpigel en Benoît Villette, ook Hélène Guillen -tot voor

14 kort conservator van Trésor- heeft ons veel praktische steun gegeven. Daarnaast werkten we in Frans-Guyana met diverse organisaties, waaronder ONF (het Franse Staatsbosbeheer), EcoFoG en CIRAD (Franse onderzoeksinstituten) en WWF (Wereld Natuur Fonds). Verder werden we bij dit werk begeleid vanuit Utrecht, namelijk door Vijko Lukkien en Pita Verweij. Financiële steun mochten wij ook krijgen, namelijk van Stichting Het Van Eeden-fonds, de Alberta Mennega stichting en het Miquel fonds. Nogmaals bedankt! 14 Fanny aan het werk bij een plot. Foto: Peter Zomer Peter meet de hoogte van een boom. Foto: Fanny Boeraeve De studenten kijken niet alleen naar bomen. Foto: Benoît Villette

15 Een kort financieel overzicht van de Stichting Trésor over 2011 Zoals wij al eerder vermeldden is de financiële crisis (2010) ook niet helemaal voorbij gegaan aan het werk van onze Stichting. Maar gelukkig zijn de steunbetuigingen en daarmee de bijdragen van donateurs en sponsoren in 2011 weer helemaal op gang gekomen. Zo konden we op een van de twee leningen bij de Triodos Bank weer gaan aflossen. De eerste reguliere aflossing betrof het vierde kwartaal 2010 en deze konden we blijven voortzetten over de volgende kwartalen. De stand van de nog openstaande lening bij de Triodos Bank was eind 2011: Met de toekenning door de Frans-Guyanese overheid van de status van Réserve Naturelle Régionale (RNR) aan het Trésor reservaat in 2010 is Trésor in een geheel nieuwe en door de lokale bevolking gesteunde fase aangekomen. De operationele kosten zijn toegenomen doordat het bestuur van de Stichting het zeer gewenst vond om onze vrijwilliger mevrouw Pipasi Jeurissen, nadat zij acht jaar volledig om niet gewerkt heeft, een bescheiden vergoeding voor al haar werkzaamheden te geven. Het WNF heeft 8000 ter beschikking gesteld voor het maken van een cursus tropische flora. Het Remco Maas Geesteranus Fonds heeft gegeven voor het tree & dendrobate (pijlgifkikker) spel. Dit spel is als ondersteuning bedoeld bij het onderwijs aan schoolkinderen die ons reservaat en het ontvangstgebouw bezoeken. De stichting heeft bijgedragen aan de diverse activiteiten van de Association voor de aanschaf van een nieuwe dienstauto. Van de sponsoren ontvingen wij in totaal en de bijdrage van de donateurs van onze Stichting was De m 2 -barometer is geklommen van naar , waarbij een deel van de sponsorbedragen meetelt in de m 2 -telling. Het bestuur van de stichting Trésor wil hierbij alle sponsoren en donateurs hartelijk dank zeggen voor hun bijdrage in Een volledig overzicht van de inkomsten en uitgaven over 2011 vindt u in ons jaarverslag 2011 dat binnenkort op onze website zal worden gepubliceerd.

16 Jonathan Amirat bij het entreegebouw van Trésor. Jonathan Amirat Mijn stage in het natuurreservaat Trésor 16 Ik doe een middelbare opleiding algemene technologie en landbouw in Frans-Guyana. In het kader van mijn studierichting natuurbeheer en natuurbescherming moest ik van 21 mei tot 20 juli 2012 en van 27 augustus tot 15 september twee stages lopen in een bedrijf of organisatie op het terrein van natuurbeheer of natuurbehoud. Een beroepsgerichte fase, waarin kennis wordt gemaakt met de beroepswereld en het in praktijk brengen van theorie. Dat is de reden dat ik heb gesolliciteerd bij het regionale natuurreservaat Trésor. Het reservaat Trésor heeft mij aangenomen om het botanisch pad te verbeteren en heeft me drie opdrachten gegeven: - Het bedenken en uitwerken van een idee om de meest geziene vogelsoorten op het botanisch pad te presenteren aan de bezoeker. - Het verbeteren van het botanisch pad door deel te nemen aan het uitwerken van een ontdekkingsprogramma onder leiding van natuurkenners (specialisten), waarin bijzondere thema s aan de orde komen, zoals de wereld van de vleermuis, bomen en hun eigenschappen, de weg vinden in het bos, e.d. - Een analyse van de belangstelling voor het botanisch pad door middel van het afnemen van een tevredenheids-enquête onder de bezoekers en tevens het verzamelen van op- en/of aanmerkingen om het pad nog aantrekkelijker te maken. Resultaten Vogels worden het meest gezien en gehoord voor het entreegebouw en op het botanisch pad. Ik heb daarom kaarten gemaakt met daarop informatie over de leefwijze van de soorten die je vaak tegenkomt zoals de papegaai, de toekan, de specht of de manakin. Op deze kaarten staat een aantal karakteristieke kenmerken per soort zoals de uiterlijke verschijningvorm (verenkleed en bouw), hoe vaak ze voorkomen, de zang of bijzonder gedrag. Op deze manier kunnen de bezoekers wat meer te weten komen over de soorten die hier voorkomen en kunnen ze hun kennis over de vogels van Frans-Guyana verbeteren. De kaarten zijn te vinden in het entreegebouw en op de observatiepunten langs het botanisch pad.

17 Twee voorbeelden van de door Jonathan gemaakte kaarten zijn, veelal voor het eerst te zien krijgen. Tijdens deze wandelingen wordt ook uitgelegd wat je allemaal moet meenemen als je gaat wandelen in het bos. Om de kennismaking wat extra jeu te geven moesten de bezoekers aanwijzingen langs het botanisch pad vinden door middel van GPS en een kompas. Deze rondleidingen zijn zeer geschikt voor families met kinderen. Op deze wijze hopen wij mensen meer bewust te maken van het grote belang van het behoud van het unieke regenwoud dat Trésor rijk is. In totaal hebben 67 mensen aan de rondleidingen deelgenomen. 17 Benoît Jambu begeleidt een groepje belangstellenden en leert hen de weg in het bos te vinden met behulp van kaartlezen, kompas en GPS. De tweede opdracht die ik kreeg was het opzetten van thematische rondleidingen door specialisten op een bepaald terrein. De eerste rondleiding ( Kennismaking met het bos ) was onder leiding van de heer Benoît Jambu, de tweede rondleiding ( Ontdekken van het bos ) onder leiding van een botanicus, de heer Michel Boudrie, de derde ( Nachtelijk leven in het bos ) onder leiding van de heer Sylvian Uriot (vleermuisexpert, natuurkenner) en de vierde rondleiding heeft als thema Bomen en hun eigenschappen. Door deze rondleidingen kan een groter publiek bijzondere dieren, die zonder experts moeilijk te vinden Voor de laatste opdracht heb ik een enquête onder bezoekers uitgevoerd. Deze enquête had als doel, informatie in te winnen over de woonplaats van de bezoekers, hun mening over recente aanpassingen, verbeterpunten voor het botanisch pad en over de communicatie van het reservaat naar buiten toe. Iedere woensdag en ieder weekend ben ik naar het entreegebouw van Trésor gegaan om de enquête af te nemen bij de bezoekers die de wandeling over het botanisch pad hadden gedaan. Ondanks mijn investering in de enquête, duurde mijn stage te kort om genoeg informatie te verzamelen voor de analyse. De boswachters van het reservaat hebben de taak de enquêtes voort te zetten en af te ronden. Als het aantal ingevulde vragenlijsten voldoende is kan de nieuwe conservator van Trésor de resultaten analyseren. Foto s: Jean-François Szpigel

18 Pipasi Jeurissen Dank u wel! Trésor beschermt wat kwetsbaar is, zoals deze Pijlgifkikker (Dendrobates tinctorius) Foto: Eric Augusteijn 18 Naar aanleiding van het verschijnen van het vorige nummer van Trésor Nieuws (TN 36) mochten wij gelukkig weer veel blijken van steun van u ontvangen in de vorm van bijzondere initiatieven en/of donaties. Juist door deze bijdragen van trouwe donateurs wordt het werk van onze Stichting voor het behoud van regenwouden mogelijk gemaakt. Wij zijn u hiervoor bijzonder erkentelijk. Daarnaast willen wij in deze rubriek die personen, organisaties en bedrijven noemen en hartelijk dank zeggen voor de bijzondere giften en hulp die wij de afgelopen maanden ontvingen, zoals het Bestuur en vrijwilligers van de Utrechtse Biologen Vereniging voor het verzorgen van de verzending van Trésor Nieuws. Ook onze vertalers en onze webmaster Eric Augusteijn. Verder danken wij het bedrijf Keukenhuys De Tweede Kamer, de Stichting Kringloop Eemnes en Biohorma BV voor hun jaarlijkse bijdragen. Ook was er een bijzondere donatie van mevrouw Groen voor het project Peperpot in Suriname! Hartelijk dank daarvoor. Bijzondere donaties ontvingen wij van: De heer P. M. Kluin, het telercollectief Ficus Forever, mevrouw J.G. van den Bosch, de heer P. Mollevanger, de heer en mevrouw F.R.F. van Rijswijk- Loot, mevrouw F. J. Groen, mevrouw T. Hesper, de Stichting Natuur en Milieu Weert, de studenten van de Honoursgroep van het Departement Biologie Universiteit Utrecht, de heer en mevrouw M.J. Drop, de heer en mevrouw Zwanenberg-Spiertz, de heer en mevrouw B. van Leusen Wedema, de heer en mevrouw Gerritsma, de heer H.C.M. Bol, de Radboud Universiteit Nijmegen, de heer en mevrouw J. en A. van de Made-Lansing, Stichting Hogeschool Rotterdam, de Prins Bernhard Leerstoel van het Departement Biologie van de Universiteit Utrecht, de heer A. Schokker, de heer en mevrouw T.J. Bijlsma, de heer Smittenberg en mevrouw Postma, de heer en mevrouw O.M. de Boer, de heer of mevrouw B.G. van t Land, de heer S. Rietbergen en mevrouw A. Ponten, de heer of mevrouw M.E. Wennink, de heer of mevrouw E.J. Gerbrands, de heer of mevrouw B.J. de Lang, de heer of mevrouw C.M. van Scheppingen en de heer of mevrouw E.J. Gerbrands. Leuk is om te vermelden dat de heer Van Dijk uit Utrecht de CO 2 -uitstoot door het gebruik van zijn website jaarlijks gaat compenseren met de adoptie van vierkante meters! Een voorbeeld dat misschien navolging verdient?! Ook zijn wij zeer verheugd dat steeds meer donateurs hun auto- en/of hun vliegreizen en nu dus ook computer- en websitegebruik CO 2 -neutraal maken door een bijdrage aan het Trésor reservaat. O.a. dank aan de heer J. en mevrouw I. van Deemter en de heer M.H. van Dijk.

19 Eric Augusteijn Wat is Trésor? Een vierkante meter Trésor. Foto: Foto Natura Natuurreservaat Trésor Trésor is een stuk Zuid-Amerikaans tropisch regenwoud van ruim 24 km 2 in Frans-Guyana, ca. 60 km ten zuidoosten van de hoofdstad Cayenne. Het terrein strekt zich uit vanaf de Montagne de Kaw, een heuvelrug van ca. 300 meter hoog, tot aan een rivier, de Orapu. In dit gebied vinden we verschillende vegetatietypen, zoals bergtopbos, hellingbos, bos dat periodiek wordt overstroomd, moerasbos en natte savannes. Door deze verscheidenheid aan biotopen bezit het reservaat een unieke hoge graad van biodiversiteit. Sinds april 2009 heeft Trésor de status van Regionaal Natuurpark. Trésor is eigendom van een Nederlandse stichting, de Stichting Trésor die in Utrecht zetelt. 19 Stichting Trésor In 1995 kocht de Universiteit Utrecht, met steun van het Wereld Natuur Fonds en enige Nederlandse zakenlieden, het terrein van de rooms-katholieke kerk in Frans-Guyana. Voor het beheer ervan werd de Stichting Trésor opgericht die het reservaat in eigendom kreeg. De keuze van Frans-Guyana hing samen met de specialisatie van het Herbarium en de Botanische Tuinen van de universiteit op de flora van de Guyana s en de politieke stabiliteit van het land. Frans-Guyana is een departement (geen kolonie) van Frankrijk. De Stichting Trésor heeft drie doelstellingen: behoud en beheer van het gebied, educatie en voorlichting in Frans-Guyana en in Europa en faciliteren van wetenschappelijk onderzoek. De Stichting wil bijdragen aan de bescherming van de natuur, met name die van het tropisch regenwoud in Zuid-Amerika en speciaal die van het Trésor reservaat en aan een duurzame ontwikkeling van de regio. Het bestuurlijke en uitvoerende werk van de stichting in Nederland wordt grotendeels door vrijwilligers verricht. Voor de financiële middelen is de stichting afhankelijk van bijdragen door particuliere donateurs (die vierkante meters adopteren) en bedrijven. De biodiversiteit van Trésor, vergeleken met die van heel Frans-Guyana. Association Trésor Voor het uitvoeren van de werkzaamheden in Frans- Guyana is daar een kleine werkgemeenschap opgericht, de Association Trésor. Deze wordt bestuurd door vrijwilligers en heeft voorts een conservator en twee boswachters in dienst. Wat heeft Trésor bereikt? Mede door de activiteiten van Trésor zijn in Frans- Guyana veel natuurbeschermende maatregelen tot stand gekomen, is de grootschalige goudwinning stopgezet, hebben veel lokale bewoners kennis gemaakt met de waarde van het tropisch regenwoud en is belangrijk wetenschappelijk onderzoek verricht. Sinds kort werkt Trésor mee aan het tot stand komen van een soortgelijk project in Suriname, Natuurpark Peperpot bij Paramaribo.

20 Eric Augusteijn Hoe kunt u Trésor steunen? Een Violette organist (Euphonia violacea) snoept van de vruchten van Ficus guianensis Foto: Olivier Tostain 20 Vierkante meters adopteren U kunt één of meer vierkante meters Trésor adopteren voor 12,50 per m². U ontvangt daarvoor een certificaat en U draagt dan bij in de beheer- en onderhoudskosten van dat stukje Trésor. Ook is het heel eenvoudig om met behulp van internet bankieren regelmatig een bedrag naar Trésor te laten overschrijven. Laat u ons in dat geval wel even weten of u daar iedere keer een certificaat van wilt ontvangen? Vierkante meters cadeau doen U kunt één of meer vierkante meters cadeau doen. Van deze mogelijkheid wordt veel gebruik gemaakt, b.v. door grootouders die voor een kleinkind een certificaat bestellen (of omgekeerd). Bedrijven en instellingen laten graag hun groene gezicht zien door certificaten cadeau te geven, in plaats van de obligate fles wijn, bij voorbeeld aan een gastspreker. Automatische incasso U kunt het werk van onze stichting ook steunen door ons te machtigen periodiek een door u vast te stellen bedrag van uw rekening te incasseren. Een machtigingskaart kunt u per post aanvragen (Stichting Trésor, Postbus 80084, 3508 TB Utrecht) of per bio.tresor@uu.nl Een project sponsoren U kunt als particulier of als bedrijf een project geheel of gedeeltelijk voor uw rekening nemen. Wij hebben een lijstje van projecten, waarvan de kosten variëren van enkele honderden tot honderdduizenden euro s. Maak uw bedrijf Vriend van Trésor U kunt het imago van uw bedrijf een groene uitstraling geven door sponsor van Trésor te worden. Van bedrijven die een substantiële schenking doen plaatsen wij het logo aan de voet van onze webpagina s, met een link naar de website van uw bedrijf. CO 2 compenseren Als u een vliegreis maakt of op andere wijze veel CO 2 - uitstoot veroorzaakt, dan kunt u deze compenseren door bij te dragen aan het onderhoud en de uitbreiding van Trésor. Zie onze website voor details over het compenseren van CO 2 -uitstoot door vliegreizen en autokilometers ( Periodieke schenking Als u notarieel laat vastleggen dat u gedurende minstens 5 jaar een vast bedrag aan Trésor schenkt, dan betaalt u over dat bedrag geen inkomstenbelasting. Schenkt u periodiek 120 of meer per jaar dan betaalt Trésor de notariskosten. Zie ook Trésor Nieuws 24. Trésor in uw testament Tenslotte is ook het opnemen van Trésor in uw testament één van de manieren om ons te steunen. Dat kan door erfstelling of door het toekennen van een legaat. Laat het ons weten als u hierover meer wilt weten. De oude nummers van Trésor Nieuws en meer informatie over deze manieren om Trésor te steunen vindt u op onze website, onder het kopje Financiën. Natuurlijk kunt u altijd contact met ons opnemen door middel van een briefje naar Stichting Trésor, Postbus 80084, 3508 TB Utrecht, een naar bio.tresor@uu.nl of een telefoontje naar [ Faculteit Bètawetenschappen Biologie]