Arnhem. Voorzitter en leden van de gemeenteraad van Arnhem. Zaaknummer: Kenmerk: Handreiking Transitie jeugdzorg

Transcriptie

1 Voorzitter en leden van de gemeenteraad van Arnhem R e k e n k a m e r Arnhem Zaaknummer: Kenmerk: Onderwerp: Handreiking Transitie jeugdzorg 27 november 2013 Geachte voorzitter en leden van de raad, Op maandagavond 2 december aanstaande staat de Kadernota De Veerkrachtige Samenleving Arnhem op de agenda van uw raad. In de nota staan de belangrijkste uitgangspunten voor de toekomstige grote veranderingen in het sociale domein. In de gesprekken die de Rekenkamer afgelopen voorjaar met de fracties voerde, werd het onderwerp decentralisaties in het sociale domein regelmatig genoemd. Een belangrijk dossier hierin is de decentralisatie van de jeugdzorg van de provincie naar de gemeente, beter bekend als de transitie van de jeugdzorg. De raad heeft een kaderstellende en controlerende rol in de transitie van de jeugdzorg. Recent is door de Rekenkamer(commissie)s van Breda, Eindhoven, s-hertogenbosch en Tilburg (B4) een onderzoek gepubliceerd over de invulling van deze rollen door hun gemeenteraden. In dit onderzoek Klaar voor de start? staat een aantal handvatten voor de wijze waarop gemeenteraden betrokken kunnen zijn in het transitieproces. Daarom willen wij dit onderzoek graag onder uw aandacht brengen. In de bijlage bij deze brief geven wij een korte samenvatting van de belangrijkste elementen uit het onderzoek van de B4-Rekenkamer(commissie)s. Wij hopen dat deze handreiking voor u van nut kan zijn en wensen u succes met de besluitvorming over de toekomst van de jeugdzorg. Met vriendelijke groet, mede namens de leden van de Rekenkamer Arnhem, i.o. Moniek Pieters Voorzitter POSTADRES Postbus 9029, 6800 EL, Arnhem TELEFOON MAIL rekenkamer@arnhem.nl i.a.a.: College van B&W WWW rekenkamerarnhem.nl

2 Bijlage Handreiking Transitie Jeugdzorg voor de gemeenteraad van Arnhem 1 Inleiding In de komende periode gaat er een belangrijke verandering plaatsvinden in de organisatie van de jeugdzorg. De jeugdzorg zal naar verwachting met ingang van 1 januari 2015 onder de verantwoordelijkheid van de gemeenten komen. Gemeenten worden verantwoordelijk voor de jeugd-geestelijke gezondheidszorg (ggz), de jeugd-licht verstandelijk beperkt (lvb), dat wat nu nog de provinciale jeugdzorg wordt genoemd, de jeugdreclassering en de jeugdbescherming. De komende maanden moeten gemeenten op lokaal en regionaal niveau een aantal cruciale stappen nemen. Dit is een complexe opdracht voor gemeenteraden, zeker gelet op de regionale samenwerking, de onduidelijkheid over lokale budgetten en de veranderende landelijke kaders in het sociale domein. Recent is door de Rekenkamer(commissie)s van Breda, Eindhoven, s-hertogenbosch en Tilburg (B4) een onderzoek gepubliceerd over de invulling van de kaderstellende en controlerende rol door hun gemeenteraden. In het onderzoek Klaar voor de start? staat een aantal handvatten voor de wijze waarop gemeenteraden betrokken kunnen zijn in het transitieproces. Er zijn criteria geformuleerd ten aanzien van de invulling van de kaderstellende en controlerende rol door de raad. Daarnaast is in het onderzoek van de B4- Rekenkamer(commissie)s gebruik gemaakt van de zogenaamde Stelselmeter, opgesteld door de landelijk opererende Transitiecommissie Stelselherziening Jeugd (TSJ). De Stelselmeter is een hulpmiddel voor het monitoren van de voortgang van de transitie. CRITERIA KADERSTELLENDE EN CONTROLERENDE ROL GEMEENTERAAD De criteria die in het B4-Rekenkameronderzoek zijn gebruikt om na te gaan op welke wijze de gemeenteraden betrokken zijn bij het transitieproces hebben betrekking op: De inhoudelijke kaderstelling. De financiële kaderstelling. De organisatie van het transitieproces. Toezicht en verantwoording. Regionale samenwerking. 1

3 STELSELMETER De Stelselmeter is een instrument om de voortgang van de beleidsontwikkeling bij gemeenten te volgen. Uitgaande van wat er op 1 januari 2015 gereed moet zijn in het kader van de tranistie van de jeugdzorg, geeft de Stelselmeter aan wanneer bepaalde kritische momenten in de beleidsontwikkeling afgerond dienen te zijn. De kritische momenten hebben te maken met: De integratie van beleid voor jeugdhulp in de beleidscyclus. Het budget en het bekostigingsysteem voor jeugdhulp. Het systeem van toeleiding en casemanagement. Een passend en dekkend jeugdhulpaanbod. De kwaliteit van de jeugdhulp. De effectiviteit van de jeugdhulp. De organisatie van de noodzakelijke samenwerking voor de uitvoering van jeugdhulp. De continuïteit van de zorg gedurende de stelselwijziging. MEER INFORMATIE Informatie over het B4-Rekenkameronderzoek Klaar voor de start vindt u op de websites de de betreffende Rekenkamer(commissie)s of hier. Informatie over de Stelselmeter vindt u op de website of hier. 2 Stelselmeter In de stelselmeter van de TSJ is een onderscheid gemaakt tussen kritische momenten in het richten en het inrichten van het beleid. Bij het richten gaat het om de strategische keuzes die gemaakt worden vanuit de missie en visie het wat van de transitie. Bij het inrichten gaat het om de organisatorische en operationele consequenties daarvan de vertaling van het wat naar het hoe. In tabel I staan de, door de TSJ benoemde, kritische momenten voor 2013 en De tabel maakt duidelijk dat de transitie van de jeugdzorg voor gemeenten een omvangrijke en complexe operatie is. Het Rijk heeft een ambitieuze agenda zie daarvoor ook de stelselmeter. Of het Rijk de agenda conform de planning uit zal voeren is niet direct te beïnvloeden door gemeenten en daarmee voor gemeenten een onzekere factor. De tabel maakt ook duidelijk dat volgens de TSJ de gemeenteraden belangrijke strategische keuzes in december 2013 moeten maken. Ook andere strategische keuzes, zoals het plan van aanpak inrichting Advies- Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling en het plan van aanpak inrichting (uitvoeringsorganisatie) regionale samenwerking, dienen in de ogen van de TSJ op relatief korte termijn gemaakt te worden uiterlijk januari Tot slot maakt de tabel duidelijk dat strategische keuzes op regionaal niveau samenhangen met keuzes op gemeentelijk niveau keuzes over de taken van het Bureau Jeugdzorg, over de afspraken met aanbieders, over de bekostigingssystematiek en over de te formuleren transformatiedoelstellingen. 2

4 Tabel I: Stelselmeter met kritische momenten in de beleidsontwikkeling Oktober 2013 Besluit van regionale samenwerking over regionale bekostigingssystematiek incl. vereveningsmethode. Regionale afspraken met aanbieders voor hulp in Regionale afspraken over taken Bureau Jeugdzorg. December 2013 Besluit gemeenteraad over organisatie van invoering jeugdhulp. Besluit gemeenteraad over inrichting toeleidingsfunctie en casemanagement. Besluit gemeenteraad over bekostigingssystematiek. Besluit gemeenteraad over deelname aan regionale samenwerking contracteren jeugdhulp. Besluit gemeenteraad over deelname aan landelijke samenwerking contracteren jeugdhulp. Landelijke, regionale en gemeentelijke contracten jeugdhulp. Besluit gemeenteraad over kwaliteitsbeleid. Regionale en gemeentelijke beschrijving transformatie-doelstellingen. Gemeentelijke afspraken met aanbieders voor hulp in Gemeentelijke afspraken over taken Bureau Jeugdzorg. Januari 2014 Plan van aanpak opstellen begroting 2015 i.v.m. overgangsscenario en drie decentralisaties, inclusief plan van aanpak inkoop en P&C cyclus. Plan van aanpak voor inrichting Advies- Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling. Plan van aanpak voor vormgeving en inrichting werkorganisatie gemeente toeleiding (taken, functies, rechtspersoon). Plan van aanpak voor inrichting werkorganisatie regionale samenwerking toeleiding. Plan van aanpak voor inrichting (uitvoeringsorganisatie) regionale samenwerking. Februari 2014 Besluit gemeente over OOGO (overleg passend onderwijs) inclusief relatie jeugdhulp. Mei 2014 Regionale en gemeentelijke afspraken over positie scholen bij toegang tot jeugdhulp. Regionale en gemeentelijke besluiten over beleids-/outcomeindicatoren en meetmechanismen. Overdrachtsprotocollen Bureau Jeugdzorg met gemeenten en regio s. Augustus 2014 Gemeentelijk en regionaal registratiesysteem. Gemeentelijk documentatiesysteem lopende dossiers Bureau Jeugdzorg. September 2014 Gemeentelijke verordening jeugd. Gemeentelijk uitvoeringsprogramma jeugd. Gemeentelijke afspraken over positie huisarts bij toegang tot jeugdhulp. Regionale afspraken over samenwerking met de Raad voor de kinderbescherming. Regionale en gemeentelijke afspraken met GGD over aansluiting met publieke gezondheidszorg. Regionale en gemeentelijke afspraken met veiligheidsregio s over o.a. meldingen. Regionale en gemeentelijke besluiten over cliëntvertrouwenspersonen. Regionale en gemeentelijke besluiten over klachtprocedures. Gemeentelijk en regionaal overzicht met afgegeven indicaties die op 1 januari 2015 ophouden of in 2015 doorlopen. Gemeentelijke en regionale regelingen bescherming persoonsgegevens jeugd. Oktober 2014 Contractuele afspraken over vormen van jeugdhulp (contracten met aanbieders, subsidies en PGB s). November 2014 Uitwerking bekostigingssystematiek, verantwoordingssystematiek, budgetten en risicoparagraaf in de conceptbegroting December 2014 Gemeentelijk en regionaal overzicht van afgegeven indicaties die op 1 januari 2015 ophouden of in 2015 doorlopen (opnieuw). Gemeentelijke en regionale opbouw dossiers voor afgegeven indicaties die op 1 januari 2015 ophouden of in 2015 doorlopen. richten inrichten Bron: Transitiecommissie Stelselherziening Jeugd, tweede rapportage, juni

5 3 Criteria kaderstelling en controle Hoe kan de gemeenteraad gedurende het transitieproces zijn kaderstellende en controlerende rol vormgeven? De Rekenkamer Arnhem heeft hiervoor een hulpmiddel gevonden in het Rekenkameronderzoek Klaar voor de start? van de B4-Rekenkamer(commissie)s. In dit onderzoek zijn criteria opgenomen die de Arnhemse raad kan gebruiken voor de invulling van zijn kaderstellende en controlerende rol. Ook kan de raad aan de hand van deze criteria nagaan hoe ver de gemeente Arnhem is in het transitieproces en waar nog onvoldoende aandacht voor is geweest. De criteria zijn gegroepeerd in vijf onderwerpen: inhoudelijke kaderstelling, financiële kaderstelling, organisatie van het transitieproces, toezicht en verantwoording en regionale samenwerking. 3.1 Inhoudelijke kaderstelling Bij inhoudelijke kaderstelling door de raad staat de vraag centraal: Waaruit bestaat de inhoud van de kaderstelling? De inhoudelijke kaderstelling omvat visie- en beleidsvorming en voor een deel inventarisatie en analyse. Onderstaande criteria gaan met name over de inhoud van de door de gemeenteraad vast te stellen visie met uitgangspunten (punt 2a t/m 2k). Tabel II: Criteria voor inhoudelijke kaderstelling 1. Er is door de gemeenteraad een lokale en regionale visie vastgesteld. 2a. De inrichting van de toeleiding tot jeugdhulp, inclusief de positie van de huisarts en het onderwijs daarbij. 2b. De inrichting van het casemanagement jeugdhulp. 2c. De verhouding tussen de inzet op 0e-, 1e- en 2e-lijnszorg. 2d. Het kwaliteitsbeleid. 2e. De inrichting van het Advies- Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling. 2f. De aansluiting tussen vrijwillig en gedwongen kader. 2g. De aansluiting op passend onderwijs. 2h. De aansluiting op de andere decentralisaties, andere zorgsoorten. 2i. De aansluiting op het veiligheidshuis. 2j. De wijze van inkoop van specialistische jeugdhulp. 2k. De bestuurlijke inrichting van zorgaanbieders en de eisen die de raad daar zelf aan stelt, zoals de normering van inkomens, CAO en rechtspositionele bepalingen e.d. 3. De raad heeft kennisgenomen van een beleidsanalyse van de huidige vraag naar jeugdzorg en van het huidige aanbod. 4. De raad heeft concrete beleidsdoelen geformuleerd en vastgesteld. 5. Het beleidskader is uitgewerkt in een functioneel ontwerp of inkoopkader. De raad heeft dit vastgesteld / De raad heeft uitgangspunten en kaders (te weten criteria, grenzen, concrete (rand)voorwaarden en toetsbare doelen) voor de uitvoering van de jeugdzorg vastgesteld. 4

6 3.2 Financiële kaderstelling Bij financiële kaderstelling door de raad staat de vraag centraal: Welke financiële kaders stelt de raad? Het gaat hier onder meer om het zicht dat de raad heeft op de kosten, beschikbare budgetten en op financiële afspraken in de regio. Tabel III: Criteria voor financiële kaderstelling 1. De raad heeft zicht op de financiële consequenties (beschikbare budgetten en te verwachten kosten). 2. Er zijn door de raad financiële uitgangspunten vastgesteld voor de financiering van de decentralisatie van de jeugdzorg. 3. Er zijn financiële afspraken gemaakt tussen de samenwerkende gemeenten welke zijn goedgekeurd door de gemeenteraad. 4. De raad heeft de financiële kaderstelling verbonden met de inhoudelijke kaderstelling: er is een analyse gemaakt van de wijze waarop de toekomstige inhoudelijke kaders kunnen zorgen voor beperking van de kosten en van de gevolgen van kostenbeperkingen voor de kwaliteit van de jeugdzorg. 3.3 Organisatie van het transitieproces Bij de organisatie van het transititieproces gaat het om de organisatorische inrichting van het proces van beleidsvorming met aandacht voor de informatiepositie van de raad. Centraal staat de vraag: Hoe verloopt het proces van kaderstelling en welke rol speelt de gemeenteraad daarbij? Tabel IV: Criteria voor organisatie van het transitieproces 1. Er is een (boven)lokale startnotitie door de raad en/of het college vastgesteld. 2. De betrokkenheid van de raad bij de decentralisatie van de jeugdzorg is vastgesteld en georganiseerd. 3. De raad weegt betrokken belangen van verschillende actoren evenwichtig af. Ze laat zich informeren door verschillende actoren: professionals uit het veld maar ook ouders en jeugdigen zelf. 4. Politiek relevante zaken zijn in een vroeg stadium in de raad besproken. 5. De raad heeft een sturende invloed op de totstandkoming van de financiële en inhoudelijke kaders. 6. De raad heeft zicht op de inhoudelijke, bestuurlijke en financiële risico s. 5

7 3.4 Toezicht en verantwoording In het stadium van de transitie gaat het nog niet om het daadwerkelijke toezicht op het functioneren van het college, danwel het afleggen van verantwoording door het college aan de gemeenteraad. Wel dient de gemeenteraad in deze fase aan te geven, dan wel inzicht te hebben in de wijze waarop het college in de toekomst gecontroleerd kan worden, dan wel verantwoording aflegt. Centraal staan de vragen: Hoe vindt de controle en bijsturing plaats door de gemeenteraad? Op welke wijze verantwoordt het college zich richting de raad? Tabel V: Criteria voor toezicht en verantwoording 1. Er zijn afspraken gemaakt tussen de raad en het college over de informatievoorziening m.b.t. de decentralisatie van de jeugdzorg; de informatievoorziening is adequaat en dusdanig van kwaliteit dat de raad de jeugdzorg goed kan sturen en controleren. 2. De raad heeft prestatie-indicatoren vastgesteld op basis waarvan de raad op basis van concrete inhoudelijke en financiële verantwoordingsinformatie kan gaan monitoren. 3. De raad heeft afspraken gemaakt over de wijze waarop gerapporteerd gaat worden binnen de P&C-cyclus. 4. De raad heeft afspraken gemaakt over evaluaties/doorlichtingen/visitaties/ hoorzittingen met belanghebbenden. 3.5 Regionale samenwerking Tot slot kan er aandacht besteed worden aan de regionale samenwerking, in het bijzonder wat betreft de rol van de gemeenteraad en de regiogemeenten. Centraal staat de vraag: Welke rol speelt de lokale gemeenteraad ten opzichte van de regionale samenwerkingspartners? Tabel VI: Criteria voor regionale samenwerking 1. Er is een juridische basis voor de regionale samenwerking (vormgeving). 2. Er is helderheid over de verdeling van verantwoordelijkheden en risico s tussen deelnemende samenwerkingspartners. 3. Er zijn afspraken op het terrein van toezicht en verantwoording (zowel binnen de lokale context als ten aanzien van de regionale samenwerking). 6

8 Gebruikte bronnen Rekenkamer(commissie)s Breda, Eindhoven, Den Bosch en Tilburg / Verwey-Jonker Instituut (2013) Klaar voor de start? Een onderzoek naar de kaderstellende en controlerende rol van gemeenteraden rond de transitie jeugdzorg in B4-gemeenten. Transitiecommissie Stelselherziening Jeugd (TSJ) (2013) Eindrapportage beoordeling transitiearrangementen, november Transitiecommissie Stelselherziening Jeugd (TSJ) (2013) Tweede rapportage, juni Raadsbrief Transitiearrangement Jeugd, regio Arnhem, 29 oktober Bijlage bij Rekenkamerbrief zaaknummer en kenmerk