Onderzoek zwemwatercapaciteit en exploitatiemogelijkheden Spectrum

Transcriptie

1 gemeente Haarlemmermeer Nota van B&W Onderwerp Onderzoek zwemwatercapaciteit en exploitatiemogelijkheden Spectrum Pofiefeuillehouder drs. M.J. Bezuijen Coliegevergadering 29 juni Inlichtingen C. v.d. Kwaak ( ) Registratienummer l. Samenvatting Wat willen we bereiken? We streven naar een in qua capaciteit en kwalitatief opzicht toereikend en toekomstgericht aanbod van sportvoorzieningen. In dat verband hebben we ons op basis van een extern advies over de voor de gemeente benodigde zwemwatercapaciteit een oordeel gevormd over de toekomstige gebruiks- en exploitatiemogelijkheden van het Spectrum. Wat gaan we daarvoor doen? Er is een onderzoeksrapportage (zie bijlage) opgesteld waarbij tevens gebruik is gemaakt van een marktconsultatie. Samengevat concludeert het rapport: - dat na realisatie van het Huis van de Sport volgens het door de raad vastgestelde programma van eisen bij handhaving van het zwemgedeelte van het Spectrum een onverantwoord grote overcapaciteit aan openbaar toegankelijk zwemwater ontstaat. - dat voor het gebruik van het zwemgedeelte voor andere openbare maatschappelijke doeleinden vooralsnog geen concrete belangstelling bestaat. - dat bij handhaving van de zwemvoorziening in het Spectrum zonder ingrijpende renovatie en productinnovatie, na realisatie van het Huis van de Sport de belangstelling van het publiek en de opbrengsten van het Spectrum zullen afnemen en dat de gemiddelde onderhoudskosten in de meerjaren onderhoudsplanning (MOP) verder zullen toenemen. Het ongewijzigd voortzetten van de openbare zwemfunctie in het Spectrum zal grote extra exploitatietekorten in beide accommodaties (Spectrum en Huis van de Sport) tot gevolg hebben. Als gevolg van de overcapaciteit is handhaving van openbare zwemfuncties in beide zwembaden geen optie. Los van de exploitatie van het Spectrum in zijn huidige vorm constateren we dat we te maken hebben met een gedateerde accommodatie. Het up-to-date maken van het Spectrum zou een aanzienlijke additionele investering vergen.

2 Onderwerp Volgvei 2 Onderzoek zwemwatercapaciteit en exploitatiemogelijkheden Spectrum Daarom blijven grofweg twee denkrichtingen over voor de toekomst van het Spectrum, waarbij uit oogpunt van behoefte aan ruimte voor de zaalsporten en contractuele verplichtingen de sporthalfunctie in elk geval moet worden gehandhaafd: 1. medewerking verlenen aan nieuwe commercieel (volledig risicodragende) geëxploiteerde zwembad- enlof leisure gerelateerde functies in het Spectrum; 2. opheffing van de zwemfunctie c.a. in het Spectrum en realisatie van andere functies op de locatie. De eerste optie zal, met de overdracht van het sportcomplex aan een marktpartij in de particuliere sector, een ongewenste concurrent introduceren voor de gemeentelijke sportaccommodaties. Dat zal aanzienlijke nadelige effecten hebben voor de exploitatieresultaten van deze voorzieningen. Daarom zijn wij tot de conclusie gekomen dat de zwemfuncties in het Spectrum moeten worden opgeheven en zullen wij nader onderzoek doen naar een optimale herontwikkeling van het vrijkomende gebied. Zoals is toegezegd zullen we daarbij zorgen dat de kwaliteit van de voorzieningen in de wijk op peil blijft en dat de sporthalfunctie wordt voortgezet. Wat mag het kosten? Bij handhaving en ongewijzigde bedrijfsvoering van het Spectrum na 2013, zullen de exploitatietekorten van beide voorzieningen tezamen jaarlijks met l,4 mln. extra toenemen. Hiervoor is in de begroting geen dekking. Na realisatie van het Huis van de Sport komt bij sluiting van het zwemgedeelte van het Spectrum een exploitatiebijdrage vrij van ca. 0,3 mln. Deze kan worden aangewend voor de dekking van de exploitatiebijdrage van het Huis van de Sport. In dat geval neemt het exploitatietekort af van I,l mln. tot 0,8 mln. Hiermee is in de begroting rekening gehouden (via de Voorjaarsrapportage 201 O), Wie is daarvoor verantwoordelijk? De raad heeft een kaderstellende verantwoordelijkheid. Ten aanzien van dit onderwerp zijn hierover onder meer besluiten genomen bij de Voorjaarsrapportage Het college is verantwoordelijk voor de voorbereiding en uitvoering van besluiten. Het onderzoek en de rapportage naar de zwemwater-capaciteitsvraag en exploitatiemogelijkheden van het Spectrum zijn producten van deze verantwoordelijkheid. Binnen het college is de portefeuillehouder Sport eerste aanspreekpunt. Wanneer en hoe zal de raad over de voortgang worden geïnformeerd? In deze nota stemmen wij in met de onderzoeksresultaten en trekken onze conclusies. Zoals in de beantwoording van vragen uit de raad (brief ) is medegedeeld, worden deze onderzoeksresultaten ter informatie naar de raad gezonden. De raad zal verder via de reguliere PCC-producten worden geïnformeerd. 2. Voorstel Op grond van het voorgaande besluit het college: * In te stemmen met de conclusies uit de rapportage 'Quickscan toekomst Het Spectrum en benodigde zwemwatercapaciteit': - ook zonder het zwemgedeelte van het Spectrum tot 2025 is ruim voldoende zwemwatercapaciteit aanwezig;

3 Onderwerp Volgvei 3 Onderzoek zwemwatercapaciteit en exploitatiemogelijkheden Spectrum e e e - bij ongewijzigde handhaving van de zwemvoorziening in het Spectrum nemen de opbrengsten af en de onderhoudskosten toe; - voor het gebruik van het zwemgedeelte voor andere openbare maatschappelijke doeleinden bestaat geen concrete belangstelling; - overdracht van het Spectrum naar een commerciële marktpartij doet afbreuk aan het functionele en financiële evenwicht tussen het aanbod van de toekomstige zwemen leisurefuncties in Hoofddorp; in te zetten op de variant waarbij de zwem-, fitness- en saunafunctie van het Spectrum komen te vervallen; nader onderzoek te verrichten naar de mogelijkheden van herontwikkeling van het vrijkomende terrein en hierbij; - de kwaliteit van het voorzieningenaanbod in de wijk te waarborgen; - de sporthalfunctie in het gebied te handhaven. deze nota ter informatie naar de raad te zenden. 3. Uitwerking Wat willen we bereiken? De gemeente streeft in haar accommodatiebeleid naar een kwantitatief en kwalitatief afgewogen en toekomstgericht (tot 2030) aanbod van sportvoorzieningen. Omdat de noodzakelijke uitbreiding van het zwemwater op het terrein van het Spectrum ruimtelijk niet past, heeft de raad ingestemd met opname van het totaal benodigd zwemwater in het programma van het Huis van de Sport. Tijdens de voorbereidingen voor het Huis van de Sport heeft de raad d.d. 27 september 2007 een motie ingediend om te laten onderzoeken of het mogelijk was om het zwemgedeelte van het Spectrum ook na ingebruikname van het Huis van de Sport te handhaven. Daarbij is toegezegd dat het Spectrum tot aan de ingebruikname van het huis van de Sport zodanig zal worden onderhouden dat eventuele voortzetting van de exploitatie ook na de ingebruikname van het nieuwe complex mogelijk is. In de motie bij de behandeling van de gemeentebegroting 2008 heeft de raad het college gevraagd "zich tot het uiterste in te spannen in contact te treden met andere partijen ten einde een zo positief mogelijke exploitatie te realiseren". In dat kader presenteren wij nu de resultaten van het onderzoek en onze conclusies. Als gevolg van de stichtingsovereenkomst met het schoolbestuur van de Katholieke Scholengemeenschap Haarlemmermeer (KSH) in verband met de lessen bewegingsonderwijs in 2 van de 3 zaaldelen zal de sporthalfunctie in de directe omgeving van de KSH moeten blijven bestaan. Vanuit de toekomstige behoefte aan binnensportvoorzieningen (wedstrijd- en trainingsaccommodatie) zal voor Hoofddorp handhaving van een accommodatie met de maatvoering van een sporthal nodig zijn. Uit oogpunt van kwaliteitsbehoud van de voorzieningen in de wijk zal de tribune en de ondersteunende horecafunctie in het programma van de sporthal worden gehandhaafd. Wat gaan we daarvoor doen? Wij hebben in 2008 ( ) besloten een onderzoek uit te voeren naar alternatieve exploitatiemogelijkheden voor het Spectrum, zodat wij conclusies kunnen trekken over de toekomst van het complex. Voor de onderzoeksrapportage is gebruik gemaakt van de meest recente exploitatiegegevens (2007 tlm 2009). Conform de opdracht van de raad wordt in het rapport ingegaan op :

4 Ondenuerp Volgvei 4 Onderzoek zwemwatercapaciteit en exploitatiemogelijkheden Spectrum - de voor Haarlemmermeer benodigde zwemwatercapaciteit; - de inspanningen die nodig zijn om het Spectrum functioneel en exploiteerbaar te houden; - de ontwikkeling van de exploitatiekosten, incl. de mogelijke gevolgen voor de andere gemeentelijke sportaccommodaties; - de mogelijkheden om andere recreatieve of maatschappelijke functies in het complex te vestigen. Zwemwatercapaciteit: Als gevolg van de toename van de bevolking, de ambities 1 effecten van het vernieuwde sportbeleid en niet in de laatste plaats het aanbod van de nieuwe attractieve voorzieningen, mag een grotere belangstelling en deelname aan de verschillende zwemactiviteiten worden verwacht. De bezoekprognose uit het rapport komt overeen met de volgende bezettingscapaciteiten: Situatie zwembaden M2 overdekt zwemwater indicatie bezoekers- (afgerond) capaciteit op jaarbasis b) Toekomstige situatie met Sporthoeve, Estafette en Huis van de Sport zonder Spectrum c) Toekomstige situatie met Sporthoeve, Estafette, Huis van de Sport én Spectrum l De bestaande capaciteit van de 3 huidige gemeentelijke zwembaden is niet toereikend om het geprognosticeerde totaalbezoek in 2025 van tot bezoekers te ontvangen. Na de in gebruik name van het Huis van de Sport in 2013 is er volgens de berekening in totaal wel voldoende zwemwater voorhanden, zelfs voor de beoogde extra toename vanuit het in de sportnota 2009 geformuleerde sportstimuleringsbeleid. Met ruim m2 zwemwater is nog groei mogelijk tot ruim bezoekers. De conclusie van deze berekening is dat er na de realisatie van het Huis van de Sport (volgens het huidige programma van eisen) in de gemeente ruim voldoende capaciteit zwemwater is om de toekomstige bezoekersaantallen op te vangen. Bij behoud van het zwemwater in Het Spectrum zal, ongeacht wie het bad in eigendom of beheer heeft, een forse overcapaciteit aan zwemwater ontstaan (zie voor meer uitgebreide informatie hoofdstuk 3 van de bijgevoegde rapportage). Functionaliteit: Kijkend naar het huidige zwemgedeelte van het Spectrum is de vraag gesteld in hoeverre het zwemwater in het huidige 'drie-badenmodel' bij handhaving van Het Spectrum voor alle toekomstige (hoofd) bezoekers-categorieën nog voldoende functioneel zou zijn. Los van de exploitatie van het Spectrum in zijn huidige vorm constateren we dat we te maken hebben met een gedateerde accommodatie. Aan zwemaccommodaties worden tegenwoordig andere functionele eisen gesteld dan 20 jaar geleden. Verder staat de bouwkundige staat en de veiligheid van de glijbaantoren (incl. de glijbaan zelf) onder druk Deze attractie zal binnen afzienbare termijn volledig moeten worden vervangen.

5 Onderwerp Volgvel 5 Onderzoek zwemwatercapaciteit en exploitatiemogelijkheden Spectrum In het Huis van de Sport worden deze programmatische en technische tekortkomingen in elk geval voor een lange gebruiksperiode opgeheven. Onderhoud: Voor de jaren tot wordt bij het onderhoud van het Spectrum standaard rekening gehouden met onderhoud op sober en doelmatig niveau, waarbij functionaliteit en veiligheid zijn gewaarborgd. Groot vervangingsonderhoud wordt uitgesteld totdat duidelijk is wat er na 2013 met de voorziening gaat gebeuren. In het meerjaren onderhoudsplan worden de totale onderhoudslasten voor het reguliere onderhoud van het complex in de periode 2009 t/m 2018 geraamd op ca. 5,9 mln. (ca per jaar). Het overgrote deel daarvan komt ten laste van het zwemgedeelte. Bij handhaving na 2013 moet binnen dit reguliere onderhoud rekening worden gehouden met grotere technische vervangingsinvesteringen, niet zijnde de investeringen voor renovatie- enlof modernisering Deze reguliere onderhoudslasten zullen zonder ingrijpende renovatielmodernisering naar verwachting jaarlijks verder gaan oplopen. Als gevolg van de veroudering van gebouw en technische installaties, maar ook door gewijzigde functionele eisen verwachten wij dat bij het behoud van het zwemgedeelte van het Spectrum op enig moment een nieuwe impuls en investering van miljoenen euro's nodig zal zijn voor modernisering, om het complex op de toekomst gericht en functioneel te houden. Met deze noodzakelijke, nu nog onbekende, extra investering is in de begroting geen rekening gehouden. Bij eventuele sluiting van het zwemgedeelte in het Spectrum valt een deel van bovengenoemde onderhoudslasten voor een aantal jaren vrij. Ontwikkeling exploitatie: Voor de jaren tot en met 2013 (ingebruikname Huis van de Sport) verwachten wij dat de ontwikkeling van het exploitatieresultaat van het Spectrum redelijk constant zal zijn, ervan uitgaande dat de functionaliteit en het onderhoudsniveau op peil blijft en met name de onderhoudskosten beheersbaar blijven. Wij moeten echter constateren dat de recreatieve attractiewaarde inmiddels sterk is afgenomen. Omdat niet meer in renovatielmodernisering wordt geïnvesteerd zal de aantrekkingskracht van het zwemgedeelte verder afnemen met gevolgen voor de bezoekersaantallen. De inkomsten van het zwemgedeelte zullen hierdoor tot en met 2013 niet in voldoende mate toenemen, terwijl de kosten onverminderd doorlopen. Zonder ingrijpende (technische) renovatie zullen met name de energie- en onderhoudskosten op termijn nog verder toenemen. Na de ingebruikname van het Huis van de Sport zullen deze effecten bij ongewijzigde voortzetting van de bedrijfsvoering (incl. openstelling) van het Spectrum worden versterkt, waarbij met name de inkomsten van het zwemgedeelte sterk zullen afnemen door de verdeling van het zwempubliek over beide zwemgelegenheden. Onze conclusie is dat het exploitatieresultaat van Het Spectrum (bij behoud van de complete accommodatie), na ingebruikname van het Huis van de Sport fors achteruit zal gaan. De totale bezoekersaantallen en de inkomsten per jaar nemen de komende jaren weliswaar naar verwachting toe maar zullen zich bij openhoudern van het Spectrum gaan verdelen over het Huis van de Sport en het Spectrum. Naar verwachting zullen relatief veel bezoekers daarbij kiezen voor het Huis van de Sport. De inkomsten van het Spectrum zullen hierdoor

6 Onderwerp Volgvei 6 Onderzoek zwemwatercapaciteit en exploitatiemogelijkheden Spectrum sterk afnemen, terwijl de grootste kostenposten, zoals onderhoud, energie en personeel niet evenredig zullen afnemen. Wanneer het effect alleen op de exploitatie van het zwemgedeelte van Het Spectrum wordt toegespitst neemt het exploitatietekort daar in enkele jaren toe van ruim E ,-- tot circa 1,O mln. (zie de Quickscan bijlage 2). Bij handhaving van het Spectrum zal ook de exploitatie van het Huis van de Sport na ingebruikname geen optimale bezetting kennen als gevolg van de overcapaciteit aan zwemwater. In dat geval zal het exploitatietekort van het Huis van de Sport als gevolg van verminderde inkomsten van het zwembad naar verwachting toenemen van 1,l mln. tot E 1,5 mln. Het totale jaarlijkse exploitatietekort van beide accommodaties zou in dat geval kunnen oplopen tot E 2,5 mln. In de meerjarenbegroting is hiermee geen rekening gehouden. In de begroting is wel het exploitatietekort voorzien voor het Huis van de Sport van 1,l mln., dat via de voorjaarsrapportage 2010 is verlaagd tot f: 0,8 mln. Deze raming is gebaseerd op het buiten gebruik stellen van het zwemgedeelte in het Spectrum. Een additioneel risico is dat door de overcapaciteit van zwemwater negatieve effecten op de exploitatie van de zwembaden van de Sporthoeve en de Estafette kunnen optreden in de vorm van verminderde inkomsten. Alternatieve recreatieve of maatschappeliike functies: In de eerder uitgevoerde quick-scan over de locatie Het Spectrum (maart 2005) werd al geconcludeerd dat er geen interesse bestond voor het onderbrengen van openbare recreatieve of maatschappelijke functies in Het Spectrum. In het kader van het recent uitgevoerde onderzoek is deze vraag opnieuw aan de orde geweest en ook nu is de conclusie dat hiervoor geen interesse bestaat. Wij zien zelf momenteel ook nog geen concrete mogelijkheden, zeker als we bedenken dat het daarbij moet gaan om functies die zichzelf financieel moeten kunnen bedruipen. Daarnaast zijn vragen gesteld, die ingaan op de mogelijkheden voor private ontwikkeling van het Spectrum (zie rapport Quickscan, hoofdstuk 4). Het adviesbureau heeft hiervoor onder meer de marktsituatie verkend door een aantal mogelijk belanghebbende ondernemingen en organisaties uit verschillende sectoren (zwembadexploitanten, fitness, medisch, opleidingsinstituten en makelaardij 1 ontwikkelaars) te benaderen. Als randvoorwaarde is meegegeven dat de gemeente geen financiële bijdrage zal leveren aan de te kiezen commerciële ontwikkeling. Er dienen zich in hoofdzaak twee mogelijke oplossingsrichtingen aan: 1. Realisatie van nieuwe commerciële, zwembad/leisure gerelateerde functies in het Spectrum. Dit zou bijvoorbeeld kunnen door: - de vestiging van een kinderdagverblijf in combinatie met een speelkasteel en handhaving van het 25-m bassin of; - sport, wellness en leisureproducten, aangevuld met buitenschoolse opvang en paramedische zorg, eveneens in combinatie met handhaving van het 25-m bassin 2. Realisatie van vervangende functies, bijvoorbeeld in combinatie met de ontwikkeling van het naastgelegen terrein (ex-garage + tankstation).

7 Onderwerp Volgvei 7 Onderzoek zwemwatercapaciteit en exploitatiemogelijkheden Spectrum Bij de onder 1 genoemde opties draagt de gemeente het complex aan een marktpartij over en introduceert daardoor zelf een concurrent voor de bestaande en nog te ontwikkelen gemeentelijke zwem- en sportaccommodaties. De adviseur voorziet omzetverliezen voor het Huis van sport als gevolg van aanbod op het gebied van wellness/leisure c.a. en van de handhaving van het 25-m bassin. Met name voor de geraamde omzetten in de bezoekerscategorieën doelgroepen en elementaire zwemlessen. De gevolgen voor de aantrekkingskracht op het recreatieve publiek en het verenigingszwemmen zijn afhankelijk van de toegankelijkheid, openstelling, kwaliteit en tarifering van het te realiseren commerciële aanbod. Een extra nadelig effect op de exploitatieresultaten van de overige gemeentelijke sportaccommodaties (Estafette en Sporthoeve) wordt niet uitgesloten. Naar onze mening is deze optie op voorhand dan ook weinig aantrekkelijk. Bovendien zal in 2013 een aanbesteding voor de exploitatieovereenkomst over de periode vanaf 2014 voor de gemeentelijke sportaccommodaties (incl. Huis van de Sport) worden gedaan. Het resultaat daarvan wordt onder druk gezet wanneer het Spectrum (als concurrent) commercieel wordt geëxploiteerd. Zij zullen een financieel risico in de aanbieding of onderhandeling willen elimineren door hiervoor extra garanties of hogere financiële bijdragen van de gemeente te verlangen. Wat optie 2 betreft hebben wij kennis genomen van de in het rapport genoemde mogelijkheid tot woningbouw. Wij willen daar echter nu nog geen uitspraken over doen omdat er nog nader onderzoek zal worden uitgevoerd naar de verschillende mogelijkheden voor vervangende functies. Hierbij zal een kostendekkende grondexploitatie uitgangspunt zijn. Deze mogelijkheden zijn in dit stadium nog onbekend en worden mede bepaald door de gemeentelijke randvoorwaarde om de sporthalfunctie in het gebied te handhaven en het voorzieningenaanbod in de wijk kwalitatief op peil te houden. Wij denken daarbij aan de vergelijkbare situatie van de voorzieningen in de wijk rond de Fanny Blankers-Koenhal. Handhaven van de sporthal op de huidige plek vergt volgens eerdere globale studie (2005) aanvullende bouwkundige investeringen van omstreeks 1,5 mln. (prijspeil 2005) (ca. 1,8 mln. prijspeil 2010) om de accommodatie solo te kunnen exploiteren. Deze investering zal moeten worden bekostigd uit de grondexploitatie van de vervangende functies. Conclusie: Samengevat concluderen wij dat optie 1 teveel afbreuk doet aan het functionele en financiële evenwicht tussen het aanbod van de toekomstige zwem- en leisure functies in Hoofddorp. Als gevolg daarvan kunnen de komende jaren onverantwoorde risico's ontstaan in de exploitatie van gemeentelijke sportvoorzieningen. Daarom kiezen wij voor opheffing van de zwemfuncties van het Spectrum en zullen wij nader onderzoek uitvoeren naar de mogelijkheden om het vrijkomende terrein te herontwikkelen met andere functies ter plaatse van het zwembaddeel van Het Spectrum. Daarbij houden we nadrukkelijk rekening met behoud van kwaliteit van het voorzieningenaanbod in dit gedeelte van Hoofddorp. Wij laten daarbij de mogelijkheid open om ook de sporthal te vervangen als dat de kwaliteit van het voorzieningenniveau in de wijk ten goede komt en uit de opbrengst van de grondexploitatie kan worden bekostigd.

8 Onderwerp Volgvei 8 Onderzoek zwemwatercapaciteit en exploitatiemogelijkheden Spectrum Wat mag het kosten? Er is een zo goed mogelijke inschatting gemaakt van de gevolgen voor het gebruiklbezoek van de sportaccommodaties en de financiële risico's die voor de gemeente ontstaan bij handhaving van het zwemgedeelte (zie ook rapportage bijlage 2). Het overaanbod van zwemwater is duidelijk en het risico op concurrentie in de markt is zeer realistisch. De mogelijke gevolgen van handhaving of sluiting van het zwemwater c.a. in het Spectrum zijn op basis van globale aannames in de nota over de ontwikkelovereenkomst van het Huis van de Sport eveneens aangegeven. Deze cijfers zijn gebaseerd op geïndexeerde exploitatieramingen uit Wij hebben deze cijfers opnieuw laten verifiëren aan de hand van meer recente jaarstukken (2007 tlm 2009) van de huidige exploitant (SFH). Wij zijn tot de conclusie gekomen dat deze actualisatie niet leidt tot significante afwijkingen van het geschetste beeld van de gevolgen bij ongewijzigde voorzetting van de bedrijfsvoering van het Spectrum tegenover de effecten van sluiting van deze zwemfuncties. Exploitatiebiidraqe qemeente: Wij zien dat het exploitatieresultaat van Het Spectrum bij behoud van de complete accommodatie na ingebruikname van het Huis van de Sport fors achteruit gaat. Hierbij is als uitgangspunt aangehouden dat de huidige bedrijfsvoering ongewijzigd wordt voortgezet. Wanneer dit nadelige effect op het zwemgedeelte van Het Spectrum wordt toegespitst neemt het exploitatietekort na 2013 toe van naar circa per jaar (zie hiervoor bijlage 2 bij de Quickscan). Dit tekort loopt op als gevolg van sterk teruglopende inkomsten, terwijl de lasten van personeel, energie en onderhoud (huurder) niet evenredig zullen afnemen. Hierbij wordt aangenomen dat, eveneens als gevolg van de verdeling van bezoekers over beide voorzieningen, ook een nadelig effect (ca ,--) zal optreden in het jaarlijkse positieve resultaat van de Sportplaza club. De exploitatieresultaten van de sporthal en de horecavoorziening zullen niet noemenswaardig worden beïnvloed. In de praktijk zullen de negatieve effecten op de inkomsten zich verdelen tussen het Spectrum en het Huis van de Sport. Met name als gevolg van de opdeling van het zwembadbezoek zullen de inkomsten van het Huis van de Sport ca ,-- lager uitvallen en zal het tekort rechtevenredig toenemen van 1,l mln. tot 1,5 mln. Onderhoud qemeente: Bovenop deze directe gevolgen voor de gemeentelijke exploitatiebijdrage aan de exploitant moet nog rekening worden gehouden met het bedrag voor het eigenaardeel van het onderhoud van het Spectrum (gemiddeld ,-- per jaar) dat ook ten laste van de gemeentebegroting komt. Zoals gezegd gaat het hier om de reguliere, naar verwachting toenemende, onderhoudskosten bij behoud van de huidige voorziening. In dit bedrag is nog geen rekening gehouden met kosten van renovatie en modernisering. Bij sluiting van het zwemwater van het Spectrum komt een exploitatiebijdrage van ca. 0,3 mln. vrij. Deze reductie kan aangewend worden voor de dekking van de exploitatiebijdrage voor het Huis van de Sport. Na realisatie van het Huis van de Sport kan in dat geval voor de geraamde gemeentelijke bijdrage aan de totale exploitatielasten dus worden volstaan met 0,8 mln. ( 1,l mln. - 0,3 mln.). Deze is via de voorjaarsrapportage reeds voorzien in de begroting.

9 Onderwerp Volgvei 9 Onderzoek zwemwatercapaciteit en exploitatiemogelijkheden Spectrum Indien het zwemwater en aanvullende functies in het Spectrum zouden worden gehandhaafd zal het totale exploitatietekort van beide zwemaccommodaties samen toenemen tot E 2,5 mln. In de begroting is rekening gehouden met het extra exploitatietekort van I,l mln. voor het Huis van de Sport. Het ongedekte extra exploitatietekort bedraagt in dat geval 1,4 mln. In onderstaande tabel worden de genoemde bedragen samengevat. De tabel komt overeen met de bijlage bij de nota 'ontwikkelovereenkomst Huis van de Sport'. Situatie bij sluiten zwemwater het Spectrum Exploitatiebijdrage VJR 2010 Saldo Dekking Huis van de Sport l,? mln. 1,l mln. O f: 0,8 mln. Spectrum f: O 0 O 0,3 mln. totaal 1,l mln. 1,l mln. O E l,l mln. Situatie bij openhouden zwemwater het Spectrum Exploitatiebijdrage VJR 2010 Saldo Dekking Huis van de Sport 1,5 mln. 1,'í mln. - 0,4 mln. 0,8 mln. Spectrum 1,O mln. 0-1,O mln. 0,3 mln. totaal 2,5 mln. l,lmln - 1,4mln. 1,l mln. Bedragen prijspeil 2010 Verder is er nog de onzekerheid over het resultaat van de exploitatiegunning per , waarbij in 2013 afspraken moeten worden gemaakt met de nog te selecteren marktpartij (financieel risico). Zonder de concurrentie van Het Spectrum is de uitgangspositie van de gemeente bij deze aanbesteding voor de exploitatie van de overige sportaccommodaties aanzienlijk beter. In geval van sluiting van het zwemgedeelte zullen de kosten van opheffing van de zwemfuncties en de restant boekwaarde van dit deel van het complex bij de mogelijke herontwikkeling van het vrijkomende gebied worden betrokken. Wie is daarvoor verantwoordelijk? De raad heeft een kaderstellende verantwoordelijkheid. Ten aanzien van dit onderwerp zijn hierover onder meer besluiten genomen bij de Voorjaarsrapportage Het college is verantwoordelijk voor de voorbereiding en uitvoering van besluiten. Het onderzoek en de rapportage naar de zwemwater-capaciteitsvraag en exploitatiemogelijkheden van het Spectrum zijn producten van deze verantwoordelijkheid. Binnen het college is de portefeuillehouder Sport eerste aanspreekpunt.

10 Onderwerp Volgvei 10 Onderzoek zwemwatercapaciteit en exploitatiemogelijkheden Spectrum Wanneer en hoe zal de raad over de voortgang worden geïnformeerd? In deze nota stemmen wij in met de onderzoeksresultaten en trekken onze conclusies. Zoals in de beantwoording van vragen uit de raad (brief ) is medegedeeld, worden deze onderzoeksresultaten ter informatie naar de raad gezonden. De raad zal verder via de reguliere PCC-producten worden geïnformeerd. 4. Ondertekening Burgemeester en wethouders van de gemeente Haarlemmermeer, Quickscan toekomst Het Spectrum en benodigde zwemwatercapaclteit

11 Quickscan toekomst Het Spectrum en benodigde zwemwatercapaciteit eindversie Gemeente Haarlemmermeer Grontmij Marktplan Houten, juni 2010

12 Verantwoording Titel : Quickscan toekomst Het Spectrum en benodigde zwemwatercapaciteit Subtitel : eindversie Projectnummer : Referentienummer : Revisie : Datum : 22 juni 2010 Auteur(s) : drs. Anton P. Robers, ing. A.J. Godthelp adressen : anton.robers@grontmijmarktplan.nl

13 Inhoudsopgave 1. INLEIDING INLEIDING OPDRACHTFORMULERING ONDERZOEKSVRAGEN OPBOUW RAPPORT SAMENVATTING BEANTWOORDING ONDERZOEKSVRAGEN QUICKSCAN CAPACITEITSVRAAG ZWEMWATER GEMEENTE HAARLEMMERMEER HUIDIG AANBOD UITBREIDING AANBOD VANAF HUIDIG BEZOEK/ HUIDIGE VRAAG TRENDS EN ONTWIKKELINGEN TOEKOMSTIGE VRAAG OVERDEKT ZWEMWATER CAPACITEIT PER ZWEMBAD CONFRONTATIE VRAAG AANBOD PER ACTIVITEIT CONCLUSIE RESULTATEN MARKTSCAN Bijlage 1: Zwembezoek Bijlage 2: Exploitatie-effecten bij behoud Spectrum Pagina 3

14 1. Inleiding 1.1 Inleiding De gemeenteraad van Haarlemmermeer heeft het college via een motie gevraagd te onderzoeken of er alternatieve exploitatiemogelijkheden zijn voor Het Spectrum nadat in 2013 het Huis van de Sport in gebruik is genomen. Met het oog op de op te starten aanbestedingsprocedure van de gemeentelijke zwembaden en binnensportaccommodaties in de gemeente Haarlemmermeer is Grontmij Marktplan gevraagd een quickscan uit te voeren naar de toekomst van Het Spectrum. Omdat de hoeveelheid zwemwater in de gemeente daarbij een belangrijke factor is moet, gekoppeld aan deze quickscan worden gekeken naar de benodigde zwemwatercapaciteit in de toekomst. 1.2 Opdrachtformulering De opdracht van dit deelonderzoek luidt als volgt: a) Opstellen van een advies over benodigde zwemwatercapaciteit in Haarlemmermeer; b) Onderzoek de toekomstige mogelijkheden voor Het Spectrum op hoofdlijnen en de effecten hiervan op de andere voorzieningen in de gemeente. 1.3 Onderzoeksvragen De hierbij geformuleerde onderzoeksvragen zijn als volgt: Welke zwemwatercapaciteit is voldoende om ook in toekomst de zwembehoefte vanuit de gemeente op te vangen? Welke inspanningen zijn nodig om het complex de komende 20 jaren functioneel en exploiteerbaar te houden? Hoe zullen de exploitatieresultaten zich de komende jaren ontwikkelen en wat is het effect op de andere gemeentelijke sportlocaties (Huis van de Sport, Estafette, Sporthoeve en Fanny Blankers Koenhal)? Als er geen mogelijkheden in de huidige openbare vorm zijn, bestaan er dan alternatieve semi-openbare of private exploitatievormen, waarbij de voorziening en de maatschappelijke functie als zwembad (deels) behouden blijft, die van de gemeente geen extra financiële belasting vraagt? Zijn er recreatieve of andere maatschappelijke functies in het complex denkbaar, waar in Haarlemmermeer aantoonbaar behoefte aan bestaat? Hoe zullen de exploitatieresultaten daarvan zich de komende jaren ontwikkelen en wat is het effect op andere gemeentelijke voorzieningen? Als die maatschappelijke functies er niet zijn, welke stappen kunnen worden genomen om de voorziening met behoud van de sporthal (inclusief kleedaccommodatie en kantine) een private functie te geven? In hoeverre kan de omgeving van het Spectrum (terreinen langs de v. Heuven Goedhartlaan) daarbij worden betrokken? Pagina 4

15 1.4 Opbouw rapport Hoofdstuk 2 geeft een samenvatting van de antwoorden op de hiervoor benoemde onderzoeksvragen. Voor een aantal onderzoekvragen wordt hierbij verwezen naar onderleggers in de aansluitende hoofdstukken 3 en 4 c.q. de bijlagen. Pagina 5

16 2. Samenvatting beantwoording onderzoeksvragen Dit hoofdstuk geeft een samenvatting van de antwoorden op de onderzoeksvragen. (NB. uitgangspunt is het huidige sportbeleid; de ambities en beoogde effecten in de vorm van verwachte toename van de sportdeelname als gevolg van het vernieuwde sportbeleid va zijn nog niet in onderstaande ramingen verwerkt en in de afweging meegenomen) Wat is de benodigde zwemwatercapaciteit om ook in toekomst de zwembehoefte vanuit de gemeente op te vangen De conclusie is dat er na realisatie van het Huis van de Sport (volgens het huidige programma van eisen) bij behoud van het zwemwater in Het Spectrum een forse overcapaciteit aan zwemwater ontstaat. Ook wanneer de zwemwatercapaciteit in Het Spectrum vervalt blijkt er sprake van ruim voldoende capaciteit om eventuele toekomstige toename van de belangstelling en deelname aan zwemmen (ambities sportbeleid) op te vangen. In hoofdstuk 3 is dit nader uitgewerkt. Welke inspanningen zijn nodig om het complex de komende 20 jaren functioneel en exploiteerbaar te houden Het 'drie-badenmodel' van Het Spectrum zou bij handhaving voor alle toekomstige (hoofd) bezoekers-categorieën voldoende functioneel moeten zijn. De bezoekprognoses in hoofdstuk 3 wijzen echter op ruime overcapaciteit aan zwemwater vanaf de start exploitatie van Huis van Sport. Voor wat betreft de onderhoudsparagraaf geldt het volgende: het sportcentrum verkeert, met uitzondering van de glijbaantoren en de dakbedekking, nog in een behoorlijke staat van onderhoud. De gemeente houdt geen rekening met renovaties en nieuwe investeringen. De komende jaren moet aan de accommodatie wel het min of meer normale - onderhoud worden uitgevoerd. Een actuele meerjaren onderhoudsplanning is beschikbaar. Deze prognosticeert voor de komende 10 jaar een gemiddeld jaarlijks onderhoudsvolume (eigenaar- en huurderonderhoud) ad ca exclusief BTW. Voor het onderhoud van het te continueren sporthalgedeelte wordt hiervan gemiddeld ca jaarlijks aangehouden (vergelijk F.B Koenhal). Hoe zullen de exploitatieresultaten zich de komende jaren ontwikkelen en wat is het effect op de andere gemeentelijke sportlocaties (Huis van de Sport, Estafette, Sporthoeve en Fanny Blankers Koenhal) Voor de jaren tot en met ingebruikname Huis van de Sport verwachten wij dat het exploitatieresultaat redelijk constant zal blijven, ervan uitgaande de huidige onderhoudsuitgaven kunnen worden bevroren. De inkomsten zullen toenemen mede als gevolg van de bevolkingsgroei en de toenemende sportdeelname, maar ook de kosten zullen stijgen. Wanneer wordt uitgegaan van het gemiddelde onderhoudsbedrag uit de meerjarenonderhoudsplannning zal het resultaat de komende jaren sterk onder druk komen te staan. Er is op basis van een aantal aannames een richtinggevende berekening opgesteld. Zie bijlage 2. Conclusie van de gemaakte berekeningen is dat het exploitatieresultaat van Het Spectrum (bij behoud van de complete accommodatie), in 2014 na ingebruikname van het Huis van de Sport Pagina 6

17 fors achteruit gaat. Onze indicatieve raming laat een forse stijging zien van het netto-tekort voor het Spectrum. Hierbij is als uitgangspunt aangehouden dat de huidige bedrijfsvoering (incl. ruime openstelling) ongewijzigd wordt voortgezet. Wanneer dit nadelige effect alleen op het zwemgedeelte van Het Spectrum wordt toegespitst neemt het tekort toe van circa naar circa per jaar. In de praktijk zullen de negatieve effecten zich verdelen tussen Huis van de Sport en Het Spectrum. Het positieve resultaat van de Sport Plaza Club in het Spectrum zal om die reden naar verwachting met ca ,-- afnemen. De resultaten van de sporthal en de horecavoorziening zullen niet noemenswaard worden beïnvloed. Zijn er mogelijkheden c.q. is er aantoonbare behoefte voor recreatieve of andere maatschappelijke functies in het complex In de eerder uitgevoerde quick scan over de locatie Het Spectrum (maart 2005) werd geconcludeerd dat er geen interesse bestaat voor het onderbrengen van openbare recreatieve of maatschappelijke functies in Het Spectrum. In het kader van dit actuele onderzoek is dit opnieuw gestaafd en ook nu is de conclusie dat hiervoor geen interesse bestaat. Zie hiervoor ook de hoofdstukken hierna. Vragen omtrent (private) ontwikkeling van Het Spectrum Als er geen mogelijkheden in de huidige openbare vorm zijn, bestaan er dan alternatieve semi-openbare of private exploitatievormen, waarbij de voorziening en de maatschappelijke functie als zwembad (deels) behouden blijft, die van de gemeente geen extra financiële belasting vraagt? Ontwikkeling van deze exploitatieresultaten de komende jaren en het effect op andere gemeentelijke voorzieningen? Mogelijkheden herontwikkeling locatie met behoud van de sporthal (inclusief kleedaccommodatie en kantine) met private functies? Mogelijkheden om omgeving van het Spectrum (terreinen langs de v. Heuven Goedhartlaan) bij herontwikkeling Spectrum te betrekken? Om deze vragen te kunnen beantwoorden heeft onder meer een consultatie van de marktsituatie plaats gevonden. Als resultaat dienen zich in hoofdzaak twee oplossingsrichtingen aan: 1. Realisatie van nieuwe commerciële, zwembad-/leisure gerelateerde functies in Het Spectrum; 2. Realisatie van woningbouw, bij voorkeur in combinatie met de ontwikkeling van het belendende Garage-terrein en tankstation. Optie 1 doet afbreuk aan het functionele en financiële evenwicht tussen het aanbod van de toekomstige zwem- en leisure functies in Hoofddorp. In beginsel adviseren wij daarom in te zetten op optie 2 en te kiezen voor woningbouw ter plaatse van Het Spectrum. Daarbij verdient het aanbeveling ook de mogelijkheid open te houden om de huidige sporthal te slopen en uit de revenuen van de grondexploitatie te voorzien in vervangende nieuwbouw. Deze optie verlangt nader onderzoek en uitwerking. Zie verder hoofdstuk 4. Pagina 7

18 3. Quickscan capaciteitsvraag zwemwater gemeente Haarlemmermeer 3.1. Huidig aanbod Het huidige aanbod van openbare zwemaccommodaties in de gemeente Haarlemmermeer is momenteel als volgt: De Sporthoeve Omvat totaal 412,5 m² zwemwater en de volgende type bassins: Wedstrijdbad 312,5 m² (25 x 12,5 meter) Instructiebad 100 m² (8 x 12,5 meter) Het Spectrum Omvat totaal 775 m² zwemwater en de volgende type bassins: Wedstrijdbad 375 m² (25 x 15 meter) Instructiebad 100 m² (8 x 12,5 meter) Recreatiebad ca. 300 m² Baby-peuterbad PM. De Estafette Omvat totaal 700 m² overdekt zwemwater en circa 550 m² in de openlucht. De Estafette kent de volgende typen bassins: Wedstrijdbad 375 m² (25 x 15 meter) Doelgroepenbad 200 m² (10 x 20 meter) Waterspeeltuin 125 m² Buitenbassins met een totaal zwemwateroppervlak van circa 550 m² Het totaalaanbod aan openbaar binnenzwemwater bedraagt afgerond circa m². Daarnaast is er circa 550 m² beschikbaar in de openlucht. Ook kent de gemeente nog een particuliere zwemschool die ook in een bepaalde behoefte aan elementaire zweminstructie voorziet. De zwemschool maakt gebruik van een tweetal leslocaties in Hoofddorp (Arnolduspark en Spaarne) Uitbreiding aanbod vanaf 2013 Vanaf het jaar 2014 wordt de beschikbare zwemcapaciteit in Hoofddorp uitgebreid door de opening van het Huis van de Sport. In het programma van eisen van het Huis van de Sport zijn de volgende zwembassins opgenomen: Wedstrijdbad 525 m² (25 x 21 meter) Doelgroepenbad 200 m² (10 x 20 meter) Combinatiebassin 375 m² (25 x 15 meter 1 ) Recreatiebassin 450 m² Waterspeeltuin 200 m² 1 Het 6-baans combinatiebad heeft de maatvoering van een standaard wedstrijdbad (15 x 25 m.). Het combibad maakt de bedrijfsvoering flexibel omdat het met deze maatvoering in verschillende combinaties kan worden gebruikt / verhuurd. Het wordt gebruikt bij de zweminstructie, bij recreatief zwemmen en kan worden ingezet bij het verenigingsen wedstrijdgebruik. Het bassin is voorzien van een beweegbare bodem van min. 15 x 9 m. Pagina 8

19 Het zwemgedeelte omvat zodoende totaal m² overdekt zwemwater. Bij het trekken van conclusies naar aanleiding van de vraag-aanbod-analyse is deze projectontwikkeling logischerwijs nadrukkelijk betrokken Huidig bezoek/ huidige vraag Vooraf Kijkende naar het bezoek c.q. de huidige vraag dienen vooraf een aantal kanttekeningen te worden gemaakt: Van het nieuwe zwembad De Estafette zijn bezoekcijfers over de 2 eerste volledige exploitatiejaren (2008 en 2009) beschikbaar. Dit zijn jaren, die qua bezoekersaantallen nog tot de aanloopfase naar een stabiele exploitatie behoren. Er is bovendien geen scherp zicht op de verborgen vraag (exacte behoefte bij verenigingen, gebruikmaking van bijv. leszwemmers van andere baden, exacte behoefte bij scholen). De ervaring leert namelijk dat de vraag (van bijv. verenigingszwemmen) mede wordt bepaald door het beschikbare aanbod van zwemwater. Verder is geen rekening gehouden met de ambities en beoogde effecten van het vernieuwde sportbeleid. De wijze van bezoekregistratie van SportPlaza-clubleden laat ruimte voor vragen open (mogelijke dubbeltelling naar verschillende gebruiksfuncties dan wel ontbreken van separate registratie per gebruiksfunctie) Naast de voor deze scan beschikbaar gestelde gegevens is daarom ook gekeken naar bezoekcijfers in vergelijkbare gemeenten c.q. soortgelijke accommodaties. Huidig bezoek (op basis van beschikbare informatie) Onderstaande tabel geeft een overzicht in de huidige bezoekcijfers 2009: De Sporthoeve 2009 Het Spectrum 2009 De Estafette Totaal Recreatie Doelgroepen Leszwemmen Schoolzwemmen Verenigingen en groepen Totaal De bezoekontwikkeling 2007 t/m 2009: toename met 9%: Sinds de ingebruikname van de Estafette medio 2007 lijkt de neergaande trend van omgebogen en is het totaalbezoek aan de zwembaden weer toegenomen van (2006) naar ( %) naar ( %) en ( %). Deze gemiddelde stijging van meer dan 9% per jaar wordt mede veroorzaakt omdat de Estafette het openluchtbad vervangt en dus het gehele seizoen bezoekers trekt. Verder is er een verklaarbare verschuiving waar te nemen van het recreatieve bezoek van het Spectrum ten gunste van de Estafette. Het nieuwe bad heeft ook toenemende aantrekkingskracht onder de recreatieve bezoekers, terwijl die categorie zich in het inmiddels minder attractieve Spectrum min of meer stabiliseert. Die situatie zal met de komst van het recreatiebad in het Huis van de Sport in positieve zin wijzigen. Het schoolzwemmen en begeleid zwemmen zijn over het geheel opnieuw constant. De toename van het bezoek is vooral toe te schrijven aan het vrijzwemmen, het 2 Estafette opende medio 2007 haar deuren. Pagina 9

20 verenigingszwemmen (incl. Nat. trainingsgroep Synchroonzwemmen) en het leszwemmen in de Estafette Trends en ontwikkelingen Demografie De gemeente Haarlemmermeer is een groeigemeente. Voor de periode staat de bouw van circa nieuwe woningen gepland. De komende jaren neemt de bevolking toe van naar circa Een toename van ruim 21%. Het aantal kinderen van 4-11 jaar (basisgeneratie) zal toenemen van (2007) tot (2025) wat overeenkomt met een toename van ruim 13%. Trends per zwemcategorie Bij de prognose van de vraagontwikkeling zijn per zwemcategorie de volgende uitgangspunten gehanteerd: Recreatief zwemmen het recreatief zwemproduct staat landelijk onder druk. Om bezoekers vast te houden en nieuwe bezoekers aan te trekken zal continue geïnnoveerd moeten worden. Vooralsnog is dit niet het beleid. Met de komst van Estafette en het Huis van de Sport zijn die mogelijkheden er wel. Doelgroepenzwemmen neemt landelijk licht toe, maar is sterk afhankelijk van kwaliteit aanbod en bijpassende marketingstrategie Leszwemmen, schoolzwemmen en verenigingen gemeente Haarlemmermeer heeft er bewust voor gekozen dat in deze drie categorieën elementaire zwemles wordt aangeboden. Op die manier kan over meerdere dagdelen verdeeld elementaire zweminstructie worden aangeboden (via zwemmen in schoolverband, particuliere les en zwemvereniging). Het aanbod sluit hierdoor beter aan bij de vraag. Leszwemmen behoefte leszwemmen hangt sterk samen met bevolkingsontwikkeling jeugd. Aangezien dit in Haarlemmermeer in periode met zo n 13% toeneemt valt hier een forse extra vraag te verwachten. landelijk en ook in Haarlemmermeer is opkomst particuliere zwemscholen zichtbaar. Korte wachtlijsten en een klantgerichte aanpak zijn vaak de sleutelwoorden. Het tekort aan instructiewater wordt in dat geval ook in Haarlemmermeer voor een deel opgelost als gevolg van de marktwerking. Schoolzwemmen zwemmen in schoolverband krijgt in de gemeente steeds meer aandacht. Het gaat om een aanbod van elementaire zwemstructie tijdens de schooluren. De deelname van de scholen is facultatief en het vervoer van en naar school wordt door de gemeente bekostigd. het schoolzwemproduct staat landelijk momenteel onder druk bij schoolbesturen die zelf keuzes mogen maken op het gebied van sporten en bewegen. Scholen maken steeds vaker andere keuzes. Een marketingstrategie schoolzwemmen door de aanbiedende partij wordt steeds belangrijker (goede contacten met scholen, gemeente, jaarlijkse evaluatie van het geleverde product) in Haarlemmermeer neemt het schoolzwempotentieel de komende jaren fors toe als gevolg van de toename van de bevolking (zie leszwemmen) Pagina 10

21 Verenigingen vooral op het gebied van synchroonzwemmen valt komende jaren een groei te verwachten als gevolg van het samenwerkingsverband tussen de gemeente Haarlemmermeer, ZPCH en de KNZB. Deze samenwerking is eind 2007 van start gegaan en moet leiden tot een zwemwater-gebruik van circa uur per week met een gemiddelde bezetting van 22 zwemmers. Dit effect is, gelet op de ontwikkeling van bezoekcijfers in de Estafette inmiddels ook waarneembaar De vraag naar elementaire zwemlessen door zwemverenigingen zal evenzeer toenemen als bij het particuliere leszwemmen van de zwembadexploitant. Voor de overige zwemdisciplines (wedstrijdzwemmen en waterpolo) is, onder voorbehoud van voldoende beschikbaar zwemwater, een gematigde groei te verwachten als gevolg van de toename van de bevolking. Overige trends en ontwikkelingen In de nieuwe Sportnota zoals deze afgelopen najaar is gepresenteerd is uitvoerig ingegaan op diverse trends en ontwikkelingen op het gebied van sport en bewegen. Voor meer inzicht hierin verwijzen wij dan ook naar de betreffende beleidsnota. In de nota worden ambitieuze doelstellingen geformuleerd die mede van invloed kunnen zijn op de toename van het bezoek aan de zwembaden. In een sportieve gemeente wordt het zwembad gemiddeld gezien vaker bezocht dan in een gemeente met een passief sportbeleid. In de berekeningen voor de toename van de vraag (zie 3.5) is met de beoogde effecten van het vernieuwde sportbeleid nog geen rekening gehouden Toekomstige vraag overdekt zwemwater De toekomstige zwemvraag is vanuit twee invalshoeken benaderd. Er is gekeken naar het huidig bezoek aan de zwembaden, waar diverse trendcijfers aan zijn gekoppeld en is er gekeken naar het totaal aantal inwoners in combinatie met een gemiddeld gewogen bezoekfrequentie. Het jaar 2008 is voor zwembad Estafette nog een aanloopjaar (op weg naar een volwassen exploitatie vanaf 2009). Door de nog jonge historie van dit zwembad is het niet goed mogelijk om per zwemcategorie exacte voorspellingen voor de langere termijn te doen. Wel zijn per categorie indexen benoemd aan de hand waarvan een gemiddeld gewogen index voor het totaal is bepaald. Berekening op basis van huidig bezoek Het huidig bezoek is afgerond Hierbij gaan we voor De Estafette vooralsnog uit van uiteindelijk bezoekers in de stabiele fase aan het overdekte bad. Kijkende naar de diverse trends en ontwikkeling achten wij per zwemcategorie de volgende indexen reëel: Categorie Toename van de vraag Weging (op basis van bestaande verhoudingen) Recreatie zwemmen +10% 40% Doelgroepen zwemmen +20% 10% Leszwemmen +15% 20% Schoolzwemmen +15% 10% Verenigingen +20% 20% Uitgangspunten hierbij zijn een actieve marketingstrategie en meerjarig innovatiebeleid. Kijkende naar de grootte per zwemcategorie komt dit neer op een gemiddeld gewogen toename van 14,5%. Afgezet tegen het bestaand bezoek aan overdekt zwemwater betekent dit een groei van naar exclusief mogelijke verborgen vraag op dit moment en de effecten van vernieuwd sportbeleid. Binnen de kaders van deze quickscan is geen onderzoek uitgevoerd naar momenteel aanwezige overvraag. Ook is hierbij vooralsnog geen Pagina 11

22 In onderstaande tabel is de (richtinggevende) prognose uitgesplitst per zwemcategorie. Categorie Huidige verdeling bezoek (afgerond op tallen) Richtinggevende prognose (afgerond op tallen) Recreatie zwemmen Doelgroepen zwemmen Leszwemmen Schoolzwemmen Verenigingen Totaal Berekening op basis van animocijfers Een tweede methodiek om tot een berekening van de toekomstige zwemvraag te komen is te kijken naar gemiddelde zwemanimocijfers. Een zwemanimocijfer is het kengetal dat aangeeft hoe veel keer per jaar een inwoner uit een gemeente één van de lokale zwembaden bezoekt 5. Kijkende naar soortgelijke gemeenten is een animocijfer (ten aanzien van het bezoek aan overdekte zwemvoorzieningen) van 3,5 tot 4,5 gemiddeld als bruikbaar gehanteerd. Afgezet tegen het huidige inwoneraantal van ca komt dit overeen met tot bezoeken per jaar 6. Dit ligt gemiddeld circa 20% hoger dan het huidige aantal bezoekers van Voor een deel kan dit worden verklaard doordat: a) ook de particuliere zwemschool in Hoofddorp een deel van de behoefte voor haar rekening neemt b) het animocijfer in verstedelijkte gebieden waar veel alternatieven vrijetijdsvoorzieningen voorhanden zijn lager ligt dan in landelijke gebieden Uitgaande het toekomstige aantal van inwoners en een gemiddeld animocijfers van 4,0 is de toekomstige vraag circa (NB. Hierbij wordt de uitwisseling van het bezoek van en naar locaties buiten de gemeentegrenzen (bijv. Sloten/Osdorp = inwoners buiten beschouwing gelaten) Capaciteit per zwembad Kijkende naar soortgelijke zwembaden als in de gemeente Haarlemmermeer kan voor wat betreft de capaciteit per zwembad worden uitgegaan gemiddelde van bezoekers per m2. Dit komt overeen met de volgende bezettingscapaciteiten: Situatie M2 overdekt zwemwater (afgerond) Indicatie bezoekerscapaciteit op jaarbasis a) Huidige situatie b) Toekomstige situatie met Huis van de Sport zonder Spectrum c) Toekomstige situatie met Huis van de Sport met Spectrum Het geprognosticeerde totaalbezoek in 2025 van tot maximaal past niet meer geheel binnen de huidige capaciteit. Na opening van het Huis van de Sport eind 2013 echter is er in algemene zin wel voldoende zwemwater voorhanden. Met ruim m2 zwemwater kan uitgaande van een efficiënte inroostering plaats worden geboden tot ruim bezoekers. rekening gehouden met de impulsen die het Huis van Sport en de ontwikkeling van het topsportbeleid in toekomst aan de zwemsport kan geven. 4 Met de kanttekening dat een fors deel van het bezoek aan De Sporthoeve uit Amsterdam (Osdorp) komt. 5 Is het animocijfer 4,0 dat betekent dit dat in een gemeente van inwoners de lokale zwembaden in totaal keer zijn bezocht. 6 Een deel van deze behoefte wordt gedekt door privaat aanbod van onder meer zweminstructie bij particuliere zwemscholen. Pagina 12

23 3.7. Confrontatie vraag aanbod per activiteit Op basis van voorgaande analyse kan duidelijk worden gesteld dat uitgaande van de bezoekprognose van bezoekers in 2025 er zonder het zwembad van Het Spectrum ruim voldoende zwemwatercapaciteit voorhanden is. Zowel voorgaande bezoek- als capaciteitsberekeningen zijn op macroniveau. De vraag is in hoeverre er op activiteitenniveau knelpunten te verwachten zijn wanneer de zwemfunctie van Het Spectrum na 2013 komt te vervallen. Om deze vraag te beantwoorden zou per zwembad een roosteranalyse per bassin moeten worden opgesteld die kan worden afgezet tegen een bezoekprognose per zwembad. Met de beperkte detaillering en onvolledigheid van de beschikbare informatie kan deze op dit moment niet worden uitgevoerd. Voor wat betreft het recreatief zwemmen en schoolzwemmen is er in onze ogen na de realisatie van het Huis van de Sport zelfs bij afstoting van Het Spectrum zeker ruim voldoende zwemwatercapaciteit voorhanden. Categorieën waar de ruimte om aan de toekomstige vraag en aanbod te voldoen beperkter is zijn de categorieën leszwemmen, doelgroepenzwemmen en verenigingszwemmen. Uit ervaringen en gesprekken met vertegenwoordigers van gebruikersgroepen, zoals de zwemverenigingen blijkt dat er ongeacht de capaciteit knelpunten te verwachten zijn op de prime-time uren op de werkdagen van uur, waarbinnen zowel de particuliere lessen van de exploitant worden aangeboden en ook het zwaartepunt ligt van de verenigingsactiviteiten voor de jeugd. De capaciteit hangt hier logischerwijs sterk samen met de afspraken over de wijze van inroostering. Ter illustratie: tot nu toe worden deze uren gereserveerd voor de elementaire zwemlessen van de exploitant (kernactiviteit); bij voldoende zwemwatercapaciteit kan een deel van deze uren worden bestemd voor het verenigingszwemmen. Wellicht kan in goed overleg tussen exploitant en vereniging een nog efficiënter (gezamenlijk) gebruik van zwemwater ontstaan, waardoor wachttijden kunnen worden beperkt. In algemene zin kan worden gesteld dat er ook voor deze categorieën voldoende capaciteit is. Wanneer echter als gevolg van beleidskeuzes de verenigingen veel uren krijgen toebedeeld op prime-time-uren voor leszwemmen zou in een tekort op het gebied van elementaire zwemles kunnen ontstaan. De oplossing ligt hierbij in onze ogen bij de Sporthoeve en/of de private markt en niet bij het in stand houden van extra zwemwater (Spectrum) waar de gemeente in de tekorten moet bijdragen Conclusie De conclusie is dat er na realisatie van het Huis van de Sport (volgens het huidige programma van eisen) een forse overcapaciteit aan zwemwater ontstaat bij behoud van het zwemwater in Het Spectrum. Ook wanneer de zwemwatercapaciteit in Het Spectrum vervalt blijkt er voor de meeste gebruikersgroepen sprake van ruim voldoende zwemwatercapaciteit. Er is dan zelfs in theorie nog ruimte en capaciteit beschikbaar voor circa bezoekers extra per jaar! Wij adviseren de gemeente om, indien dat op basis van wachttijden nodig zou zijn, de beleidskeuze te maken extra aanbod van leszwemmen en commerciële doelgroepen te creëren. Dat kan door een voorrangsregeling voor eigen inwoners in zwembad De Sporthoeve te introduceren of met marktpartijen af te stemmen en te stimuleren om dit aanbod te verzorgen. Er zijn verschillende partijen op de markt die hierin (voor eigen rekening en risico) interesse tonen. Als gemeente zelf investeren in extra zwemwater naast het Huis van de Sport brengt extra investeringslasten en exploitatietekorten met zich mee. Dit scenario is alleen verstandig 7 Voor elementaire zwemlessen zijn steeds meer private aanbieders (met eigen voorzieningen) op de markt. Momenteel is het flink deel van het (vooral recreatieve) bezoek aan De Sporthoeve afkomstig uit Amsterdam. Ook hier kunnen keuzes gemaakt worden om dit bad een sterkere functie voor de gemeente Haarlemmermeer te laten krijgen (bijvoorbeeld voorrangsregelingen voor eigen inwoners). Pagina 13

24 wanneer er daadwerkelijk sprake is van tekorten. Op basis van voorgaande analyse verwachten wij echter niet dat er na realisatie van het Huis van de Sport daadwerkelijke tekorten zullen ontstaan. Pagina 14

25 4. Resultaten marktscan De vraagstelling Breng de mogelijkheden in beeld van herontwikkeling locatie Spectrum met behoud van de sporthal (inclusief techniek, kleedaccommodatie en kantinefunctie) met private functies. Betrek voor zover relevant daarbij de omgeving van Het Spectrum (terreinen langs de v. Heuven Goedhartlaan). Mede tegen de achtergrond van de thans voorliggende capaciteitsstudie en marktconsultatie wil de gemeente Haarlemmermeer een beslissing nemen om al dan niet afstand te doen van het zwembadgedeelte van Het Spectrum. De sporthalfunctie dient evenwel te worden gecontinueerd. De gemeente overweegt ruimte te bieden voor private initiatieven met betrekking tot de mogelijk vrijvallende zwembadfunctie. Bij een eventuele keuze voor afstand van het zwembadgedeelte als gemeentelijk zwembad, kan datzelfde zwembad, bij wijze van denkrichting, bijvoorbeeld worden bestemd voor het onderbrengen van commerciële activiteiten op het gebied van sport, wellness en/of leisure. Ook is de realisatie van een hotelfunctie of het benutten van vrijvallende ruimte voor woningbouw niet uitgesloten. Een gunstige bijkomstigheid daarbij is dat bij het vervallen van de gemeentelijke zwembadfunctie, de tot dusverre op de gemeentelijke begroting drukkende, aan het zwembad annexe, financiële lasten elders binnen de gemeentelijke sportsector kunnen worden aangewend. De werkwijze Er is een shortlist is opgesteld van een elftal daarvoor in aanmerking komende, in het netwerk van Grontmij Marktplan en van de opdrachtgever aanwezige potentiële gegadigde commerciële marktpartijen. Dit zijn: 1x zorgverzekeraar 1x reuma-instituut 3x landelijk opererende fitnessbedrijven 1x universiteit, faculteit bewegingswetenschappen 4x landelijk opererende exploitanten zwembadbedrijven en sportcentra 1x (bedrijfs)makelaardij / ontwikkelaar Aan elk van deze bedrijven is na een telefonische vooraankondiging een informatiedocument toegezonden. Dit document bevat: achtergronden, doel en vraagstelling aan de marktpartijen, positionering Het Spectrum (onder meer functies, voorzieningen, onderhoud, beschikbaarheid etc) omgevingsfactoren beknopte inventarisatie huidig en toekomstig aanbod relevante voorzieningen (leisure, zorg, sport, onderwijs). Bedoeld informatiedocument is gedateerd 9 december 2008 en is separaat beschikbaar. Pagina 15

26 Op grond van vervolgcontacten met elk van deze marktpartijen heeft Grontmij Marktplan vervolgens het realiteitsgehalte beoordeeld om Het Spectrum vanaf 2013 in te zetten voor vestiging van één of meer commerciële functies. De resultaten Ad zorgverzekeraar (1x) Betrokken zorgverzekeraar, actief in de markt van fitness/healthcentra, heeft ter plaatse onderzoek gedaan. Diens conclusie is dat het gebouw zich in relatie tot de gemoeide investeringen, onvoldoende leent voor de eventuele uitbouw naar fitness/ health. Het tijdpad, zijnde start nieuwe activiteit in 2013, is niet interessant. Ad reuma-instituut (1x) Bedoeld reuma instituut is met behandelcentra gevestigd in de regio Amsterdam. Behandelingen vinden onder meer plaats met behulp van warm water therapiebaden. Hoewel het instituut voorheen uitbreidingen naar het noorden van Amsterdam heeft gerealiseerd, past een eventuele vestiging in Hoofddorp niet in de bedrijfsvisie. Ad landelijk opererende fitnessbedrijven (3x) Benaderde bedrijven kenschetsen de markt voor fitness in Hoofddorp als bommetje vol. Hoewel het nog enige jaren zal duren voordat een eventuele realisatie aan de orde is en de bevolkingsomvang nog flink zal toenemen, zal de markt ook dan naar verwachting nog geen behoefte aan extra aanbod hebben. Eén van de bedrijven spreekt zich wel uit als concreet geïnteresseerd, en wel voor andere functies dan fitness / wellness. De beoogde toekomstige functie van Het Spectrum is; handhaving van één van de zwembassins (t.b.v. elementaire zweminstructie ); eliminatie van de overige zwemvoorzieningen vestiging van een kinderdagverblijf vestiging van een speelkasteel investeringen / exploitatie voor rekening en risico marktpartij voorkeur voor overname van eigendom treffen van regelingen voor functiebehoud van de sporthal, bijvoorbeeld door uitbesteden aan toekomstige exploitant van de overige sportvoorzieningen in de Haarlemmermeer. Ad universiteit, faculteit bewegingswetenschappen (1x) De faculteit bewegingswetenschappen van de universiteit oriënteert zich op nieuw locaties/accommodatie voor de universiteitscampus. Daarbij speelt tevens de hoofdstedelijke ambities voor de Olympische Spelen 2028 een rol. Het zoekgebied strekt zich uit van de Zuidas tot aan Amstelveen. De locatie Hoofddorp valt evenwel buiten het zoekgebied. Ad landelijk opererende exploitanten zwembadbedrijven en sportcentra (4x) Drie van de vier bedrijven geven aan interesse te hebben indien en voor zover de gemeente Haarlemmermeer in voldoende mate financieel bijdraagt. Daarbij beschouwen zij vooral de potentiële exploitatie van de overige, nog aan te besteden accommodaties als een wenkend perspectief. Een onafhankelijk van de gemeente staande commerciële invulling is dan niet aan de orde. Een vierde bedrijf laat weten te zijn geïnteresseerd om Het Spectrum (minus de sporthal) over te nemen en de mogelijkheden verder te willen onderzoeken. De gedachten gaan uit naar: activiteiten op het gebied sport, wellness en leisure aangevuld met buitenschoolse opvang en paramedische zorg. Vooralsnog handhaven van het huidige 25-m zwembassin, verwijderen van de overige bassins. Uitgangspunt is overname, zo mogelijk in eigendom, private investering en zelfstandig commerciële beheer en exploitatie. Vanzelfsprekend is voor deze partij een combinatie met de overige nog aan te besteden accommodaties erg aantrekkelijk; een absolute voorwaarde is dat Pagina 16

27 evenwel niet. Wel moet bedacht worden dat deze partij zich met onder meer het 25-m zwembassin zich als concurrent van de gemeentelijke zwem- en sportaccommodaties zal gaan opstellen, in het geval deze via aanbesteding naar een andere exploitant gaan. Deze zal dit risico financieel willen afdekken. Ad (bedrijfs)makelaardij / ontwikkelaar (1x) Bedoelde partij behartigt de belangen van de eigenaar van de voormalige belendende Pongarage. Zoals bekend beoogt deze partij woningbouw op dit terrein te realiseren; verruiming van het realisatiegebied met het zwembadterrein beoordeelt men als zeer aantrekkelijk. Een bestemming voor grondgebonden woningen lijkt in beginsel een goede optie die door combinatie met het Pon-terrein aan kwaliteit kan winnen. Vanzelfsprekend is nader overleg en onderzoek noodzakelijk. Conclusies en advies Er dienen zich in hoofdzaak twee richtingen aan: 1. Realisatie van nieuwe commerciële, zwembad-/leisure gerelateerde functies in Het Spectrum door: a. de vestiging van een kinderdagverblijf in combinatie met een speelkasteel en handhaving van het 25-m bassin; b. sport, wellness en leisure aangevuld met buitenschoolse opvang en paramedische zorg, eveneens in combinatie met handhaving van het 25-m bassin Deze onder 1a en 1b genoemde opties resulteren, los nog van nader onderzoek en onder meer financiële uitwerkingen, in het creëren van een concurrent voor de nog aan te besteden gemeentelijke zwem- en sportaccommodaties. Dientengevolge moet op het gebied van wellness/leisure c.a. worden gerekend met omzet verlies voor het Huis van sport met 10 tot 30% van de voorliggende begrotingen. Daarnaast slaat ook de handhaving van het 25-m bassin een bres in de begroting van Huis van Sport. Indicatief te ramen op 25 tot 40% van de geraamde omzetten in de bezoekerscategorieën doelgroepen en elementaire zwemlessen. Een nadelig financieel effect op de resultaten van de overige accommodaties oplopend tot ca ,-- sluiten wij niet uit. Dit effect staat nog los van het vraagstuk dat zich voordoet indien één en dezelfde marktpartij zowel de exploitatie van de gemeentelijke accommodaties krijgt gegund als de commerciële uitbating van Het Spectrum verwerft. Hoe immers kan in dat geval verweving van bedrijfsmatige en financiële relaties van enerzijds de gemeentelijke accommodaties en anderzijds van het private Het Spectrum worden voorkomen? Vooruitlopend op een eventueel nadere verkenning en onderzoek, lijkt deze optie weinig aantrekkelijk. 2. Realisatie van woningbouw, bij voorkeur in combinatie met de ontwikkeling van het belendende garageterrein. Zonder nadelige effecten voor de exploitatie van de gemeentelijke sportaccommodaties lijkt deze optie te resulteren in een gunstige grondexploitatie. De omvang daarvan is in dit stadium vanzelfsprekend nog onbekend en wordt mede bepaald door de wens van de gemeente om de sporthalfunctie te handhaven. Handhaven van de sporthal resulteert volgens eerdere globale studie (2005) in aanvullende investeringen ten behoeve van de sporthal ten bedrage van omstreeks 1,5 miljoen prijspeil 2005, respectievelijk circa 1,8 miljoen prijspeil 2009/2010. Een dergelijke investering in een straks bijna 25 jaar oude sporthal achten wij niet verantwoord. Bij keuze voor deze optie ligt veel eerder voor de hand om het gehele Spectrumterrein voor woningbouw in te zetten en vervolgens uit de grondexploitatie een nieuwe sporthal te financieren, bijvoorbeeld belendend aan de naburige school. Pagina 17

28 Samenvattend concluderen wij dat optie 1 afbreuk doet aan het functionele en financiële evenwicht tussen het aanbod van de toekomstige zwem- en leisure functies in Hoofddorp. In beginsel adviseren wij daarom in te zetten op optie 2 en te kiezen voor woningbouw ter plaatse van Het Spectrum. Daarbij verdient het aanbeveling ook de mogelijkheid open te houden om de huidige sporthal te slopen en uit de revenuen van de grondexploitatie te voorzien in vervangende nieuwbouw. Vanzelfsprekend is nadere studie naar deze optie noodzakelijk alvorens tot concrete besluitvorming over te gaan. Pagina 18

29 Bijlage 1 Zwembezoek Pagina 19

30 Bijlage 2 Exploitatie-effecten bij behoud Spectrum Bovenstaande prognose is gebaseerd op de effecten bij een ongewijzigde bedrijfsvoering (incl. ruime openstelling) van het complex vanaf Hierbij is rekening gehouden met een terugloop in het aantal bezoekers van 75% na opening van het Huis van de Sport. Verwacht wordt dat dit nauwelijks invloed heeft op de resultaten van de sporthal en horeca deel van het Spectrum. Verder wordt ingeschat dat de inkomsten voor Sport Plaza Club zullen afnemen met Voor de financiële vertaling van het teruglopende bezoekersaantal zijn de voorlopige exploitatiecijfers 2009 voor het zwemgedeelte van het Spectrum als vertrekpunt gebruikt. De reductie van de personele kosten is voornamelijk gebaseerd op de verwachte terugloop van de begeleide zwemactiviteiten zoals zwemles en schoolzwemmen. De onderhoudskosten zijn gebaseerd op het gemeentelijke meerjaren onderhoudsplan (MOP) over de jaren Pagina 20