Voorbeelden van Analyse-instrumenten om interactie in de klas te coderen

Transcriptie

1 Voorbeelden van Analyse-instrumenten om interactie in de klas te coderen Jannet van Drie en Carla van Boxtel, ILO-conferentie 2 april 2009 Transcriptie en eenheid van analyse Transcriptieregels die je kunt hanteren: ( ) niet verstaanbaar [ ] overlap, tegelijk uitgesproken door verschillende personen ( ) non-verbale acties, bijvoorbeeld wijzen, tekenen, opzoeken in boek (( ))) opmerkingen van degene die interactie uittikt Mogelijke eenheden van analyse: Uitspraken: Beurten: Episodes: Een uitspraak wordt onderscheiden van een andere uitspraak door een waarneembare pauze, komma of punt. Een uitspraak kan een uitroep, een ongestructureerde reeks woorden, een complete zin zijn of een zin die niet afgemaakt is. De uitspraak of uitspraken die een persoon achtereenvolgens doet, totdat iemand anders wat zegt. Een betekenisvolle sequentie van uitspraken. Bijvoorbeeld bepaald door het onderwerp of deel van de taak waar men het over heeft, of gebaseerd op categorieën in een codeersysteem (vraag-antwoord, redenering). 1

2 PARTICIPATIE Van Boxtel, C. & Van Drie, J. (2003). Collaborative reasoning as a key concept for analyzing classroom discourse. Paper presented at the EARLI Conference, August 26th 30 th 2003, Padova. In veel groepen dragen de deelnemers niet in gelijke mate bij aan het gesprek. De participatie is doorgaans asymmetrisch. De mate en aard van participatie en asymmetrie kan op verschillende manieren geoperationaliseerd worden. Op uitspraakniveau: Je telt het aantal uitspraken van elke deelnemer van de groep (of bij klassengesprekken van de leraar en de leerlingen). Het kan daarbij gaan om het totaal aantal uitspraken per deelnemer of meer gespecificeerd, bijvoorbeeld het aantal vragen, uitspraken over begrippen, off-task opmerkingen, procedurele opmerkingen etcetera. Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat deelnemers in een groepsinteractie ongeveer evenveel uitspraken doen, maar dat bijna alle vragen gesteld worden door één persoon. De mate van gelijkheid in participatie kan uitgedrukt worden in termen van percentages van het totaal aantal uitspraken/categorie van uitspraken. Bijvoorbeeld in een les is 60% van de uitspraken van de leraar en 95% van de vragen wordt gesteld door de docent. Op episodisch niveau: Kumpulainen en Mutanen (1999) onderscheiden verschillende vormen van sociale processen in een interactie: Modus Omschrijving Voorbeeld Individualistisch Leerlingen werken hoofdzakelijk alleen en delen geen ideeën en proberen ook niet samen tot betekenisgeving te komen. Anne: je moet eerst dit doen Anne: in welk land zou je willen wonen? Anne: we kiezen Nieuw-Zeeland Anne: dat lijkt me wel leuk Anne: het is daar altijd lekker weer Anne: en ze spreken Engels dat heb je zo geleerd Peter: ik heb een foto van ons voor op de voorkant Dominantie Ongelijke participatie, één van de leerlingen domineert. Andere leerling(en) draagt/dragen slechts een of Anne: je moet eerst dit doen Anne: in welk land zou je willen wonen? Peter: ja Anne: we kiezen Nieuw-Zeeland Anne: dat lijkt me wel leuk twee keer bij met een Anne: het is daar altijd lekker weer inhoudelijke uitspraak Peter: er zijn vulkanen en gletsjers Anne: en ze spreken Engels dat heb je zo geleerd Samenwerking Gezamenlijke betekenisgeving; er worden ideeën gedeeld en op elkaar voortgebouwd. Anne: je moet eerst dit doen Peter: ja, welk land zou je willen wonen? Anne: we kiezen Nieuw-Zeeland Anne: dat lijkt me wel leuk Anne: het is daar altijd lekker weer Peter: er zijn vulkanen en gletsjers Anne: en ze spreken Engels Peter: ja, geen punt 2

3 INHOUD Voorbeeld 1: Codering gebruik van vakspecifieke begrippen door leerlingen die samenwerken Van Boxtel, C. (2000). Collaborative Concept Learning. Collaborative learning tasks, student interaction, and the learning of physics concepts. Utrecht: dissertatie. Eenheid van analyse: uitspraken. Uitspraken worden als proposities gecodeerd als er een uitspraak wordt gedaan over de betekenis of relatie van een (vak)begrip. Een propositie kan door een persoon geformuleerd worden, maar kan ook geco-construeerd zijn door bijdragen van twee personen. Een propositie kan de vorm hebben van een statement, een argument en een vraag. Subcategorieën: Subcategorie Omschrijving Voorbeelden Eén begrip Uitspraak over een begrip -Elektronen hebben een negatieve lading -Stroom gaat rond -Energie kan omgezet worden in licht Relatie Concreet Representatie Uitspraak waarin twee of meer begrippen aan elkaar gerelateerd worden Uitspraak waarin een begrip gekoppeld wordt aan een concreet verschijnsel Uitspraak waarin een of meer begrippen gerelateerd worden aan een andere vorm van representatie (bv. grootheden, eenheden, symbolen, formules, tekening, grafiek) -Stroomsterkte is afhankelijk van spanning en weerstand -Elektronen transporteren energie -Hoe langer de draad, hoe groter de weerstand - Een stuk gordijn heeft meer weerstand dan een koperdraad -De batterij voorziet in spanning -Een ampèremeter wordt gebruikt om stroomsterkte te meten -Volt is V - Je kunt een weerstand als een blokje tekenen -Je moet de weerstand op de horizontale as zetten 3

4 Voorbeeld 2: Procesmodel voor interactie en wiskundige niveauverhoging (Dekker & Elshout-Mohr, 1996) A en B werken aan hetzelfde wiskundige probleem. Hun werk is verschillend. A werkt A vraagt B werk te tonen A wordt zich bewust van eigen werk Wat doe je? Wat heb je? Wat denk jij? B werkt B vraagt A werk te tonen B wordt zich bewust van eigen werk A toont eigen werk A wordt zich bewust van B s werk A vraagt B werk uit te leggen A denkt na over eigen werk A legt eigen werk uit A denkt na over B s werk Ik heb dit Ik doe dit Ik zit zó te denken Waarom doe je dat zo? Hoe kom je daarbij? Ik doe dit zo, omdat Ik denk zo, omdat B toont eigen werk B wordt zich bewust van A s werk B vraagt A werk uit te leggen B denkt na over eigen werk B legt eigen werk uit B denkt na over A s werk A bekritiseert B s werk Maar dat is toch niet goed, want B bekritiseert A s werk A denkt na over B s kritiek A verantwoordt eigen werk A denkt na over verantwoording Ik dacht dat ik het wèl goed had, omdat B denkt na over A s kritiek B verantwoordt eigen werk B denkt na over verantwoording A bekritiseert eigen werk O nee, het klopt toch niet, want B bekritiseert eigen werk A reconstrueert eigen werk Ik kan het beter zó doen B reconstrueert eigen werk vet: kernactiviteiten standaard: mentale activiteiten cursief: regulerende activiteiten 4

5 TAAK Voorbeeld: codering van Taakhandelingen Van Drie, J. (2005). Learning about the past with new technologies. Fostering historical reasoning in computersupported collaborative learning. Universiteit Utrecht: dissertatie. Taakhandelingen: Taak Uitspraken die te maken hebben met de inhoud van de taak - Historisch redeneren Uitspraken waarin geredeneerd wordt over de inhoud van de taak - Gebruik tool Uitspraken die te maken hebben met het maken van het argumentatief diagram / matrix - Schrijven tekst Uitspraken die te maken hebben met het schrijven / structureren van de tekst - Revisie tekst Uitspraken die te maken hebben met het reviseren van de tekst - Doel Uitspraken die te maken hebben met het controleren of men voldoet aan de doelen van de taak - Info Uitspraken over het gebruik van inforamtiebronnen - Evaluatie Uitspraken waarin een mening wordt gegeven over de inhoud van de taak, de tool of tekst Procedure Uitspraken die te maken hebben met de organisatie en planning van de taak - Aanpak Uitspraken die te maken hebben met de aanpak van de taak - Evaluatie Uitspraken waarin de organisatie of aanpak van de taak geëvalueerd wordt - Beurt / taakverdeling Uitspraken die te maken hebben met wie de beurt heeft - Coördinatie Uitspraken die te maken hebben met het coördineren van activiteiten - Planning Uitspraken die te maken hebben met planning van het werk in de tijd Weet jij wanneer de ontzuiling begon? Hier moet je nog een blokje maken voor een argument tegen Zullen we beginnen met de introductie en dan een paragraaf over de veranderingen? We moeten nog iets toevoegen over de invloed van de televisie We moeten iets zeggen over het gedrag van de jeugd, want dat stond in de opdracht Ik heb een interessante bron over Provo De conclusie is echt slecht Zulen we de bronnen verdelen? Dat hadden we goed gepland! Zal ik verder schrijven? Ik ben nu aan het schrijven We kunnen de volgende lessen de tekst af schrijven Sociaal Uitspraken die niets met de taak te maken hebben Kun je Astrid een smsje sturen? 5

6 ELABORATIE Voorbeeld: Codering van elaboratie (diepere verwerking) Van Boxtel, C. (2000). Collaborative Concept Learning. Collaborative learning tasks, student interaction, and the learning of physics concepts. Utrecht: dissertatie. Er worden drie vormen van elaboratie onderscheiden. Elaboratie kan voorkomen in de vorm van een uitgebreid antwoord op een vraag; argumentatie bij een conflict en het opbouwen van een redenering. Vraag: begint met een vraag. Conflict: begint met een ontkenning, tegenargument of kritische vraag. Redenering: een uitspraak wordt uitgebreid (los van een vraag of conflict) Subcategorieën: Categorie Subcategorie Voorbeeld Vraag Conflict Redenering Antwoord - uitgebreid gecoconstrueerd antwoord - uitgebreid antwoord (van 1 leerling) A: maar wat is eigenlijk weerstand? B: dat betekent dat het er moeilijk doorgaat A: dat elektronen worden tegengehouden A:en er dus moeilijker doorgaan A: hoe kunnen we het begrip elektronen gebruiken? B: die horen bij energie B: want elektronen vervoeren energie B: de elektronen krijgen energie in de batterij B: hoe groter de batterij, hoe meer energie - kort antwoord A: is spanning in Volt? B: ja Geen antwoord A: is het spanning of stroomsterkte? B: de weerstand hoort bij lengte Geëlaboreerd - gezamenlijke elaboratie (argumentatie) A: Ik denk dat energie bij de batterij hoort B: maar energie gaat verloren in een weerstand B: dus energie hoort bij weerstand, het lampje A: maar een batterij heeft energie B: het heeft geen energie, het produceert energie, toch? A: de elektronen vervoeren energie van de batterij naar het lampje - individuele elaboratie A: hoe langer de draad, hoe groter de stroomsterkte B: nee B: een langere draad betekent meer weerstand B: omdat de elektronen over een grotere afstand moeten B: dus hoe langer de draad hoe minder stroomsterkte A: ja, je hebt gelijk Niet geëlaboreerd A: spanning is in ampere B: nee dat is stroomsterkte A: oh ja Geco-construeerde redenering Individuele redenering A: elektronen hebben een [negatieve lading] B een [negatieve lading] A ze zijn onderdeel van atomen B: atomen A: en de negatieve deeltjes bewegen B: en daarom is er stroomsterkte A: wacht, de schakeling heeft energie nodig A: daar zorgen de elektronen voor A: en die komen van de spanningsbron A: dus energie en elektronen hebben met spanning te maken 6

7 7