Spirometrie uitvoering

Transcriptie

1 Z /4/216 Spirometrie uitvoering Daniël Schuermans Longfunctielaborant Biomedical research unit Vrije Universiteit Brussel Wat willen we meten? Het principe van longfunctie Hoeveel lucht kan iemand in- en uitademen? Hoe verloopt het transport van de lucht? Non-invasive longstructuren meten Hoe verdeelt de lucht zich in de longen? Hoeveel weerstand heeft die lucht? Hoe verloopt de gasuitwisseling? Wat is de diameter van de luchtwegen? conductive airways acinar airways Enz Gas Aerodynamische & Fysiologische wetten Een paar leuke wisjedatjes Oppervlakte 8 m 2 25 Km luchtwegen (Brussel - Sevilla) 1 Km bloedvaten (Brussel - Kopenhagen) FLOW-VOLUME LOOP IS EEN BASIS ONDERZOEK 1

2 Z /4/216 De spirometer LONGVOLUMES IC TLC VC VT ERV FRC RV Hutchinson 1846 FLOW-VOLUME LOOP: Normaal TLC IC VC VT ERV FRC RV Sec. Wat meten we bij spirometrie? Bronchiale boom 25% 5% 75% conductive airways acinar airways 2

3 28/4/216 Het doel van een spirometrie? Mechanisme van de ademhaling De mechanisme van tidale ademteug (TV) nagaan De limieten van een diepe in- en uitademing meten Het objectiveren van verschillende long pathologieën Uitsluiten van de graad van obstructie Structuur van de luchtwegen in te schatten De compliantie van het longparenchym meten Luchtstromingen onderweg Indicatie van spirometrie Opsporen of follow up van respiratoire pathologie Meestal obstructieve long pathologieën COPD - Chronische bronchitis - Emfyseem Astma inflammatoire longziekten - Variabele obstructie - Reversibiliteit Indicatie van spirometrie 1 Om klachten te bevestigen of te objectiveren Klinisch Rx of Ct-scan Thorax afwijkingen Bloedgaswaarden die abnormaal zijn Klachten Abnormaal ademgeluid Verminderd ademgeluid Borstkast abnormaliteiten Cyanose Symptomen Dyspneu Hoesten met of zonder sputum productie Borstkast ongemak of orthopneu Indicatie van spirometrie 2 De impact van een bepaalde pathologie in te schatten Pulmonale ziekten Chronisch obstructieve ziekten Astma Cystic fibrose Interstitiële longziekten Ect. Cardiale Klachten Congestief hartfalen Pulmonale hypertensie Neuromusculaire aandoeningen Guillain Barré Amyotropische lateraal sclerose (ALS) Myastenia gravis 3

4 28/4/216 Indicatie van spirometrie 3 Indicatie van spirometrie 4 De impact meten van schadelijke stoffen Roken Luchtpolutie Beroepsgebonden blootstelling De invloed van de therapie op de longfunctie Afname van de longfunctie in leeftijd Longitudinale follow-up van de pathologie Het therapeutische effect van de behandeling reductie of transplantatie follow-up Respiratoire revalidatie Lange termijn zuurstoftherapie thuis Inschatten op voorhand van het effect van heelkundige ingrepen die de longfunctie zouden beïnvloeden Lobectomie, pneumectomie Thoraxheelkunde Hartheelkunde Uitgebreide abdominale ingrepen Het evalueren van ongeschiktheid of verslechtering Sociale zekerheid en RIZIV modaliteiten Wettelijke, verzekering of militaire richtlijnen Cardio-pulmonale revalidatie bepalingen Contra-indicatie van spirometrie Hoe krijg je zo een curve? Absolute contra-indicatie Acute myocard infarct de laatste maand Recentelijk onstabiele angor Onstabiele epilepsie Relatieve contra-indicatie Hemoptysie van ongekende oorsprong Recente pneumothorax Recente pulmonale embolie Thoracaal, abdominaal of cerebraal aneurysma Recente oogoperatie Recente thoracale of abdominale heelkunde Dementie of onstabiele psychische toestand Aanwezigheid van een andere ziekten die de resultaten kunnen beïnvloeden bv. orthopedisch Het manoeuvre bestaat uit 3 delen 1.Een semi-trage volledige inademing tot TLC Het manoeuvre bestaat uit 3 delen 2. Een krachtige, geforceerde,snelle en volledige uitademing tot RV TLC TLC IC VC IC VC VT VT ERV FRC ERV FRC RV RV 4

5 28/4/216 Het manoeuvre bestaat uit 3 delen 3. Een volledige, krachtige en snelle inademing tot TLC FLOW-VOLUME LOOP: Normaal TLC MEFV IC VC VT FV ERV FRC RV MIFV Standaardisatie is van zeer groot belang Het juist kunnen interpreteren van de resultaten is afhankelijk van het correct begeleiden en uitvoeren van het manoeuvre Aanvulling van The European Respiratory Journal (vol 6 sup 16 mar 1993) Standardized lung function testing In consensus afgesproken Longitudinale vergelijkingen European Respiratory Society American Thoracic Society Internationale vergelijkingen Nieuwe richtlijnen ERS/ATS 25 Richtlijnen ERS/ATS 25 Voorbereiding van het personeel Voorbereiding van de toestellen Voorbereiding van de patiënt Correcte metingen Interpretatie van de resultaten Etc Richtlijnen ERS/ATS 25 Voorbereiding van het personeel Voorbereiding van de toestellen Voorbereiding van de patiënt Correcte metingen Interpretatie van de resultaten Etc 5

6 28/4/216 Handhold spirometrie Het meetmechanisme 4 Waarom dagelijks ijken Waarom dagelijks ijken Lucht is een gas afhankelijk van Controle van het toestel Correcte opwarming van het toestel 3 Liter ijkpomp op verschillende snelheden Bevestiging van longitudinale correcte metingen Controle van lekken en mankementen Al dan niet ijken met bacteriefilter Biologische ijkingen zijn hulpzaam Accuraatheid van het toestel + 2,5% afwijking max Vochtigheid Luchtdruk Temperatuur Correctiefactor van ATPS naar BTPS Onderhoud en hygiëne Hygiënische maatregelen zijn cruciaal Gebruik bacteriefilters Gebruik zo nodig handschoenen Desinfecteer regelmatig het toestel Zo nodig bij elke patiënt handvat reinigen Dek het toestel stofvrij af Kijk regelmatig de leidingen na Geen ontbrekende stukken of kleppen Richtlijnen ERS/ATS 25 Voorbereiding van het personeel Voorbereiding van de toestellen Voorbereiding van de patiënt Correcte metingen Interpretatie van de resultaten Etc 6

7 28/4/216 Voorbereiding van de patiënt aandachtspunt voor verplegende Voor men begint te meten Indicatie door de aanvragende arts voor een LFO niet vergeten Patient rechtop installeren Niet roken gedurende enkele uren vóór de test Geen respiratoire medicatie voor de test (melden op de aanvraag) LABA minimum 12 à 24 uur ; SABA minimum 4 uur Geen spannende kleren die een normale ademhaling hinderen Proberen op hetzelfde toestel en tijdstip de meting uit te voeren Geen inspanning vlak vòòr de test (bv. Kinesitherapie, spirometrie) Geen compromiterende onderzoeken voor LFO bv. Gastroscopie MRSA, HIV, TBC,. laatste van de voormiddag of namiddag Steeds in dezelfde houding Rustpauze van 5 min. Lippen rond het mondstuk en goed omsluiten Vermijd lekken of dichtbijten Bacteriefilter is sterk aangewezen Neusklem plaatsen Juiste houding Richtlijnen ERS/ATS 25 Voorbereiding van het personeel Voorbereiding van de toestellen Voorbereiding van de patiënt Correcte metingen Interpretatie van de resultaten Etc De grootste slaagkans voor een juiste meting FLOW-VOLUME LOOP: Normaal Op voorhand zeer goed uitleggen wat de bedoeling is Zelf zeer goed weten hoe een test verloopt De patiënt overtuigend en zelfbewust aanspreken Body language is van zeer groot belang Zelf het manoeuver eens voordoen Tussen elke poging minimum 15 seconden wachten Aanzet van het manoeuver goed en krachtig aangeven 7

8 28/4/216 Aandachtspunten voor een goede curve Scherpe piekwaarde met snelle oploop Ononderbroken in- en uitademingscurve Drie op elkaar liggende curves Inademvolume = uitademvolume Reproduceerbaarheid Reproduceerbaarheid Wanneer is een -volume test OK Als er drie reproduceerbare curves zijn Als je ziet dat de patiënt zijn uiterste best doet Kijken naar de morfologie van de curves Als alle curves op elkaar liggen Wanneer mag je de -volume test stoppen Als de patiënt volledig heeft uitgeademd Wanneer hij minimum 6 seconden heeft uitgeademd Langer als 15 seconden is zelden noodzakelijk na één keer Als de patiënt het vraagt (pijn of duizeligheid) Minimum drie en maximum acht pogingen Als de laatste seconde niet meer als 25 ml is uitgeademd Kijken wat er is fout gelopen Mechanische fouten corrigeren Juiste terminologie zoeken Kleine korte correcties aangeven Fouten niet herhalen Rustig de instructies geven Desnoods heel het maoeuver terug uitleggen Patient blijven aanmoedigen van start tot einde 8

9 28/4/216. Richtlijnen ERS/ATS 25 Voorbereiding van het personeel Voorbereiding van de toestellen Voorbereiding van de patiënt Correcte metingen Interpretatie van de resultaten Etc Enkele parameters Enkele parameters FVC Forced vital capacity: de totale hoeveelheid lucht die een patiënt kan uitademen na een volledige inademing gedurende een geforceerd manoeuvre en beginnend van TLC en eindigend op RV FEV 1 Forced expiratory volume in one second: De éénseconde waarde is de maximale hoeveelheid lucht in liters die een patiënt tijdens een geforceerd manoeuvre kan uit ademen in de éérste sec. van zijn uitademnig gestart vanaf TLC FVC 1 seconde Enkele parameters Tiffeneaux index FEF 25% FEF 5% FEF 75% Forced Expiratory x%: het maximale debiet dat de patiënt bereikt op het moment dat hij respectievelijk % van het volume heeft uitgeademd van zijn volledige FVC FEV 1 FVC 25% = 7% 5% 75% 9

10 28/4/216 FLOW-VOLUME LOOP Welke waarden gaat men weerhouden PEF FEF 25 R Bovenste luchtwegen (intrathoracaal) Expiratoire spierkracht FEF 5 FEV.5 FEV 1 R Kleine luchtwegen Longelasticiteit (1/CL) Expiratoire curve Men weerhoudt de HOOGSTE FVC en FEV 1 Als de twee best gemeten waarden niet meer als 15ml verschillen FEF 75 FIF 5 PIF TLC VC FRC FEV 3 FEV 6 RV Thorax elasticiteit Expiratoire spierkracht R Bovenste luchtwegen (extrathoracaal) Inspiratoire spierkracht Inspiratoire curve Voor de overige debieten kiest men die poging waarvan de som van FVC en FEV 1 het hoogst is Welke waarden gaat men weerhouden Trial 1 Trial 2 Trial 3 Best FVC (L) FEV 1 (L) Som PEF(L/sec) FEF 25-75% (L/s) FEF 75% (L/s) De bekomen resultaten gaat men vergelijken met normaalwaarden of predicted values (pred.) Ze zijn voornamelijk bepaald door het geslacht de leeftijd de lengte Welke waarden gaat men weerhouden FVC (L) FEV 1 (L) FEV1/ FVC PEF(L/sec) FEF 25-75% (L/s) FEF 75% (L/s) Pred Best

11 28/4/216 Welke waarden gaat men weerhouden Normaalwaarden of predicted values zijn berekend uit een normale bevolkingsgroep FVC (L) FEV 1 (L) Pred Best %Pred Men berekent een percentage t.o.v. de norm % pred. FEV1/ FVC PEF(L/sec) FEF 25-75% (L/s) FEF 75% (L/s) Normaal patroon MEN ZIET ZEER SPECIFIEKE AFWIJKINGEN VOOR PEF FEF25% FEF5% MEFV VERSCHILLENDE ZIEKTEBEELDEN FEF75% F-V Loop TLC VC RV MIFV FRC PIF Schematische voorstelling FLOW-VOLUME LOOP : Restrictief FEV 1 = Tiffeneaux-index = + 85% FVC FEV 1 FVC Obstructief patroon Restrictief patroon Onvoldoende medewerking of zwakke ademhalingsspieren 11

12 28/4/216 Welke waarden gaat men weerhouden FLOW-VOLUME LOOP : Restrictief FVC (L) FEV 1 (L) Pred Best %Pred De maximale Vitale longcapaciteit is gedaald Kenmerken FEV1/ FVC PEF(L/sec) FEF 25-75% (L/s) FEF 75% (L/s) Lange smalle curve Daling van de FVC Stijging van FEV 1 /FVC FLOW-VOLUME LOOP : Obstructief Welke waarden gaat men weerhouden FEV 1 = Tiffeneaux-index = + 5% FVC FVC (L) FEV 1 (L) Pred Best %Pred FEV 1 FEV1/ FVC FVC PEF(L/sec) FEF 25-75% (L/s) FEF 75% (L/s) FLOW-VOLUME LOOP : Obstructief Het maximale debiet is gedaald Kenmerken Lange doorgebogen curve Daling van de FEV 1 Daling van FEV 1 /FVC FLOW-VOLUME LOOP IS EEN BASIS ONDERZOEK 12

13 Z /4/216 Bronchoconstrictie LAY OUT voor het protocol Obstructie en nu?? conductive airways acinar airways Wanneer Dilatatie? Twee verschillende dilatatie effecten Overwegen van te dilateren bij een FEV 1 /FVC van < 7% LLN worden besproken Uitsluiten van al dan niet reversibiliteit GOLD richtlijnen voor therapeutische beslissingen zijn gebaseerd op post dilatatie Ofwel komt de patiënt zonder medicatie te nemen naar het onderzoek voor het acuut effect van een ß 2 -mimetica Ofwel zonder abstinentie om het behandelingseffect van de ingestelde ß 2 -mimetica te evalueren. 13

14 28/4/216 Dilatatie met ß2-mimetica Dilatatie met ß2-mimetica Medicatie dient gegeven te worden 1. In 4 dosissen met 15 sec tussenpauze 2. Met voorzetkamer 3. Trage inhalatie tot TLC 4. Adem gedurende 1 sec ophouden voor uitademing 4 X 1 µg salbutamol/albuterol Wachttijd voor ß 2 -mimetica is > 1 à 15 min. 4 X 4 µg ipratropium bromide Wachttijd voor anticholinergica is > 3 à 45 min. Dilatatie met ß2-mimetica Indicatief eerder voor astma Op voorwaarde dat alle aspecten van medicatie abstinentie nagevolgd zijn Bronchodilatatie = verbetering van de FEV 1 en/of FVC > 12% of baseline en 2ml absolute waarde Indicatief eerder voor COPD GOLD en GINA Global initiative for chronic Obstructive Lung Disease Global INitiative for Asthma 14

15 28/4/216 GOLD richtlijnen 211 GOLD therapie schema Patient Characteristic Low risk less A symptomps Low risk more B symptomps High risk less C symptomps High risk more D symptomps C D > 2 A B Spirometric Exacerbation per classification year 1 mmrc CAT GOLD 1-2 < 1-1 < 1 GOLD 1-2 < 1 > 2 > 1 GOLD 3-4 > 2-1 < 1 GOLD 3-4 > 2 > 2 > 1 Patient First Choice Second Choice Alternative Choice SA anticholinergic prn LA anticholinergic or A or LA β2 agonist or Theophyline SA β2 agonist prn SA anticholinergic and SA β2 agonist B C D LA anticholinergic SA anticholinergic LA anticholinergic or and and/or LA β2 agonist LA β2 agonist SA β2 agonist PDE-4 inhibitor ICS + LA β2 agonist LA anticholinergic SA anticholinergic or and and/or SA β2 agonist LA anticholinergic LA β2 agonist Theophyline ICS and LA anticholinergic or ICS + LA β2 agonist and LA Carbocysteine ICS + LA β2 agonist anticholinergic or SA anticholinergic or ICS + LA β2 agonist and PDE-4 LA anticholinergic inhibitor and/or SA β2 agonist or Theophyline LA anticholinergic and LA β2 agonist Astma onderzoek GINA Guidelines GINA Guidelines GINA Guidelines 15

16 28/4/216 WEBSITE Belgische vereniging voor pneumologie verpleegkundigen Spirometrie metingen in sequentie ma di wo do vr za zo ma di wo do vr za zo ma di wo do vr za zo Spierometrie metingen beroeps gebonden Spirometrie metingen therapie gebonden ma di wo do vr za zo ma di wo do vr za zo ma di wo do vr za zo ma di wo do vr za zo ma di wo do vr za zo ma di wo do vr za zo 16

17 28/4/216 Spirometrie metingen pathologie gebonden LAY OUT tijdens de test FVC Liters 3 FEV1 Liters LAY OUT tijdens de test LAY OUT tijdens de test LAY OUT tijdens de test Criteria binnen éénzelfde meetsessie Snelle start met een extrapolatie volume <5% FVC of 15ml 17

18 28/4/216 Extrapolatie volume Extrapolatie volume Extrapolatie volume Extrapolatie volume Vroegtijdig stoppen F Praktijk gericht: spirometrie V 18

19 28/4/216 Vroegtijdig stoppen Aarzelende start V (L) F t (s) V Hoesten Submaximale inspanning F F V V Glottis sluiten FE gestart onder TLC F F V V 19

20 28/4/216 Lek Extra inhalaties V (L) F t (s) V Within-manoeuvre acceptability criteria (2) Avoid artefacts from: Coughing Hesitations Closure of the glottis (Valsalva) Leak at the mouth Obstruction of mouthpiece (e.g. tongue, teeth, biting on mouthpiece) Extra inhalations 2