Kernstuk van een efficiënt en milieuvriendelijk hydraulisch teststation

Transcriptie

1 183 MAART 2011 Hydropeuma Dé referetie voor aadrijf- e besturigstechiek Kerstuk va ee efficiët e milieuvriedelijk hydraulisch teststatio REM-B i Beerse ivesteerde zo 5 miljoe euro i ieuwe gebouwe e istallaties om de productie e reparatie va hydraulische motore, pompe e ciliders af te stemme op de eise va de idustriële e mobiele markt. Beursspecial Idumatio.be vaaf pagia 21 Driemaadelijks tijdschrift va FIMOP e BELGITRANS - 1ste trimester - 41e jaargag - Afgiftekatoor Leuve X - P ,50 EUR 6 - Perslucht e eergie-efficiëtie: ee stad va zake 18 - Filtratie e tribo-elektrische ladig (TCR) 43 - Eergy System Review legt waaier aa besparige bloot

2 HET IS NIET DE KLEUR DIE HET VERSCHIL MAAKT, WEL HET BEDRIJF HOOG TOERENTAL, TEMPERATUUR OF KOPPEL... GEEN PROBLEEM! AZ Hollik biedt het meest complete assortimet aadrijftechische compoete i de Beelux. Altijd de beste oplossig voor elke situatie. Stadaard of geheel op maat. Wij levere ook TB Woods, Altra Idustrial Motio, Huco Dyatork, Stieber Clutch, Warer Electric, Wichita Clutch, Rek, Schmidt-Kupplug, Suco e Peter Electroic. A.Z. Hollik NL I Laa va de Ram 49 I 7324 BW Apeldoor I t +31 (0) I f +31 (0) I ederlad@azhollik.eu A.Z. Hollik BE I Abtsdreef 10 I 2940 Stabroek I t +32 (0) I f +32 (0) I belgium@azhollik.eu GEDREVEN DOOR AMBITIE AZHOLLINK.EU Lezersdiest

3 FIMOP Associatio Belge des Fabricats, Importateurs, Distributeurs de Matériel Hydraulique, Peumatique et d Automatisme pour l Idustrie et Techiques Associées. Membre du Comité Europée CETOP BELGITRANS Associatio Belge pour les Techiques d Etraîemet (mécaiques, électriques, mechatroiques et hydro-dyamiques) 183 MAART 2011 Hydropeuma Dé referetie voor aadrijf- e besturigstechiek Asbl FIMOP Tél: +32 (0) Fax: +32 (0) ifo@fimop.be Asbl BELGITRANS Tél: +32 (0) ifo@belgitras.be CONSEIL D ADMINISTRATION JEAN-PIERRE VAN DER KELEN, Testo M. DE WINTER, Service Hydro M. BOELS, Parker Haifi PHILIPPE CONSIGLIO, Bosch Rexroth R. DECLEER, Decleer, Gaeles & Part. CONSEIL D ADMINISTRATION R. PATERNOSTER, AZ Hollik Belgium L. DE GROEF, Esco Trasmissios. G. HEYVAERT, MGH P. BOURGUIGNON, Hase Trasmissioss L. VAN HOYLANDT, Act i Time VERIFICATEURS AUX COMPTES M. VANDERPERREN, Parker Haifi VERIFICATEURS AUX COMPTES O. VAN HEER, WEG Europe COMMISSIONS CONFEDERATION AFFILIATIONS CONDITIONS GENERALES CETOP ENSEIGNEMENT IHP EVENTS & SALONS REPERTOIRE REVUE AUTOMATION/HP MARCOM GROUP ENQUETES DE MARCHE - HYDRAULIQUE - PNEUMATIQUE - VANNES E-NEWS WEBSITE DEONTOLOGIE COORDINATEUR MEMBRES 2010 AF BELGIUM ASCO NUMATICS BENELUX ATLAS COPCO COMPRESSEURS BOGE COMPRESSEURS BOSCH REXROTH BREVINI BELGIO BURKERT CONTROMATIC CLIPPARD EUROPE CQS TECHNOLOGIES COMPAIR GEVEKE DECLEER-GAELENS & PARTNERS DINAMIK COMPRESSOR Doedijs Fluidap Doedijs Iteratioal DONALDSON ULTRAFILTER ERIKS + BAUDOIN Euregio Hydraulics FESTO BELGIUM FLUIDTECH Hasaflex GATES EUROPE HOGESCHOOL WEST-VLAANDEREN (PIH) HYDAC HYDRAULIC ASSISTANCE HYDRAUMEC INTERNATIONAL HYDRAUVISION Hydro Tools INGERSOLL RAND BENELUX Mauli Fluicoecto v OLAER BENELUX Norgre PALL BELGIUM PARKER HANNIFIN PIRTEK BENELUX REM B SAUER DANFOSS SERVICE HYDRO SMC PNEUMATICS TESTO VAN DE CALSEYDE Va Heck Iterpieces/Ipar VEMOFLEX COMMISSIONS MARKETING EXPOSITIONS MEDIA WEBSITE MEMBRES 2010 ABB ACT IN TIME ATB AUTOMATION AVD BELGIUM AZ HOLLINK BELGIUM BEGE AANDRIJFTECHNIEK BRAMMER BREVINI BELGIO CALDIC TECHNIEK BELGIUM Eriks Motio Cotrol ESCO TRANSMISSIONS GKN SERVICE BENELUX HABASIT BELGIUM HANSEN TRANSMISSIONS INT. L. TAS & CO KTR MEA MGH OPTIBELT Psi Cotrol Mechatroics RENOLD CONTINENTAL REXNORD ROTERO BELGIUM SEW EURODRIVE SIEMENS SKF STROMAG TRANSMO VOITH TURBO WEG BENELUX Omslagverhaal COLOFON SECRETARIAAT Wielstraat 12 B Borem Tel Fimop: +32 (0) Tel Belgitras: +32 (0) Fax: +32 (0) automatio@hydropeuma.be VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Reé Decleer, FIMOP p/a KHNB, Louisalaa 500, B 1050 Brussel REDACTIECOMITE Ig. Reé Decleer, Ig. Roger Stas, Robert Pateroster mba REALISATIE CxO Europe Wielstraat 12 - B Borem PUBLICITEIT Dirk Vermat gsm: +32 (0) dirk.vermat@skyet.be Redactie Stij Dom - tel: +32 (0) automatio@hydropeuma.be DRUKKERIJ Artoos, Kampehout Verspreidig ex. NL ex FR Automatio Magazie is ee uitgave va de beroepsvereigige Fimop e Belgitras. De adverteties i Automatio Magazie worde ter goedkeurig aa het redactiecomité voorgelegd. Alle adverteties die betrekkig hebbe op de techieke e de producte voor idustriële automatiserig kome i aamerkig voor publicatie. Alle artikels e berichte i de redactioele bijdrage va dit tijdschrift werde door de redactie geselecteerd. Zij verschije gratis e bevatte gee adverteties. De auteurs zij veratwoordelijk voor hu tekste. Volged ummer: jui 2011 AUTOMATION paraît aussi e fraçais Lid va de Uie va de uitgevers va de Periodieke Pers. Copyright FIMOP Kerstuk va ee efficiët e milieuvriedelijk hydraulisch teststatio Ihoud REPORTAGE Perslucht e eergie-efficiëtie: ee stad va zake 6 Bagagetrasport op de luchthave va Zürich 11 2 x x 13 = foutloze trasmissie 12 Hydraulische vloeistoffe vermidere bradstofverbruik 15 Siemes laceert master classes i aadrijftechologieë 47 TOEPASSING Filtratie e tribo-elektrische ladig (TCR) 18 Eergy System Review legt waaier aa besparige bloot 43 Kerstuk va ee efficiët e milieuvriedelijk hydraulisch teststatio 44 Slimme machiebeveiligig 48 High-performace aadrijvige voor havefaciliteite 50 BEURZEN Beursspecial Idumatio.be: ACTUALITEIT : Nieuwe E3X-SD vezelversterkers 42 TopTherm filtervetilatore 42 Nieuwe geeratie dataloggers 51 Smart Efficiecy overkoepelede thema va de Haover Messe Tot 30% eergiebesparig dakzij 666 hoogefficiëte LV- & MV-motore MAART P 3

4 Voorwoord INDUMATION.BE: Fimop e Belgitras op de afspraak Iovered vermoge lede Fimop i de schijwerpers Automatiserig was/is de laatste vijfetwitig jaar het trefwoord va de Techologie Sector Ook hydraulica e peumatica hore hier thuis e zij iet meer de laagredemet compoete va welk systeem da ook. Er zij geoeg voorbeelde waar allee hydraulica of peumatica ka e mag gebruikt worde e adere disciplies geweerd (moete) worde. De voordele va oze techieke zij og steeds te weiig beked e obeked maakt obemid. Vadaag ka Idustriële Hydraulica zich makkelijk mete met adere aadrijftechieke e og het best met deze va hoog vermoge, echte flexibiliteit e zelfs ee zeer hoge auwkeurigheid. Peumatica is sids jare de basis va de idustriële automatiserig, e waar ka me og zoder perslucht? Dáárvoor zij oze lede aawezig op INDUMATION i Kortrijk op 18, 19 e 20 mei Het iovered vermoge va oze lede is og veel te weiig beked. Daar ka je ze otmoete e zulle ze alle machiebouwers, otwerpers, igeieurs, veratwoordelijke voor oderhoud, veiligheid, milieu e zeker ook de lesgevers, leraars e opleidigsveratwoordelijke hartelijk otvage. I ieder geval zulle wij op de afspraak zij. Ig. Reé Decleer, MSc voorzitter FIMOP vzw.asbl Lede Belgitras talrijk aawezig Net zoals bij levede orgaisme, is het omzette va eergie i bewegig e kracht hetzij lieair of rotatief ee hoekstee i os dagelijks hadele. Mechaische e elektrische aadrijftechieke vorme hierbij og steeds de belagrijkste bro, deke we hierbij ook aa de realisaties i de mechatroica. Belgitras is de vereigig va de belagrijkste Belgische fabrikate e ivoerders va aadrijftechieke. Haar lede zij zeer talrijk aawezig op deze belagrijke beurs e zij herkebaar aa het Belgitras logo. Teves zij het uw lokale aaspreekparters waarmee u direct e op elk bedrijfsiveau i uw eige taal kut commuicere over techologie e de oplossige die het u ka biede. Of het ee totaalcocept of het ee aadrijfcompoet zelf betreft, uw vertrouwde gespreksparters staa voor u klaar met ee bredere waaier va bedrijfsaspecte da u tot u toe gewed bet. De evolutie va de ecoomische activiteite e zij implicaties bie bedrijfsorgaisaties, drijft os om steeds verder te otwikkele. Dakzij de doorgedreve techologische productotwikkelige i huis of bij hu leveraciers, zij oze lede het best geplaatst u hierbij de odige odersteuig te biede. We zij er klaar voor. Daag os uit e kom os bezoeke op deze uieke gelegeheid te Kortrijk! Lic. Robert Pateroster, MBA voorzitter Belgitras veratwoordelijk uitgever : R.P.A.Decleer P MAART 2011

5 Laat gebruikte smeerolie he t milieu ie t aar de dui v el helpe. Laat uw gebruikte olie ophale door ee erked operator. Eé druppel gebruikte olie ka maar liefst 1000 liter water vervuile. Mede daarom bet u als professioele oliegebruiker verplicht uw gebruikte olie te late ophale door ee erked ophaler. Let er evewel op dat dit correct gebeurt. Immers: allee als uw olie volges de door OVAM, BIM of OWD voorgeschreve procedure is opgehaald, ka deze op ee milieuvriedelijke maier worde gerecycleerd. Meg uw olie bijvoorbeeld iet met adere afvalstoffe, wat dat maakt recyclage ee heel stuk moeilijker. Uw gebruikte olie late ophale is ook goed voor uw portemoee. Voor kleie hoeveelhede hebt u amelijk oder bepaalde voorwaarde recht op ee forfaitaire vergoedig. Verduiveld mooi meegeome, toch? Lezersdiest Eerst smere, da recyclere Valorlub is ee iitiatief va het bedrijfsleve e erked of aavaard door de drie regioale overhede.

6 REPORTAGE Bij persluchtistallaties komt eergierecuperatie meer e meer i de schijwerpers. Ee globaal beheer va het totale machie-apparaat is va belag. Allee zo kue bedrijve de odige besparige realisere. Perslucht e eergie-efficiëtie: ee stad va zake Elk producered bedrijf is tegewoordig bezig met eergie-efficiëtie. Zeker als er perslucht wordt gebruikt, is dat ee iet te verwaarloze thema. Automatio Magazie orgaiseerde ee debat over dit oderwerp. Hieroder leest u het verslag. Wat is volges jullie de essetie als we het hebbe over perslucht e eergie-efficiëtie? Mau De Clercq, commuicatieveratwoordelijk bij Atlas Copco: Je moet het volledige machie-apparaat i ogeschouw eme om het probleem va eergie-efficiëtie te grode aa te pakke. Het gaat bijvoorbeeld over het juist dimesioere va de compressor. Verder stelle wij alle mogelijke vorme va eergierecuperatie voor. Zo ka je ee gedeelte va het compressorverbruik ee tweede keer gebruike oder de vorm va warmte. Jef Goosses, sales maager Beelux bij Boge compressore: Iederee verkiest ee frequetiegestuurde machie, maar dat werkt cotra-productief op het gebied va eergie-efficiëtie. Kleie bedrijve bespare gee eurocet als ze ee frequetiegestuurde machie hebbe. Ee klat is beter af om ee compleet ieuw persluchtetwerk te istallere dat volledig is aagepast aa zij verbruik e dat voldoede groot e lekvrij is. Daarmee ka hij meer geld bespare da met ee frequetiegestuurde compressor. Die is meestel oversized omdat hij zowel z pieke als z dalure moet aakue. We bekijke het totale plaatje aa de had va metige e we bekijke wat de mogelijkhede zij. Ee kleie compressor met ee groot drukvat is dikwijls aageweze. Hoe groot is het verbruik va compressore bie de idustrie? Vorme compressore ee grote slokop op het gebied va eergie? Lauret Teughels, sales maager bij AF Belgium: Dat hagt af va het soort idustrie. Compressore vertegewoordige gemiddeld ogeveer 30% va het eergieverbruik va bedrijve. Dat hebbe studies aagetood. Het is duidelijk dat het ee aazielijke kostepost is. Het feit dat je al da iet ee frequetiegestuurde compressor gebruikt, hagt volges mij vooral af va het verbruiksprofiel. Goosses: Bij kleie bedrijve heb je ee verschilled profiel, afhakelijk va de periode va de dag. Norbert Buysse, sales maager bij Maes Compressore: Perslucht is ee va de grootste eergieverbruikers bie de idustrie. E je ka maar ee beperkt gedeelte va de geïvesteerde eergie opieuw gebruike. De meeste gebruikers zij zich daarva bewust. Het hagt er allemaal va af wat er tegeover staat. Het is duidelijk dat de fabrikate er allemaal itesief mee bezig zij. Goosses: We probere ervoor te zorge om oze klate eergie te late terugwie. Wat je ka tot 80% va het aatal ge- Norbert Buysse, sales maager bij Maes Compressore: We gaa overiges meer e meer aar het verkope va ee cocept i plaats va ee product. Mau De Clercq, commuicatieveratwoordelijk bij Atlas Copco: Er gaat dekwerk aa vooraf om de compoete juist te kieze e de juiste beslissige te eme. Jef Goosses, sales maager Beelux bij Boge compressore: Ee klat is beter af om ee compleet ieuw persluchtetwerk te istallere dat volledig is aagepast aa zij verbruik. Lauret Teughels, sales maager bij AF Belgium: De meeste compressor bedrijve beschikke over itelligete stuur- e cotrolesysteme. P MAART 2011

7 REPORTAGE De deelemers aa het debat (va liks aar rechts): Lauret Theugels (AF Belgium), Norbert Buysse (Maes Compressore), Mau De Clercq (Atlas Copco) e Jef Goosses (Boge). ïvesteerde kw terugwie. We spreke over warm water va rod de 70 à 75 C als maximum temperatuur voor ee geslote circuit (50 c voor ee ope circuit omwille va het risico va kalkafzettig). Teughels: We evoluere aar bedrijve waar ee systeem is geïstalleerd dat volledig gericht is op eergierecuperatie. Maar zover zij we og iet. Het is wel ee feit dat meer e meer firma s er aadacht aa bestede. Het is ee proces dat iet op éé dag wordt gerealiseerd. De Clercq: Wat recuperatie betreft, moete we het paard iet voor de kar spae. Het is iteressat voor bedrijve die warm water odig hebbe. Als bedrijve veel warm water of stoom odig hebbe, kue die ee stuk va de eergie die aar perslucht gaat, terugwie. Zo kue ze bespare op het bradstofverbruik voor het opwarme va vloeistoffe. Er zij legio toepassige va warmte. Je moet de redeerig atuurlijk iet omdraaie. Het moet ee bedrijf zij dat warm water odig heeft. Worde jullie betrokke bij het otwerp va de uitbreidig va sites of bij het otwerp va ieuwe sites? De Clercq: Wij moete ee cocept ivoere. Igeieursbureaus zij daar iet mee bezig. De midset is er iet altijd, e wij moete die aawakkere. Bureaus cosultere os iet voor het make va ee otwerp. Maar het moete sowieso bedrijve zij die warm water of stoom gebruike. Buysse: Grote bedrijve trede allemaal toe tot ee eergiecoveat waar zij verplicht zij bepaalde ivesterige te doe. Ee coveat is gerelateerd aa de provicie e doet studies e audits i grote bedrijve. Ka je stelle dat het ekel werkt als er ee globale visie achter zit? De Clercq: Je moet absoluut het totale plaatje bekijke. Aders heeft het gee zi. Eergiebesparige op je machie hebbe gee zi als er drukvervalle zij i het etwerk. Er gaat dekwerk aa vooraf om de compoete juist te kieze e de juiste beslissige te eme. Teughels: Oze rol i dit verhaal is compressore te make die weiig eergie verbruike. Daarbij zij de itere compoete belagrijk, zoals ee motor met ee hoog redemet. Maar uiteraard moet het pla kadere i ee algemee visie va het betrokke bedrijf. Er zij sommige studiebureaus die daar rekeig mee houde, maar dikwijls merke we dat het louter blijft bij het plaatse va de compressor. Goosses: Bij opebare aabestedige moet je als leveracier voldoe aa het lasteboek, ook al merke we dat er iet altijd de beste voorstelle i staa. Maar als je ee ader voorstel formuleert, maak je gee kas om het cotract bie te hale. Het lasteboek is meestal opgesteld door ee igeieursbureau, maar over het algemee wordt er weiig rekeig gehoude met eergie-efficiët perslucht make. Buysse: Er zij bedrijve die eri slage om hu medewerkers erva te doordrige dat perslucht e eergie-efficiëtie had i had gaa, dat het om meer gaat da perslucht allee. Het is ee metaliteit die duidelijk aawezig is i de bedrijfscultuur. Maakt de costructie va de compressor iets uit voor de eergieefficiëtie? Goosses: Bij de heel grote debiete verbruike drietraps turbocompressore het miste eergie. Dat geldt voor ee relatief costat verbruik aa ee wel bepaalde druk. Bij ee sterk schommeled verbruik of als er verschillede drukiveaus odig zij, da zij schroefcompressore meer aageweze. Verbruikers va 1 tot 30 à 40 Nm 3 /mi doe best beroep op schroefcompressore,al da iet va verschillede capaciteit (met cascade regelig met prioriteite i fuctie va het ogeblikkelijk verbruik).i vele gevalle zal me (ee) selheidsgeregelde machie(s)i parallel late werke met machies met vaste selheid. Bij ee laag e iet permaet verbruik zoals i ee garage is ee zuigercompressor de meest efficiëte oplossig. t MAART P 7

8 ADVERTORIAL Atlas Copco toot de superieure eergiezuiigheid va schroeftechologie voor luchtblowers aa Perslucht met lage druk vormt de hoekstee va vele productieprocesse e is essetieel voor ee ogestoorde voortgag va de productie. Met het otwikkele va ee lagedrukblower op basis va de schroeftechologie, is Atlas Copco eri geslaagd belagrijke stappe te zette i de verlagig va het eergieverbruik. I de ZS-schroefblowers wordt het cocept va de itere compressie toegepast, waar de traditioele Roots-lobbeblowers extere compressie toepasse om de systeemdruk te bereike. Tests oder toezicht va e gecertificeerd door de oafhakelijke Techischer Überwachugs-Verei (TÜV) uit Duitslad, hebbe aagetood dat de ZS-blower 23,8 procet eergiezuiiger is da ee drielobbige blower bij ee druk va 0,5 bar(e), e 39,7 procet bij ee druk va 0,9 bar(e). (techisch witboek beschikbaar op www. efficiecyblowers.com). Iovatieve schroefblowers De ZS va Atlas Copco is ee 100% olievrije schroefblower, die het resultaat is va tietalle jare ervarig met het otwerpe e producere va iovatieve schroefblowers. Met de ZS-blowers beschikt u over ee uieke, volledig geïtegreerde eeheid waarmee u uw eergiekoste met gemiddeld 30% ka verlage. De idustriële fabricage i het algemee, maar vooral toepassigsgebiede, zoals afvalwaterzuiverig, peumatisch trasport, eergieopwekkig, de levesmiddele- e drakeidustrie, de farmaceutische e chemische idustrie, de pulp- e papieridustrie, de textiel- e cemetidustrie kue i hoge mate profitere va deze eergiezuiige, uiterst betrouwbare serie olievrije persluchtoplossige va Atlas Copco Lezersdiest De techologie va morge, hier e u Trap uw oude blowers eruit, e spaar eergie met oze ieuwe schroefblowers Vergeet uw oude blowers e stap over aar de techologie va de toekomst. De ieuwe schroeftechologie va de Atlas Copco ZS-blowers is gemiddeld zo 30% eergiezuiiger da de bestaade lobbe- of rootstechologie. Door het eergieverbruik va uw blowersysteem te vermidere, zal u iet allee heel wat milieuvriedelijker werke, maar biedt u tegelijk ee beter atwoord op de vraag aar duurzame produktiviteit e lagere CO 2 -uitstoot. Wil je wete hoe u met Atlas Copco ZS-blowers e -compressore uw eergiekoste kue verlage? Kijk op Atlas Copco ZS lauch A5 Ladscape 210 x 148,5 mm Nederlads P MAART Lezersdiest

9 REPORTAGE t Hoe ligge de verhoudige tusse de productie va de perslucht, het verbruik e de aakoop va de compressor? Buysse: Er zij heel wat bedrijve die ee toeretal geregelde compressor plaatse e er adie iet meer op terugkome. Maar het is zaak om te bekijke of de machie wel aar behore werkt. Dat gebeurt aar mij gevoel te weiig. We gaa overiges meer e meer aar het verkope va ee cocept i plaats va ee product. Teughels: De ivesterig bedraagt 15% e het oderhoud e de eergie eme ogeveer 85% va de kost voor hu rekeig. De Clercq: De bewustwordig zit hem eri om de aadacht va de klat va die 15% aar de 85% te brege. We doe ook ee audit bij het begi va ee project. Maar het zou hadig zij om die a bijvoorbeeld drie jaar te herhale. Zo ka je optimalisere i fuctie va de evolutie va het bedrijf. Wie is het best geplaatst om audits te doe? Buysse: Zowel compressorleveraciers als oafhakelijke orgaisme kome hiervoor i aamerkig. Laborelec is zo oafhakelijke partij die uttig werk levert. Goosses: Als we ee metig doe i ee bedrijf, moete we i eerste istatie wete of de periode va de metig wel represetatief is. Je moet betrouwbare iformatie kue verkrijge. Het ka ook zij dat je ee te zware istallatie verkoopt, maar dat is efast omdat ze da iet is afgestemd op de behoefte va het bedrijf. We hebbe er dus alle belag bij om de metig zo goed mogelijk te doe. Als je metige vergelijkt, moet er atuurlijk ook sprake zij va ee stabiel productieproces. NvdR: Ook de beroepsvereigig Fimop beschikt over de mogelijkheid om als oafhakelijk orgaisme audits uit te voere. Wat is de ivloed va ee selheidsregelig/frequetiesturig? De Clercq: Die past z toeretal aa aa het persluchtverbruik. Hij draait maar zo sel als de toepassig odig heeft. Je ka er tusse 20 à 30% eergie mee bespare. Bij ee vast toeretal blijft de motor zij plus/mius omiaal vermoge levere zolag de compressor perslucht produceert.tijdes de zogeaamde leegloopperiode (compressor draait doch levert gee perslucht) valt het eergieverbruik weliswaar op ee lager iveau doch dit is grosso modo toch og 20 à 30% va het omiale vermoge (mede door het slechte redemet va de motor op dat ogeblik).ee bijkomed voordeel va ee toestel met frequetiesturig is de soft start zoder piek i het stroomverbruik. Bij ee cotiu e plus mius costat persluchtverbruik is ee vast toeretal vazelfspreked beter da ee selheidsgeregeldecompressor. Waarop moet je lette bie ee compressorzaal? Wat zij de vooraamste aadachtspute? Goosses: Ee goeie koelig e ee goeie dimesioerig va het vetilatierooster. De opstellig is ook va belag. De Clercq: Je moet het aazuig- e de afvoerkaaal correct kaalisere. Hoe kouder de aagezoge lucht, hoe hoger het redemet. Koudere lucht beteket mider volume dus kue we meer massa aazuige. Buysse: We hebbe ooit ee toepassig gehad waarbij ee bedrijf de aazuigig va de turbo-compressor deed i ee geklimatiseerde zaal. Je ko dat moitore; je zag dat aa de kw/h meter. Ee zaal klimatisere kost geld, maar dat ka ee duidelijke toegevoegde waarde levere. Teughels: Ee put waarop ik zou wille terugkome is de meest voorkomede situatie waarbij meerdere compressore i gebruik zij e hoe ervoor zorge dat ze same optimaal gebruikt worde. Dit is des te meer het geval als er verschillede soorte compressore gebruikt worde. De meeste compressor bedrijve beschikke over itelligete stuur- e cotrolesysteme die ee optimale werkig va ee compressorcetrale kue garadere. Goosses: Het behere va ee aatal compressore, is iet zomaar iets dat je uit je mouw ka schudde. Er komt meer bij kijke. Je hebt izicht odig i het producere va perslucht om dat op ee correcte maier te behere. De meeste systeme probere proactief te reagere aa de had va verschillede parameters. Het systeem moet zo geprogrammeerd zij dat afhakelijk va debietvraag steeds de juiste compressor of compressorcombiatie opgeroepe wordt. Op welke maier beïvloedt oderhoud of het gebrek eraa het eergieverbruik? Teughels: Bij ee schroefcompressor is het duidelijk dat de kogel- e rollagers verslijte hetgee ee duidelijke ivloed heeft op het eergieverbruik eveals op het redemet. De Clercq: De aazetdruk daalt e de olieafscheidig geraakt vervuild e zo krijg je ee grotere drukval. Door de slijtage va de compoete eemt ook het eergieverbruik toe. Ee cotract met ee klat is sowieso gebaseerd op proactief oderhoud. De fabrikat ka perfect ischatte wat het beste oderhoudssysteem is voor ee machie e heeft alle expertise i huis. Ee grote of kleie olie-afscheider heeft ivloed op de stadtijd e de eergieverlieze. Ee revisie ee jaar uitstelle is absoluut gee goed idee. Je eemt da ee risico dat eigelijk overatwoord is. Als ee machie vastloopt, is er ook og ees verlies va productie. Buysse: Door de crisis zij er bedrijve die op oderhoud bezuiigde e die betale dat achteraf cash. Dat is dus gee goede keuze geweest. Bovedie heeft ee iet oderhoude compressor ee efaste ivloed op het eergieverbruik, maar dat is gee zichtbare kost. Hoe zivol is het om perslucht per kubieke meter aa te kope? Buysse: I heel grote bedrijve die heel veel perslucht afeme is dat ee goede oplossig. Bedrijve kue immers beslisse om liever te ivestere i hu productiefaciliteite eerder da i iet productieve persluchtcetrales. Teughels: Iderdaad er zij bedrijve die de aakoop va perslucht e het beheer va persluchtistallaties volledig uitbestede e dus gee eigeaar zij va hu persluchtcetrale. Het gaat hier meestal om ee beleidskeuze va ee bedrijf e met ame va de fiaciële afdelig Lezersdiest MAART P 9

10 IT S ALL IN OUR POWER. Specialist i degelijke totaaloplossige erked itegrator hadlig machies meedeked klakbord robotica logistieke oplossige automatiserig va machies e processe multidiscipliair maatwerk robuust Kortrijk Xpo / mei Bezoek os op oze stad H12 Groep Ceratec I Rue du Touquetstraat 228 I B-7782 Ploegsteert I T +32 (0) I automatio@ceratec.be Lezersdiest

11 REPORTAGE Omdat hier kwetsbare goedere getrasporteerd worde, zorge metee meerdere dempigelemete va BIBUS AG e ACE Stoßdämpfer ervoor, dat och de bagage och de wages tijdes de bliksemselle ritte schade oplope. Bagagetrasport op de luchthave va Zürich Veilige costructie tege beschadigige aa bagagewages: TUBUS structuurdempers, type TA e drie dempigplate ACE-SLAB SL-030 va verschillede dikte. Voortreffelijke beschermig va de bagage met ACE-compoete op de luchthave Zürich, die i 2010 voor de zevede keer op rij de World Travel Award i de categorie beste Europese luchthave kreeg. I de catacombe va de luchthave va Zürich heerst ee grote bedrijvigheid. Wat terwijl bove de reizigers zich haaste, zij bagagetrasportwages odergrods voortdured op weg va de check-i-balies aar de gates e terug. Luchthaves streve eraar, de wachttijde va hu gaste zo kort mogelijk te houde. Wat zij wille zo sel mogelijk op hu bestemmig aakome e daar metee ook hu bagage i otvagst eme. De bagageafhadelig moet dus vlot verlope. Daarbij worde i Zürich trasportwages gebruikt, om de bagage veilig va A aar B te brege. De 120 kg zware wages worde va elkaar oafhakelijk e ogekoppeld door middel va lieaire motore aagedreve e bereike op hu achtbaaachtige trajecte selhede tot 8 m/s, dit komt overee met bija 30 km/h. Bij het wissele va de verschillede bae e bij aakomst komt het daarbij altijd weer tot kleiere e grotere kop-staartbotsige op deze bagageachtbaa. Twee productfamilies kope e toch geld bespare Zowel ACE als BIBUS zij oplossigsparters voor hu klate. Het voorbeeld va het luchthavetrasportsysteem documeteert dat. Hier worde odertusse zowel dempigplate uit de SLAB gehete productreeks va ACE als structuurdempers va het type TUBUS aa de voor- e achterkat va de wages gebruikt, om ze doeltreffed te bescherme. Zowel de uit polyurethaa gemaakte SLAB-plate als de TUBUS gedoopte buisvormige dempers worde meestal gebruikt, als ee massa i bewegig iet positieprecies afgeremd moet worde. De aapasbare plate kue weges hu hoge iwedige dempig schokke tot ca. 1 m/s opvage. I Zürich werde metee drie verschillede plate va het type SL-030 met verschillede dikte op elkaar gekleefd e da aa de achterkat va de wages aagebracht, om selhede tot 3 m/s tolereerbaar te make e zo het grootste deel va alle te verwachte schokke veilig op te vage. Pas bij og hogere selhede worde de uit copolyester-elastomeer bestaade TUBUS dempers gebruikt. Zij eme da de extra krachte op. Ee combiatie va verschillede veiligheidsproducte is i dit geval i meerdere opzichte zivol. Ee op elkaar kleve va acht lage SLAB-plate op beide uiteide va de wages zou hu afmetige opraktisch make, de TUBUS-dempers zij daaretege duidelijk plaatsbespareder. Omdat ze echter op maximaal 5 m/s bereked zij, volstaa ook zij zoder de extra SLAB-hulp bij deze taakstellig iet. Krachtigere idustriestootdempers gebruike, zou te duur zij e levert ee bijkomed probleem op: zelfs hu hoge stadtijde va meerdere miljoee slage zoude op termij iet opgewasse zij tege de talloze kleie botsige aa de wages. De levesduur va de prijsgustigere TUBUS-dempers is met ca. 1 miljoe slage iet helemaal dezelfde, maar omdat de SLAB-plate bij de slimme dubbele costructie het grootste deel va de schokke opvage, speelt dit gee rol. De fatasierijke wereld der machiebouwers I Zürich werde uit de 80 afzoderlijke producte tellede TUBUSfamilie de structuurdempers va het type TA gebruikt. De door he opgeome, tot 80 Nm/slag grote krachte worde bij he, zoals bij alle adere structuurdempers, door wrijvig i warmte omgezet. Ee deel va de optredede eergie wordt hierdoor afgebouwd, terwijl het adere deel door de terugplaatsig va het lichaam i zij oorsprokelijke positie weer afgegeve wordt. De TA-reeks oderscheidt zich door degressieve karakteristieke, die hier oodzakelijk zij. Voor adere toepassige biede de dempigspecialiste BIBUS e ACE ook types met lieaire of progressieve karakteristieke aa. Speciale producties worde gemaakt i fuctie va de behoefte. Het voorbeeld va de luchthave Zürich toot, dat dit ook productgroepoverkoepeled mogelijk is. E zo worde door de costructeurs alle maatregele geome, opdat het op de luchthave Zürich i de toekomst og drukker ka worde da u al het geval is Lezersdiest MAART P 11

12 REPORTAGE Alumiiumschroeve met multispidel veilig i de greep. 2 x x 13 = foutloze trasmissie Met twee 14-voudig- e éé 13-voudig-schroefsyteem moteert trasmissiespecialist ZF zij ieuwe 8-traps-automatische verselligsbak. Het bijzodere: om gewicht te bespare, is iet allee het duwadige huis va alumiium, maar ook de schroeve. De besturig is zo geprogrammeerd dat iets katelt e zetverschijsele worde vermede. Automobieltoeleveracier ZF stelt ieuwe orme bij de motage va hu ieuwe 8-traps-automatische verselligsbak. Zij make bradstof besparige va 6 % mogelijk e worde i persoewages va ee Zuid Duitse top automobielfabrikat igebouwd. Door hu lichte bouwwijze stelt de voor hybride-aadrijvig geschikte trasmissie Type 8HP, hoge eise aa de schroeftechiek, daarom heeft ZF op ee ieuwe motagelij gekoze voor geïdustrialiseerde schroeftechiek va Atlas Copco Tools. Voor het eerst hebbe wij ee aadrijfhuis met alle verbidige compleet i alumiium uitgevoerd, zegt Michael Sossog, die i de ZFfabriek i Saarbrücke op de afdelig motageplaig e procesoptimalisatie voor oder adere veratwoordelijk is voor de schroeftechiek. De otwikkelaars va ZF brake met de traditioele motagewijze, om voor het huis voor alumiium e voor de boute voor staal te kieze, zo ko me aazielijk bespare op het gewicht. Omdat u ook de boute va alumiium zij moest de motage op de ieuwe motagelij met ee passede techiek worde uitgevoerd, die geheel verzorgt werd door Atlas Copco Tools. Wat de duwadige alumiiumgietstukke vereise de hoogste zorgvuldigheid bij het motere. Simpel vastdraaie op het gevraagde aadraaimomet zou tot kwaliteitsprobleme leide, daarva is Sossog overtuigd. Maar met gedetailleerde verbidigsaalyses, die ZF same met Atlas Copco heeft uitgevoerd, kwame de Saarbrückers de optimale motagestrategie op het spoor. Simultaeous egieerig De kritische motage va de olieverzorgig is ee goed voorbeeld voor de hoge eise die aa de schroeftechiek worde gesteld. Om de oliepomp i te bouwe i de aadrijfdeksel zij 14 M8 e M10 boute odig. Om te zorge dat de moeilijk toegakelijke olieverzorgigsmodule iet katelt, of dat er zetverschijsele optrede, moete de 14 boute gelijkmatig worde aagetrokke. Dat is met ee met de had gestuurde ekele spidel omogelijk, verklaart Michael Sossog, die daarom de voorkeur gaf aa ee 14-voudige multispidel. Deze tot 2000 omw-1 selle QST-ibouwspidels zij i ee cirkel, zo dicht mogelijk bij elkaar gepositioeerd e motere alle 14 Torx-schroeve gelijktijdig op ee voor-momet va 4 Nm. Omiddellijk daarop zet ee igebouwde rem, de schroefuit torsievrij vast. Pas da trekke de 14 spidels de schroeve verder vast op 8 Nm e aasluited op de eveees vastgestelde aadraaihoek. Vooral de variatiemogelijkhede va de multispidels worde door Ig. Sossog oder de aadacht gebracht: Hij moteert alle drie variate va de 8HP-trasmissie, praktisch zoder ombouwkoste. Dakzij simultaeous egieerig: de auwe samewerkig tusse de costructie- e motageafdelig, al i ee vroeg otwikkeligsstadium, maakt de 8HP-trasmissie ee flik stuk motagevriedelijker. Mocht blijke dat er meer variaties va deze verselligsbak zulle kome, bevele wij ee uiform schroefbeeld aa voor alle geplade types. Over de bad loopt het op de werkstukdrager gefixeerde aadrijfhuis tot oder de 14 voudige multispidel. Op het diepste put va het klokvormige huis wordt de olieverzorgigsmodule gemoteerd. Reeds bij het aar beede gaa aar het oderdeel, stelt de schroefuit zich automatisch i op ieder va de 14 verbidige. (Foto: Atlas Copco Tools) P MAART 2011

13 REPORTAGE Motage met de 14-voudige multispidel va boveaf i het aadrijfhuis. (Foto: Atlas Copco Tools) Flexibele fabricage voor de kleiste aatalle Tijdes het aar beede gaa va de schroefuit, stelle de geïtegreerde peumatische ciliders door ee drievoudige verstellig, de 14 schroefspidels tot ee tiede millimeter auwkeurig i op het juiste schroefgat i mider da 5 secode. Zelfs bij de klei- ste middeafstad va 31 mm. Zulke compacte afmetige spare bij de istallatie veel plaats uit e verbrede het izetbare gebied va de QST-spidels op tot u toe iet oplosbare multiverbidige. Door ee coderig op de werkstukdrager herket de multispidel welke 8HP-variat over de trasportbad aar hem toekomt. Daardoor kue wij vaaf serie éé probleemloos voortdured wisselede trasmissietypes assemblere, beklemtoot Michael Sossog. Vroeger hadde wij voor elke aadrijfvariat ee eige schroefstatio odig. De Power-Macs-besturige garadere ee proceszekere afloop, de uitgekiede mechaiek vermidert de behoefte aa motagetechiek met tweederde. Leidig aa operator bij hadschroevedraaiers Niet alle motagestappe zij zo complex als de motage va de olieverzorgig. Maar desaliettemi twee multispidelstatios meer ee 13- e og ee 14- spidel moete de trasmissies doorlope op hu weg aar de completerig. Naast deze 41 spidels voor alle soortgelijke, zich herhalede verbidige heeft de totale 8HP-lij og twaalf hadmoeraazetters. Typisch lea productio. Drie zij uitgerust met ee pick-ad-set-systeem. Daar grijpt me bij de motage va appedagesop terug, zegt Michael Sossog: Wat hu schroefbeeld wisselt doorloped, e zo blijve we i de fabricage variabel. Dit eveees door Atlas Copco geleverde systeem odersteut e stuurt de operator bij ooverzichtelijke verbidige, zogeaamde jobs. Ee beeldscherm bove het pick-ad-set-statio toot elk actueel compoet e geeft door optische sigale het volgede schroefstatio aa. Zo gauw de operator deze beaderd heeft met de i ee mometarm gefixeerde schroefspidel e goed gemoteerd heeft, sprigt het schroefput i de display op groe e de volgede schroefpositie begit te kippere. Doordat de besturig va de moeraazetter allee op het juiste schroefstatio vrij geeft, worde motagefoute uitgeslote. Alle motagegegeves worde gedocumeteerd e door de lij-plc e met het trasmissieummer vereigd. Alles is samegebracht i ee etwerk e het gehele schroefproces is wordt gecotroleerd. Daarmee hebbe wij de ul-foute-motage praktisch bereikt, meet Sossog Lezersdiest Het pick-ad-set-systeem odersteut e stuurt de operator bij ooverzichtelijke verbidige (jobs). De visualiserig op het beeldscherm e de positiebewakig va de moeraazetter, sluite motagefoute uit. (Foto: Atlas Copco Tools) MAART P 13

14 Cotrole va de toekomst De toekomst: de bioic hadlig assistat als stadaardproduct. Nu beschikbaar: Het modulaire elektrische platform CPX. Ideaal voor complexe cotroletake. Met veel itegreerbare fucties zoals motio cotrol. Wier Lezersdiest

15 REPORTAGE Multigrade olië worde gebruikt omdat deze voorzie i meer cosistete viscositeit over ee groter temperatuurbereik. Toch worde moograde vloeistoffe og veel gebruikt i hydraulische toepassige. Hydraulische vloeistoffe vermidere bradstofverbruik. Mutigrade hydraulische vloeistoffe zij iet goedkoop, maar kue duizede bespare i bradstofkoste. Fabrikate die op zoek zij aar vermiderige i bradstofkoste voor de off-road machies zoude moete lesse trekke uit de automobiel idustrie. Moograde motorolië werde iet goedgekeurd voor gebruik i persoewages voor deceia, deels omdat ze de eise voor bradstofbezuiigige iet kue hale. Idustriële machies werke i temperatuur gecotroleerde omgevige, dus moograde vloeistoffe zij ee praktische keuze. Aderzijds is voor commerciële voertuige e mobiele uitrustig,door de temperatuursvariaties e eergie efficiëtie overwegige, de multigrade hydraulische vloeistoffe ee betere keuze. Bija ee deceium lag hebbe studies e proeve te velde op off-road machies vastgesteld dat bradstofefficiëtie afhagt va de temperatuur va de hydraulische vloeistof, de viscositeit, de stabiliteit op afschuivig, e dat multigrade vloeistoffe het bradstofverbruik kue vermidere. fig. 1 Het Vloeistof Techisch Comité va de Natioal Fluid Power Associatio (NFPA) heeft voorgesteld om ee viscositeit classificatiesysteem op te stelle aaloog aa de SAE J300 specificaties voor motorolië. Deze ieuwe classificatie gebruikt de letter L i plaats va de W (om misverstade te vermijde met motorolië) voor de aaduidig va de lage temperatuur klasse. Voorbeeld: ee NFPA 32L-68 hydraulische vloeistof heeft de kemerke va ee lage temperatuur viscositeit va ee ISO 32 hydraulische vloeistof e de hoge temperatuur viscositeit va ee ISO 68. Vloeistoffe die aa voldoe aa de vereiste va de voorgestelde NFPA eergie efficiëte classificatie systeem verhoge de bradstofbezuiigige e de productiviteit, terwijl ook de CO2 uitstoot vermidert. Figuur 1 vertoot het diagram met de verhogig va het totaalredemet i fuctie va de temperatuur, voor ee schottepomp Draaiede met HM 46 olie (atislijtage) tgo HV 46 (hoge viscositeitidex VI = 160) e dit voor drie verschillede pomppatroe. Let op de verhogig, die zelfs bij ee temperatuur va 0 C e lager zeer substatieel is. Fluid-power - redemet Ee kritisch verschil tusse hydraulische e motorolie toepassige is de werkdruk. De drukke bij ee smeersysteem va ee motor zij 40 tot 60 psi (2,8 tot 4,2 bar). Hydraulische systeme werke aa 100 keer hoger. Hoge drukke veroorzake spaige i de schuifkracht zodat de polymere i multigrade motorolië verietigt worde. Daarom is bij het gebruik va polymere i eergie-efficiëte vloeistoffe die moete voldoe aa ee hoge stabiliteit op afschuivig. Op de tweede plaats is de viscositeit de zeer belagrijke eigeschap voor het redemet va ee hydraulische pomp. De twee elemete die het pompredemet bepale zij het volumetrisch e het mechaisch redemet. Het mechaisch redemet is de wrijvigsverlieze i ee hydraulische compoet same met de eergie odig voor de draaibewegig va de pomp of motor. Het volumetrisch redemet zij de stromigsverlieze e de itere lek. Beide eigeschappe zij viscositeitafhakelijk. Het optimale totaalredemet va ee pomp komt overee met de maximum product va volumetrisch e mechaisch redemet. Figuur 2 vertoot ee diagram va het redemet i fuctie va de viscositeit. Het optimaal viscositeitbereik is blauw gekleurd. fig. 2 Omdat mobiele hydraulische systeme meestal werke i het steil gedeelte va de volumetrische redemetscurve, heeft ee verhogig va de viscositeit bij hoge temperature de eigig om het volumetrisch redemet te verbetere e eergieverbruik te vermidere. Gedurede ee koudstart, waeer de viscositeit potetieel hoog is, zal ee laagvisceuze hydraulische vloeistof het mechaische redemet verbetere e leide tot ee beter totaalredemet. Ee schuifkracht stabiele, met hoge viscositeitidex, hydraulische vloeistof laat de gebruikers toe de twee doele te bereike. Oderzoekers die vloeistoffetests i meerdere soorte pompe hebbe ee model otwikkeld om het volumetrisch redemet te voorspelle als ee fuctie va de viscositeit. I het algemee: Q a = Q k(p/η) waarbij Q a = actueel debiet (l/mi) Q = omiaal debiet (l/mi) k = geometrische costate va de pomp P = druk uitgag pomp (bar) η = kiematische viscositeit (mm 2 /s) >de term k(p/η) vertegewoordigd de itere lek va de pomp. Lekkage vermidert waeer de viscositeit va de vloeistof vergroot, met als resultaat ee hoger debiet e ee verbeterde volumetrisch redemet. I figuur 3 stelt het diagram het redemet voor i fuctie va de kiematische viscositeit bij 250 bar. De pomp is ee Parker Deiso T6CM. t MAART P 15

16 AF Belgium ASCO umatics Atlas Copco BOGE Brevii Bürkert Cotromatic Clippard Compair Geveke Cqs Techologies Decleer - Gaeles Doedijs Fluidap Doedijs Iteratioal Doaldso Eriks+Baudoi Euregio Hydraulics Festo Mauli Fluicoecto Fluidtech Gates Europe Hasa Flex Howest Hydac Hydraulic Assistace Hydraumec BELGISCHE VERENIGING VOOR AANDRIJFTECHNIEK vzw Hydro - Tools Hydrauvisio Igersoll Rad ASSOCIATION BELGE DE LA TRANSMISSION asbl Louizalaa 500 Av. Louise, Brussel 1050 Bruxelles ifo@belgitras.be Norgre Olaer Pall Parker Haifi Pirtek REM-B Bosch Rexroth Sauer Dafoss Service Hydro SMC Peumatics Testo Va de Calseyde IPAR (Va Heck Iterpieces) Vemoflex 0 Fimop portrait 2éme.idd 1 15/03/11 13:52 Belgitras_90x265_2011_def.idd :29:43

17 REPORTAGE t fig. 3 Echte besparige - Ee middelgrote graafmachie, ee mii graafmachie e ee slipstuur lader. - Ee SAE 10W (VI 104) olie wordt gebruikt i de middelgrote graafmachie; - Ee alle seizoee ISO 46 (VI 142) olie wordt zowel i de mii graver als i de slipstuur lader gebruikt. - De vermoges va de machies is verschilled,va 40 tot 125 hp. - De werkcyclus verschilt ook, maar is aagepast aa het ormaal gebruik. fig. 4 Figuur 4 toot de resultate va de tests - Bradstof redemet, voorspelde verbeterig; - Bradstof redemet, actuele verbeterig; - Productiviteit verbeterig (op basis va het gemete verplaatst materiaal). - Ee voorbeeld va kost-wist aalyse voor ee middelgrote graafmachie met ee 4000 uur iterval. Bijgaade tabel geeft de atwoorde. Boveop is ee mider uitstoot va 35 metric to CO2. Figuur 5: > werkig voorwaarde > werkure per iterval > vloeistofvolume (gallos) (1 gallo = 3,7854 l) > prijs va de vloeistof (dollar/gallo) > prijs va de hydraulische vloeistof ( dollar) > werkigscycli bij 100% smoorklep > bradstofverbruik, (gallos) > bradstofprijs (dollar/gallo) > bradstofkost (dollar) > totaal koste/besparige, (dollar) fig. 5 Vloeistof selectie De eerste stap voor de selectie va ee eergie-efficiëte hydraulische vloeistof is vast te stelle wat de miimum start temperatuur vereiste. Iederee weet dat hydraulische systeme het laagste redemet hebbe bij het starte. Om de lage temperatuur viscositeitgraad te defiiëre, of L grade, is de temperatuur vastgesteld die overeekomt met 750 cp (mpa.s) voor ieder ISO viscositeit. Om de hoge temperatuur viscositeitgraad te defiiëre is de miimum viscositeit voor elke ISO graad geëxtrapoleerd tot op de viscositeit bij 100 C bij ee VI va 100. De maximum viscositeit voor iedere graad is juist oder de miimum viscositeit voor de volged hoger viscositeitgraad. De figure 6 e 7 toe de tabelle voor zowel de laagtemperatuur viscositeitgraad als de hoogtemperatuur viscositeitgraad. Verbad viscositeit pompredemet Het totaalredemet va ee hydraulische pomp komt overee met het product va het volumetrisch e het mechaisch redemet. De traditioele kijk is dat het volumetrische redemet verhoogt terwijl het mechaisch redemet vermidert bij verhogede viscositeit. fig. 7 fig. 6 Ee recete studie spreekt dat tege. Het toot dat het mechaische redemet i pompe mider gevoelig zij aa viscositeit da vroeger gedacht e dat het totaalredemet heel dicht parallel aa het volumetrisch redemet loopt over het werktemperatuurbereik. Zoals figuur 3 toot is, over het gehele temperatuurbereik, dat de volumetrische verlieze ver doorwege da de hydromechaische verlieze. Dus de meest belagrijke factor i het totaalredemet is het volumetrisch redemet, dat varieert met de viscositeit. Dus het totaalredemet va ee hydropomp hagt i eerste istatie af va de vloeistofviscositeit. Hoe hoger de viscositeit, hoe hoger het pompredemet. Dit is belagrijk omdat het beteket dat het pomp volumetrisch redemetswist, geproduceerd door hoog viscositeitsidex, schuifkrachtstabiele hydraulische vloeistoffe iet tegegewerkt worde door hydromechaische verlieze. Machie-desig---Hydraulic Fluids Improve Fuel Ecoomy Machiedesig is a Peto Publicatio Lezersdiest MAART P 17

18 TOEPASSING Dit artikel gaat over de virtuele elimiatie va de uitwisseligsreactie door gebruik te make va geavaceerde filters die bestad zij tege tribo-elektrische ladig (TCR) i ee actueel veldoderzoek. Filtratie e tribo-elektrische ladig (TCR) De laatste jare zij er hoge koperiveaus waargeome tijdes periodieke vloeistofaalyses va hydraulische vloeistoffe met zikhoudede additieve i plastic spuitgietsysteme e adere idustriële toepassige. Odaks het feit dat de vloeistoffuctioaliteit zelf iet wordt gehiderd, zorgt het hoge kopergehalte i oderhoude vloeistoffe toch voor ogerustheid bij de klate, aagezie koper doorgaas wordt bestempeld als ee slijtmetaal. Het koper was i de meeste gevalle echter iet afkomstig va oderdeleslijtage maar va elektrochemische uitwisseligsreacties tusse warmtewisselaaroppervlakke e vloeistofoderdele. Er werd gedacht dat de tribo-elektrische ladig i de vloeistof, vooramelijk opgewekt door het filterelemet, ee va de drijvede elemete is voor deze elektromechaische uitwisseligsreactie. Theoretische achtergrod tribo-elektrische ladig Tribo-elektrische ladig ( TEC ) i idustriële hydraulische of smeervloeistofsysteme otstaat waeer er ee wrijvig is tusse twee ogelijksoortige materiale, bijvoorbeeld tusse de vloeistof e ee systeemoppervlak. De ladige die otstaa op het systeemoppervlak e i de vloeistof zij aa elkaar tegegesteld, maar wel gelijk qua omvag. Ekele situaties die vatbaar zij voor TEC: wrijvig die otstaat waeer vloeistof door buize e leidige stroomt hoge vloeistofselhede/turbulete vloeistofsysteme vloeistoffe die door filterelemete of adere microporeuze structure strome. pompede elemete, i het bijzoder cetrifugaalpompe Waeer vloeistof door ee buis of filterelemet stroomt, wordt deze elektrisch gelade. Waeer deze ladig stroomafwaarts wordt gevoerd, oemt me dit ee stromigsstroom (Fig. 1). Figuur 1: Diagram dat de stromigsstroom va ee vloeistof door ee filter toot, aagepast va [1]. Waeer de vloeistof door het systeem stroomt, zal de stromigsstroom i de buiswade of de oderdeeloppervlakke weer otlade. Dit proces wordt ladigrelaxatie geoemd e wordt beschreve door de volgede vergelijkige [1]: waar Q t = ladig op tijd t, Q o = iitiële ladig, τ = costate relaxatieduur (vertegewoordigt 37 % ladigverlies), ε = diëlektrische vloeistofcostate (2 voor vloeistoffe op basis va koolwaterstof), ε o = absolute diëlektrische costate va ee vacuüm ((8.85 x F/m), e K = resterede vloeistofgeleidig (ps/m). Door het grote oppervlak va filterelemete ka er ee aazielijke TEC plaatsvide, vooramelijk i filterelemete met covetioele glasvezel filtermedia. De ladig ka zich iet verspreide of relaxere omdat het filtermateriaal ee sterke weerstad biedt. De filter zal dus ladig verzamele tot het voltage hoog geoeg is om de diëlektrische weerstad te overbrugge tusse het gelade filtermedium e ee otladigsput met ee lager potetieel. Dit omvat het otladigsput va de hydraulische vloeistof e dat va adere materiale die tusse het medium e het otladigsput kome. Waeer dit potetieel is overschrede, zal er zich ee otladig voordoe i de vorm va voke of elektrische boge. Deze otladig is algemee geked als elektrostatische otladig ( ESD ). Vaak ka ESD leide tot beschadigig va het filterelemet of adere oderdele va het vloeistofsysteem [2, 3]. Ekele va de aagetaste toepassige omvatte: smeersysteme voor stroomturbies hydraulische systeme e smeersysteme bij papiermachies hydraulische systeme va staalijverheid spuitgietsysteme voor plastic hydraulische proefbake I vele gevalle is het filtratiesysteem, waaroder de buize, het reservoir e de filterbehuizig, geaard om de gevare va het opbouwe va ee statische ladig op te heffe. Hoewel het gebruik va ee aardig voorkomt dat ee vok va het systeem oversprigt op geleiders i de buurt, zal de aardig iet voorkome dat het filtermateriaal of de vloeistof worde gelade. Het proces va ladigverspreidig zal ook iet verselle. Het iveau va de tribo-elektrische ladig door de vloeistofstroom door ee filterelemet is gerelateerd aa specifieke eigeschappe va de vloeistof e va het filterelemet. Het otstaa e opbouwe va ladig eemt meestal toe bij ee groter cotactoppervlak, ee verhoogde vloeistofselheid, ee verlaagde vloeistofgeleidig, bij bepaalde pakkette additieve, bij lagere temperature e bij ee verhoogde viscositeit. P MAART 2011

19 TOEPASSING Me probeerde verschillede methodes uit om de kas op opbouw va statische ladig i hydraulische systeme e smeersysteme te beperke. Toch heeft elke methode beperkige die ee uiversele toepassig i de idustrie i de weg staa. Gebruik va ee atistatisch additief. Dit wordt al lage tijd succesvol gebruikt i bradstofsysteme. Het wordt over het algemee iet uiverseel gebruikt i hydraulische vloeistoffe e smeervloeistoffe omwille va ee bijkomede volatiliteit e de impact op de waterafscheidig. Beperkig va de vloeistofdesiteit i het filterelemet, bijv. door het filteroppervlakte te vergrote. Dit beperkt de gegeereerde ladig, omdat dit ee fuctie va de vloeistofdesiteit is. Misschie is dit wel de gemakkelijkste optie. Toch is ze i alle gevalle och praktisch, och ecoomisch iteressat. Lagere otladigstijd. Hierdoor zal er meer tijd odig zij tusse de opeevolgede ladiggeeratore; me moet meer buize gebruike of de algemee systeemduur verlege met ee extra reservoir. Dit is ee effectieve maar dure oplossig. Vermiderig va de ladig die het filterelemet verlaat door stroomafwaarts ee geleided gaas toe te voege i het filtratiemedium. Dit zal de ladig gedeeltelijk, maar iet helemaal wegleide. De gaasporositeit mag iet te klei zij, aders hidere ze het vloeistofdebiet. Vermiderig va de ladig die wordt gevormd door het filterelemet door ee filtratiemedium te gebruike dat bestad is tege tribo-elektrische ladig (TCR). Door ee verhoogde waaremig va ESD-activiteit werd dit oderwerp oderzocht. Het oderzoek leidde tot de otwikkelig va ee filtratiemedium dat bestad is tege tribo-elektrische ladig (TCR). Dit medium werd otworpe om tribo-elektrische ladig te verspreide op microscopische schaal e zorgt dus voor ee aazielijke beperkig va de tribo-elektrische ladig die otstaat door het filterelemet e derhalve de ladig die door de vloeistof stroomafwaarts wordt gevoerd. Laboratorium- e veldoderzoeke toode aa dat de doeltreffedheid va het TCRfiltratiemedium voor het vermidere va tribo-elektrische ladig bij o-polaire vloeistoffe op basis va koolwaterstoffe aazielijk werd beperkt. De resultate va ee dergelijk laboratoriumoderzoek worde weergegeve op figuur 2, oder [4]. Koper i oderhoude vloeistof Koper wordt doorgaas waargeome i oderhoude vloeistof e diet als aaduidig voor slijtage va de machieoderdele. I hydraulische systeme wordt koper soms gebruikt als legerig bij bepaalde pompotwerpe. Bovedie wordt het vaak gebruikt bij warmtewisselaars. Het is algemee gewete dat koper, gebruikt als slijtagemetaal i smeermiddel, de oxidatie va de smeervloeistof katalyseert [7]. Bij het akijke va de aalyse va de oderhoude vloeistoffe werd otdekt dat hoge kopergehalte iet altijd correleerde met ee verslechterig va de pompprestaties of de vloeistof, wat ee probleem leek te zij. Ee mogelijke verklarig was dat er ee elektrochemische uitwisseligsreactie plaatsvod, waarbij het koper va de warmtewisselaaroppervlakke reageerde met het additief zikdialkyldithiofosfaat (ZDDP) i de vloeistof. Hierdoor otstod er koperdialkyldithiofosfaat (CuDDP), ee chemische verbidig waarva is gewete dat ze, et als ZDDP, doeltreffed de vormig va oxidatieproducte afremt [5, 6]. Case study Toepassigsgeschiedeis Historische gegeves va ee hydraulisch systeem met amplitudebegrezer i ee multiplexfabriek i Noord-Amerika, toode aa dat de kopergehalte i de ISO VG 68 hydraulische vloeistof, die ZDDP-additieve bevatte, stege va ppm tot ogeveer 100 ppm a zes maade e tot 300 ppm a 12 maade. De kopergehalte stege gemiddeld met ppm/maad. De oderhoudsgeschiedeis va de testeeheid othulde gee mechaische probleme of terugkerede storige die kode bijdrage tot het hoge kopergehalte. Bovedie was de eige recete aapassig ee fijere filtratiegraad, die verschillede jare eerder was geïstalleerd om het vervuiliggehalte i het systeem te vermidere. Het tempo va de koperophopig verselde a de filterupgrade; er werd beweerd dat de elemete va de fijere filter zelf ee verhoogde TEC aamaakte e dus bijdroege tot het stijgede kopergehalte i de hydraulische eeheid. Er werd vermoed dat de opwekkig va ee elektrische ladig i de vloeistof, de koper/zik-katiouitwisselig vergemakkelijkte omdat er gee bewijze werde gevode va slijtagedeeltjes die koper bevatte. Met ee debiet va 265 l/m e ee vloeistofsysteem met ee volume va 760 liter is de stromig relatief hoog. Door mogelijk ovoldoede relaxatietijde is dit vloeistofsysteem vatbaar voor statische ladig. Het gebruik va filterelemete met TCR-filtratiemedia om de ophopig va koper i systeme met koperhoudede oppervlakke e vloeistoffe met ZDDP-additieve te remme, wordt hieroder besproke. Figuur 2: Effect va het vloeistofdebiet op de ladig die otstaat bij covetioele filtratiemedia (groee blokjes) e TCR-media (blauwe ruitjes) [aagepast va 4]. Veldproef Aa het begi va de veldproef werd het volledige vloeistofvolume vervage met ieuwe vloeistof. Het kopergehalte va de ieuwe vloeistof i het vloeistofsysteem werd vastgesteld op 58 ppm. Volges zij samestellig bevat de vloeistof gee koper. Het relatief hoge oorsprokelijke kopergehalte was waarschijlijk te wijte aa overblijvede hoeveelhede va de origiele vloeistof i t MAART P 19

20 TOEPASSING t het systeem, wat te wijte is aa ee otoereiked otwerp va het afvoersysteem. De bestaade traditioele, op glasvezelmedia gebaseerde filters werde vervage door geavaceerde TCR-filterelemete, met ee porositeit va 5 µm(c). Figuur 4 hieroder toot ee vereevoudigde schematische weergave va het vloeistofsysteem. twee weke stabiel maar steeg het daara aa ee tempo va ogeveer 20 ppm/maad. Aa het eid va deze testfase had het kopergehalte ee cocetratie va meer da 160 ppm bereikt; zie de kastajebruie grafiek (ope driehoekjes) op figuur 4 hieroder. Bovestaade resultate geve duidelijk weer dat de TCR-filtratie de koper/zik-uitwisseligsreactie e dus de ophopig va koper i de vloeistof doeltreffed oderdrukte. De resultate lijke ook aa te toe dat tribo-elektrische ladig ee belagrijke bijdrage levert aa deze reactie. Er moet echter wel worde opgemerkt dat het precieze elektrochemische pad voor uitwisseligsreactie obeked is. Er wordt aageome dat de hogere tribo-elektrische vloeistofladig, het tempo waarop koper va de warmtewisselaar i de vloeistof terechtkomt, ka verselle. Figuur 3: Vereevoudigde schematische weergave va het vloeistofsysteem. Het veldoderzoek werd uitgevoerd i twee fase: Fase 1: ieuwe vloeistof, TCR-filtratie, 165 dage Fase II: dezelfde vloeistof, maar met de origiele filtratie opieuw geïstalleerd, 161 dage Tijdes elke fase werde er regelmatig vloeistofmosters verzameld e hu kopergehalte werd bepaald door middel va iductief gekoppelde plasmaspectroscopie (ICP). Coclusies De resultate va de studie, die hier worde weergegeve, toe de doeltreffedheid aa va het gebruik va geavaceerde filters die bestad zij tege tribo-elektrische ladig (TCR) om de uitwisseligsreactie tusse koper/zik i systeme met koperhoudede oppervlakke e vloeistoffe met ZDDP-additieve te remme. Er wordt overwoge om deze studie uit te breide aar adere mogelijk getroffe systeme e adere mogelijke additieve reacties. De correlatie va tribo-elektrische ladig met de elektrochemische reacties, die het hogere kopergehalte i de gebruikte oderhoudsvloeistoffe veroorzake, zij mometeel ogeked e moete verder worde oderzocht. door Christia M. Bauer, Ph.D. - Pall Corporatio, Port Washigto, NY, VS Lezersdiest Testresultate Tijdes fase I va de veldtest, met de TCR-filters geïstalleerd, am het kopergehalte i de hydraulische vloeistof iet toe maar bleef het stabiel op de oorsprokelijk waargeome kopercocetraties va de ieuwe vloeistof. De gemiddelde kopercocetratie gedurede de volledige testfase bedroeg 63 ± 5 ppm; zie de blauwe grafiek (volle vierkatjes) op figuur 5 hieroder. De streepjeslij geeft de gemiddelde cocetratie weer. Tijdes fase II va de veldtest, met de origiele filters opieuw geïstalleerd maar met dezelfde vloeistof als i fase I (d.w.z. gee vloeistofveraderig), bleef het kopergehalte tijdes de eerste Figuur 4: Kopercocetratie vs. Tijd; TCR-filtratie (blauw) vs. Origiele filtratie (kastajebrui) Lezersdiest P MAART 2011