Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Cultuurnota Nr. 36 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 18 juli 2001 De vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen 1 heeft op 20 juni 2001 overleg gevoerd met staatssecretaris Van der Ploeg van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen over de volgende brieven van de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen: de brief van 6 februari 2001 ter geleiding van het rapport van de adviescommissie muziek «Met het oog op de toekomst» (OCW ); de brief van 1 mei 2001 met het regeringsstandpunt over het rapport van de adviescommissie muziek «Met het oog op de toekomst» (27 432, nr. 30). Van dit overleg brengt de commissie bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissie 1 Samenstelling: Leden: Van der Vlies (SGP), Van de Camp (CDA), Van der Hoeven (CDA), voorzitter, Rabbae (GroenLinks), Lambrechts (D66), Dittrich (D66), Cornielje (VVD), De Vries (VVD), Dijksma (PvdA), Cherribi (VVD), Rehwinkel (PvdA), ondervoorzitter, Visser-van Doorn (CDA), Wagenaar (PvdA), Belinfante (PvdA), Kortram (PvdA), Ross-van Dorp (CDA), Hamer (PvdA), Nicolaï (VVD), Van Bommel (SP), Barth (PvdA), Halsema (GroenLinks), Örgü (VVD), Eurlings (CDA), Slob (ChristenUnie) en Van Splunter (VVD). Plv. leden: Schimmel (D66), Mosterd (CDA), Atsma (CDA), Harrewijn (GroenLinks), Bakker (D66), Ravestein (D66), E. Meijer (VVD), Van Baalen (VVD), Valk (PvdA), Udo (VVD), Van der Hoek (PvdA), De Pater-van der Meer (CDA), De Cloe (PvdA), Gortzak (PvdA), Molenaar (PvdA), Cörüz (CDA), Spoelman (PvdA), Passtoors (VVD), Poppe (SP), Arib (PvdA), Vendrik (GroenLinks), Rijpstra (VVD), Wijn (CDA), Stellingwerf (ChristenUnie) en Blok (VVD). Mevrouw Belinfante (PvdA) constateert dat met het advies van de commissie-hierck gevolg is gegeven aan het verzoek in het debat over de Cultuurnota om een sectoranalyse. Aangezien de staatssecretaris het advies van de commissie-hierck niet volledig opvolgt, blijft een groot aantal arbeidsplaatsen behouden. Er is echter nog altijd niet tot een eenduidig orkestenbestel gekomen. Er bestaat dus nog steeds een verschil in werkwijze en salariëring tussen de omroeporkesten en de kunstorkesten. Waarom kunnen de goedkopere concerten van de omroeporkesten overigens wel verantwoord worden en die van de kunstorkesten elders in het land niet? Het is normaal dat er in de kunstwereld een zekere spanning bestaat tussen artistieke ruimte en zakelijke beslommeringen. In het orkestenbestel is echter al heel lang sprake van een grote spanning. Deze is toe te schrijven aan enerzijds de reorganisaties en anderzijds de arbeidsvoorwaarden. Het Noord Nederlands Orkest krijgt nu bijvoorbeeld geen extra impuls voor kwaliteit, terwijl zijn budget deels nog voortvloeit uit een eerdere reorganisatie. Kan hiervoor geen oplossing gevonden worden in de frictiegelden? Uit een brief van 13 juni blijkt dat de staatssecretaris de commissie-hierck nader advies heeft gevraagd over de fusie van het Noord-Hollands Philharmonisch Orkest en het Nederlands Balletorkest. In de adviesaanvrage blijken echter twee heel cryptische zinnetjes te staan, namelijk dat de invulling van de taakopdracht in ieder geval dient te corresponderen met KST54855 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2001 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 36 1

2 een budget dat daarvoor passend is, en dat er sprake moet zijn van een arbeidsrechtelijk kader dat geen ruimte biedt voor een andere aanpak dan is voorzien. Dit betekent in ieder geval dat de discussie over het orkestenbestel nog niet afgerond kan worden. Zal het overigens tot de taken van een van de orkesten behoren om operettevoorstellingen te begeleiden? Er is namelijk veel meer capaciteit dan voorzien. Bovendien kan de korting van 1,5 mln gulden op het operettebudget hier enigszins door gecompenseerd worden. Kan de staatssecretaris verder garanderen dat de inzet van de commissie-hierck, namelijk 20 voorstellingen in een grote zaal of 40 in een kleinere zaal, gehaald zal worden en dat een succesvolle voorstelling langer kan worden gespeeld? Met het inlopen van de achterstand op het gebied van de arbeidsvoorwaarden zullen miljoenen gemoeid zijn. Naar verluidt, komt er een centrum voor werk en inkomen voor de kunst. Er zou echter naar een vorm van overleg gestreefd moeten worden om de effecten van nieuwe wetgeving voor de kunst en met name de podiumkunsten van te voren goed in te schatten. Ook al zijn de arbeidsvoorwaarden in beginsel een zaak van werkgevers en werknemers, de staatssecretaris zou toch een dergelijk overleg over de gevolgen voor de arbeidsvoorwaarden moeten bevorderen. Het is vervolgens aan de politiek om verantwoord om te gaan met het commentaar dat terzake wordt geleverd. Hoe zijn de gelden die nu beschikbaar komen voor het orkestenbestel, verdeeld over arbeidsvoorwaarden en kwalitatieve impulsen? Kan er op het punt van de arbeidsvoorwaarden aansluiting gezocht worden bij het Van Rijntraject in de collectieve sector? Is het overigens mogelijk om de reorganisatieperikelen die er nu nog zijn, duidelijk af te bakenen en aan te geven hoe die aangepakt kunnen worden, zonder dat dit ten koste gaat van de artistieke ruimte? Kan de staatssecretaris verder in een brief aangeven hoe het staat met de afhandeling van de beroep- en bezwaarschriften tegen de aanpassingen van het orkestenbestel? De heer Nicolaï (VVD) memoreert de bezwaren die hij had tegen het advies «Cultuur als confrontatie» van de Raad voor cultuur. Daarin werd weliswaar ruimte gecreëerd voor andere muziekorganisaties dan de orkesten, maar de opheffing van drie orkesten was niet goed onderbouwd. Inmiddels heeft de Kamer bewerkstelligd dat er 100 mln gulden is toegevoegd aan de cultuurbegroting. Om die reden heeft de commissie- Hierck zich zonder budgettaire taakstelling kunnen richten op aanpassingen van het orkestenbestel. Na overleg met alle betrokken partijen is de staatssecretaris vervolgens met een zeer genuanceerd standpunt gekomen. Hieruit blijkt maar weer waar heroverweging toe kan leiden. In ieder geval lijkt nu op basis van het advies van de commissie-hierck een artistiek kwalitatieve impuls gegeven te kunnen worden aan het orkestenbestel. De Kamer zal nog nadere informatie krijgen over het formeren van één nieuw orkest uit het Noord-Hollands Philharmonisch Orkest en het Nederlands Balletorkest. Thans is het wel de vraag of het Noord-Hollands Philharmonisch Orkest een gelijkwaardiger positie kan innemen in de onderhandelingen hierover. Het Nederlands Philharmonisch Orkest werkt bereidwillig mee aan het realiseren van de opgelegde bezuinigingstaakstelling. Er is echter reden om een ruimer sociaal plan op te stellen. Verder is het vreemd dat het Noord Nederlands Orkest vanwege zijn omvang geen additionele middelen krijgt in het kader van de versterking van de kwaliteit van de orkesten. De gedachte van een vraaggestuurde financiering van de omroeporkesten is op zichzelf heel aardig, maar het geoormerkt omleggen van de aan het Muziekcentrum van de omroep (MCO) ter beschikking gestelde financiën naar de omroepen zal de nodige onzekerheden met zich brengen voor de omroeporkesten. Voor het produceren van operettes is uiteindelijk nog maar 2,5 mln gulden beschikbaar. Niet duidelijk is waarom er nu opeens met 1,5 mln gulden minder volstaan zou Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 36 2

3 kunnen worden. Het lijkt erop dat de staatssecretaris operette als een achterhaalde kunstvorm beschouwt die langzaam afgebouwd moet worden. Hij zou er echter goed aan doen om het aanbod van het Rotterdams Philharmonisch Orkest terzake te accepteren. Het orkestenbestel is al meer dan vijftien jaar onderhevig aan reorganisaties. In die tijd zijn tien van de twintig symfonieorkesten opgeheven. Deze operatie heeft per saldo geleid tot gemiddeld grotere en betere orkesten en tot meer ruimte voor andere en nieuwere vormen van muziek. Hiermee is echter wel een grens bereikt. De aanpassingen van het bestel op basis van het advies van de commissie-hierck zullen weliswaar budgettair neutraal verlopen, maar voor de arbeidsvoorwaarden zal toch extra geld beschikbaar moeten komen. De symfonische orkesten zijn misschien niet hip, maar zij zullen toch publiek weten te blijven trekken. Daarom zouden Kamer en regering moeten uitspreken dat deze sector nu rust gegund zal worden. Dit laat overigens onverlet het inhoudelijke oordeel dat de Raad voor cultuur iedere vier jaar geeft over de orkesten. Mevrouw De Pater-van der Meer (CDA) memoreert dat de staatssecretaris het advies van de Raad voor cultuur om een aantal orkesten op te heffen, terecht naast zich heeft neergelegd. Het Orkest van het Oosten, het Limburgs Symfonie Orkest, het Rotterdams Philharmonisch Orkest en het Residentieorkest hebben echter niet de gewenste extra gelden gekregen. Er moet evenwel extra geïnvesteerd worden in de orkesten en onderzoek gedaan worden naar de financiële noden van de orkesten. Het Rotterdams Philharmonisch Orkest is de laatste jaren bijvoorbeeld uitgegroeid tot een instelling van internationaal erkende excellente kwaliteit. Ook in het jaar waarin Rotterdam culturele hoofdstad is, verbindt de gemeente aan de subsidie van 1,5 mln gulden de voorwaarde dat het Rijk eenzelfde bedrag beschikbaar stelt. De staatssecretaris wil echter maar f geven. Het klinkt in dit verband raar dat hij zelf medefinanciering door andere overheden als voorwaarde stelt. Wat is het gevolg hiervan voor het aanbod van genoemde orkesten in de regio? Bij deze orkesten is trouwens sprake van een onmisbare vervlechting met de amateurkunst en de activiteiten van de vrijwilligers in de regio. Het cultuurbeleid zou eigenlijk op twee pijlers gebaseerd moeten zijn, namelijk een hoge artistieke ambitie en een actieve participatie van vrijwilligers, niet alleen in de Randstad maar ook in de rest van het land. De staatssecretaris stelt dat het Noord Nederlands Orkest met zijn huidige budget al boven het normbedrag voor een orkest van die omvang zit en dat hij om die reden geen additionele middelen toekent. Daardoor blijft ook voor dit orkest matching door regionale overheden achterwege, terwijl de kosten, met name de reiskosten, toenemen. In de Cultuurnota was voor de operettevoorziening en de begeleiding door orkesten of ensembles een bedrag van 4 mln gulden gereserveerd. Het is van groot belang dat juist deze voorziening toegankelijk blijft, omdat zij een zeer gedifferentieerd publiek aanspreekt. Het zijn vaak 60-plussers met een smalle beurs, die op zoek zijn naar het bekende en misschien wat traditionelere repertoire in het theater, zo dicht mogelijk bij huis. De Hoofdstad Operette heeft de afgelopen jaren in zo n 80 theaters door het hele land gespeeld. Die regionale spreiding mag niet verloren gaan, nu er minder geld beschikbaar komt. De Raad voor cultuur heeft aangegeven dat een professionele operettegezelschap ruim 7 mln gulden nodig heeft om een seizoenproductie op te zetten. Kunnen met het door de staatssecretaris tot 2,5 mln gulden gereduceerde budget echter nog de kwaliteit en de toegankelijkheid in de regio gegarandeerd worden? Bovendien is het de vraag waar de overige 1,5 mln gulden van het in de Cultuurnota voor operette genoemde bedrag gebleven is. Verder stelt de staatssecretaris een budget voor om operettes op ad-hocbasis te produceren. Waarom wijkt hij op dit punt af van het advies van de commissie-hierck? In tegenstelling tot het advies van de commissie-hierck kiest de staatssecretaris niet voor een operatie gebaseerd op personele reductie van Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 36 3

4 musici bij het MCO. Het is echter niet duidelijk wat hij op de langere termijn met het MCO voorheeft. Verder wordt omroepen nu de mogelijkheid geboden om het aanbod van de omroeporkesten te kiezen of op eigen risico andere orkesten te contracteren. Hoe verhoudt dit zich tot de financiering van de omroepen in het kader van de Mediawet? De heer Dittrich (D66) merkt op dat met het advies van de commissie- Hierck een einde moet komen aan de lange reeks aanpassingen van het orkestenbestel. De ingrepen op basis van het advies van de commissie- Hierck zijn minder ingrijpend dan zij geweest zouden zijn op basis van het advies van de Raad voor cultuur, omdat de Kamer inmiddels bij motie 40 mln gulden extra voor het orkestenbestel heeft bestemd. Bedoelt de staatssecretaris met zijn zinsnede dat het bestel in het komende decennium tot ontplooiing moet kunnen komen, dat er nu rust moet komen op dit vlak en zo ja, hoe denkt hij dat te bereiken? Zowel de Raad voor cultuur als de commissie-hierck hebben op inhoudelijke gronden gekozen voor beëindiging van de subsidie aan het Noord- Hollands Philharmonisch Orkest. De commissie-hierck heeft voorts geadviseerd om dit orkest op te laten gaan in het Nederlands Balletorkest, hetgeen een forse cultuuromslag betekent voor het Nederlands Balletorkest. Een formatie met 125 fte s is echter te weinig om het nieuwe takenpakket goed uit te voeren. Deeltijdplaatsen zullen daar ook geen oplossing voor bieden. Bovendien bepaalt artikel 663 van Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek dat bij de overgang van een onderneming ook de rechten en verplichtingen overgenomen moeten worden. Dit impliceert dat niet alleen de orkestleden moeten worden overgenomen, maar bijvoorbeeld ook het kantoorpersoneel. De staatssecretaris heeft terzake dan ook een nieuw onderzoek gevraagd aan de commissie-hierck. Er moeten voldoende middelen gevonden worden om het nieuwe orkest vlot te laten starten. De commissie-hierck heeft goede voorstellen gedaan om tot versteviging van het bestel te komen. Het Noord Nederlands Orkest lijkt echter achtervolgd te worden door allerlei fusieperikelen uit het verleden. Bij de subsidiëring moet dan ook rekening gehouden worden met het feit dat het Noord Nederlands Orkest verhoudingsgewijs veel moet reizen. Het MCO herbergt vier orkesten en het Groot Omroepkoor. De staatssecretaris wijst het advies van de commissie-hierck om het aantal arbeidsplaatsen bij de klassieke omroeporkesten met 72 in te krimpen, af. Hij heeft kennelijk vertrouwen in een op te zetten geïntegreerd samenwerkingsverband. Het is echter nog onzeker of de plannen terzake goed uitgevoerd kunnen worden. De staatssecretaris werpt overigens de vraag op waarom de regionale orkesten op Radio 4 te horen moeten zijn. De Raad voor cultuur en de commissie-hierck hebben evenwel aangegeven dat vrijwel alle Nederlandse orkesten ondanks de beperkte budgetten op een hoog artistiek niveau zijn gaan spelen. Aangezien er niet alleen door orkesten uit de Randstad kwaliteit wordt geleverd, moet Radio 4 het landelijke podium zijn voor alle uit het kunstbudget gesubsidieerde orkesten. Verwijzing van de regionale orkesten naar de regionale omroepen past ook niet in de programmering van die omroepen. Tot slot merkt de heer Dittrich op dat de verlaging van het operettebudget niet goed is onderbouwd. Mevrouw Halsema (GroenLinks) constateert dat de negatieve implicaties van het advies van de Raad voor cultuur worden afgezwakt in het advies van de commissie-hierck. Het is echter armoedig dat de reorganisatie van het orkestenbestel budgettair neutraal moet worden uitgevoerd. In het kader van de voorjaarsnota zal dan ook teruggekomen moeten worden op de wens van de Kamer om aanzienlijk meer te investeren in kunst en cultuur, en de arbeidsvoorwaarden. Het is immers de vraag of de thans voorziene reorganisatie van het orkestenbestel tot een verhoging van de Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 36 4

5 artistieke kwaliteit zal leiden. De meeste orkesten zitten in de rode cijfers, onder meer vanwege de arbeidsproductiviteitskorting. Hoe denkt de staatssecretaris de benodigde extra gelden bijeen te krijgen? Het is de vraag of het wel noodzakelijk is om de 1,5 mln gulden van het Nederlands Philharmonisch Orkest te verspreiden over de andere orkesten. Bovendien verliest de Beurs van Berlage hiermee een culturele bestemming en komt de moderne programmering hierdoor tot een einde. Het is vreemd dat bij het samengaan van het Noord-Hollands Philharmonisch Orkest en het Nederlands Balletorkest de regie in handen ligt van het Balletorkest. Er zijn echter grote budgettaire problemen. Bovendien is niet zeker dat het nieuwe orkest alle taken kan uitvoeren met 125 fte s. Er komt weliswaar een sociaal plan, maar het is de vraag wat er bedoeld wordt met aanpassing van de huidige cao. De operette krijgt 2,5 mln gulden in plaats van de in de Cultuurnota genoemde 4 mln gulden voor ad-hocvoorzieningen. Dit is een verkapte bezuiniging, zonder dat er richting wordt gegeven aan de toekomst van de operette in Nederland. Operette is evenwel een laagdrempelige voorziening die doelgroepen bereikt die niet behoren tot de harde kern van het cultuurpubliek. De bezuiniging van 1,5 mln gulden moet dan ook teruggedraaid worden. Het is betreurenswaardig dat het bestaansrecht van het MCO ter discussie gesteld blijft worden. Er moet nu trouwens sowieso een einde komen aan de discussies over het orkestenbestel. Bovendien zou daar de komende tijd ook niet meer op bezuinigd moeten worden. Daarom moet de politieke intentie uitgesproken worden dat er de komende jaren niet meer aan het orkestenbestel gemorreld zal worden. De heer Van Bommel (SP) merkt op dat de gevolgde procedure bij de subsidiëring van kunst en cultuur geen schoonheidsprijs verdient. Het advies van de commissie-hierck is weliswaar een verbetering ten opzichte van het advies van de Raad voor cultuur, maar ook hier zitten haken en ogen aan. Bovendien is door de bepaling dat de reorganisatie van het orkestenbestel budgettair neutraal moet verlopen, een aantal nieuwe problemen opgeroepen. In dit verband is het de vraag hoe het is gesteld met de door de instellingen aangekondigde bezwaarprocedures. Uitspraken van de rechter in dezen zouden er namelijk toe kunnen leiden dat er meer geld beschikbaar moet worden gesteld voor deze sector. Er is ook al gesuggereerd dat het hanteren van het uitgangspunt van budgettaire neutraliteit zal leiden tot een vorm van kannibalisme. De reorganisatie leidt in ieder geval tot een verlies van arbeidsplaatsen, waardoor ook ervaring verloren zal gaan en de continuïteit van sommige voorzieningen in het gedrag zal komen. Ook is het beschikbare budget op bepaalde punten onvoldoende om de taakopdracht uit te voeren. In dit verband heeft de staatssecretaris dan ook opnieuw advies gevraagd aan de commissie-hierck. De vraag is nu wat hij gaat doen, als de taakopdracht niet uit te voeren is met het beschikbare budget. Het Nederlands Balletorkest heeft de regie bij het samengaan van het Noord-Hollands Philharmonisch Orkest en het Nederlands Balletorkest. De vakbonden hebben gesteld dat het goed zou zijn, beide orkesten in de gelegenheid te stellen om het seizoen af te maken. Wellicht kunnen de frictiegelden hiervoor aangewend worden. Aangezien beide orkesten bereid zijn om aan deze operatie mee te werken, moet een en ander ook op een verantwoorde manier kunnen gebeuren. Bij het Nederlands Philharmonisch Orkest wordt het aantal arbeidsplaatsen teruggebracht tot 130 en wordt de concerttaak beperkt. De staatssecretaris heeft ingestemd met het voorstel terzake van het bestuur en is ook akkoord gegaan met het vaststellen van de salarissen op het niveau van het Residentieorkest en het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Bij het MCO schijnen de salarissen van de musici echter nog zo n 10% lager te Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 36 5

6 liggen dan het gemiddelde. Hoe oordeelt de staatssecretaris over die verschillen, zo die er nog zijn? Voor de operette is uiteindelijk slechts 2,5 mln gulden beschikbaar gekomen voor ad-hocproducties. Bovendien wordt dit geld ondergebracht bij het Fonds voor de podiumkunsten. Dit lijkt toch echt een sterfhuisconstructie te zijn. Met een dergelijk budget kan er geen continuïteit gegarandeerd worden bij de operette. Er wordt een samenwerkingsverband ingesteld bestaande uit drie vertegenwoordigers van de omroep en een van het MCO. Dat samenwerkingsverband zal een programma-aanbod ontwikkelen en samenstellen. De omroepen kunnen hier vervolgens een keuze uit maken en hun keuze afstemmen met het MCO. Verder is de inkrimping van de omroeporkesten met 72 musici voorlopig van de baan. Tegelijkertijd zal er onderzoek gedaan worden naar een nieuw financieringsarrangement, waarbij de nadruk moet komen te liggen op een evenwichtig speelveld tussen de omroep- en de niet-omroeporkesten. Het is echter de vraag of er in het orkestenbestel wel sprake moet zijn van marktwerking. Er lijkt ook geen behoefte te bestaan aan financiering via de omroep. Wanneer die weg opgegaan wordt, moet er in ieder geval voor gewaakt worden dat de continuïteit niet in gevaar komt. Waarom wordt niet eerst de rapportage over het artistieke functioneren in de nieuwe opzet afgewacht? Het antwoord van de staatssecretaris De staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen merkt op dat de reorganisatie van het orkestenbestel thans vrijwel geheel afgerond wordt. In eerste instantie heeft de Raad voor cultuur voorgesteld om drie orkesten op te heffen om andere muzieksoorten dan de symfonische muziek te kunnen verstevigen. Tijdens de huidige regeerperiode is er evenwel 300 mln gulden extra beschikbaar gekomen voor cultuur. Daarom kon de commissie-hierck in haar advisering uitgaan van 12,5 mln gulden meer dan de Raad voor cultuur. Daarna is er voor het orkestenbestel overigens nog eens 2,5 mln gulden extra beschikbaar gekomen. In totaal bedraagt het budget voor het orkestenbestel nu 100,5 mln gulden. Er zal de komende tijd dan ook sprake kunnen zijn van relatieve rust op dit gebied, zodat de orkesten hun blik op de toekomst kunnen richten. De commissie-hierck heeft in haar sectoranalyse evenwel aangegeven dat de voorgestelde reorganisaties nog wel uitgevoerd moeten worden, omdat er anders sowieso slachtoffers vallen in het orkestenbestel. De commissie-hierck heeft geconstateerd dat het Noord-Hollands Philharmonisch Orkest te groot is voor het servet en te klein voor het tafellaken en dat het bovendien steeds moeilijker werk kan vinden. Het Nederlands Balletorkest heeft thans voldoende werk bij de grote dansgezelschappen, maar het is onzeker of dat zo zal blijven, omdat het nu eenmaal op een smalle basis werkt. Beide orkesten worden nu samengevoegd tot een nieuw orkest met een heel brede taakstelling en voldoende formatieve en financiële armslag. Voorts heeft de commissie-hierck geadviseerd om de omroeporkesten voortaan centraal aan te sturen in plaats van door de verschillende omroepen. In overleg met het MCO en de raad van bestuur van de NOS is nu inderdaad besloten over te gaan tot centrale programmering. Voorts heeft de commissie-hierck geconcludeerd dat de budgetten van een zevental orkesten versterkt moeten worden om versnippering tegen te gaan. Ook heeft zij gesteld dat een zelfstandig voortbestaan van de Hoofdstad Operette niet zinvol is. Voor de operettevoorziening is echter wel 2,5 mln gulden uitgetrokken. Er moet ook zeker aandacht besteed blijven worden aan symfonische muziek. Bij het opgaan van het Noord-Hollands Philharmonisch Orkest in het Nederlands Balletorkest is in de zin van het Burgerlijk Wetboek inderdaad sprake van een overgang van een onderneming. Dit impliceert dat de rechten en verplichtingen uit de bestaande arbeidsovereenkomst over- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 36 6

7 gaan op het Nederlands Balletorkest. Als werkgever blijft het bovendien nog een jaar gehouden tot nakoming van die verplichtingen. Dat betekent dat werknemers die op 1 januari 2002 nog in dienst zijn bij het Noord- Hollands Philharmonisch Orkest, in dienst komen bij het Nederlands Balletorkest. Het Nederlands Balletorkest werkt vanaf dat moment met een nieuw beleidsplan dat tevens de taken omvat, zoals die door het Noord-Hollands Philharmonisch Orkest zijn vervuld. Momenteel vindt hierover overleg plaats met de besturen van beide orkesten. Mochten de besturen overigens nog komen met het verzoek om een externe procesmanager aan te stellen, dan zouden de kosten daarvan betaald kunnen worden uit de frictiegelden. Het sociaal plan zal in ieder geval voor alle medewerkers gelden. Dit betekent dat de sociale gevolgen van de herstructurering niet eenzijdig bij het Noord-Hollands Philharmonisch Orkest worden gelegd. Het nieuwe beleidsplan zal van het Nederlands Balletorkest afkomstig zijn, maar daarin moet wel sprake zijn van een pendant van de «Haarlemse» taken. De commissie-hierck is overigens gevraagd om een nader advies uit te brengen over de taken van het nieuw te vormen orkest en het daarvoor benodigde budget. Er kan echter geen sprake zijn van een openeindefinanciering. Als het nieuwe advies van de commissie-hierck voor 1 juli wordt uitgebracht, zal de Kamer hier voor 5 juli nader over geïnformeerd worden in een brief. Dan zal er ook meer duidelijkheid ontstaan over het voor een goede uitvoering van de taken benodigde aantal arbeidsplaatsen. Er is gesuggereerd om net als de gemeente Rotterdam 1,5 mln gulden subsidie toe te kennen aan het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Om te beginnen, is het echter de vraag hoe dit gedekt moet worden en waarom er op dit punt van het advies van de commissie-hierck afgeweken moet worden. Verder is het niet fair ten opzichte van andere gemeenten en orkesten om achteraf de spelregels te veranderen. Bovendien zou het dan een openeinderegeling worden. Misschien kan er in de sfeer van de arbeidsvoorwaarden extra geld naar Rotterdam, maar dat zal nog nader besproken worden. Vooralsnog houdt de staatssecretaris vast aan het advies van de commissie-hierck terzake. De toekenning van gelden aan orkesten vindt vooral op grond van artistiek-inhoudelijke afwegingen plaatsen en dus niet op grond van het feit dat een gemeente daar geld voor wil uittrekken. Het Noord Nederlands Orkest neemt een aparte positie in in het orkestenbestel, bijvoorbeeld omdat het meer moet reizen dan andere orkesten. Om die reden krijgt het Noord Nederlands Orkest tien fte s en f subsidie meer dan vergelijkbare orkesten. Verder heeft het Noord Nederlands Orkest voor twee jaar dispensatie gekregen voor de vereiste 15% publieksinkomsten. Daarom ligt het niet voor de hand om het budget van dit orkest structureel te verhogen. Probleem is wel dat het orkest een schuld van zo n 2 mln gulden heeft. Hiervoor wordt evenwel een plan van aanpak opgesteld door het bestuur van het orkest. Wanneer de gesprekken over een en ander afgerond zijn, zal de Kamer daar in een brief van op de hoogte worden gesteld. Aangezien niet te verwachten is dat de orkesten hun inkomsten via de omroep kunnen versterken, wordt in het kader van de versteviging van het bestel aangehaakt bij de oorspronkelijke voorstellen van de Raad voor cultuur terzake. Diverse orkesten krijgen als gevolg hiervan extra subsidie. Dat geldt echter niet voor het Noord Nederlands Orkest, omdat zijn huidige budget het normbedrag voor een orkest van die omvang al overstijgt. Conform het advies van de Raad voor cultuur is de subsidie aan de Hoofdstad Operette gestopt. De commissie-hierck heeft voorts geadviseerd nog geen vaste productiekern te starten, maar een budget ter beschikking te stellen voor operetteproducenten. Er moet ook voldaan worden aan de behoefte onder de bevolking aan een operettevoorziening. Nu hebben Opera Zuid en de Nationale Reisopera laten weten, graag operetteproducties te doen. Zij opereren in de regio s waar de behoefte aan operette het Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 36 7

8 grootst is, leveren kwaliteit, beschikken over een verkoopapparaat en hebben een logistieke en technische organisatie. Aangezien zij relatief goedkoop een seizoensproductie kunnen leveren, is het Fonds voor de podiumkunsten gevraagd om in eerste instantie met Opera Zuid en de Nationale Reisopera een operetteaanbod te ontwikkelen voor de komende seizoenen. Van het oorspronkelijke budget voor operette van 4 mln gulden is tijdelijk 1,5 mln gulden aangewend voor verhoging van de salarissen van de leden van het Nederlands Philharmonisch Orkest en verhoging van het budget van het Orkest van het Oosten en het Limburgs Symfonie Orkest. Het streven is er evenwel op gericht om, zodra er middelen gevonden worden, het budget voor operette weer op te trekken naar 4 mln gulden. Dat geld moet dan echter wel verstandig aangewend kunnen worden. Op Prinsjesdag zal blijken of er vanaf 2002 weer extra geld beschikbaar komt voor niet alleen de operette, maar ook het kleinschalige muziektheater en de communityopera, waarbij professionals en amateurs samen een productie doen. De operetteproducties zullen overigens begeleid worden door het Orkest van het Oosten, het Gelders Orkest, het Brabants Orkest, het Limburgs Orkest, het Noord Nederlands Orkest en het nieuw te vormen orkest. Daarnaast zal met regelmaat gebruik gemaakt worden van het toegenomen aantal gesubsidieerde ensembles. De begeleiding van operettes zal dus niet op problemen stuiten. Op de arbeidsvoorwaarden van leden van orkesten zal nader worden teruggekomen. Hierbij zal een traject analoog aan dat van de commissie-van Rijn voor de arbeidsvoorwaarden in onderwijs en zorg gevolgd worden. Als de onderhandelingen hierover afgerond zijn, zal de Kamer een brief terzake ontvangen. Er wordt gezocht naar een oplossing voor de al langer bestaande onvrede over de artistieke aansturing van het MCO. In het najaar verschijnt een rapportage over de totstandkoming van het samenwerkingsverband van drie vertegenwoordigers van de omroep en een vertegenwoordiger van het MCO, dat de artistieke aansturing ter hand zal gaan nemen. De raad van bestuur van de NOS krijgt de eindverantwoordelijkheid hiervoor. Het advies van de commissie-hierck om in dit verband het aantal arbeidsplaatsen bij de klassieke omroeporkesten met 72 in te krimpen, stuit echter op juridische problemen. Ingevolge het Burgerlijk Wetboek en Europese jurisprudentie is er in beginsel geen grond voor ontslag van die musici van het MCO, als er tegelijkertijd een ander orkest wordt gesubsidieerd om de taken over te nemen. Bovendien brengt de afvloeiing van 72 fte s zeer hoge kosten met zich. Voorts wordt het advies afgewacht over het opzetten van een constructie waardoor omroepen de mogelijkheid krijgen om naar believen orkesten van het MCO dan wel andere orkesten te contracteren. Nadere gedachtewisseling Mevrouw Belinfante (PvdA) wil nog weten hoe de rust in het orkestenbestel en overigens in de kunstensector als geheel gegarandeerd kan worden. De heer Nicolaï (VVD) wil dat er bij de samenvoeging van het Noord- Hollands Philharmonisch Orkest en het Nederlands Balletorkest rekening gehouden wordt met de door het nieuwe orkest uit te voeren taken. Verder moet het Rijk bijdragen aan de schuldsanering van het Noord Nederlands Orkest. Voorts moet het budget voor operette aangevuld worden, als er extra middelen gevonden zijn voor het orkestenbestel, en moet het aanbod van het Rotterdams Philharmonisch Orkest terzake in overweging genomen worden. Wat de personele aangelegenheden bij het MCO betreft, wacht de heer Nicolaï de rapportage met belangstelling af. Hij waardeert het dat de staatssecretaris heeft aangegeven dat orkesten heel belangrijk zijn, ook als zij niet hip zijn. De verhoging van het budget Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 36 8

9 voor het orkestenbestel met 2,5 mln gulden staat echter niet in verhouding tot de verhoging van het totale budget voor de kunst met 300 mln gulden. Tot slot merkt de heer Nicolaï op dat het wellicht een goede zaak is dat de Kamer in een motie uitspreekt dat de rust in het orkestenbestel moet terugkeren. Mevrouw De Pater-van der Meer (CDA) wacht met belangstelling op de nadere informatie over het Noord Nederlands Orkest en het MCO. Tot slot hoort zij nog graag of de gang van zaken rond het MCO niet strijdig is met de Mediawet. De heer Dittrich (D66) memoreert dat de staatssecretaris heeft gezegd dat de formatie van het nieuw te vormen orkest uit het Noord-Hollands Philharmonisch Orkest en het Nederlands Balletorkest uitgebreid moet worden met het oog op het takenpakket van dat orkest. Als de informatie hierover in de brief die de Kamer nog voor het zomerreces zal ontvangen, niet aan de verwachtingen voldoet, zal dit punt wellicht plenair afgehandeld moeten worden. Tot slot herhaalt hij zijn vraag over Radio 4 en de regionale orkesten. Mevrouw Halsema (GroenLinks) hecht eraan dat de samenvoeging van het Noord-Hollands Philharmonisch Orkest en het Nederlands Balletorkest goed begeleid wordt en dat er extra geld beschikbaar komt om de rekenfout die terzake is gemaakt, te compenseren en de extra fte s te financieren. Verder moet de operettevoorziening versterkt worden en moet er voor het Noord Nederlands Orkest gekomen worden tot schuldsanering. Mevrouw Halsema is overigens zeer benieuwd wat er gaat gebeuren met de arbeidsvoorwaarden van de musici. De heer Van Bommel (SP) gaat ervan uit dat aanpassing van de taakopdracht van het Nederlands Balletorkest niet het uitgangspunt zal zijn bij de samenvoeging van het Noord-Hollands Philharmonisch Orkest en het Nederlands Balletorkest. Aangezien er te weinig aanvragen zijn voor de operettevoorziening, is het duidelijk dat de staatssecretaris gekozen heeft voor een stelpost voor de operette. De kwaliteit van de operettevoorziening moet echter wel gegarandeerd worden. Tot slot vraagt de heer Van Bommel een nadere toelichting op de verlegging van de geldstromen bij het MCO. De staatssecretaris herhaalt dat weliswaar niet gegarandeerd kan worden dat het orkestenbestel niet meer gereorganiseerd zal worden, maar dat er de komende jaren wel sprake moet zijn van relatieve rust op dit terrein. Een eventuele Kameruitspraak terzake zal waarschijnlijk overgenomen worden door de regering. De staatssecretaris is overigens ook benieuwd naar het nadere advies van de commissie-hierck over de samenvoeging van het Noord-Hollands Philharmonisch Orkest en het Nederlands Balletorkest. Verder krijgt de Kamer nog nadere informatie over de schuldsanering bij het Noord Nederlands Orkest. Indien blijkt dat daarvoor extra middelen noodzakelijk zijn, dan zal het budget voor bijzondere prgrammering mogelijk als dekking worden aangewezen. Het voorgestelde financieringsarrangement voor het MCO is niet in strijd met de Mediawet. De gelden blijven ook na de beoogde omlegging mediagelden, maar zij zullen dan wel geoormerkt zijn voor de inkoop van muziek. De vraag is echter of dit wel een praktische oplossing is. De Kamer wordt hier binnenkort nader over geïnformeerd. Overigens zal de staatssecretaris nog voor de zomer met het veld overleggen over de arbeidsvoorwaarden van de musici. Verder zal hij zich met de minister van OCW verstaan over de ruimte die hiervoor beschikbaar is. De Kamer zal hier na het zomerreces over geïnformeerd worden. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 36 9

10 De regionale orkesten worden niet principieel verwezen naar de regionale omroepen. Uiteindelijk is dit een zaak van de zendgemachtigden en de betrokken orkesten. De voorzitter meldt dat de commissie in haar procedurevergadering van 5 juli kan besluiten of dit algemeen overleg een plenair vervolg moet krijgen. De voorzitter van de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, Van der Hoeven De griffier van de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, Coenen Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr