Zoek de Spoorloze Debiteur! Eindrapport

Transcriptie

1 Zoek de Spoorloze Debiteur! Eindrapport Datum: 28 april 2014 Auteur: Yvette Memelink, BKWI

2 Voorwoord Dit eindrapport is opgesteld namens de deelnemende organisaties, te weten CJIB, Belastingdienst, UWV, Gemeente Rotterdam, Gemeente Utrecht, DUO en SVB. Het is dan ook als eerste bestemd voor de deelnemende organisaties. Daarnaast is het ter informatie voor VNG, Divosa, SZW en BZK. Deze laatsten zijn betrokken geweest bij het eerste Rondetafelgesprek; de start van het onderzoek. BKWI 1 is opgetreden als procesbegeleider. Met de ervaring van het onderzoek in het achterhoofd hoopt de werkgroep dat dit rapport een bijdrage kan leveren aan een betere samenwerking tussen uitvoeringsorganisaties en gemeenten tijdens hun zoektocht naar spoorloze debiteuren. In dit eindrapport zijn citaten geplaatst uit media en fora op internet. Het toont de wijze waarop sommige burgers een oplossing voor hun schulden proberen te vinden. Managementsamenvatting Het aantal spoorloze debiteuren lijkt te groeien, mede door de economische crisis en de strengere wetgeving rondom fraude. Overheidsorganisaties besteden veel tijd en geld aan zoekactiviteiten naar deze spoorloze debiteuren. Dit doen zij allen individueel, op hun eigen manier. De vraag is of overheidsorganisaties dezelfde spoorloze debiteuren zoeken en zo ja of het efficiënter/effectiever is wanneer zij tijdens dit proces samen optrekken. In dit verband hebben CJIB, Belastingdienst, UWV, Gemeente Rotterdam, Gemeente Utrecht, DUO en SVB besloten een werkgroep te formeren die gaat onderzoeken in hoeverre overheidsorganisaties en gemeenten te maken hebben met dezelfde debiteuren. En of samenwerking helpt bij het sneller opsporen van deze doelgroep. 300 Spoorloze debiteuren met het hoogste bedrag aan uitstaande vorderingen zijn onderzocht. Ruim 88% had schulden bij twee of meer overheidsorganisaties, met name bij het CJIB en de Belastingdienst. 1 BKWI is een zelfstandig en herkenbaar onderdeel van UWV. BKWI ontwikkelt en beheert Suwinet in opdracht van UWV, SVB en de gemeenten. April 2014, Eindrapport Zoek de Spoorloze Debiteur! 2

3 Vervolgens is bekeken welke informatie bij welke overheidsorganisatie bekend is, voor mogelijke uitwisseling van gegevens. Er zijn twaalf personen uit de doelgroep nader bekeken. Geen enkele organisatie bleek de juiste informatie te hebben, waar een ander naar op zoek was. Wel beschikt de Belastingdienst over goede middelen om informatie beschikbaar te krijgen. Omdat maar 12 personen zijn onderzocht, is het de vraag of dit resultaat representatief is. De werkgroep heeft het volgende geconcludeerd: 1. Het loont te weten bij welke overheidsorganisaties een debiteur schulden heeft en hoe hoog deze zijn. Op basis hiervan kan een overheidsorganisatie zijn strategie met betrekking tot het opsporen en vorderen bepalen. 2. Samenwerking tijdens het zoekproces kan leiden tot efficiënter zoeken. De werkgroep doet de volgende aanbevelingen: 1. Een overheidsregister met uitstaande vorderingen. Dit register is door relevante overheidspartijen te benaderen, wanneer zij geld innen bij een schuldenaar. Het register biedt informatie over de vorderingen die elders uit staan, de hoogte daarvan en eventuele contactpersonen bij de overheid-schuldeisers. Mogelijk is een relatie te leggen met het CDB (Centraal Digitaal Beslagregister) Aansluiten bij Expertisecentrum Fraude. Het Expertisecentrum Fraude is een initiatief van de Manifestgroep en heeft de intentie om fraudebestrijding gezamenlijk op te pakken. Het betreft een interdepartementale fiche, waarbij alle partijen hun bijdragen leveren. 2 Medio 2013 heeft het kabinet besloten een Centraal Digitaal Beslagregister (CDB) in te richten. Dit register is bedoeld om opgelegde beslagen per debiteur inzichtelijk te maken. Hierdoor kan onnodige stapeling van incassomaatregelen worden voorkomen. De bouw van het register is in handen van de KBvG (Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders). De KBvG hoopt in juli/augustus van dit jaar het CDB gereed te hebben. Het gaat dan om een applicatie waarbinnen de verschillende gerechtsdeurwaarders op BSN niveau kunnen aangeven op wiens inkomen beslag is gelegd, bij welke werkgever/verstrekker, per welke datum, voor welk bedrag en voor welke schuldeiser. Het zal naar schatting nog ongeveer een jaar duren voordat het volledig gevuld is. April 2014, Eindrapport Zoek de Spoorloze Debiteur! 3

4 Inhoudsopgave 1. Aanleiding Het probleem 5 2. Verkenning van het probleem Uitwisseling van ervaring 6 3. De spoorloze debiteur nader bekeken Zoeken we dezelfde spoorloze debiteuren? Biedt samenwerking een snellere opsporing? 9 4. Aanbeveling 11 April 2014, Eindrapport Zoek de Spoorloze Debiteur! 4

5 1. Aanleiding BKWI ondersteunt gemeentelijke sociale diensten, UWV en SVB bij het optimaliseren van de handhaving en terugvorderingsprocessen middels uitwisseling van persoonsgegevens. In dit kader heeft eind december 2012 een gesprek plaatsgevonden met de gemeente Rotterdam. Tijdens dit gesprek kwam de problematiek rondom spoorloze debiteuren aan de orde. Het gevoel bestaat dat niet alleen Rotterdam, maar ook andere overheidsinstanties naar dezelfde spoorloze debiteur op zoek zijn om vorderingen te kunnen innen. Het aantal spoorloze debiteuren lijkt te groeien, mede in verband met de economische crisis en de strengere wetgeving rondom fraude. Dit berichten verschillende media in 2012 en Zij spreken over burgers die zich bewust uitschrijven uit het GBA om onvindbaar te zijn voor deurwaarders en overheden. Door de handen in één te slaan met andere overheidsorganisaties, tijdens de zoektocht naar spoorloze debiteuren, verwachtte de Gemeente Rotterdam een Een Forumlid stelt een vraag via Internet: efficiencywinst te behalen. Hoi Hoi, 1.1. Het probleem Ik heb enkele schulden nog bij de bank. Kan ik me alsnog uitschrijven in NL? Ik hoor het graag. Groetjes Er is meer onderzoek gedaan naar niet inbare vorderingen vanwege de onvindbaarheid van personen. Deze personen staan bij het GBA ingeschreven als VOW (Vertrokken Onbekend Waarheen). Zo schrijft Considerati in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties het rapport Onderzoek naar de maatschappelijke effecten van niet en verkeerd geregistreerde personen. Uit het onderzoek van Considerati blijkt dat met name de doelgroep VOW met niet-inbare vorderingen impact heeft op de uitvoeringslasten. De financiële schade die ontstaat als gevolg van onvindbare debiteuren schat Considerati op een bedrag van circa 24 miljoen euro per jaar. J. Noorda rapporteert in 2009 het volgende: 79 duizend jongeren tussen 15 en 16 jaar hebben zowel schulden als problemen met onderwijs, werk, wonen en psychosociale gezondheid, blijkt uit een onderzoek van Stichting Alexander en onderzoeksbureau Noorda en Co (Noorda 2009). De meeste hulptrajecten voor deze groep lopen spaak omdat de jongeren zich uitschrijven bij de gemeente om uit handen van de deurwaarder te blijven. 3 Uit bovenstaande en de kaders welke u op willekeurige plekken binnen dit eindrapport aantreft, kunnen we concluderen dat het bewust uitschrijven uit het GBA in verband met schulden geen incidenteel karakter heeft. 3 Noorda, J. (2009), Risicojongeren, schulden en huisvestingsproblemen. Verkennend onderzoek naar omvang, aard en aanpak van schulden en huisvestingsproblemen onder risicojongeren in Amsterdam, Utrecht, Enschede en Nederland. Samenvatting. Amsterdam: Stichting Alexander April 2014, Eindrapport Zoek de Spoorloze Debiteur! 5

6 2. Verkenning van het probleem Spoorloze debiteuren zijn belicht via media en onderzoeken; de impact op de samenleving, de openstaande schulden en de kosten die dit met zich meebrengt. Er is nog weinig onderzoek gedaan naar het zoekproces. Hoe zoeken de overheidsorganisaties? Is het efficiënt en misschien zelfs effectief meer samen te werken? Nu zoekt ieder voor zich, op zijn eigen manier Uitwisseling van ervaring Om bovenstaande vragen te kunnen beantwoorden, hebben we besloten overheidsorganisaties te benaderen en hen te vragen of zij interesse hebben om samen te komen en gezamenlijk het probleem te verkennen. Zo kwamen eind november 2012 de volgende organisaties bijeen in een eerste ronde tafelgesprek : SVB, UWV, DUO, GSD Rotterdam, GSD Utrecht, Belastingdienst en het CJIB, VNG/Divosa, SZW en BZK. De aanwezigen herkennen de zorg en de uitvoeringsorganisaties geven allen aan te maken te hebben met spoorloze debiteuren en in verband hiermee openstaande bedragen. Het is niet ondenkbaar dat de partijen aan tafel op zoek zijn naar dezelfde personen. De verwachting is dat het probleem groter wordt. Redenen hiervoor zijn onder andere de economische crisis, de nieuwe wet aanscherping handhaving en sanctioneringsbeleid. Deurwaarders op spokenjacht Schulden zijn steeds moeilijker te innen door Iedereen is het er over eens dat de 'spookburgers'... Nederlandse Vereniging voor hoogte van de bedragen en het aantal spoorloze debiteuren een Incasso-ondernemingen pleit voor inzage GBA maatschappelijk probleem vormt en daarmee voldoende aanleiding geeft tot nadere kennismaking en mogelijke samenwerking. Bovendien zou samenwerking kunnen leiden tot het minder inschakelen van deurwaarders. Nu schakelt iedere organisatie een deurwaarder in. Onderstaande suggesties zijn door de deelnemende partijen benoemd als mogelijke succesfactoren voor zowel opsporen als vorderen/innen: Aansluiting zoeken bij de deurwaarders van de belastingdienst Waar mogelijk gezamenlijk innen met een verdeelsleutel, voordeel: Ø Eén deurwaarder Ø Geen concurrentie bij innen tussen overheden Ø Totaalpakket aan vorderingen biedt meer sanctiemogelijkheden zoals intrekking van paspoort GBA optimaliseren Gezamenlijk zoeken naar spoorloze debiteuren Politie betrekken in zoeksysteem Snelheid van innen (binnen zes maanden grootste kans) Niet met elkaar concurreren April 2014, Eindrapport Zoek de Spoorloze Debiteur! 6

7 Overheid breed, lopende teruggaven verdisconteren met uitstaande vorderingen Gesignaleerde risico s en beperkingen Privacywetgeving belemmert het uitwisselen van gegevens tussen overheidsorganisaties Regelgeving rondom preferentie kan een overheidsorganisatie doen besluiten niet te investeren in een zoekproces. Ø Met deze regelgeving blijft de concurrentiegedachte bestaan Belang van eigen organisatie prevaleert N.B. Met het project Rijksincasso, onderdeel van het programma Compacte Rijksdienst, wil de rijksoverheid alle vorderingen door één organisatie laten innen. Dat zou een efficiencywinst van zo n veertig miljoen opleveren. Dit is een lang traject dat zich in eerste instantie beperkt tot vijf grote uitvoeringsorganisaties; Centraal Administratiekantoor (CAK); College voor Zorgverzekeringen (CVZ); Dienst Regelingen (DR); Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO); Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) Gemeenten zullen hier voorlopig geen profijt van hebben. Wanneer er geen wetswijzigingen plaatsvinden verwachten we dat bovenstaande risico s ook hier een rol zullen gaan spelen. De uitgangspunten van de werkgroep De deelnemers van de werkgroep willen vaststellen of er inderdaad sprake is van één spoorloze debiteur die door meerdere overheidsorganisaties wordt gezocht. Dit wordt in een pilot onderzocht. Er zijn op dit moment meerdere onderzoeken en pilots gaande op het vlak van spoorloze debiteuren. Daar waar mogelijk wil de werkgroep aansluiting zoeken bij andere initiatieven. De werkgroep ziet een praktische benadering voor zich waarbij privacy van individuen gerespecteerd moet worden. Een forumlid stelt een vraag via Internet: Ik heb een schuld van euro. Door dit toedoen heb ik Mezelf drie jaar geleden moeten uitschryven uit het gba, daar ik de aflossing niet meer kan voldoen. Een familielid wil euro op tafel leggen om mogelijk myn schuld af te kopen en my en myn kinderen weer een kans te geven in NL. Zou ik in aanmerking kunnen komen voor finale kwyting, waarby er euro betaald wordt en de restschuld wordt kwytgescholden? Is dit een acceptabel bedrag? April 2014, Eindrapport Zoek de Spoorloze Debiteur! 7

8 3. De spoorloze debiteur nader bekeken 3.1. Zoeken we dezelfde spoorloze debiteuren? Doel Het gaat om een vergelijking van spoorloze debiteuren, met als doel vast te kunnen stellen of we op zoek zijn naar dezelfde personen. Grondslag Om een vergelijking te mogen doen, zullen we de grondslag vast moeten stellen. Het gaat hier om een eenmalige pilot. Volgens de bepaling van artikel 65 WWB is er voldoende grondslag voor een eenmalige gegevensuitwisseling in het kader van het project 'Zoek de SPD'. Voor een structurele periodieke bestandsvergelijking ontbreekt op dit moment voldoende wettelijke grondslag. Definitie geldig voor deze pilot: Spoorloze debiteur slapend bestand: is een debiteur die volgens het GBA op VOW staat en waar de vordering(en) langer dan zes maanden open staan. Spoorloze debiteur actieve bestand: is een debiteur die volgens het GBA op VOW staat en waarbij de vordering(en) korter dan zes maanden open staan Aanpak Gemeente Utrecht, Gemeente Rotterdam en DUO leveren digitaal (Excel) aan: - de BSN s van 50 spoorloze debiteuren met het hoogste bedrag aan vorderingen uit het slapende bestand - de BSN s van 50 spoorloze debiteuren met het hoogste bedrag aan vorderingen uit het actieve bestand Een forumlid stelt een vraag via Internet: Kan vanaf december 2013 niet meer voldoen aan mn betalingen. Wat kan ik nu doen? Ik denk af en toe aan weg te gaan uit nl, heb een gezin. Kan ik met ING hierover praten? Kunnen ze me de lening kwijtschelden? Zal ik maar weggaan en uitschrijven uit GBA en verblijven in een ander land zoals eu of midden oosten? Graag uw hulp. We gaan ervan uit dat in de aangeleverde BSN s geen dubbelingen voorkomen. Indien dit wel zo is, verwachten wij niet dat dit van grote invloed zal zijn op het eindresultaat. Alle andere partijen leggen de verkregen lijsten naast hun eigen registraties om te bezien of er bij hen ook sprake is van uitstaande vorderingen en eventueel lopende teruggaven. Vervolgens dragen de overheidsinstanties hun resultaten aan BKWI over. BKWI anonimiseert de resultaten en maakt ze inzichtelijk. Gegevens worden in beveiligde documenten (wachtwoord) via verstuurd. April 2014, Eindrapport Zoek de Spoorloze Debiteur! 8

9 Resultaat 88,33% van de onderzochte spoorloze debiteuren (spd) (300 BSN) heeft een vordering uitstaan bij twee of meer overheidsinstanties. Vervolgens heeft ruim 57% van de onderzochte spd vorderingen uitstaan bij drie of meer overheidsinstanties. Bij het actieve bestand zien we meer vorderingen bij andere overheden, dan bij het slapend bestand. Hier hebben we verder geen conclusies aan verbonden Aantal SPD met een vordering bij andere overheden Belastingdienst CJIB SVB UWV OCW-DUO Rotterdam Utrecht 10 0 OCW-DUO Rotterdam Utrecht Bovenstaande figuur laat zien bij welke overheidsinstanties (naast de aanleverende partijen) de spoorloze debiteuren een vordering hebben uitstaan. E.e.a. per aanleverende partij weergegeven Biedt samenwerking een snellere opsporing? Doel We zien twee verschillende manieren waarop we kunnen samenwerken: 1. door aanwezige gegevens te delen 2. door gezamenlijk te zoeken. Met dit onderzoek willen we te weten komen of het delen van gegevens tot snellere opsporing van spoorloze debiteuren leidt. Uit ervaring geven de deelnemers aan dat een snelle opsporing de inningskans verhoogt. April 2014, Eindrapport Zoek de Spoorloze Debiteur! 9

10 Aanpak Door middel van twaalf 4 casusbesprekingen willen we achterhalen welke gegevens van belang zijn voor eventuele uitwisseling en wat de bron van deze gegevens is. Daarnaast willen we aan de hand van de bespreking ervaren welke andere informatie van belang is voor het vervolgtraject. Gezien het beperkt aantal casussen kunnen vraagtekens geplaatst worden bij de representativiteit van het resultaat Resultaat Uit het onderzoek is gebleken dat een spoorloze debiteur voor iedereen spoorloos is. Het komt niet voor dat een andere organisatie kan helpen met het correcte verblijfadres. Ontbrekende, van belang zijnde gegevens, zijn beperkt leverbaar door andere partijen. Denk aan een bankrekeningnummer, adres en mogelijk 06-nummer. De aanwezigen ervaren geen groot voordeel met het uitwisselen van gegevens. Wel is gebleken dat het van belang is te weten of een spoorloze debiteur ook elders debiteur is en wat de hoogte van de vordering is. Namelijk: Een organisatie kan een betere inschatting maken van het eindresultaat en dus besluiten wel of niet te investeren in het zoeken naar een persoon. Een organisatie kan besluiten afstemming te zoeken met de andere schuldeiser/overheidscrediteur Het lijkt er dus op dat er wel winst te halen valt door van elkaar op de hoogte te zijn voor wie iemand een (spoorloze) debiteur is en ook samen te zoeken. Algemeen Dagblad meldt: Deurwaarder zelf in geldnood dankzij 'spookburgers' Steeds meer mensen met schulden laten zich uitschrijven uit het bevolkingsregister, om zo onvindbaar te worden voor incassobureaus. Nederland telt naar schatting ongeveer van deze 'spookburgers'. Deurwaarders komen hierdoor zelf in financiële problemen, omdat ze schulden niet kunnen innen. 4 Gezien de privacy gevoeligheid van dit tweede onderzoek en de arbeidsintensiviteit, hebben we ons moeten beperken tot twaalf casussen. April 2014, Eindrapport Zoek de Spoorloze Debiteur! 10

11 4. Aanbeveling De werkgroep is samen geweest bij de Belastingdienst in Utrecht, waar zij een presentatie kreeg over de wijze waarop de Belastingdienst spoorloze debiteuren zoekt, zowel binnen Nederland als daarbuiten. Iedereen is tot de conclusie gekomen dat de Belastingdienst over goede opsporingsmethodieken en middelen beschikt. Verder is de gezamenlijke conclusie van de deelnemende organisaties als volgt: 1. Het loont te weten bij welke overheidsorganisaties een debiteur schulden heeft en hoe hoog deze zijn. Op basis hiervan kan een overheidsorganisatie zijn strategie met betrekking tot het opsporen en vorderen bepalen. 2. Samenwerking tijdens het zoekproces kan leiden tot efficiënter zoeken Bovenstaande conclusies leiden voor de werkgroep tot twee aanbevelingen: Overheidsregister uitstaande vorderingen Weten bij welke overheidsorganisaties een debiteur schulden heeft en hoe hoog deze zijn Gezamenlijk is de wens uitgesproken een Overheidsregister Uitstaande Vorderingen te ontwikkelen. Dit register is door relevante overheidspartijen te benaderen, wanneer zij geld innen bij een schuldenaar. Het register biedt informatie over de vorderingen die elders uit staan, de hoogte daarvan en eventuele contactpersonen bij de overheid-schuldeisers. Inzicht in openstaande vorderingen bij andere overheidsorganisaties leidt tot: Betere investeringsafweging: ga je mankracht inzetten om te innen of niet. Mogelijk besluit tot een gezamenlijke inning Minder kans dat schuldenaar onder beslagvrije voet komt met alle problemen en extra kosten van dien. N.B. Het idee voor een Overheidsregister van uitstaande vorderingen, heeft veel weg van het Centraal Digitaal Beslagregister: het CDB is bedoeld om opgelegde beslagen per debiteur inzichtelijk te maken. Hierdoor kan onnodige stapeling van incassomaatregelen worden voorkomen en de beslagvrije voet worden bewaakt. Het is nog niet helder welke instanties dit register straks mogen raadplegen. Ook de ingangsdatum van deze (wets)wijziging is nog niet definitief. Inwerkingtreding is afhankelijk van goedkeuring door de Tweede en Eerste Kamer of afkondiging van de Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) of ministeriele regeling en publicatie in het Staatsblad of de Staatscourant Aansluiten bij Expertisecentrum Fraude Samenwerken tijdens het zoekproces De werkgroep wil graag aansluiten bij het Expertisecentrum Fraude. Het Expertisecentrum Fraude is een initiatief van de Manifestgroep en heeft de intentie om fraudebestrijding gezamenlijk op te pakken. Het betreft een interdepartementale fiche, waarbij alle partijen hun bijdragen leveren. Deze fiche is nog niet afgerond. De Belastingdienst is trekker van dit Expertisecentrum. April 2014, Eindrapport Zoek de Spoorloze Debiteur! 11

12 De intentie van de werkgroep raakt het Expertisecentrum Fraude. Er van uitgaande dat de meeste spoorloze debiteuren in verband met hun hoge schulden zich bewust uitschrijven om beslaglegging te voorkomen, wil de werkgroep aansluiten bij het Expertisecentrum Fraude. Behalve de gemeenten en het CJIB, zijn de overige leden van de werkgroep al aangesloten bij dit Expertisecentrum. Gemeente Rotterdam gaat contact zoeken met het Expertisecentrum Fraude en eventuele aansluiting bespreken. April 2014, Eindrapport Zoek de Spoorloze Debiteur! 12