SECTORRAPPORT BEDRIJFSRUIMTE EN LOGISTIEKE MARKT

Transcriptie

1 SECTORRAPPORT BEDRIJFSRUIMTE EN LOGISTIEKE MARKT UPDATE AUGUSTUS

2 16 BEDRIJFSRUIMTEMARKT VRAAG De opname van bedrijfsruimten toont verder herstel: De economische groei zorgt voor meer bedrijvigheid en stuwt de vraag naar bedrijfsruimten. Gebruikers van bedrijfsruimten stellen hogere eisen aan het vastgoed: Efficiëntie en functionaliteit vragen meer aandacht. Dit stuwt de behoefte aan maatwerk en meer flexibele concepten. De vraag naar built-to-suit bedrijfspanden groeit. De vraag naar kleinschalige bedrijfsruimten / bedrijfsverzamelgebouwen groeit: Het aantal kleinere bedrijven neemt toe, net als het aantal ZZP ers. Denk hierbij bijvoorbeeld aan zelfstandige klusbedrijven. Het aanbod aan kwalitatief goede, kleinere bedrijfsunits blijft achter op de sterk groeiende vraag. Het aantal eigenaar-gebruikers neemt toe: Mede door de lage rentestand is het zelf kopen van panden aantrekkelijker geworden. AANBOD Aanbod daalt: Het aanbod aan bedrijfsruimte is gedaald. Hierdoor bestaat er een tekort aan kwalitatief hoogwaardig aanbod (gerelateerd aan vrije hoogte, kwaliteit installaties et cetera). Incentives lopen hierdoor verder terug. Voorraad stabiel: De voorraad aan bedrijfsruimten is gestabiliseerd. Nieuwbouw bestaat voornamelijk uit grote (moderne) panden, maar daar staat tegenover dat er ook kansarme (gedateerde) locaties uit de markt worden genomen. PRIJS Huurprijzen stegen afgelopen jaar licht: Huurprijzen van bedrijfsmatig vastgoed zijn het afgelopen jaar gemiddeld licht gestegen, maar zijn nu grotendeels gestabiliseerd. Yields dalen enkel op toplocaties: Alleen op specifieke bedrijvenparken rondom de grote steden is een sterke daling van de aanvangsrendementen te zien. In het algemeen geldt dat de aanvangsrendementen minder fors dalen dan in de logistieke markt. VISIE EN TOEKOMSTBEELD Toename stedelijke logistieke distributiepunten verandert functie van bestaande bedrijventerreinen: Bestaande bedrijventerreinen aan de rand van grotere steden worden in toenemende mate beïnvloed door de opmars van city hubs. City hubs zijn stedelijke logistieke distributiepunten van waaruit last mile delivery (stadsdistributie) plaatsvindt. Naar verwachting biedt dit kansen voor revitalisering van strategische gelegen bedrijventerreinen. Oudere bedrijfspanden worden in toenemende mate getransformeerd: met name bedrijfspanden in binnenstedelijke gebieden worden getransformeerd of ingericht als creatieve broedplaats.

3 17 OPNAME BEDRIJFSRUIMTE (PER KWARTAAL) AANBOD BEDRIJFSRUIMTE HUURPRIJZEN BEDRIJFSHALLEN HUURPRIJZEN BEDRIJFSKANTOREN BELEGGINGSVOLUME (EUR) BEDRIJFSRUIMTE

4 18 LOGISTIEKE MARKT VRAAG Opname concentreert zich op hotspots: Het merendeel van de transacties vindt plaats op een beperkt aantal logistieke locaties. Nieuwe logistieke hotspots in opkomst: Locaties als Nieuwegein, Hoofddorp en Born, voorheen secundaire locaties, ontwikkelen zich door tot nieuwe hotspots. Opname door E-commerce gerelateerde bedrijven neemt toe: E-commerce heeft een grote impact op de logistieke sector. E-commerce gerelateerde bedrijven nemen over het algemeen grotere metrages af, nodig voor hun logistieke processen. Meer ontwikkeling op risico: Beleggers en ontwikkelaars bouwen vaker voor eigen rekening en risico vanwege de grote vraag naar logistiek vastgoed in de markt. AANBOD Bestaand logistiek vastgoed veroudert snel: De bestaande voorraad logistiek vastgoed veroudert in snel tempo, door een hoge dynamiek aan (technologische) ontwikkelingen in deze branche. Veel partijen geven de voorkeur aan een nieuwbouw distributiecentrum vanwege de optimale specificaties en efficiëntie. Nieuwbouw neemt toe: de voorraad logistiek vastgoed neemt toe door het grote aantal nieuwbouwontwikkelingen. Logistiek vastgoed blijft in toenemende mate een aantrekkelijke investering voor beleggers en ontwikkelaars. PRIJS Huurprijzen blijven scherp : Huurprijzen van logistiek vastgoed zijn op dit moment stabiel en competitief. Huurprijzen blijven relatief laag vanwege de hoeveelheid nieuwbouwontwikkelingen en nieuw uit te geven gronden, zoals in de gemeente Tilburg, Waalwijk, Nieuwegein en in de Schiphol regio. Daar waar mogelijk overaanbod ontstaat, verwachten we in de toekomst een daling van de huurprijzen. Aanvangsrendementen dalen licht: Aanvangsrendementen dalen (licht) op zowel logistieke hotspots als op secundaire logistieke locaties. E-COMMERCE HEEFT STEEDS GROTERE IMPACT OP DE NEDERLANDSE LOGISTIEKE MARKT. VISIE EN TOEKOMSTBEELD Centralisering logistieke activiteiten neemt toe: Partijen bundelen in grotere mate logistieke activiteiten op centrale locaties veelal in het midden van het land. Zo gaat Plus Supermarkten haar logistieke activiteiten, nu vanuit vier regionale distributiecentra, voortzetten binnen een nieuw distributiecentrum in Tiel. De kostenreductie die hiermee gepaard gaat is van groot belang binnen de competitieve supermarkten branche. Duurzaamheid krijgt bredere belangstelling: Zowel gericht op BREEAM-certificering van het vastgoed, maar ook met betrekking tot last mile distributie. Zo streeft Lidl naar uitsluitend gebruik van groene energie in haar distributiecentra. Afmetingen van distributiecentra veranderen: De vraag naar afwijkende bouwhoogtes en XXL distributiecentra neemt toe. Aan de ene kant groeit de vraag naar XXL distributiecentra (gevolg van consolidatie op logistieke markt) en aan de andere kant ook voor kleine stadsdistributie centra.

5 19 OPNAME LOGISTIEK (PER KWARTAAL) BELEGGINGSVOLUME (EUR) LOGISTIEK Amsterdam MARKTHUREN EN AANVANGSRENDEMENTEN PRIMAIRE LOCATIES Q VERWACHTINGEN Bruto aanvangsrendement 5,9-6,4% Markthuur (primair) 55 Schiphol regio Bruto aanvangsrendement 5,3-5,5% Markthuur (primair) 80 Rotterdam Bruto aanvangsrendement 5,6-5,8% Markthuur (primair) 65 Utrecht-Nieuwegein Bruto aanvangsrendement 5,7-6,1% Markthuur (primair) 60 Moerdijk Bruto aanvangsrendement 5,4-5,7% Markthuur (primair) 50 Nijmegen-Geldermalsen Bruto aanvangsrendement 5,8-6,2% Markthuur (primair) 40 Breda-Roosendaal Bruto aanvangsrendement 5,4-5,8% Markthuur (primair) 42,50 Tilburg-Waalwijk Bruto aanvangsrendement 5,3-5,6% Markthuur (primair) 45 Eindhoven Bruto aanvangsrendement 5,8-6,0% Markthuur (primair) 50 Venlo-Venray Bruto aanvangsrendement 5,3-5,6% Markthuur (primair) 40 Toelichting de richting van de pijl geeft aan welke ontwikkeling er wordt verwacht ( groei, krimp of stabiel)

6 SERVICES A Jim Orsel Real Estate Agent jim.orsel@colliers.com CM Bart Oerlemans Senior Consultant bart.oerlemans@colliers.com V Niels Bloem Partner Director Valuations niels.bloem@colliers.com AS Joost Vooijs Partner Director Asset Services joost.vooijs@colliers.com AS René Mol Partner Director REMS Offices rene.mol@colliers.com AD Frans Merks Head of Development frans.merks@colliers.com R Bart Stek Head of Research bart.stek@colliers.com OC René Annen Consultant rene.annen@colliers.com A AGENGY CM CAPITAL MARKETS V VALUATIONS AS ASSET SERVICES AD ASSET DEVELOPMENT R RESEARCH OC OCCUPIER SERVICES, Amsterdam 2017 Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, door middel van druk, fotokopieën, geautomatiseerde gegevensbestanden, internet of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Nederland. De auteurs hebben gestreefd naar een zo betrouwbaar mogelijke publicatie. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventueel voorkomende onjuistheden.