Geachte voorzitter, RIS Aan de leden van de commissie Bestuur. Arno Segeren. Economie. Spui DJ Den Haag

Transcriptie

1 Typ teksttyp tekst drs. K.P. Klein Wethouder van Stedelijke Economie, Zorg en Havens 040 Retouradres: Postbus 12600, 2500 DJ Den Haag Aan de leden van de commissie Bestuur Datum 5 juli 2017 rm- RIS Contactpersoon Arno Segeren Dienst Dienst Stedelijke Ontwikkeling Afdeling Economie Doorkiesnummer adres arno.segeren@denhaag.nl Onderwerp Scheveningen Haven is en blijft haven, de voortgang 2016/2017 Geachte voorzitter, Met dit voortgangsbericht breng ik u op de hoogte van de meest recente ontwikkelingen in Scheveningen Haven. Uitgangpunt zijn de ambities zoals verwoord in Scheveningen haven, is en blijft haven (RIS ). Te lang is dit gebied gezien als een gebied met enkel specifieke potentie voor de visserij, waarbij ingezet werd op een fors woningbouwprogramma. De overige maritieme functies bleven wat onderbelicht. Onze haven is lange tijd in een soort dode hoek beland. Aan de 2 e haven zijn veel nieuwbouwappartementen opgeleverd en het Norfolkterrein is op dit moment volop in ontwikkeling. Met de bouw van de woningen is het havengebied volop in beweging, ze vormen de vruchten van eerdere visies en contracten. Vanaf deze collegeperiode brengen we daar verandering in. Er is een nieuw bewustzijn ontstaan. De haven is onze maritieme toegang tot de wereldeconomie. Dit voortgangsbericht richt zich op de economische ontwikkeling van de haven. Met de koers van Scheveningen haven is en blijft haven hebben wij samen met het bedrijfsleven de herwaardering van het havengebied ingezet, met specifieke prioriteiten: visserij, watersport, offshore dienstverlening en innovatie. Ik constateer dat er in de haven sindsdien vele publieke en private initiatieven van de grond zijn gekomen. Inmiddels staat de haven weer volop in de belangstelling van het bedrijfsleven en worden er nieuwe locaties ontwikkeld waar ondernemers daadwerkelijk kunnen ondernemen en waar veel mensen uit onze stad een baan kunnen vinden. Tegelijkertijd wordt het gebied beheerd en het gebruik van de haven gereguleerd door het Havenbedrijf. Dit levert een bijdrage aan de geformuleerde ambities en ook deze ontwikkelingen zijn opgenomen in deze rapportage. Periodiek zal ik u over de voortgang blijven informeren. Uiteraard zijn ook de direct belanghebbenden geïnformeerd over de ontwikkelingen, na een succesvolle eerste inloopavond in 2015 organiseerde de gemeente op 7 maart 2017 een vervolg, waarbij s middags de bedrijven in het havengebied werden uitgenodigd en s avonds een inloopavond voor alle bewoners werd georganiseerd. Korte terugblik Twee jaar geleden heeft de gemeente een kansenonderzoek laten verrichten, gericht op de kenmerken van de haven. De haven is relatief klein maar heeft een aantal unieke kenmerken zoals: diepgang (diepzeehaven), binnen 3 minuten op open zee en gelegen in een kennisintensieve en internationaal georiënteerde omgeving. Gemeente Den Haag Postbus T Spui DJ Den Haag Den Haag

2 Uit dit onderzoek kwam naar voren dat de profilering van de haven zich het beste kan richten op: - visserij - watersport - offshore dienstverlening - innovatie Hiermee hebben wij de koers van de haven voor de komende jaren vastgelegd. Gestarte woningbouwprogramma s worden afgemaakt, maar nieuwe worden niet meer opgestart. Voorrang werd vanaf dat moment gegeven aan de bedrijvigheid, waar mogelijk maritiem van karakter. Hierover informeerde ik u eerder in het vorige voortgangsbericht Scheveningen Haven (RIS294753). Dit voortgangsbericht vormt hier een vervolg op. Werkzaamheden De gewijzigde koers, gericht op de maritiem-economische ontwikkeling, kent als basis een programma van fysieke én niet-fysieke activiteiten. Allereerst moet er natuurlijk bedrijfsruimte zijn in de haven. De realisatie van nieuwbouw, de transformatie van bestaande bebouwing en het aanpassen van afspraken vormen in binnenstedelijke gebieden een complexe opgave. De voorbereidingen en de realisatie zelf beslaan niet zelden meer dan één collegeperiode, maar in deze periode zijn er flinke stappen gezet bij het realiseren van nieuwe bedrijfsruimte in de haven, op het Noordelijk Havenhoofd, langs de kade van de derde haven op het Norfolkterrein, aan de Dr. Lelykade en aan de Hellingweg. Naast de ontwikkeling en realisatie van bedrijfsruimte is het succes van de haven gebaseerd op het versterken van acquisitie, accountmanagement en samenwerking. - De inzet van de bedrijvenloods heeft er toe geleid dat nieuwe kansen en markten eerder in beeld kwamen en dat externe partijen beter op de hoogte waren van de kansen in de haven van Scheveningen. Dit speelt specifiek een rol bij het in de markt zetten van de haven van Scheveningen voor bedrijven die zich bezig houden met de offshore wind. - Voor de watersport vormt het binnenhalen van de finish van de Volvo Ocean Race (VOR) een enorme stimulans. Het plaatste Scheveningen in één klap op de kaart en bevestigde de ambities die werden ingezet met de pitstop in Goede contacten met de gevestigde bedrijven zijn essentieel. Accountmanagement heeft ervoor gezorgd dat de kansen die bedrijven zagen voor hun eigen bedrijfsvoering eerder bekend waren bij de gemeente, zodat deze hierop in kon spelen. Zo heeft de gemeente kunnen bemiddelen bij de (tijdelijke) verplaatsing van enkele bedrijven binnen het havengebied. Hiermee is werkgelegenheid voor de haven behouden gebleven. - De intensivering van de samenwerking tussen de gemeentelijke diensten heeft ten slotte geleid tot betere afstemming tussen het gebruik van het land en de kade en het gebruik van het water. Door informatie in een vroeg stadium met elkaar te delen is het gelukt om beter op concrete kansen in te spelen. Dit voortgangsbericht kent een economische invalshoek, maar dit kan niet los gezien worden van andere activiteiten in het havengebied, met name door de havenmeester. Monitor Tijdens de behandeling van het vorige voortgangsbericht verzocht u mij te rapporteren over de werkgelegenheidsontwikkeling in het havengebied. Dit verzoek heb ik breed opgepakt. In de bijlage treft u de Havenmonitor, waarbij naast de werkgelegenheid ingegaan wordt op de ontwikkeling van andere vormen van bedrijvigheid in de haven (o.a. de scheepvaartbewegingen). 2/22

3 De cijfers laten zien dat de gewijzigde koers tot resultaten leidt. Enkele resultaten in de afgelopen periode: - Herstel van de havengebonden werkgelegenheid (na daling in de periode , in 2016 weer terug op het niveau van 2010). - Stijging van de totale werkgelegenheid (onder andere vanwege komst supermarkt en Zuiderstrandtheater). - Nieuwe bedrijfsvestigingen in het gebied (169 nieuwe bedrijven (incl. zzp) in de afgelopen 3 jaar). - Stijgende omzet van de visafslag (30% groei in afgelopen twee jaar). - Meer en een grotere diversiteit aan schepen in de haven (na daling tot en met 2015, weer een stijging vanaf 2016). - Stijging van het aantal bezoekers aan het havengebied (ten opzichte van 2015 met 5% toegenomen tot ca. 1,2 miljoen bezoeken in 2016). Hierbij past overigens ook enige bescheidenheid. De gemeente faciliteert ontwikkelingen, maar het zijn uiteindelijk bedrijfsmatige beslissingen of een schip de haven bezoekt, het zijn ondernemers die kansen pakken, het zijn bedrijven die zorgen voor banen. 3/22

4 1. Visserij De visserij vormt de oudste en ook in economisch opzicht belangrijkste functie van de haven. Bovendien is de visserij bepalend voor de identiteit van Scheveningen en draagt bij aan het imago van Den Haag als stad aan zee. Hiermee is de visserij ook toeristisch relevant. Er zijn in de afgelopen periode een aantal ontwikkelingen tot stand gekomen die de positie van de visserij verder versterken en het belang ervan accentueren. Ontwikkeling Noordelijk Havenhoofd Op 17 februari 2017 is de Gebiedsontwikkelingsovereenkomst Noordelijk Havenhoofd Scheveningen ondertekend. Hiermee is een belangrijke stap gezet in de realisatie van de herontwikkeling van het Noordelijk Havenhoofd (RIS296362). De ontwikkeling betekent een impuls voor dit deel van de haven. Er ontstaat een modern en duurzaam bedrijfsterrein dat bijdraagt aan de uitbreiding van de werkgelegenheid in het gebied én een versterking van de concurrentiepositie van het Schevenings viscluster. Voor Scheveningen zeer belangrijke bedrijven gaan op het Noordelijk Havenhoofd starten met de herontwikkeling van hun bedrijfsruimten. Hiermee wordt de traditioneel belangrijkste bedrijfstak van de haven, de visserij, klaar gemaakt voor de toekomst. Dit is hard nodig gelet op de toegenomen belangstelling en omzet van de vissector. Daarnaast wordt het gebied toeristisch op de kaart gezet rond het thema vis/noordzee en als gevolg van het nieuwe sport/leisure-programma krijgt het gebied een brede impuls en een langer seizoen. Ook maakt een hotel onderdeel uit van het programma. Tevens wordt de openbare ruimte heringericht en komt er een grote parkeergarage. VolkerWessels Vastgoed, door de visserijsector geselecteerd, gaat voor eigen kosten en risico de gebiedsontwikkeling uitvoeren. De visserijbedrijven participeren in de samenwerking als eigenaar van een deel van het bestaande vastgoed en als opdrachtgever c.q. afnemer van grond en herontwikkeld vastgoed. De gemeente investeert middels de gebiedsontwikkelingsovereenkomst in de herinrichting van de openbare ruimte boulevard, Adriaan Maasplein en de Visafslagweg. Met de overeenkomst worden wederzijdse verplichtingen aangegaan met betrekking tot uitgifte van gronden in erfpacht, aanpassing van lopende erfpachtcontracten, het in gang zetten van de benodigde verplaatsingen, verdeling van taken, kosten en risico s met betrekking tot de grondexploitatie, de inrichting van het openbaar gebied en de realisatie van het vastgoed. Visafslag De renovatie van het gebouw van de visafslag met een verbrede kade aan de Eerste Haven is een essentieel onderdeel van de herontwikkeling van het Noordelijk Havenhoofd. Recent heeft de directie UFA laten weten dat zij voor de financiering van de renovatie en vernieuwing van het gebouw van de Visafslag een beroep op de gemeente gaat doen. Dit conform de gemaakte afspraken in de Gebiedsontwikkelingsovereenkomst. Na het zomerreces wordt de lening-aanvraag van de UFA bij de gemeente beoordeeld en getoetst en de zal de besluitvorming plaatsvinden. Met het oog hierop wordt de in de Gebiedsontwikkelingsovereenkomst Noordelijk Havenhoofd opgenomen opschortende voorwaarde inzake de toetreding van de UFA met circa 3 maanden opgeschoven naar eind In 2016 behaalde de visafslag een recordomzet. Meer schepen verkopen hun vis op Scheveningen en de prijsvorming is goed. Mede hierdoor is er sprake van een toenemende bedrijvigheid en handel in de haven. De hele keten, inclusief handel en verwerking, profiteert van de investeringen. Hiermee zijn de investeringen van breder belang voor de economische ontwikkeling van Scheveningen Haven. 4/22

5 De omzet van de visafslag Scheveningen steeg tot bijna 34 miljoen euro, een stijging van ruim 30% ten opzichte van Mede hierdoor is er sprake van een toenemende bedrijvigheid en handel in de haven. Noordzeevis uit Scheveningen De activiteiten rond Noordzeevis uit Scheveningen zijn ontstaan vanuit het thema Banking for Food van de Rabobank. In de regio Den Haag is in overleg met een grote groep belanghebbenden gekozen voor een uitwerking gericht op de visserij. Doel is de consumptie van Noordzeevis uit Scheveningen te stimuleren door het product herkenbaar te maken en de verkrijgbaarheid ervan te vergroten. Hiermee richt de stichting zich op de hele keten: van visser tot consument. Het in samenwerking met het Nederlands Visbureau ontwikkelde logo kan gebruikt worden door ondernemers in de sector en steeds meer ondernemers sluiten zich als ambassadeur aan bij dit initiatief. Zij laten hiermee zien waar ze voor staan. De gemeente steunt het initiatief van harte omdat het bijdraagt aan de versterking van het viscluster in de hele keten van vangst tot consumptie en aan de identiteit van Scheveningen. Vlaggetjesdag Op 17 juni is voor de 70 e keer Vlaggetjesdag gevierd en hiermee de komst van de Hollands Nieuwe. De gemeente ondersteunt het evenement financieel uit het budget voor grootschalige publieksevenementen en zet hierbij in op de landelijke uitstraling van het evenement om hiermee meer bezoekers van buiten de regio te trekken. Hier richt de marketing en communicatie zich ook op. Behalve met een optreden van Jan Smit ( de menging van de geur van haring met de palingsound ), werd hier invulling aan gegeven door enkele zogenaamde tall ships uit te nodigen in de haven. Noordster De oude Scheveningse visserslogger SCH 236 Noordster, ooit omgedoopt naar Aurora, is tijdens een hellingbeurt bovendeks weer in originele staat gebracht. Ook heeft de romp haar originele kleuren terug gekregen. De SCH 236 Noordster werd in 1950 te water gelaten bij de N.V. Sleephelling Mij Scheveningen. Het schip deed jarenlang dienst in de haringvisserij en heeft meermalen het eerste vaatje haring aan wal gebracht voor de traditionele Vlaggetjesdag. Het schip is de laatste nog varende logger uit deze periode die ook echt in Scheveningen is gebouwd. Het schip is tijdens Vlaggetjesdag 2017 afgemeerd, weer in haar oude vertrouwde tweede haven. De verdere noodzakelijke restauratie / ombouw van het schip biedt werkgelegenheid in de haven en zal uitgevoerd worden door vijf MBO opgeleide jongeren en studenten scheepvaarttechniek (stages en praktijkervaring). De stichting die eigenaar is van het schip wil het schip na restauratie openstellen als varend museumschip. 5/22

6 2. Watersport De watersport en in het bijzonder het zeezeilen, vormt na de visserij de belangrijkste functie in de haven. Inmiddels is bewezen dat het hier ook om een belangrijke economische functie gaat. In de havenmonitor zijn de bedrijfsvestigingen uit het watersportcluster opgenomen. Het naar Den Haag halen van de finish van de Volvo Ocean Race (VOR) zorgt er nu al voor dat de haven van Scheveningen beter op de kaart staat als zeezeilhaven. Finish van de Volvo Ocean Race 2017/18 In 2018 finisht de Volvo Ocean Race in Den Haag ( Ultimate Destination The Hague ). Het is een groot internationaal evenement dat volop kansen biedt voor Den Haag. Ook wordt in 2018 gevierd dat Scheveningen dan 200 jaar badplaats is, Feest aan zee. Een koppeling biedt extra kansen. De gemeente heeft de race naar Den Haag gehaald omdat dit past bij de ambities van de stad. Een evenement als de VOR is ideaal om Den Haag neer te zetten als internationale stad aan zee. Daarom wil het college ook jaarlijks een of meer van dit soort blockbusters naar Den Haag halen. Vanaf het moment van het binnen halen van de finish zijn de voorbereidingen gestart. Allereerst is er een zogenaamde delivery partner geselecteerd. TIG Sports (o.a. bekend van de organisatie van het WK hockey, het WK beachvolley en de Olympic Experience). Daarnaast heeft de gemeente een eigen projectorganisatie gevormd om te zorgen dat de stad optimaal profiteert van het evenement. Economische spin off VOR De ambitie van Den Haag is om de opbrengsten ( economische spin off ) van de VOR zo groot mogelijk te maken. Dit gaat in eerste instantie om directe economische spin off: bestedingen van bezoekers aan het evenement (overnachtingen, horeca e.d.) en de mediawaarde voor de stad. Dit zijn directe inkomsten voor bedrijven en organisaties in onze stad. Op basis van de ervaring met de pit stop van de VOR in 2015 is deze directe economische spin off naar verwachting tussen de 12 en 15 miljoen euro. De Haagse Hogeschool zal een meer precieze prognose voorafgaand aan het evenement en een evaluatie na het evenement uitvoeren o.b.v. de voor grote publieksevenementen gebruikelijke rekenmethodiek. Daarnaast levert de finish van de VOR indirecte economische spin off: structurele opbrengsten voor de stad dankzij het evenement, bijvoorbeeld in de vorm van tastbare voorzieningen ( legacy ), nieuwe kennis en expertise, handelsbevordering of versterking van het imago van de stad. Voorbeelden van specifieke kansen zijn: - Het versterken van Scheveningen als zeilsportcentrum en innovatieve haven (voorzieningen, bedrijven, activiteiten). - De organisatie van handelsmissies naar een aantal stopovers tijdens de race (samen met het ministerie van Buitenlandse Zaken en het internationale postennetwerk is gekozen voor missies naar stops uit drie doellanden van Den Haag: Kaapstad, Guangzhou en Newport). - Relatiebeheer en betrekken van bedrijven uit de stad voorafgaand en tijdens de finish. Dit zal vormgegeven worden middels een serie business events en door enkele congressen te koppelen aan de race, dit in samenwerking met het Haagse bedrijfsleven en gericht op de speerpuntsectoren van het economische beleid. - Tijdens de finishweek zal een tweedaags sustainability congres georganiseerd worden. Het accent van het congres zal sterk komen te liggen op de zeeën en oceanen. Denk aan de volgende thema s: climate change, ocean resources, ocean inspired innovations en zero emission shipping. 6/22

7 - Heel specifiek vormen de acht elektrische bussen van Volvo die volgend jaar gaan rijden op het traject van Den Haag Centraal - Zuiderstrandtheater ( lijn 100 ) een direct gevolg van de finish Volvo Ocean Race en een bezoek aan Göteborg ter voorbereiding hierop. Volvo, HTM en Siemens starten deze pilot, waarbij volledig elektrische bussen worden ingezet, Scheveningen Haven beter ontsloten wordt en een nieuwe vorm van laden wordt uitgetest (via de bovenleiding van het tramnet). Marketing en communicatie VOR Er liggen vanzelfsprekend grote kansen om met dit grote internationale evenement Den Haag over het voetlicht te brengen. Hiervoor zal een afzonderlijk plan geschreven worden. In het algemeen is het zo dat de VOR zelf heel veel doet aan marketing/communicatie. Net zoals bij de pitstop vorig jaar zal het er om gaan de boodschap van Den Haag hierin zo goed mogelijk naar voren te laten komen. Den Haag heeft zijn eigen doelstellingen en kan de VOR hier goed voor gebruiken. TIG heeft als taak om de eventcommunicatie op orde te hebben, Den Haag heeft als taak haar bewoners goed te informeren, te betrekken en te enthousiasmeren. Daarnaast heeft Den Haag als taak om de (internationale) toerist naar de stad te halen en de VOR is hier een goed middel voor. Den Haag wil zichzelf positioneren als internationale stad aan zee, vanzelfsprekend sluit dit perfect aan op een evenement als de VOR. Daarnaast vormt de afstemming met Feest aan zee een gemeentelijke taak en doelstelling, met name op het gebied van marketing en communicatie. Dit wordt op dit moment nader uitgewerkt. Vooralsnog wordt uitgegaan van een afstemming waarbij de VOR één van de (4-5) hoogtepunten is binnen het programma Feest aan Zee. Team AkzoNobel Toen begin juli 2016 de pilaren van de Pier in alle kleuren van de regenboog werden geschilderd ontstond er op de social media een gesprek over de achtergrond hiervan. Op 5 juli werd bekend dat het hier ging om een actie van AkzoNobel die aankondigden dat ze de hoofdsponsor zouden zijn van het eerste aan de VOR deelnemend team dat bekendgemaakt werd, een team rondom de schipper Simeon Tienpont. De boot van dit Nederlandse team heeft Scheveningen als thuishaven en het team heeft daar ook sinds de opening op 24 mei de beschikking over een teambase. Een locatie van waaruit Team AkzoNobel gaat opereren, organiseren en trainen als ze in Nederland is. De opening van de teambase vormde voor de gemeente de aftrap om de finish van de VOR te vieren. Op 21 juni werd nieuwe boot van het team officieel gedoopt in de 3 e haven. De havenhoofden in kaart Het bedrijf CDR International voert in opdracht van de gemeente een complete Breakwater Health Scan uit voor de haven van Scheveningen. De Breakwater Health Scan is een innovatief product wat start met een uitvoerige scan van de status van een golfbreker of havendam, zowel boven water (drone) als onderwater (multibeam survey), welke wordt gecombineerd tot een nauwkeurig 3D model, waarop elk golfbreker element los te bekijken is, inclusief de omliggende zeebodem. De golfbrekers van Scheveningen Haven worden door CDR als pilot case gebruikt. Voor de haven van Scheveningen levert de scan waardevolle informatie op over de toestand van de havenhoofden en de mogelijkheden om de buitenhaven in de toekomst te gebruiken voor het afmeren van kleinere schepen. Daarnaast wordt de informatie gebruikt om de voorgenomen ligging van de VOR-boten in de buitenhaven nauwkeurig in beeld te krijgen. Hierdoor kan optimalisatie plaatsvinden van de locatie voor het afmeren van de schepen en worden eventueel benodigde mitigerende maatregelen beschreven. 7/22

8 Opening Topzeilcentrum Op 7 juni is het nieuwe Topzeilcentrum geopend. Het Nationaal Topzeilcentrum Den Haag (NTC Zeilen) is een samenwerking tussen het Watersportverbond en de gemeente Den Haag is een door NOC*NSF officieel geaccrediteerd Nationaal Topsport Centrum dat voldoet aan alle eisen om topsporters een ideale trainingslocatie te bieden, waar trainen, studeren en wonen goed gecombineerd kunnen worden. Behalve het Watersportverbond met de Olympische ploeg en de talentploeg is in het Topzeilcentrum ook Nacra Sailing gevestigd, de bouwer van de Olympische catamaran. Ook het Sailing Innovation Centre kent er zijn thuisbasis, evenals de Zoute Optimist. In de nieuwbouw van rederij van der Zwan, naast het Topzeilcentrum, zijn daarnaast het bedrijf Sailmon en de teambase van het VOR team van AkzoNobel gevestigd. Sailing Innovation Centre Het Sailing Innovation Centre (SIC) is de nieuwe naam van het Innosportlab Den Haag. Het Sailing Innovation Centre is een initiatief van NOC*NSF, Watersportverbond, Technische Universiteit Delft, Vrije Universiteit Amsterdam en de gemeente Den Haag en maakt deel uit van Sportinnovator, het landelijke netwerk voor sportinnovatie. SIC helpt bij het versnellen van innovaties in de zeilsport. Daarmee ondersteunt het centrum de sportieve ambities van Nederland in de zeilsport, bevordert de belangstelling voor het zeilen en draagt bij aan economische groei door het ondersteunen van bedrijven bij het realiseren van nieuwe en betere producten en diensten. Kortom: meer medailles, meer mensen de zeilsport laten beleven, én meer business. Hier onder kort enkele van hun projecten die bijdragen aan de ambities voor de zeezeilhaven. Datainfrastructuur op zee Sailing Innovation Centre is samen met TU Delft penvoerder van een Europese subsidieaanvraag om te komen tot een data-infrastructuur op zee. Partners zijn daarnaast Deltares, KPN, TNO, RWS, Watersportverbond en Hiswa. Met een dergelijke infrastructuur kan de economische ontwikkeling van de haven van Scheveningen bevorderd worden. Innovatieve toepassingsmogelijkheden van een datainfrastructuur liggen naast de watersport, potentieel ook op het gebied van visserij, offshore dienstverlening, veiligheid en kust- en waterbeheer. Een operationele data-infrastructuur biedt ook uitstekende faciliteiten voor ondernemers, start-ups, MKB en grote bedrijven om hun producten te testen op het water en te demonstreren in een praktijkomgeving. Besluit over toekenning zal waarschijnlijk eind dit jaar plaatsvinden. Zeilcoach cockpit Samen met een aantal partners ontwikkelt het Sailing Innovation Centre een Zeil Coach Cockpit systeem dat enerzijds beschikbaar is voor de kernploegen die dagelijks in Scheveningen trainen, en anderzijds commercieel verhuurd zal worden aan (buitenlandse) teams die in Scheveningen komen trainen. Doel is om zoveel mogelijk gegevens over de boot (positie, hellingshoek, snelheid, koers) te combineren met informatie over de omstandigheden (golven, wind, stroming) en het gedrag en de handelingen van de zeilers. Zeilwedstrijd van de toekomst Eind juli 2017 vind de derde ronde van eredivisie zeilen plaats voor de kust van Scheveningen. Hierbij zal ook de zeilwedstrijd van de toekomst georganiseerd worden. Onder deze naam werkt het Sailing Innovation Centre samen met de organisatoren aan een programma om zeilwedstrijden interessanter en toegankelijker te maken voor een breder publiek. Een innovatieve manier van verslaglegging van een zeilwedstrijd waarbij het publiek aan de kant beter geïnformeerd wordt over wat er op het water gebeurt. 8/22

9 Sailmon Sailmon heeft zich begin 2017 gevestigd in de nieuwbouw van rederij van der Zwan naast het Topzeilcentrum. De ambitie van de gemeente voor het doorontwikkelen van Scheveningen als zeezeilhaven vormde voor hen een belangrijke reden om voor deze locatie te kiezen. Sailmon ontwikkelt innovatieve nautische instrumenten voor aan boord van (zeil)boten en heeft de ambitie om marktleider te worden in dit topsegment. Dit bedrijf vormt een perfect voorbeeld van de economische spinoff van de watersport: een oud-olympisch zeiler (Kalle Coster) ontwikkelt een innovatief product voor de watersport, de innovatie is mede tot stand gekomen middels een stimuleringsregeling van het Sailing Innovation Centre, het product komt daadwerkelijk op de markt en nadat hij een investeerder heeft gevonden, is besloten tot vestiging in de haven, in het centrum van de watersport. WK zeezeilen 2018 Het WK zeezeilen (officieel WK ORC - Offshore Racing Council) zal in de zomer van 2018 plaatsvinden in Den Haag. Ongeveer 150 zeilteams strijden voor de kust van Scheveningen, op zeilschepen die in lengte variëren van 10 tot 16 meter. De wedstrijden zullen georganiseerd worden twee weken na de finish van de VOR. Waar mogelijk wordt afstemming gezocht om materialen zoals aanvullende steigers dubbel te gebruiken. Tall ships Tall ships dragen bij aan het toeristisch profiel en een aantrekkelijke haven. Verschillende schepen bezoeken incidenteel de haven van Scheveningen, al dan niet op uitnodiging en/of als onderdeel van een evenement. Seaport Scheveningen, a Tall Ship Friendly Port Om bezoeken van tall ships te stimuleren is de haven van Scheveningen gepositioneerd als Seaport Scheveningen, a Tall Ship Friendly Port. Hiervoor is een informatiebrochure ontwikkeld gericht op de eigenaren en schippers van de schepen. In een tall ship friendly port krijgen bezoekende schepen ondersteuning bij de marketing en promotie van hun schip (b.v. in ruil voor het open stellen van het schip), praktische hulp in de haven (bv. om reparaties uit te laten voeren) en tips voor een eventueel bezoek aan de stad. Met name voor buitenlandse schepen vormt dit een waardevolle service. Tevens wordt onder voorwaarden een reductie op het havengeld gegeven. De folder is actief verspreid. Schepen die deelnemen aan evenementen in de buurt en schepen die lid zijn van de branche organisatie Sail Training International zijn uitgenodigd de haven van Scheveningen te bezoeken. Dit heeft geresulteerd in een aantal extra aanvragen voor het bezoeken van de haven van Scheveningen, onder meer tijdens Vlaggetjesdag waren drie extra buitenlandse schepen te bewonderen. Afzonderlijke bezoeken In juli 2016 mochten we ons eigen schip, de Bark Europa verwelkomen in de haven van Scheveningen. De Bark Europa heeft Scheveningen als thuishaven, maar vaart het grootste deel van het jaar over de verschillende oceanen. Scheveningen zorgde voor een warm onthaal en gedurende het verblijf hebben er verschillende activiteiten op het schip en op de kade plaatsgevonden. Uiteraard figureert de Bark Europa op de voorkant van de genoemde folder. De combinatie van een evenement op het land met een schip in de haven werd eerder gelegd tijdens de Olympic Experience. Gedurende dat evenement lag de Stad Amsterdam aan de Adriaan Maaskade en verzorgde enkele tochten voor sponsoren van het evenement. Daarnaast doet De Eendracht de haven regelmatig aan. Dit schip heeft als thuishaven Rotterdam, maar bezoekt de haven van Scheveningen regelmatig. Soms gaat het om commerciële tochten, maar vaak ook om tochten met ouderen, goede doelen of studenten (bijvoorbeeld van het Scheepvaart en Transport College ). 9/22

10 Tenslotte neemt ook de Race of the Classics de haven regelmatig op in hun route, vaak op het laatste moment, wanneer vanwege de weersomstandigheden de overtocht naar Engeland niet gemaakt kan worden. 3. Offshore dienstverlening De derde prioriteit bij de ambities voor de economische ontwikkeling van de haven betreft de offshore dienstverlening. Deze ambitie is mede ingegeven vanwege enkele in de haven gevestigde bedrijven, maar er liggen bovendien kansen vanwege de toename aan activiteiten op zee en de bouw van enkele windmolenparken. Onderhoud windmolenparken Op ca. 30 km afstand van Scheveningen wordt 12 zeemijl uit de kust het windpark Hollandse Kust Zuid ontwikkeld. Het park ligt tussen Scheveningen en IJmuiden en zal vanaf 2021 operationeel zijn voor een periode van 25 jaar. Gedurende deze 25 jaar is onderhoud benodigd. Hiervoor varen dagelijks crew transfer vessels met servicemonteurs op en neer het windmolenpark. Een dergelijke onderhoudsbasis zorgt voor ca fte aan directe werkgelegenheid. De haven van Scheveningen vormt een goede uitvalsbasis gezien de directe ligging aan zee en de relatief korte vaarafstand. De belangrijkste concurrent is de haven van IJmuiden, welke reeds ervaring heeft in de offshore windsector. De vaarafstand vanuit IJmuiden is ca. 40 km. Om partijen te interesseren voor vestiging in Scheveningen is een folder ontwikkeld gericht op de offshore dienstverlening en er is voor gezorgd dat Scheveningen is opgenomen in de tenderdocumenten van RVO voor Hollandse Kust Zuid (Project and Site Description). Daarnaast heeft Den Haag Centraal een artikel geschreven over interesse van een partij actief in de offshore wind sector in de haven van Scheveningen. Deze activiteiten hebben geresulteerd in diverse gesprekken met geïnteresseerde partijen over beschikbare bedrijfsruimte en ligplaatsen. Deze partijen zijn op dit moment bezig met het voorbereiden van de tender voor Hollandse Kust Zuid I & II. In december 2017 zal naar verwachting bekend worden welke partij het contract voor realisatie en exploitatie van het windpark wint. Na gunning zullen vervolggesprekken met deze partij gepland worden voor het verder uitwerken van de plannen voor een onderhoudsbasis in de haven van Scheveningen. Overigens leidt de bouw van een windmolenpark tot een breed scala aan voorbereidende activiteiten waarvan de haven van Scheveningen economisch kan profiteren. Nu al liggen er veelvuldig schepen van Fugro in de haven. Op 29 maart heeft IPS Powerful People haar nieuwe kantoor in Scheveningen feestelijk geopend. IPS was reeds gevestigd in Scheveningen maar had vanwege uitbreiding een nieuw kantoor nodig. IPS verzorgt personeelsdiensten (werving, selectie, payrolling) specifiek gericht op de maritieme sector. Ook hieruit blijkt het vertrouwen van de sector in de mogelijkheden van de haven van Scheveningen. 4. INNOPORT Scheveningen Innovatie, de vierde prioriteit, is uiteraard geen afzonderlijke sector. Ook de eerdere drie prioriteiten zijn immers innovatief en waar van toepassing daar opgenomen. Toch biedt de haven van Scheveningen ook specifieke kansen voor innovaties. De centrale ligging, de directe nabijheid van de Noordzee en de korte tijd die nodig is om op zee te komen, zorgen ervoor dat de haven uitermate interessant is voor het testen van innovaties. 10/22

11 Door de aanwezigheid van het Zuiderstrandtheater bestaat er op dit moment bovendien een ruimte voor grotere congressen op het gebied van de maritieme sector. Entreegebouw INNOPORT Om clustering van deze innovatieve projecten mogelijk te maken hebben we ervoor gekozen om ook in fysieke zin een ruimte te realiseren waar INNOPORT Scheveningen tastbaar en zichtbaar gaat worden. Hiervoor is gekozen voor het voormalige hoofdkantoor van de Norfolkline aan de Kranenburgweg. Met de nieuwe eigenaar zijn afspraken gemaakt over de ontwikkeling van het gebouw waarbij de gehele begane grond wordt ontwikkeld voor bedrijfsmatige activiteiten (800m2) en de bovenverdiepingen getransformeerd worden naar wonen. Het gebouw wordt op dit moment herontwikkeld en zal in januari 2018 gereed zijn. De begane grond biedt in verschillende units ruimte aan kennisinstellingen, bedrijven en startups. Zeewierteelt Het afgelopen jaar heeft de lancering en de eerste oogst van zeewier door Stichting Noordzeeboerderij plaatsgevonden. Dit in het kader van de proefboerderij Scheveningen. In de toekomst zal een groter deel van ons voedsel naar verwachting op zee geteeld worden. Ook tal van andere grondstoffen wordne op zee gewonnen. Op zo n 15 kilometer uit de kust van Scheveningen lanceerde de Noordzeeboerderij hun proefboerderij. Medio oktober zijn twee teeltmodules, de Spoetnik en de SMAC, te water gelaten. Na vijf wintermaanden bleken de zeewierzaadjes uitgegroeid tot een lengte van 1,5 meter. De modules en het wier hebben stormen met golven van 8 meter hoog doorstaan. De demonstratie met de twee modules op de Proefboerderij Scheveningen is een stap richting duurzame akkerbouw op zee. Het geoogste zeewier gaat naar ondernemers en onderzoekers. Meer dan 15 organisaties zijn bij het initiatief betrokken. Gemeente Den Haag en het Innovatiefonds van de Rabobank Regio Den Haag ondersteunen het project financieel. Ook het Scheveningse bedrijfsleven is betrokken. Bedrijven als Rederij Groen, Rederij Vrolijk, Van der Zwan & Zn, de Rijksrederij en United Fish Auctions (Visafslag) maken onderdeel uit van het zeewierplatform en/of zijn partner van de proefboerderij Scheveningen. Hiermee vormt de proefboerderij een echte stimulans voor innovatie en samenwerking in de haven, met vele bijdragen, klein en groot. Blue Economy Het realiseren van bedrijfsruimte in de haven is van belang om invulling te geven aan de economische ambities. Het accent ligt op versterking van de maritiem economische functie van het havengebied. Doel is groei van de economie, groei van de werkgelegenheid en ruimte voor ondernemers. 11/22

12 Anders dan enkele jaren geleden bestaat er concrete interesse van bedrijven om vanuit de haven van Scheveningen te opereren. De economie trekt aan en ook maritieme bedrijven zien kansen op de Noordzee, deels in nieuwe businessmodellen. Hiervoor zijn we de haven gereed aan het maken. Behalve over de meer traditionele maritiem-economische sectoren gaat het reserveren van bedrijfsruimte ook over wat genoemd wordt de Blue Economy. Blue Economy gaat uit van lokaal beschikbare middelen, waarbij het verbruik van grondstoffen beperkt kan worden. De Noordzee biedt kansen voor Den Haag. Denk bijvoorbeeld aan de eerdere genoemde windenergie, golfenergie en zeewierteelt. De schaarse kaderuimte die nog beschikbaar is in de haven moet ook om die reden in de toekomst beschikbaar blijven voor bedrijfsmatig gebruik. Doen we dit niet, dan is dit eeuwig zonde, want hiermee trek je een grote wissel op de kansen van de haven en hiermee op de mogelijkheden van de stad om in te spelen op de transitie van de economie. Doop solar boat TU Delft Op 8 juni is de volledig op zonne-energie gedreven boot (solar boat) van de TU Delft gedoopt in de haven van Scheveningen. De doop werd verricht door topzeilster Lobke Berkhout. De haven van Scheveningen vormt de ideale uitvalsbasis voor het team en de ambities van het team passen uitstekend bij de ambities voor de haven. De nieuwe boot is geschikt voor het varen op zee. De doelstelling van het studententeam is het oversteken van het kanaal in een wereldrecordtijd. Daarnaast wil het team de Monaco Solar Challenge winnen. Bijeenkomst Innovation Quarter Op 19 juni heeft in het Zuiderstrandtheater het InnovationQuarter jaarevent plaatsgevonden. Dit evenement is bezocht door ruim personen die zich in Zuid Holland met innovatie bezighouden. Onderdeel van het programma vormden een innovatievloer in het theater en demonstraties in de buitenruimte naast het Zuiderstrandtheater, deels in een waterbassin en deels in de haven. Hierbij zijn verschillende innovaties die aansluiten bij de havenambities in Scheveningen gepresenteerd. 12/22

13 Zo werden tijdelijke mobiele waterkeringen gebouwd, lieten producenten van drones zien wat er mogelijk is op het gebied van onderwatersinspecties, watersensoriek en het meten van waterkwaliteit en ecologie, werd de meetboei van Wavedroid getoond en presenteerde het solar boat team van de TU Delft zich. Specifieke in Den Haag gevestigde partijen vormden ook onderdeel van het programma: Shore Monitoring (kustwaterbouwkundig advies en meettechnieken), Stichting Noordzeeboerderij (zeewierteelt), TNO/Jaczon (vissen met sonarapparatuur) en het Sailing Innovation Centre (demonstratie van hun zeilcoach cockpit in de haven met beelden op de wal) maakten onderdeel uit van het programma op de kade en in de haven. Tijdens het evenement werd contact onderhouden met de boot van Team AkzoNobel, op dat moment onderweg naar de haven. De aankomst viel samen met het einde van het evenement. 5. Bedrijfsruimten Voor de verdere uitbouw van de maritieme bedrijvigheid in de haven vormt de beschikbaarheid van functionele bedrijfsruimte een onmisbare randvoorwaarde. Naast de eerder genoemde ontwikkelingen op het Noordelijk Havenhoofd voor het visserijcluster en het entreegebouw Innoport voor startups en kennisinstellingen, gaat het in het havengebied om nog 5 locaties die we de komende tijd ontwikkelen in de richting van bedrijfsruimten, voor een groot ten behoeve van maritiem-economische bedrijven. Bij functionele bedrijfsruimte gaat het behalve om de prijs om kenmerken als hoogte en diepte van de ruimte, maar ook om onderwerpen als bereikbaarheid, vloerbelasting, kadegebruik en milieuruimte. Geluidsnormen Met name de geluidsnormen kunnen een beperkende factor zijn voor bepaalde soorten bedrijvigheid. Dit heb ik laten onderzoeken en uit het onderzoek (door een op geluid gespecialiseerd bureau, Antea Group) komt naar voren dat de haven van Scheveningen mogelijkheden biedt voor aanvullende maritieme activiteiten, maar ook dat de mogelijkheden beperkt zijn. Dit komt door de beperkingen die voortvloeien uit de geldende geluidnormen. Het onderzoek is uitgevoerd aan de hand van een aantal voorbeeldinrichtingen. Bijvoorbeeld kleinschalige jachtbouw blijkt mogelijk in de haven, maar ook service operation vessels voor de offshore dienstverlening. Grotere schepen, waarbij s nachts bemanning aan boord is en daardoor klimaatinstallaties draaien, dienen wel gebruik te maken van de walstroom installatie. Voor een aantal andere onderzochte voorbeeldinrichtingen blijkt dat onder strikte voorwaarden aan de wettelijke kaders voor geluid voldaan kan worden. Ik blijf me inzetten om zoveel mogelijk maritiem-economische activiteiten in de haven mogelijk te maken. Ook op dit terrein. De ontwikkeling van de bedrijfsruimte in de haven van Scheveningen bevindt zich in verschillende stadia. De verschillende locaties zijn indicatief op de kaart aan het einde van dit document weergegeven. Bedrijfsverzamelgebouw voor maritieme bedrijven: Dr. Lelykade De ontwikkeling van de kavel in het verlengde van De Viermaster (3.800 m2) is middels een tender in de markt gezet. In het tenderdocument worden o.a. de gunningseisen en criteria beschreven. Het tenderdocument is gebaseerd op een ruimtelijk kader voor het plangebied. Opgenomen is dat het een vereiste is dat de begane grond voor minimaal 75% uit bedrijfsruimte bestaat die geschikt is voor maritieme bedrijvigheid. Er wordt zowel op prijs als op kwaliteit beoordeeld (15% prijs en 85% kwaliteit). Op dit moment wordt er door drie ontwikkelcombinaties gewerkt aan de verdere uitwerking van hun plannen. De bedoeling is dat op het maaiveld ruimte beschikbaar komt voor maritieme bedrijven, bijvoorbeeld in de visserij, watersport of offshore dienstverlening. De verdiepingen zijn bestemd voor leisure en dienstverlening. De ruimte komt naar verwachting in 2019 beschikbaar. 13/22

14 Eind juni zijn de drie verschillende concepten voor het bedrijfsverzamelgebouw aan de Dr. Lelykade beoordeeld en naar verwachting zal het project half juli gegund worden. Norfolkterrein: bedrijfsruimte rondom de 3 e haven De ontwikkeling van het Norfolkterrein is gestart met de verder van de kade gelegen bouwblokken. Hier worden woningen gerealiseerd. Watersport-, offshore dienstverlenende en innovatieve bedrijven zijn welkom op het voormalige Norfolkterrein, in de bedrijfsruimte die gerealiseerd gaat worden op de begane grond van de bouwblokken langs de kade van de 3 e haven. De afspraken met de ontwikkelaar zijn hierop aangepast. De ontwikkeling voorziet binnen een totaaloppervlak van circa m2 in een variëteit aan hoge en diepe bedrijfsunits op de begane grond. De start van de bouw van de bedrijfsruimte is voorzien voor 2018/2019. Locatie Zuiderstrandtheater Vanuit het college en de raad is eind 2016 het verzoek gekomen om onderzoek te doen naar de mogelijkheden met betrekking tot het volledig met maritieme bedrijvigheid inrichten van de locatie van het huidige Zuiderstrandtheater. Verschillende varianten zijn onderzocht. Het college besloot op 20 juni nader onderzoek te doen naar maritieme bedrijvigheid met mogelijke publieksfunctie in het gebied boven de eerder geplande woningbouw (RIS297238). Het besluit past in het beleid dat met Scheveningen is en blijft haven' is ingezet. De komende periode laat het college onderzoeken wat de juridische, financiële en akoestische gevolgen zijn van die wijziging. Horecatender Sluiswachtershuis Het Sluiswachtershuis is een gemeentelijk monument. Het pand is het laatste historische herkenningspunt van het vroegere gebied. De (her)ontwikkeling van dit pand wordt middels een tender in de markt gezet. Het doel van deze tender is om een partij (al dan niet een combinatie van partijen) te vinden die deze locatie koopt en her ontwikkelt tot een locatie met daarin in ieder geval een horecafunctie. Het vernieuwde paviljoen heeft een vloeroppervlak van 650 m2. Inmiddels zijn er vier gegadigden geselecteerd, met uiteenlopende plannen voor de ontwikkeling van het pand, die na de zomer hun definitieve plannen aan de gemeente voorleggen. Doorontwikkeling sportstrand: Beach City Den Haag wil de bijzondere positie van de ligging aan de kust verder benutten door het faciliteren van de strandsporten en het door ontwikkelen van het sportstrand. Het doel is om het sportstrand met het unieke karakter dat het nu al heeft verder door te ontwikkelen tot het sportstrand van Europa voor het hele jaar, resulterend in structureel meer sporters/bezoekers en meer bestedingen van buiten de stad. Naast dat het een bijdrage levert aan de economie en de werkgelegenheid in de stad, levert het ook een bijdrage aan de ambitie van Den Haag om vier seizoenen aantrekkelijk te zijn. Beach City wordt een attractieve en dynamische plek; een unieke combinatie van sportvoorzieningen op een unieke plek. Het is een hotspot voor sporters, maar tegelijkertijd dé locatie van Den Haag voor grootschalige (sportgerelateerde) evenementen. Dit past binnen Stad in transitie : De onderscheidende kwaliteiten van Den Haag, met 11 kilometer strand, twee badplaatsen, een zeehaven en veel natuur langs de kust, verzilveren om het hoofd te bieden aan de grote economische en sociaal-maatschappelijke opgaven waar alle grote steden de komende decennia voor staan. Het ontwikkelperspectief is inmiddels door het college vastgesteld. De volgende stap is het opstellen van een projectdocument en kostenraming. De benodigde dekking (aanvullende investering) wordt in de volgende REIS-ronde 2018 aangevraagd. Het projectdocument wordt naar verwachting medio 2018 ter vaststelling naar het college van B&W gestuurd. 14/22

15 6. Bereikbaarheid De haven van Scheveningen wordt omsloten door stedelijk gebied. Met name op drukke dagen vormt de bereikbaarheid van het havengebied een probleem, met name voor het vrachtverkeer. In de Verkeersvisie Scheveningen (RIS ) komen een aantal specifieke voor de haven relevante onderwerpen naar voren. Een korte samenvatting van de stand van zaken is hier onder toegevoegd. De invoering van betaald parkeren met bijbehorende parkeerroute, de ontsluiting van het gebied voor zwaar vrachtverkeer middels een voorkeursroute, de brug over de Pijp en de aanleg van een tram naar het Norfolkterrein vormen belangrijke onderwerpen waarbij er vanuit bewoners en bedrijven, maar ook bedrijven onderling, verschillen van inzicht bestaan. Alle genoemde ontwikkelingen verkeren in de fase van voorbereiding, waarbij de verschillende belangen meegewogen worden, maar waarbij het economisch functioneren van de haven de aandacht heeft bij de afwegingen. Verkeersvisie Scheveningen De Verkeersvisie Scheveningen 2025 is in januari 2017 vastgesteld door de gemeenteraad. In deze visie is in samenspraak met belanghebbenden de gewenste toekomstige verkeerssituatie met bijbehorende maatregelen tot 2025 beschreven. Hierbij is een onderverdeling gemaakt in vier drukteniveaus, waarbij is bepaald dat de infrastructuur geschikt dient te zijn voor normale tot relatief drukke dagen. Tijdens dagen waarbij sprake is van piekdrukte (niveau 4) dienen aanvullende maatregelen te worden getroffen om Scheveningen bereikbaar te houden. Na de vaststelling van de Verkeersvisie zijn de eerste stappen gezet om te komen tot een concreet uitvoeringsprogramma. In dat kader worden op dit moment financiële middelen gezocht en samenwerkingsverbanden gesloten. De gewenste maatregelen uit de Verkeersvisie worden in het kader van het uitvoeringsprogramma geprioriteerd. Het uitvoeringsprogramma is naar verwachting in het najaar gereed. Slim en schoon naar Scheveningen Het college heeft in april 2017 ingestemd met het voornemen de intentieovereenkomst slim en schoon naar Scheveningen te tekenen. In samenwerking met de HTM, NS en MRDH wordt momenteel gewerkt aan een pakket van maatregelen dat zich richt op en bijdraagt aan het beter, schoner en efficiënter bereikbaar maken van Scheveningen. Hierbij kan worden gedacht aan betere reisinformatie, het stimuleren van het gebruik van openbaar vervoer en het ontwikkelen van innovatieve mobiliteitsoplossingen. Het pakket aan maatregelen heeft een groot raakvlak met het uitvoeringsprogramma van de Verkeersvisie Scheveningen en zal in de tweede helft van 2017 verder vorm worden gegeven. Betaald parkeren Scheveningen Haven Om het zoekverkeer en de bijbehorende overlast van ongewenste voertuigen in de haven te verminderen is in het kader van de Verkeersvisie Scheveningen besloten tot het invoeren van betaald parkeren in het gehele Havenkwartier. Op dit moment zijn de voorbereidingen gaande waarbij conform de wens van de raad specifieke aandacht wordt besteed aan de belangen van de gebruikers van de haven. Hiervoor wordt actief de dialoog gezocht met de verschillende belanghebbenden van de haven. Het streven is om het betaald parkeren in het najaar te hebben ingevoerd. Westduinweg De Westduinweg is de belangrijkste ontsluitingsweg van de haven. Om de bereikbaarheid van de haven in de nabije toekomst te waarborgen is naar aanleiding van de vastgestelde Verkeersvisie een start gemaakt met een integrale verkeersstudie voor de Westduinweg. Hierbij worden verschillende voorgenomen en reeds uitgevoerde infrastructurele maatregelen in onderling verband bekeken en eventueel, waar nodig, aanvullende ingrepen voorgesteld. 15/22

16 In de omgeving van de Westduinweg is recent de hellingbaan vanaf de Dr. Lelykade gerealiseerd. Op dit moment wordt gewerkt aan de voorbereiding van een rotonde die de hellingbaan direct zal aansluiten op de Westduinweg. Tramtracé Norfolkterrein Eind 2016 heeft het college besloten om het advies van de ingestelde adviesgroep voor de tramverbinding naar Scheveningen Haven op te volgen. De Adviesgroep heeft in een meerderheidsadvies de voorkeur uitgesproken voor een tramtracé over Westduinweg, welke de huidige lijn 16 zal verbinden met een tramtracé naar Norfolk op de Houtrustweg via de Kranenburgweg. Mede op basis van het advies heeft in het voorjaar van 2017 een onafhankelijk adviesbureau in een zogenoemd vooronderzoek de verkeerskundige haalbaarheid van een tramtracé op dit gedeelte van de Westduinweg onderzocht. In juni heeft het college de raad geïnformeerd dat een tramverbinding onder bepaalde condities mogelijk is over de Westduinweg. Enkele andere varianten voor een tramtracé zijn nader onderzocht en scoorden niet beter dan de voorkeursvariant van de adviesgroep. De resultaten van het vooronderzoek worden meegenomen in de integrale studie. Het college is van mening dat pas een definitief besluit over de aanleg van een tramtracé kan worden genomen wanneer de integrale studie over de Westduinweg gereed is. Daarnaast wordt momenteel gewerkt aan een pilot voor een innovatieve elektrische bus verbinding tussen Den Haag CS en het Norfolkterrein (dit samenwerkingsverband tussen Volvo, Siemens en HTM vormt een direct gevolg van het binnen halen van de finish van de Volvo Ocean Race). Deze busverbinding kan in de tussentijd als alternatief fungeren voor de tramverbinding. Brug over de Pijp Het project Brug over de Pijp vormt de verbinding tussen het noordelijke deel en het zuidelijke deel van de haven. Door middel van deze verbinding wordt het rondje haven mogelijk gemaakt voor voetgangers en fietsers en wordt het gebied ten zuiden van de haven met de hier gevestigde bedrijven en woningen beter ontsloten. De brug over de Pijp ligt maatschappelijk gevoelig. Aangezien het bestemmingsplan de keuzevarianten voor de brug beperkt, wil ik met de maatschappelijke partners nog een keer goed verkennen of dit leidt tot een verbinding die recht doet aan alle belangen. De verbinding moet passen in het karakter van het havengebied, waarbij er voor de maritieme gebruikers van de haven zo min mogelijk belemmeringen optreden. Watertaxi In 2016 heeft de watertaxi 97 dagen gevaren (mei t/m oktober) personen hebben toen gebruik gemaakt van de watertaxi, dit komt neer op een gemiddelde van 73 personen per dag. Ten opzichte van 2015 is het aantal passagiers gestegen. In 2015 maakte gemiddeld 58 personen per dag gebruik van de watertaxi. Ook in 2017 en 2018 vaart de watertaxi van mei t/m oktober. Kustveiligheid en oeververbindingen De landelijke ontwikkelingen op het gebied van Deltanormering maken het hoogst waarschijnlijk dat de primaire zeewering in het havengebied eerder dan verwacht aangepakt moet worden. De nieuwe normen zijn op 1 januari 2017 in werking getreden. Primaire waterkeringen worden de komende tijd opnieuw beoordeeld en verbeterd wanneer ze niet aan de nieuwe normen voldoen. Uiterlijk in 2050 moeten de keringen aan de nieuwe normen voldoen. Dit betekent dat investeringen van het Rijk dan wel het Hoogheemraadschap in de Deltaveiligheid van het havengebied in de nabije toekomst waarschijnlijk zijn. Op 15 juni 2016 is een aftrap van dit vraagstuk gedaan via een atelier met medewerkers van de gemeente Den Haag, Delfland, Provincie ZH, RWS en TU Delft. Resultaat is een viertal ontwikkelrichtingen op verschillende schaal. Deze richtingen worden gebruikt voor het verder uitwerken van de ontwikkelkaders. 16/22

17 Uitgangspunt was een integrale benadering, waarbij gezocht wordt naar de koppeling van belangen van waterveiligheid, stedelijke ontwikkeling, de doorontwikkeling van de haven en toerisme. Den Haag en Delfland zien de volgende kansen door de samenwerking: - Via coalitieplanologie vorm geven aan de ontwikkeling van een gebied door belanghebbenden onderdeel te laten uitmaken van het ontwikkelingsproces, om zo spin-off te realiseren en zoveel mogelijk kansen te kunnen pakken die passen bij de ontwikkeling van het gebied. - Het ontwikkelen van een integrale ruimtelijke visie voor Scheveningen haven door het koppelen van de ruimtelijk-economische ontwikkelingen en opgaven aan de wateropgaven. - Zorgen voor sturing en coördinatie op losse projecten, ten behoeve van de ontwikkeling van het gehele gebied. Om te voorkomen dat postzegelontwikkelingen ontstaan die niet in het integrale beeld passen. De verschillende scenario s zullen het komende jaar nader worden uitgewerkt in ontwikkelkaders. Dit zijn toekomstverkenningen voor de lange termijn. De verschillende stakeholders worden hierbij betrokken. Onze insteek hierbij is dat maatregelen voor waterveiligheid in samenhang met de ruimtelijk-economische ontwikkeling van het gebied moet plaatsvinden. 7. Havenbeheer Het Havenbedrijf is verantwoordelijk voor de bestaande constructies in de haven, de nautische voorzieningen, het begeleiden van het scheepvaartverkeer en het toewijzen van de ligplaatsen in de haven. In nauw overleg tussen de betrokken diensten vinden op het gebied van het beheer en gebruik van de haven de noodzakelijke activiteiten plaats. Het betreft soms de vervanging c.q. verbetering van bestaande objecten in het kader van het borgen van een veilig gebruik van de haven en waar nodig het realiseren van nieuwe voorzieningen ten behoeve van de veiligheid in het algemeen en het verhogen van het serviceniveau voor de gebruikers van de haven. Het uiteindelijke doel is de kwaliteit voor de bezoekers, bewoners, gebruikers van en ondernemers in de Scheveningse haven te verbeteren en het imago van Scheveningen als attractieve haven langs de Nederlandse kust te versterken. Investeringen in de havens 1e haven De kademuren in de 1 e haven worden versterkt. Op de bodem van 1e haven wordt voor de damwanden een steenbestorting aangebracht. Samen met het coaten van deze damwanden zorgt dit voor een verlenging van de levensduur van deze damwanden. Ook worden er extra ankers langs de Adriaan Maaskade aangebracht ter versterking van de damwandconstructie ter plekke. De werkzaamheden starten in het 3 e kwartaal van e haven Om een meer optimaal gebruik van het wateroppervlak te bewerkstelligen en de realisatie van extra passantenplaatsen mogelijk te maken, krijgt de 2 e haven noord een nieuwe inrichting. Daarbij wordt uiteraard rekening gehouden met de huidige gebruikers/liggers in de haven en worden alle opties open gehouden voor de toekomstige gebruikers van het bedrijvengebouw aan de Dr. Lelykade. Er is inmiddels in concept een ligplaatsenplan opgesteld. De uitvoering is voorzien voor het eerste kwartaal van /22

18 3e Haven In en rond de 3 e haven is een aantal in het water vrijstaande meerpalen verwijderd waardoor een veiliger gebruik van de vaarweg c.q. de haven geborgd is. In de 3e haven is de kademuur aan de kopse zijde ( voor het Zuiderstrand theater) vervangen. De kade is dusdanig geconstrueerd dat indien de uitwerking van de plannen van het Norfolkterrein dit vraagt, de kade verlaagd kan worden. De Norfolkkade in de 3e haven zal in het 3 e kwartaal van 2018 verlengd worden. De huidige kadewand zal voorzien worden van een coating waarmee de levensduur met minimaal 35 jaar verlengd wordt. De huidige kade heeft te kampen met verzakkingen achter de kadewand, hetgeen samenhangt met het grondwater. Voor het reguleren hiervan wordt bij de herontwikkeling een oplossing uitgewerkt. De Pijp De kademuren langs en de bodem van de Pijp, de enige doorvaartmogelijkheid tussen 1e en 2e haven en de route van het spuiwater van Delfland, zijn versterkt zodat een ongehinderde doorgang gegarandeerd is. Diverse steigers. Op de kop van de jachthaven is een calamiteitensteiger aangelegd waar de KNRM drenkelingen aan land kan brengen en op zee in nood geraakte jachten tijdelijk afgemeerd kunnen worden. De steigers aan de noordzijde van de 2 e haven zijn voorzien van extra toegangsbruggen (gangways) met afsluitbare hekken, waardoor de toegang en veiligheid op de steigers verbeterd is. Daarnaast zijn de remmingwerken bij de voormalige visafslag hersteld. Bij de slipway in de kom is een steiger aangelegd waar het Watersportverbond met de Olympische zeilers en de ZOP ( Zoute Optimist) kunnen afmeren. Ten behoeve van de watertaxi zijn in de 1 e en 2 e haven op- en afstappunten gecreëerd en zijn bij de Jachthaven en het Zuiderstrandtheater steigers en gangways aangelegd. Walstroom In de Eerste en Derde haven van Scheveningen heeft de gemeente een walstroominstallatie voor grote zeeschepen aan laten leggen ter verbetering van de luchtkwaliteit en leefbaarheid. De Rijksrederij van Rijkswaterstaat, rederij Jaczon en rederij Van der Zwan zijn nauw betrokken geweest bij de voorbereidingen van walstroom. De rederijen moeten zelf ook aanpassingen op de schepen maken. Het aansluiten en het beheer van de installatie ligt bij de rederijen en Involtum (exploitatie maatschappij gespecialiseerd in walstroom). De eerste schepen zijn inmiddels al omgebouwd. Walstroom in deze vorm en omvang is uniek in Nederland. Daarmee is het ook een voorbeeldproject voor andere havens in Nederland en daar buiten. Werkhaven De werkhaven waar o.a. het dienstvaartuig van de gemeente, de sleepboten en de reddingsboot van de KNRM liggen wordt gerenoveerd. Bij de indeling van de nieuwe werkhaven is rekening gehouden met een eventuele verbreding van de kade (plan ontwikkeling Noordelijk Havenhoofd) langs de visafslag. Ook is er voldoende ruimte gecreëerd voor de watertaxi. De werkzaamheden zullen in het 3e kwartaal van 2017 afgerond worden. Investeringen in havenbeheer Dienstvaartuig Het huidige dienstvaartuig van het Havenbedrijf (de Sceavian ) is aan het einde van zijn levensduur. Op basis van een programma van eisen voor een schoner en multifunctioneel inzetbaar vaartuig heeft er een aanbesteding plaatsgevonden en dit is momenteel in de afrondende fase. Als alles mee zit zal het nieuwe vaartuig eind 2017/begin 2018 in gebruik genomen worden. 18/22

19 Havenbeveiliging Internationale havens moeten voldoen aan de International Ship and Port Security Code (ISPS). Vanuit ISPS is de voorwaarde gesteld dat de kade (lange kant) in de 1 e haven fysiek afgesloten kan worden. Dit is tevens van belang voor het veilig lossen en beladen van schepen. Aan deze kade worden de grotere vriestrawlers en de ISPS plichtige schepen afgemeerd. Op deze kade zal het huidige hek vervangen worden door een speedgate met toegangscontrole en zijn camera s benodigd voor het bewaken van de gehele kade. Dit is verplicht voor zowel de controle op personen als op goederen. Semafoor Het Semafoorgebouw waarin de verkeerscentrale voor de scheepvaart gehuisvest is en van waaruit ook de tunnels, een drietal bruggen en de pollers in de stad bediend en bewaakt worden, biedt onvoldoende ruimte om de gerenoveerde Koningstunnel (medio 2019) en de Victory Boogie Woogie tunnel (2020) in de toekomst te kunnen bedienen en bewaken. Daarnaast is het gebouw verouderd en aan renovatie toe. Sloop en nieuwbouw wordt daarmee een voor de hand liggende optie waarbij tevens de mogelijkheid onderzocht wordt om extra opslagcapaciteit te creëren voor de ontvangst en afhandeling van schepen die aan de Adriaan Maaskade afmeren (o.a. tijdelijk hekwerk voor ISPS plichtige schepen). Verlichting De lichtenlijnen die voor het navigeren van binnenkomende schepen essentieel zijn, zijn voorzien van Led-verlichting. In 2017 zullen de armaturen en lampen van de havenhoofden vervangen worden door LED verlichting. Servicelevel Voorheen moesten rederijen bij het aandoen van een haven hun scheepsgegevens aan diverse instanties doorgeven. Door het Havenbedrijf is een koppeling gemaakt tussen hun bestaande systemen met (Maritime) Single Window. Rederijen c.q. kapiteins hoeven nu slechts éénmaal hun gegevens te verstrekken voor de diverse instanties. Daarmee is het servicelevel niveau verhoogd. Hiermee draagt ook de haven bij aan de administratieve lastenverlichting die voor het hele Haagse bedrijfsleven beoogd wordt. 8. Toeristische aankomsthaven Den Haag heeft de ambitie de maritieme bedrijvigheid in Scheveningen Haven te versterken. Het aantrekken van kleinere cruiseschepen vormt een goede invulling van deze ambitie. Aankomst van een cruiseschip zorgt voor meer activiteit in de haven en trekt bezoekers richting de haven. De meerwaarde voor de stad bestaat uit zowel bestedingen van crew en passagiers als extra bezoekers aan het havengebied. Daarnaast versterkt het aantrekken van dergelijke schepen het imago van Den Haag als stad aan zee en zet het Den Haag op de kaart bij een nieuw internationaal publiek. Het idee om kleinere cruiseschepen aan te trekken is in 2016 ontstaan. Den Haag en Scheveningen zijn een interessant toeristische bestemming en de haven van Scheveningen beschikt reeds over de benodigde faciliteiten voor het ontvangen van schepen tot maximaal 160 meter lengte. Vervolgens is de potentie van Scheveningen onderzocht voor verschillende type schepen (tallships, passanten, cruise schepen, bruine vloot). De hoofdconclusie van het onderzoek luidt dat met relatief beperkte extra inzet de dynamiek en activiteit in de haven vergroot kan worden en dat dit leidt tot extra bestedingen en werkgelegenheid. Kleiner cruiseschepen, tot de maximale lengte die in de bestaande haven ontvangen kunnen worden, hebben een maximale capaciteit van ongeveer 350 passagiers. 19/22

20 Afhankelijk van de keuzes die worden gemaakt in de uitwerking zou er volgens de onderzoekers zonder omvangrijke aanvullende investeringen tussen de 10 en 35 FTE aan werkgelegenheid kunnen worden gecreëerd door de inzet op alle genoemde typen schepen. Uit een inventarisatie naar de mogelijkheden voor het aantrekken van schepen (de markt) en de aanwezige faciliteiten komt naar voren dat de haven van Scheveningen potentie heeft en over alle faciliteiten beschikt voor het aantrekken van kleinere cruiseschepen. De in de cruisemarkt actieve partijen, zoals brancheorganisatie Cruise Europe, geven duidelijk aan dat het betreden van de cruise markt als haven een zaak is van de lange adem. Cruiserederijen plannen hun reizen 2 tot 3 jaar vooruit en hebben reeds afspraken met andere havens staan. Het op de kaart zetten van Scheveningen als aantrekkelijke cruise bestemming zal daarom zeker enkele jaren in beslag nemen. De basisinformatie, relevant voor de rederijen, is opgenomen in een Engelstalige folder. Samengevat heeft Scheveningen alles in huis voor het aantrekken van kleinere cruiseschepen; er zijn geen grote investeringen in infrastructuur benodigd. Het aantrekken van deze markt vereist echter meerjarige inzet en een gestructureerde aanpak. In september 2017 zal een bezoek gebracht worden aan de Seatrade beurs in Hamburg. Seatrade is de toonaangevende beursorganisatie in de cruisewereld. Hier zullen verkennende gesprekken met rederijen plaatsvinden. In de verkenningsfase in 2016 is reeds contact gezocht met enkele rederijen. Uitkomst hiervan is dat in juni 2018 een eerste cruiseschip de haven van Scheveningen aan zal doen. Voor deze eerste aankomst zal een uitgebreide ontvangst georganiseerd worden, inclusief plaque & key ceremonie. 1 Daarnaast zal bij de eerstkomende aanpassing van de havenverordening worden bezien of de huidige tarievenstructuur nog past bij de nieuwe ambities en schepen. Een aanpassing van de structuur, inclusief ontheffingen voor specifieke schepen, behoren hierbij tot de te onderzoeken mogelijkheden. 9. Communicatie De haven van Scheveningen staat inmiddels veel beter op het netvlies van veel partijen. Een breed scala aan activiteiten draagt hier aan bij. Communicatie gaat echter twee kanten op. De input van bedrijven en bewoners wordt ook actief bij de besluitvorming betrokken. Promotie Om internationale partijen op specifieke deelmarkten gericht te benaderen en van informatie te voorzien werken we sinds kort met een serie digitale folders. Deze zijn eenvoudig te produceren, te actualiseren en te verspreiden, indien nodig als bijlage bij een uitnodigingsbrief. 1 Tijdens een dergelijke feestelijke bijeenkomst ontvangt de kapitein het nieuwe schip van de havenmeester een havenschildje, waarbij uitgesproken wordt dat het schip altijd van harte welkom is in de haven. 20/22

21 De potentie van de haven wordt ook actief in beeld gebracht middels interviews, artikelen en promotiefilmpjes. Hierbij wordt consequent aandacht gevraagd voor alle prioriteiten. De vele activiteiten in de haven, op verschillende terreinen vormen zo een podium voor alle ambities (denk aan Volvo Ocean Race, Vlaggetjesdag, lanceringen van innovaties, bijeenkomsten in het Zuiderstrandtheater). Zo was er tijdens Vlaggetjesdag een eerste versie te zien van een film die alle prioriteiten in de haven liet zien. Bedrijven en bewoners Op 7 maart heeft in De Rokerij een bedrijvenmiddag en inloopavond voor de bewoners plaatsgevonden. De doelstelling van de bijeenkomst was het informeren van alle betrokkenen over de verschillende ontwikkelingen in het gebied. Zowel de bedrijvenmiddag als de inloopavond zijn erg goed bezocht en de reacties zijn door de verschillende projectleiders meegenomen in hun werkzaamheden. Betrekken directe stakeholders De plannen in het havengebied komen sowieso tot stand middels veelvuldige interactie met de verschillende stakeholders. De plannen voor de zeezeilhaven en Beach City zijn bijvoorbeeld in gezamenlijkheid opgesteld door projectgroepen die bestaand uit zowel gemeentelijke als externe deelnemers. Stichting Initiatief Op Scheveningen Het afgelopen jaar is Stichting Initiatief Op Scheveningen (SIOS) van start gegaan. Dit initiatief wordt financieel ondersteund vanuit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkelingen (Kansen voor West II) en de gemeente Den Haag. Het hoofddoel is om vanuit Scheveningen de lokale economie en de leefbaarheid op Scheveningen te versterken op een innovatieve en duurzame manier. SIOS richt zich op activiteiten en projecten die bijdragen aan dit doel en waarvan de Scheveningse bevolking van mening is dat ze iets voor Scheveningen kunnen betekenen door ze financieel te ondersteunen. Het eigen initiatief van inwoners en ondernemers krijgt op deze manier de ruimte. Bewoners kunnen stemmen op de ingediende projecten. In 2017 heeft de eerste ronde van beoordelingen plaatsgevonden. Er werden 11 projecten ingediend, waarvan er 7 positief zijn beoordeeld en een bijdrage ontvangen. De doelstelling is tot eind 2019 uiteindelijk 27 projecten te ondersteunen. 21/22