Citation for published version (APA): Trofimova, M. (2009). Case assignment by prepositions in Russian aphasia Groningen: s.n.

Transcriptie

1 University of Groningen Case assignment by prepositions in Russian aphasia Trofimova, Maria IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below. Document Version Publisher's PDF, also known as Version of record Publication date: 2009 Link to publication in University of Groningen/UMCG research database Citation for published version (APA): Trofimova, M. (2009). Case assignment by prepositions in Russian aphasia Groningen: s.n. Copyright Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Take-down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum. Download date:

2 Afasie als taalstoornis Afasie is een taalstoornis die voorkomt bij hersenletsel in de linker hersenhelft (bij rechtshandige personen) ten gevolge van een trauma, zuurstofgebrek in de hersenen bij een cerebro vasculair accident (beroerte), ten gevolge van een hersentumor of een specifieke infectie, zoals encefalitis. Verschillende taalvaardigheden kunnen worden aangetast in verschillende mate, afhankelijk van de lokalisatie en mate van het hersenletsel. Dit vormt een basis voor de differentiatie tussen verschillende afasietypen met verschillende linguïstische en neurologische kenmerken. De literatuur beschrijft een aantal afasiesyndromen. De twee meest voorkomende typen afasie, afasie van Broca en afasie van Wernicke wekken de meeste belangstelling op en staan in de focus van het wetenschappelijk onderzoek. Ook dit proefschrift richt zich op deze twee vormen van afasie en beschrijft een onderzoek naar de linguïstische vermogens van Russische vloeiend (Wernicke) 39 en niet-vloeiend (Broca) sprekende afasiepatiënten om casus (naamval) toe te kennen door middel van voorzetsels. Linguïstische achtergrond De Casustheorie (Chomsky, 1981, 1986) onderscheidt twee casustypen: abstracte casus en morfologische casus. Conform de Casustheorie kent elke taal een casussysteem, waarbij echter de mate waarin abstracte casus zich manifesteert verschilt. De abstracte casus kan zichtbaar worden gerealiseerd in de vorm van morfologische casus via een casusmarkerend 39 Afasie van Broca en afasie van Wernicke zijn twee typen afasie die voorkomen in het Wernicke-Lichtheim schema waarmee afasie wordt geclassificeerd in typen en dat wordt gebruikt in Engelssprekende landen en landen van West-Europa. De in dit proefschrift beschreven onderzoeken gaan in op de linguïstische vaardigheden van Russische afasiepatiënten en deze zijn gediagnosticeerd volgens de classificatie van Luria (1947) die wordt gebruikt in de Oost-Europese landen. In vergelijking tussen de classificaties stemt afasie van Broca het meest overeen met efferente motorische afasie (niet-vloeiend) en afasie van Wernicke met sensorische afasie (vloeiend). In de beschrijving van de experimenten en resultaten, zijn de afasiepatiënten verdeeld in niet-vloeiend en vloeiend sprekende afasiepatiënten. 253

3 morfeem, of het kan onzichtbaar blijven op een enkele morfologische variant na (Haegeman, 1994). De Russische taal behoort tot een van de weinig talen, waarin de abstracte casus altijd morfologisch wordt gerealiseerd. De casusloze vorm bestaat niet in het Russisch: de zelfstandige naamwoorden zijn altijd casusgemarkeerd en hebben een casusmarkerend gebonden morfeem, zoals ook het volgende voorbeeld (1) laat zien. De productie van alleen de stam zonder morfologische vervoeging zou in de meeste gevallen resulteren in een nonwoord. (1) kniga: boek nominatief casus knigu: boek datief casus Een van de eigenschappen van de Russische taal is de vrije woordvolgorde. De basiswoordvolgorde in een Russische zin is: Subject Verb (Werkwoord) Object (SVO). Andersoortige afgeleide of verbasterde woordvolgordes komen echter veel voor. Daarom is de voornaamste functie van het Russische casussysteem om de grammaticale functies van zelfstandige naamwoorden te weerspiegelen en om de relatie tussen zindelen weer te geven, hetgeen in andere talen (bijvoorbeeld het Nederlands) wordt verduidelijkt met behulp van de woordvolgorde. De realisatie van casus in het Russisch is afhankelijk van de casustoekenners. De twee belangrijkste casustoekenners zijn werkwoorden en voorzetsels die casus toekennen aan hun bijbehorende objecten zoals de volgende voorbeelden laten zien (2, 3). (2) Mama [NOM] kormit rebënka [ACC] Een moeder voedt een kind (3) Muzhchina idet k domu [DAT] Een man loopt naar het huis Al deze eigenschappen van de Russische taal maken het onderzoek naar het gebruik van vrije (voorzetsels) en gebonden (casusmarkerende) morfemen bijzonder interessant. 254

4 Eerder afasiologisch onderzoek Uit eerdere onderzoeken op het gebied van de afasie is gebleken dat patiënten met een afasie van Broca in verschillende talen problemen ondervonden met de functionele morfologie van zelfstandige voornaamwoorden. Dit bleek uit het zeer regelmatig weglaten of vervangen van morfemen. Onderzoek naar de morfologisch rijke talen in het bijzonder liet zien dat de verdeling van deze verschijnselen niet alleen afhangt van de aard en ernst van deze gebreken, maar ook van de taal zelf (Russisch Avrutin, 2001; Tsjechisch Lehečkovà, 1988; Pools Ulatowska e. a., 2001; Italiaans Miceli e. a., 1984; Miceli e. a., 1989; Hongaars Kertesz & Osmán-Sági, 2001; MacWhinney & Osmán-Sági, 1991; Grieks Kehayia e. a., 1990; Tsapkini e. a., 2001). Als omissies van bepaalde morfemen in een taal niet zijn toegestaan en zouden resulteren in ongrammaticale constructies, dan komen ze in de taal van de sprekers met afasie van Broca nauwelijks voor en zullen er veel eerder substituties van morfemen gevonden worden. De casusmarkerende morfemen zijn zulke morfemen, die, volgens eerder onderzoek bijzonder moeilijk zijn voor sprekers met een afasie van Broca (Beyn e.a., 1979; De Bleser e. a., 1996; Ruigendijk, 2002; Ruigendijk & Friedmann, 2008; Ruigendijk & Bastiaanse, 2002; Ruigendijk e. a., 1999; Tsvetkova & Glozman, 1975). Het onderzoek naar het vermogen van Nederlandse, Duitse, Hebreeuwse, Hongaarse, en Russische patiënten met een afasie van Broca om casusmarkering toe te passen ondersteunt de aangenomen stelling over de relatie tussen de productie van de correcte casusmorfologie bij casusafhankelijke categorieën (bijvoorbeeld zelfstandige naamwoorden) en de realisatie van de casustoekennende categorieën (bijvoorbeeld werkwoorden en voorzetsels) (Bastiaanse e. a., 2003, Ruigendijk e. a., 1999; Ruigendijk & Friedmann, 2008; Ruigendijk, 2002). Als gevolg daarvan werd aangenomen dat morfologie op zich relatief onaangetast is, tenzij morfologische verwerking wordt gerelateerd aan de verwerking van syntactische informatie. Er wordt daarom aangenomen dat de problemen met het produceren van de correcte casusmarkerende morfemen worden veroorzaakt door problemen met de productie van de casustoekennende categorieën. Het taalgebruik van patiënten met een afasie van Wernicke is vrij vlot en snel, maar semantisch leeg en het wordt gekenmerkt door het gebruik van lege woorden (bijvoorbeeld ding) fonematische of semantische parafasieën en neologismen. Hun spontane taal laat eerder substituties dan omissies van functiewoorden en grammaticale morfemen zien. De 255

5 onderliggende stoornis bij afasie van Wernicke werd lang beschouwd als een stoornis op lexicaal-semantisch gebied, die samenhing met het ophalen van woorden uit het mentale lexicon. Echter, recent onderzoek naar de linguïstische vaardigheden van de sprekers met een afasie van Wernicke heeft aangetoond dat ook het morfosyntactisch gebied niet onaangetast is gebleven, omdat niet alle fouten van deze patiënten verklaard kunnen worden door problemen op semantisch gebied. In de literatuur worden onder andere fouten in de productie van grammaticale morfemen (Bates e. a., 1991), fouten in het kiezen van de correcte casusgemarkeerde vormen van de voornaamwoorden (Martin & Blossom-Stach, 1986; Edwards, 2002), als ook fouten die resulteren in casussubstituties bij zelfstandige naamwoorden (Bhatnagar, 1980) gevonden. Ook is gesuggereerd dat net als de patiënten met een afasie van Broca, patiënten met een afasie van Wernicke een verminderde toegang tot de grammatica hebben en dat hun prestaties dalen naarmate de grammaticale complexiteit toeneemt, als ook wanneer er sprake is van de integratie van lexicale en grammaticale processen (Bastiaanse & Edwards, 2004). Wat voorzetsels betreft hebben meerdere onderzoeken aangetoond dat deze als categorie bijzonder kwetsbaar zijn voor afasiepatiënten (Bennis e. a., 1983; Friederici, 1981, 1982, 1985; Friederici e. a., 1982; Grodzinsky, 1988; Kemmerer, 2005; Kemmerer & Tranel, 2003; Leikin, 2002; Schwartz e. a., 1980; Tranel & Kemmerer, 2004). Samengevat, kan geconcludeerd worden dat omissies van voorzetsels vaker voorkomen bij afasie van Broca en substituties vaker bij afasie van Wernicke. Binnen de categorie voorzetsels is er bovendien sprake van een selectief probleem. In het algemeen ziet men dat sprekers met een afasie van Broca meer moeite hebben met verplichte voorzetsels, die een syntactische functie vervullen, bijvoorbeeld voorzetsels bij werkwoord subcategorisatie, zoals in voorbeeld (10). Ze hebben vaak minder problemen met de productie van voorzetsels met een semantische inhoud, bijvoorbeeld voorzetsels die een plaats of locatie aanduiden, zoals in voorbeeld (11). De patiënten met een afasie van Wernicke laten het tegenoverliggende patroon zien (Bennis e. a., 1983; Friederici, 1981, 1982; Grodzinsky, 1988). (10) Peter steht auf dem Stuhl Peter staat op een stoel (Friederici, 1982: 252) 256

6 (11) Peter hofft auf den Sommer Peter hoopt op de zomer (Friederici, 1982: 252) In dit proefschrift is getracht om de twee bovengenoemde onderzoeksrichtingen te combineren: onderzoek naar het gebruik van casusmorfologie en van voorzetsels door afasiepatiënten in een morfologisch rijke taal, het Russisch. Het belangrijkste doel van dit proefschrift was de productie van casusmarkerende morfemen van zelfstandige naamwoorden middels casustoekennende voorzetsels te onderzoeken in de taal van Russische sprekers met afasie van Broca en Wernicke. Begrip en productie van locatievoorzetsels Voorafgaand aan de hoofdexperimenten vond een pilot-studie plaats. Het doel van dit vooronderzoek was om te bestuderen of afasiepatiënten het vermogen hebben overgehouden om eenvoudige basale voorzetsels te begrijpen en, zonodig, te gebruiken. Ruimtelijke en locatieve betekenissen worden beschouwd als de kernbetekenissen van voorzetsels in tegenstelling tot tijd, oorzaak, reden en andere betekenissen, die vermoedelijk metaforisch worden afgeleid (O Keefe, 1996). Daarom werd de verwerking van eenvoudige locatievoorzetsels, die de ruimtelijke relatie tussen de twee objecten beschrijven in de pilotstudie onderzocht. Het experiment werd uitgevoerd op een groep, bestaande uit 8 vloeiend sprekende afasiepatiënten en 11 niet-vloeiende sprekende afasiepatiënten met Russisch als moedertaal en een controlegroep van 22 niet-taalgestoorde Russische sprekers. De uitkomsten van dit onderzoek lieten zien dat de productie en het begrip van voorzetsels en ruimtelijke relaties voor de beide groepen afasiepatiënten moeilijk was, terwijl de controlegroep goede prestaties liet zien. Bovendien was het begrip van de voorzetsels door beide groepen afasiepatiënten minder problematisch dan de productie ervan, hoewel de beide taalmodaliteiten significant waren aangetast. Nadat in de pilot-studie was aangetoond dat de productie en het begrip van de locatievoorzetsels bij afasiepatiënten niet compleet verloren was gegaan (hoewel er dus wel duidelijk problemen mee waren), werden de voorzetsels verder onderzocht in de spontane taal van de patiënten. 257

7 Verhalende taal Het verzamelen van spontane taal is een directe methode van gegevensverzameling, die het mogelijk maakt het voorkomen van verschillende linguïstische fenomenen in een context te onderzoeken en die vergelijkbaar is met een zo natuurlijke mogelijke communicatie. Het doel van dit onderzoek was de analyse van de productie van voorzetsels en de voorzetselconstituenten in verhouding tot casusmarkering in de spontane taal van Russische afasiepatiënten. De spontane taal van 6 vloeiend en 6 niet-vloeiend sprekende afasiepatiënten en van een controlegroep van 22 niet-taalgestoorde Russische sprekers werd op drie manieren verzameld: een semi-gestructureerd interview aan de hand van de Russische vertaling van vragen uit Akense Afasie Test (AAT; Huber e. a., 1983), een beschrijving van de Cookie Theft afbeelding uit de Boston Diagnostic Aphasia Examination Test (BDAE; Goodglass & Kaplan, 1983), en het vertellen van het sprookje Roodkapje. Niet-vloeiend sprekende afasiepatiënten bleken een stoornis te hebben in de productie van voorzetsels, hetgeen manifesteerde in een significant kleiner aantal voorzetsels in hun spontane taal in vergelijking met de aantallen bij de controlegroep. Daarnaast bleken deze afasiepatiënten ook minder correcte voorzetselconstituenten, bestaande uit een voorzetsel en het daarbij behorende zelfstandige naamwoord inclusief het correcte casusmarkerende morfeem, te produceren. Dergelijke uitkomsten werden niet gevonden voor de vloeiend sprekende afasiepatiënten. Wanneer echter de vloeiend en de niet-vloeiend sprekende afasiepatiënten in staat waren om een correct casustoekennend voorzetsel te produceren, lukte het hen ook om het correct casusmarkerend morfeem van het bij dit voorzetsel horende zelfstandige naamwoord te produceren. Er kan worden aangenomen dat, omdat de dataverzameling plaatsvond in een informele conversatiestijl, dit niet-vloeiend sprekende patiënten de mogelijkheid gaf om voor hen moeilijke constructies (zoals voorzetselconstituenten) en elementen (voorzetsels) te vermijden. Bovendien is bekend dat de taalproblemen van de afasiepatiënten zich verschillend manifesteren in de verhalende of spontane taal en in experimentele condities. (Bastiaanse, 1995; Caplan, e. a., 2006; Lehečková, 2001). Daarom was het belangrijk om het gebruik van voorzetsels en voorzetselconstituenten ook te onderzoeken in zulke experimentele condities, waarbij de afasiepatiënten gedwongen zouden worden om 258

8 specifieke constructies te gebruiken en waarbij het weglaten van voorzetsels zou resulteren in ongrammaticale uitingen. Aanvulzinnen-experiment In het volgende experiment werden de vaardigheden van de Russische afasiepatiënten onderzocht op basis van gecontroleerde opdrachten. Er werd gebruik gemaakt van een experiment met aanvulzinnen, waarmee de productie van de voorzetsels en de casusmarkerende morfemen van de bij de voorzetsels behorende zelfstandige naamwoorden te onderzoeken. Er werden twee subtests afgenomen. Deze verschilden wat de aan- of afwezigheid van de casustoekenners in de door de deelnemers aan te vullen experimentele zinnen betreft. Het experiment werd uitgevoerd door een controlegroep van 22 niettaalgestoorde Russische sprekers, 8 vloeiend en 12 niet-vloeiend sprekende afasiepatiënten. Het algemene doel van het experiment was om te onderzoeken in hoeverre de aanwezigheid van de correcte casustoekennende voorzetsels de productie beïnvloedt van de correcte casusmarkerende morfemen van de bij deze casustoekennende voorzetsels behorende zelfstandige naamwoorden. Uit de resultaten kwam naar voren dat het aantal correcte antwoorden van de afasiepatiënten bij het uitvoeren van deze opdracht significant kleiner was dan dat van de controlegroep. Er werd geen verschil gevonden tussen de resultaten van de twee groepen afasiepatiënten. Sterker nog, beide groepen lieten duidelijk vergelijkbare prestaties zien: wanneer het de vloeiend en niet-vloeiend sprekende afasiepatiënten lukte om een correct casustoekennend voorzetsel te produceren, dan lukte het ook om het correcte casusmarkerend morfeem van de bij dit voorzetsel horende zelfstandige naamwoord te produceren. Hetzelfde gold voor de experimentele stimuli, waarbij de casustoekennende voorzetsels al aanwezig waren: meer dan 90 procent van de bijbehorende zelfstandige naamwoorden werd door de afasiepatiënten geproduceerd met correcte casusmarkerende morfemen. Een foutenanalyse toonde aan dat de vloeiend sprekende patiënten de voorzetsels vaker substitueerden dan weglieten en dat komt overeen met eerdere onderzoeken (Butterworth & Howard, 1987; Edwards e. a., 1994; Martin & Blossom-Stach, 1986). Wanneer deze patiënten tijdens het experiment de casustoekennende voorzetsels 259

9 substitueerden, produceerden ze meestal ook de casusmarkerende morfemen van de bijbehorende zelfstandige naamwoorden conform de geproduceerde voorzetsels. Ook dit verschijnsel is vergelijkbaar met eerdere bevindingen (Beyn e. a., 1979). Bekend is dat niet-vloeiend sprekende afasiepatiënten proberen het voorzetsel te vermijden (Beyn e. a., 1979; Tsvetkova & Glozman, 1975). In dit onderzoek werd echter vastgesteld dat de Russische niet-vloeiend sprekende afasiepatiënten vaker de voorzetsels substitueerden dan vermeden (zie Leikin, 2002). Wanneer deze patiënten de voorzetsels substitueerden, produceerden ze ook, vergelijkbaar met de vloeiend sprekende afasiepatiënten, de casusmarkerende morfemen conform deze voorzetsels. Bij beide groepen afasiepatiënten beïnvloedde de aanwezigheid van de casustoekennende voorzetsels de productie van de correcte casusmarkerende morfemen van de bijbehorende zelfstandige naamwoorden. Vloeiend en niet-vloeiend sprekende afasiepatiënten produceerden meer correcte antwoorden, namelijk complete correcte voorzetselconstituenten met correcte casusmarkerende morfemen wanneer de voorzetsels tijdens het experiment gegeven werden in vergelijking tot de condities waarin het voorzetsel door de afasiepatiënten zelfstandig moest worden geproduceerd. Dit gold niet voor de groep van controleproefpersonen. Samenvattend lieten de resultaten uit deze experimenten zien dat de aanwezigheid van de correcte casustoekennende voorzetsels de casustoekenning bevordert en leidt tot de productie van de correcte casusmarkerende morfemen. Aanvulexperiment met voorzetselconstituenten Zoals eerder is genoemd, lieten voorgaande crosslinguïstische onderzoeken zien dat er sprake is van selectieve stoornis met voorzetsels bij afasiepatiënten. Dit hangt samen met de context waarin een voorzetsel voorkomt en/of de functie van het voorzetsel. De selectieve stoornis voor bepaalde voorzetsels werd gevonden in het Duits (Friederici, 1981, 1982; Friederici, 1985; Friederici e. a., 1982), Nederlands (Bennis e. a., 1983) en Engels (Grodzinsky, 1988). Een aanvulexperiment met afbeeldingen waarbij voorzetselconstituenten werden ontlokt was ontworpen met het doel om vast te stellen of een vergelijkbare selectieve stoornis in de productie van voorzetsels ook in het Russisch voorkomt. Daarnaast diende dit experiment te onderzoeken of de aanwezigheid van het correcte casustoekennende voorzetsel, 260

10 onafhankelijk van zijn functie, leidt tot productie van de correcte casusmarkerende morfemen van het bijbehorende zelfstandige naamwoord. Het aanvulexperiment richtte zich op de productie van voorzetsels met een lexicale functie en voorzetsels met een subcategoriserende functie 40. De lexicale voorzetsels drukten semantische concepten zoals plaats of locatie uit, zoals in voorbeeld (12). (12) Kniga lezhit v sumke: Het boek ligt in de tas Subcategoriserende voorzetsels werden gebruikt in vaste werkwoordsconstructies, waar ze samen met het werkwoord een lexicale eenheid vormden, zoals is weergegeven in voorbeeld (13). (13) Alexej uveren v svoem reshenii: Alexej is zeker in zijn besluit. Het experiment werd uitgevoerd bij dezelfde groep van 8 vloeiend sprekende en 12 nietvloeiend sprekende afasiepatiënten en een controlegroep van 22 niet-taalgestoorde Russische sprekers, die eerder deelnamen aan het aanvulzinnen-experiment. De resultaten van het experiment toonden aan dat vloeiend en niet-vloeiend sprekende afasiepatiënten in vergelijking tot de controlegroep significant minder correcte antwoorden gaven met voorzetsels in beide functies (lexicaal en subcategoriserend). Zoals ook al bleek uit de analyse van de verhalende taal en de resultaten van het eerdere experiment, werd ook bij dit experiment gevonden dat de afasiepatiënten problemen hadden met voorzetsels in het algemeen, met andere woorden voorzetsel in zowel lexicale als in subcategoriserende functies. Wanneer de productie van lexicale en subcategoriserende voorzetsels werd vergeleken, werd gevonden dat de beide groepen afasiepatiënten beter presteerden op de voorzetsels met lexicale functie in vergelijking tot de voorzetsels met subcategoriserende functie. Deze resultaten wijzen erop dat er sprake is van selectieve stoornis van voorzetsels bij afasiepatiënten, afhankelijk van het type voorzetsel, maar niet afhankelijk van het type 40 De syntactische functie van voorzetsels, zoals die bestaat in het Engels of Nederlands is in de Russische taal overgenomen door casus en casusmorfologie omdat, vergelijkbaar met de functie van syntactische voorzetsels, de functie van casus in het Russisch de beschrijving van de relatie tussen de zinsleden en hun rollen in de zin betreft. 261

11 afasie. Wat de productie van de correcte casusmarkerende morfemen van de bijbehorende zelfstandige naamwoorden betreft, werd gevonden dat wanneer vloeiend en niet-vloeiend sprekende afasiepatiënten de voorzetsels produceerden, zij ook weer altijd de bijbehorende zelfstandige naamwoorden met de correcte casusmarkerende morfemen produceerden ongeacht de functie van de voorzetsels. Bovendien vergrootte de aanwezigheid van de correct geproduceerde voorzetsels, ongeacht de functie, de kans op de productie van de correcte casusmarkerende morfemen van de bijbehorende zelfstandige naamwoorden bij zowel de vloeiend als de niet-vloeiend sprekende afasiepatiënten. Een foutenanalyse liet zien dat wanneer de vloeiend sprekende afasiepatiënten gevraagd werden de voorzetsels te produceren, er eerder substituties voorkwamen bij voorzetsels met een lexicale functie, terwijl voorzetsels met een subcategoriserende functie eerder werden weggelaten. Dergelijke effecten werden niet gevonden bij de resultaten van de groep van niet-vloeiend sprekende afasiepatiënten. Conclusie In het algemeen kan wat de productie van de casusmarkerende morfemen betreft worden vastgesteld dat zowel vloeiend als niet-vloeiend sprekende Russische afasiepatiënten vrijwel altijd de zelfstandige naamwoorden met casusmarkerende morfemen produceerden, en bijna nooit alleen de stam van het zelfstandige naamwoord. Deze observatie is in lijn met eerder onderzoek, waarin werd gewezen op taalspecifieke foutenpatronen (Avrutin, 2001; Grodzinsky, 1984; Kehayia e. a., 1990; Lehečkov à, 1988; MacWhinney & Osmán -Sági, 1991; Miceli e. a., 1984; Ulatowska e. a., 2001, en anderen). Ook het feit dat vloeiend en niet-vloeiend sprekende afasiepatiënten vergelijkbare patronen lieten zien is eerder geobserveerd (Bastiaanse & Edwards, 2004; Edwards, 2002; Edwards & Bastiaanse, 1998). Deze overeenkomsten werden verklaard uit het feit dat de problemen samenhangen met algemene moeilijkheden waarmee afasiepatiënten te maken krijgen, wanneer ze gevraagd worden om lexicaal-semantische en grammatische processen op zinsniveau te integreren (Bastiaanse & Edwards, 2004: 101). De in dit proefschrift gepresenteerde resultaten laten zien dat vergeleken met Russische niet-taalgestoorde sprekers, beide groepen afasiepatiënten problemen hebben met 262

12 zowel de productie van voorzetsels op zich, als met de productie van complete voorzetselconstituenten. Wanneer het echter vloeiend en niet-vloeiend sprekende afasiepatiënten lukt om een correct casustoekennend voorzetsel te produceren, dan lukt het hen ook om het correct casusmarkerende morfeem van het bij dit voorzetsel horende zelfstandige naamwoord te produceren. Bovendien laat de vergelijking van de resultaten van twee subtests van het aanvulexperiment zien dat de aanwezigheid van het correcte voorzetsel de casusmarkering en productie van de correcte casusmarkerende morfemen van de bij deze voorzetsels horende zelfstandige naamwoorden faciliteert. Tenslotte komt uit de resultaten van het aanvulexperiment met voorzetselconstituenten naar voren dat deze bevinding geldt voor alle voorzetsels ongeacht de functie van het voorzetsel en de context waarin deze voorkomt. 263