Wie screenen?

Transcriptie

1 29/09/16 COGNITIEVE STOORNISSEN : WAAROM cognitief screenen via online testen? De gecombineerde testing ( SMS -OLD -CVST 24 ) helpt u de patiënten te selecteren voor verwijzing naar neuroloog of geriater i.v.m. beleid naar medicatie, risico op postoperatoir delirium, nood aan opvang enz. Rationale : * -Oudere bevolking = grotere prevalentie cognitief verval ( risico-groep > 85jr = 1 patiënt op 5 vertoont MCI) *-Vroege diagnose = beste therapeutische mogelijkheden en beste planning van opvang-organisatie en beste informatie aan de patient en familie toe. *- Diagnose van cognitieve stoornis= identificeren van risico op delirium na ingreep bvb. En identificeren van risicopatienten aan het stuur ( risicoreductie door beperking rijden overdag, perimeter enz. ) Wie screenen? Iedere patient ouder dan 70 jaar, Oudere patienten met depressieve klachten. Parkinson patienten, Vasculaire patienten, Iedereen waarvan de omgeving twijfels uit ( zie informant -questionarie O.L.D.) Waarom deze test? De Short Mental Screening kan als dusdanig in de Mini Mental State Exam geintegreerd worden,wat een complementaire en reproduceerbare manier van werken tussen huisarts en specialist bevordert. De M.M.S.E. en de Clock Drawing Test zijn immers de twee 'golden standards' Waarom electronisch? Een geautomatiseerde integratie laat een fijnere bijsturing van de MMSE naar opleidingsniveau en ouderdom ( aldus dienen beiden vermeld te worden ) NEUROCENTERS.BE NEUROCENTERS.NL

2 Handleiding Neurocenters voor artsen ( linker deel van startscherm neurocenters ) 1.Maak een account aan. 2.Log in. 3.Koop credits, of bekom credits via uw artsenkring ( sponsoring door farma firma's ). Elke test kost één credit. 4.Vul voor elke patiënt die je wil testen de patiëntengegevens in. Dit doe je door 'Gegevens proefpersoon' te vervolledigen. Het is belangrijk om aan te duiden waarom je de test bij iemand uitvoert ('reden voor test' = cognitie, parkinson, MS,epilepsie, ADHD, commotio enz... ) Tot slot kan je in de balk 'Categorie' nog aanvullende geschreven tekst invullen indien gewenst. Druk op opslaan. 5.Start de test. De taakomschrijving en het doel van elke test worden aangehaald in het begin van de test. 6.De resultaten worden opgestuurd via uw en evtl. gestockeerd in een web based EMD. Handleiding Neurocenters voor particulieren ( rechter deel van startscherm neurocenters ) 1.Start de test. De taakomschrijving en het doel van elke test worden aangehaald in het begin van de test. 2.Betaal via internet. opm: het systeem vermeldt op voorhand de kostprijs van een test ( < 2 ) 3.Je ontvangt je resultaten als *.PDF. Je kan je score afprinten en meenemen naar je huisarts en met hem/haar verder bespreken. NEUROCENTERS.BE NEUROCENTERS.NL

3 29/09/16 Alzheimer Dementie (AD ) =========================== De ziekte van Alzheimer tast de temporale kwab aan waar geheugen en taal circuits aanwezig zijn. Liquoranalyse toont een daling van bêta amyloid en stijging van proteine tau en fosfo-tau. NEUROCENTERS.BE NEUROCENTERS.NL

4 DRAFT SMS. 31/07/2007 Mini-Mental State Examination Ontvanger Transform to MMSE Referentie NL FR Onderzoeker Score 0 / 20 Patiënt Naam Nummer Datum Resultaat Voornaam RIZIV Nr Abnormaal Geboortedatum Leeftijd - jaar Geslacht Scholariteit tot Dokter jaar Naam Medibridge Opmerkingen Voornaam RIZIV Nr Oriëntatie in tijd Wat is de volledige datum van vandaag? Ken 1 punt per correct antwoord toe (score : 0-5) In welk jaartal zijn we? Jaartal In welk seizoen zijn we? Seizoen In welke maand zijn we? Maand Welke dag is het vandaag? Dag De hoeveelste is het vandaag? Datum Inprentingsvermogen Ik noem drie woorden. Als ik ze gezegd heb, moet u ze alle drie herhalen. Voorlezen aan 1 woord per seconde. Daarna laten herhalen, noteer elk correct woord. (0-3). Serie : Sigaar Bloem Deur Bij fout antwoord, herhaal tot 6 maal. Tel géén punten hiervoor. Aantal pogingen : Onthoud deze woorden goed, want ik ga ze u straks nog eens vragen. Sigaar Bloem Deur Copyright ADINS sprl & Dr J. Delbecq bvba 1/3

5 DRAFT SMS. 31/07/2007 Aandacht A. Wilt u van het getal 100, 7 aftrekken? Van de uitkomst trekt u dan telkens weer 7 af en zo tot ik stop zeg. Elke juiste aftrekking levert 1 punt op (vb. 93, 87, 80, 72, 65 geeft een score van 3). Wanneer de eerste berekening foutief is, wordt dit als foutief aangerekend maar wel gecorrigeerd. Daarna vraagt u: Hoeveel is 93 min 7? Vanaf dan vraagt u: En verder? B. Wilt u het woord dorst van achteren naar voren spellen? (1 punt voor elke correcte letter op juiste plaats) T Zowel test A als B worden afgenomen. Vergelijk de scores van test A en test B en weerhoud enkel de hoogste score. Schrap de andere en tel die niet mee in de eindscore. Geheugen Welke waren de drie woorden die u moest onthouden? (score 0-3) (93) (86) - 7 (79) - 7 (72) - 7 (65) - 7 S R O D Hoogste score : Sigaar Bloem Deur Geheugen Resultaat : Abnormaal: neurologisch advies aangewezen Copyright ADINS sprl & Dr J. Delbecq bvba 2/3

6 DRAFT SMS. 31/07/2007 Clock Drawing Test (Enkel indien de score van de geheugentest = 1/3 of 2/3.) Teken een klok met de wijzers op een uur vijfenveertig (kwart voor twee). Selecteer de tekening die meer bij die aansluit die door de patiënt wordt uitgevoerd. In elk geval Normaal Licht gestoord of Ernstig gestoord Matig gestoord De patiënt heeft niets getekend CDT Resultaat : Niet getest Copyright ADINS sprl & Dr J. Delbecq bvba 3/3

7 29/09/16 Parkinson Dementie (PDD=Parkinson Dementia Disease ) ============================ PDD begint typisch rond de middelbare leeftijd of later, door de degeneratie van hersencircuits. Dementie spreekt over een verlies van intellectuele vermogens waarbij de dagelijkse activiteiten van het leven verstoord worden. Problemen met denken en geheugen die het dagelijks leven niet beïnvloeden vallen onder de categorie van mild cognitive impairment (MCI). Om dementie te diagnosticeren, baseren artsen zich op de geschiedenis van de patiënt en zijn familie, en cognitieve testen. Dit zijn testen zoals de Mini-mental State Examination (MMSE) en Short Test of Mental Status (SMS). Meer gedetailleerde testen kunnen gedaan worden door psychologen. Artsen zoeken altijd eerst naar behandelbare oorzaken voordat ze concluderen dat het probleem neurodegeneratief is. Zulke testen zijn bijvoorbeeld een hersenscan, bloedonderzoeken, en nazicht van de medicatie-lijst. Bij PDD is een Lewy body degeneratief proces de oorzaak van de dementie. Lewy bodies zijn microscopische ophopingen van specifieke proteïnen in hersencellen. Ze kunnen geïdentificeerd worden met een alpha-synucleine kleuring, maar ze kunnen niet in beeld gebracht worden terwijl de patiënt in leven is. Ze klonteren samen en storen de normale afbraak en opruiming door de hersencellen. Lewy bodies zijn de typische microscopische hersenmarkers van de ziekte van Parkinson (PD). In het beginstadium van PD zijn de Lewy veranderingen alleen aanwezig in de lagere gedeeltes van de hersenstam. In latere stadia verspreidt dit Lewy proces zich tot de hoogste hersenregio s die de centra van gedachte en geheugen zijn. Dit noemen we de ziekte van Parkinson met dementie. De ziekte van Parkinson evolueert vaak tot Parkinson dementie (PDD). Lewy Body Dementie (DLB) is een ziekte die microscopisch en qua symptomen erg veel op PDD lijkt, alhoewel PDD begint als PD en DLB begint met dementie. Om een onderscheid tussen PDD en DLB te maken gebruiken we de één-jaar-regel: ************************************************************************************************************** - als cognitieve achteruitgang initieel aanwezig of begint binnen het eerste klinische jaar van de ziekte is het DLB - als het initiële klinische beeld een beeld is van de ziekte van Parkinson zonder cognitieve achteruitgang en als er intellectuele achteruitgang is na het eerste jaar, is het PDD. Informatie over beweging word geïntegreerd en aangepast in de basale ganglia van de hersenen en dan naar de hersenstam en ruggenmerg gestuurd. Bij PDD is er degeneratie van een cruciale component van de basale ganglia, namelijk de substantia nigra. Deze bevindt zich in de middenhersenen bovenaan de hersenstam. De substantia nigra gebruikt de neurotransmitter dopamine voor het versturen van signalen. Wanneer de substantia nigra verloren gaat, daalt de concentratie van dopamine in de hersenen. Dit veroorzaakt langzame beweging met verminderde amplitudo. Dit noemen we Parkinsonisme. Symptomen van de ziekte van Parkinson zijn aanwezig bij PDD. De klassieke motorische symptomen zijn trage beweging (bradykinesie), stijfheid (rigiditeit), en vaak een tremor. Deze tremor komt specifiek voor wanneer het desbetreffende ledemaat gerelaxeerd is. Daarom noemen we het een rusttremor. Er is ook een schuifelende gang met verminderd zwaaien van de armen. Niet-motorische symptomen zijn resultaat van autonoom zenuwstelsel beschadiging. Autonome symptomen zijn onder andere constipatie, urinaire incontinentie, en flauwheid door lage bloeddruk bij het opstaan. Andere mogelijke symptomen zijn angst, depressie, reukverlies, insomnia, en het uitbeelden van dromen (REM slaap gedrag stoornis =RBD). De ziekte van Alzheimer tast de temporale kwab aan waar geheugen en taal circuits aanwezig zijn. Terwijl het geheugen ook aangetast word tast PDD vooral andere corticale regio s aan.

8 Twee intellectuele componenten die bij PDD vaak beschadigd worden zijn de executieve functies en visuospatiele vaardigheden. Executieve functies worden bemiddeld door frontale cortex. Er kunnen problemen optreden met organisatie, concentratie, en multitasking. The frontale kwab is ook verantwoordelijk voor gepaste sociale interactie. PDD patiënten kunnen trager zijn met het oppikken van gezichtsgebaren en lichaamstaal, waardoor communicatie gestoord kan zijn. Rustige en attente mensen kunnen ongeduldig en impulsief worden. Echtgenoten zijn vaak de eerste die zulke veranderingen in personaliteit opmerken Visuospatiele perceptie gebeurd in de pariëtale kwab en regio s errond. Een patiënt kan bijvoorbeeld moeite hebben met het lezen van een kaart. Uniek bij Lewy lichaampjes dementies is de fluctuerende mentale helderheid. Patiënten kunnen alert zijn tijdens delen van de dag, terwijl ze een paar uur later verward zijn. Visuele hallucinaties, oftewel het zien van dingen die er niet zijn, en wanen komen geregeld voor bij PDD maar niet bij de ziekte van Alzheimer. Het Lewy body degeneratief proces is momenteel niet te genezen. We kunnen echter wel symptomen behandelen en proberen de ziekte progressie te verminderen. Enkele van de meest vervelende symptomen van DLB, PDD, en PD komen door het verlies van de neurotransmitter dopamine. Therapie met dopamine vervanging verbeterd de symptomen van Parkinsonisme. -Levodopa: Dopamine in pil vorm kan niet tot in de hersenen komen, hoewel de natuurlijke precursor levodopa dit wel kan. Het word gecombineerd met carbidopa om te voorkomen dat het te vroeg wordt gemetaboliseerd buiten de hersenen. -Carbidopa/Levodopa is de beste medicatie strategie voor behandeling van Parkinsonisme bij DLB. Als de symptomen mild zijn, kan het beter zijn om deze niet te behandelen om mogelijke bijwerkingen te vermijden. -Dopamine agonisten: Deze lijken chemisch op dopamine, maar geven niet alle voordelen van natuurlijk dopamine. Twee pil vormen zijn ropinirole (Requip) en pramipexole (Mirapexin). Een patch met rotigotine (Neupro) bestaat ook. -MAO-B inhibitoren: MAO is een dopamine afbraak enzyme. Het blokkeren ervan verhoogt licht de dopamine concentratie in de hersenen. Twee medicaties in deze klasse zijn rasagiline (Azilect) en selegiline (Eldepryl). -COMT inhibitoren: COMT is een dopamine afbraak enzym. Het blokkeren ervan verhoogt licht de dopamine concentratie van circulerend dopamine. Een middel uit deze klasse is entacapone (Comtan). Het wordt alleen in combinatie met carbidopa/levodopa (Stalevo) gebruikt. Cognitieve symptomen Cholinesterase remmers zijn de standaard behandeling voor cognitieve symptomen bij LBD. Deze middelen werden ontwikkeld voor de behandeling van de ziekte van Alzheimer. Visuele Hallucinaties Als de hallucinaties vervelend zijn kan de arts een nieuwe antipsychoticum proberen. REM Slaap Gedrag Stoornis (RBD) RBD beantwoordt goed aan behandeling, dus kan de arts medicatie zoals melatonine en/of clonazepam voorschrijven. Depressie De meest gebruikte antidepressiva zijn selectieve serotonine reuptake inhibitoren (SSRIs) Niet-Medische Behandeling Fysiotherapie opties zijn onder meer cardiovasculaire, versterkende, en flexibiliteit oefeningen, alsook gang training. Artsen kunnen ook algemene fitness programma s aanbevelen zoals aerobic, versterkende of water oefeningen. -Spraak therapie kan helpen bij laag stemvolume en slechte articulatie. Spraak therapie kan ook de spierkracht verbeteren en helpen bij slikproblemen. -Ergotherapie kan helpen om bekwaamheden te behouden, en functie en zelfstandigheid te promoten. Hiernaast kunnen muziek en aromatherapie angst verminderen en de gemoedstoestand verbeteren. - Individuele en familiale psychotherapie kan helpen om strategieën te leren voor het aankunnen van emotionele en gedragssymptomen, en om plannen te maken rond bezorgdheden over de toekomst. -Support groepen kunnen behulpzaam zijn voor de zorgverleners en patiënten met PDD om praktische oplossingen te vinden voor dagelijkse frustraties, en voor het vinden van emotionele steun. neurocenters.be neurocenters.nl

9 29/09/16 Lewy Body Dementie (DLB Dementie with Lewy Bodies) =========================== DLB begint typisch rond de middelbare leeftijd of later, door de degeneratie van hersencircuits. Het is de tweede belangrijkste oorzaak van dementie. Dementie spreekt over een verlies van intellectuele vermogens waarbij de dagelijkse activiteiten van het leven verstoord worden. Problemen met denken en geheugen die het dagelijks leven niet beïnvloeden vallen onder de categorie van mild cognitive impairment (MCI). Om dementie te diagnosticeren, baseren artsen zich op de geschiedenis van de patiënt en zijn familie, en cognitieve testen. Dit zijn testen zoals de Mini-mental State Examination (MMSE) en Short Test of Mental Status (SMS). Meer gedetailleerde testen kunnen gedaan worden door psychologen. Artsen zoeken altijd eerst naar behandelbare oorzaken voordat ze concluderen dat het probleem neurodegeneratief is. Zulke testen zijn bijvoorbeeld een hersenscan, bloedonderzoeken, en nazicht van de medicatielijst. Bij DLB is een Lewy body degeneratief proces de oorzaak van de dementie. Lewy bodies zijn microscopische ophopingen van specifieke proteïnen in hersencellen. Ze kunnen geïdentificeerd worden met een alpha-synucleine kleuring, maar ze kunnen niet in beeld gebracht worden terwijl de patiënt in leven is. Ze klonteren samen en storen de normale afbraak en opruiming door de hersencellen. Bij Lewy Body Dementie is er uitgebreide verspreiding van dit Lewy proces. Problemen met denken en geheugen zijn vanaf het begin aanwezig. Lewy bodies zijn de typische microscopische hersenmarkers van de ziekte van Parkinson (PD). In het beginstadium van PD zijn de Lewy veranderingen alleen aanwezig in de lagere gedeeltes van de hersenstam. In latere stadia verspreidt dit Lewy proces zich tot de hoogste hersenregio s die de centra van gedachte en geheugen zijn. Dit noemen we de ziekte van Parkinson met dementie. De ziekte van Parkinson evolueert vaak tot Parkinson dementie (PDD ) PDD begint als PD, terwijl DLB begint met dementie. Toch lijkt DLB microscopisch en qua symptomen erg veel op PDD. Om een onderscheid tussen PDD en DLB te maken gebruiken we de één-jaar-regel: ************************************************************************************************************** - als cognitieve achteruitgang initieel aanwezig of begint binnen het eerste klinische jaar van de ziekte is het DLB. - als het initiële klinische beeld een beeld is van de ziekte van Parkinson zonder cognitieve achteruitgang en als er intellectuele achteruitgang is na het eerste jaar, is het PDD. Informatie over beweging wordt geïntegreerd en aangepast in de basale ganglia van de hersenen en dan naar de hersenstam en ruggenmerg gestuurd. Bij DLB is er degeneratie van een cruciale component van de basale ganglia, namelijk de substantia nigra. Deze bevindt zich in de middenhersenen bovenaan de hersenstam. De substantia nigra gebruikt de neurotransmitter dopamine voor het versturen van signalen. Wanneer de substantia nigra verloren gaat, daalt de concentratie van dopamine in de hersenen. Dit veroorzaakt langzame beweging met verminderde amplitudo. Dit noemen we Parkinsonisme. Symptomen van de ziekte van Parkinson kunnen aanwezig zijn bij DLB, maar sommige patiënten ondervinden helemaal geen Parkinsonisme. De klassieke motorische symptomen zijn trage beweging (bradykinesie), stijfheid (rigiditeit), en vaak een tremor. Deze tremor komt specifiek voor wanneer het desbetreffende ledemaat gerelaxeerd is. Daarom noemen we het een rusttremor. Er is ook een schuifelende gang met verminderd zwaaien van de armen. Niet-motorische symptomen zijn resultaat van autonoom zenuwstelsel beschadiging. Autonome symptomen zijn onder andere constipatie, urinaire incontinentie, en flauwheid door lage bloeddruk bij het opstaan. Andere mogelijke symptomen zijn angst, depressie, reukverlies, insomnia, en het uitbeelden van dromen (REM slaap gedrag stoornis =RBD). De ziekte van Alzheimer tast de temporale kwab aan waar geheugen en taal circuits aanwezig zijn. Terwijl het geheugen ook aangetast word tast DLB vooral andere corticale regio s aan.

10 Twee intellectuele componenten die bij DLB vaak beschadigd worden zijn de executieve functies en visuospatiele vaardigheden. Executieve functies worden bemiddeld door frontale cortex. Er kunnen problemen optreden met organisatie, concentratie, en multitasking. The frontale kwab is ook verantwoordelijk voor gepaste sociale interactie. DLB patiënten kunnen trager zijn met het oppikken van gezichtsgebaren en lichaamstaal, waardoor communicatie gestoord kan zijn. Rustige en attente mensen kunnen ongeduldig en impulsief worden. Echtgenoten zijn vaak de eerste die zulke veranderingen in personaliteit opmerken Visuospatiele perceptie gebeurd in de pariëtale kwab en regio s errond. Een patiënt kan bijvoorbeeld moeite hebben met het lezen van een kaart. Uniek bij Lewy lichaampjes dementies is de fluctuerende mentale helderheid. Patiënten kunnen alert zijn tijdens delen van de dag, terwijl ze een paar uur later verward zijn. Visuele hallucinaties, oftewel het zien van dingen die er niet zijn, en wanen komen geregeld voor bij DLB maar niet bij de ziekte van Alzheimer. Het Lewy body degeneratief proces is momenteel niet te genezen. We kunnen echter wel symptomen behandelen en proberen de ziekte progressie te verminderen. Enkele van de meest vervelende symptomen van DLB, PDD, en PD komen door het verlies van de neurotransmitter dopamine. Therapie met dopamine vervanging verbeterd de symptomen van Parkinsonisme. -Levodopa: Dopamine in pil vorm kan niet tot in de hersenen komen, hoewel de natuurlijke precursor levodopa dit wel kan. Het word gecombineerd met carbidopa om te voorkomen dat het te vroeg wordt gemetaboliseerd buiten de hersenen. -Carbidopa/Levodopa is de beste medicatie strategie voor behandeling van Parkinsonisme bij DLB. Als de symptomen mild zijn, kan het beter zijn om deze niet te behandelen om mogelijke bijwerkingen te vermijden. -Dopamine agonisten: Deze lijken chemisch op dopamine, maar geven niet alle voordelen van natuurlijk dopamine. Twee pil vormen zijn ropinirole (Requip) en pramipexole (Mirapexin). Een patch met rotigotine (Neupro) bestaat ook. -MAO-B inhibitoren: MAO is een dopamine afbraak enzyme. Het blokkeren ervan verhoogt licht de dopamine concentratie in de hersenen. Twee medicaties in deze klasse zijn rasagiline (Azilect) en selegiline (Eldepryl). -COMT inhibitoren: COMT is een dopamine afbraak enzym. Het blokkeren ervan verhoogt licht de dopamine concentratie van circulerend dopamine. Een middel uit deze klasse is entacapone (Comtan). Het wordt alleen in combinatie met carbidopa/levodopa (Stalevo) gebruikt. Cognitieve symptomen Cholinesterase remmers zijn de standaard behandeling voor cognitieve symptomen bij LBD. Deze middelen werden ontwikkeld voor de behandeling van de ziekte van Alzheimer. Bij LBD is rivastigmine het meest efficiënt, Visuele Hallucinaties = zijn frequenter bij DLB dan bij PDD Als de hallucinaties vervelend zijn kan de arts een nieuw antipsychoticum proberen. REM Slaap Gedrag Stoornis (RBD) = zijn frequenter bij DLB dan bij PDD RBD beantwoordt goed aan behandeling, dus kan de arts medicatie zoals melatonine en/of clonazepam voorschrijven. Depressie De meest gebruikte antidepressiva zijn selectieve serotonine reuptake inhibitoren (SSRIs) Niet-Medische Behandeling = cfr. frequentere valpartijen bij DLB, moeilijk te behandelen Fysiotherapie opties zijn onder meer cardiovasculaire, versterkende, en flexibiliteit oefeningen, alsook gang training. Artsen kunnen ook algemene fitness programma s aanbevelen zoals aerobic, versterkende of water oefeningen. -Spraak therapie kan helpen bij laag stemvolume en slechte articulatie. Spraak therapie kan ook de spierkracht verbeteren en helpen bij slikproblemen. -Ergotherapie kan helpen om bekwaamheden te behouden, en functie en zelfstandigheid te promoten. Hiernaast kunnen muziek en aromatherapie angst verminderen en de gemoedstoestand verbeteren. - Individuele en familiale psychotherapie kan helpen om strategieën te leren voor het aankunnen van emotionele en gedragssymptomen, en om plannen te maken rond bezorgdheden over de toekomst. -Support groepen kunnen behulpzaam zijn voor de zorgverleners en patiënten met PDD om praktische oplossingen te vinden voor dagelijkse frustraties, en voor het vinden van emotionele steun. NEUROCENTERS.BE NEUROCENTERS.NL

11 29/09/16 Vasculaire of Multi infarct Dementie (MID ) Film 'Amour' 'Love' Michaël Haneke 1ste prijs Cannes 2012 ============================================ Schipperen tussen liefde en onmacht NEUROCENTERS.BE NEUROCENTERS.NL