STEMMEN MET DE WINKELWAGEN

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "STEMMEN MET DE WINKELWAGEN"

Transcriptie

1 STEMMEN MET DE WINKELWAGEN OIKOS NIEUWS #66 JUNI 2012 Sister2sister PAGINA 2 Dag kalashnikov, hallo voetbalcarrière! PAGINA 3 Verlichten van de crisis PAGINA 4 Hoe empathisch ben jij? PAGINA 5 Our common food PAGINA 6 De ceder en de saxofoon PAGINA 8 Vitale kerken kijken vooruit PAGINA 9 Eind aan de keuzestress: tijd voor my style! PAGINA 10 Een coup op klaarlichte dag PAGINA 11

2 DE HALO VAN DUURZAAMHEID Ik lees het steeds vaker, de tijd dat alleen de groene idealisten warm lopen voor duurzame producten is voorbij. Dat is goed nieuws. Wat misschien nog wel belangrijker is, het gaat in tegen de economische logica in tijden van crisis en bezuinigingen. Duurzame producten zijn immers vaak duurder. Maar wie er oog voor heeft, ziet dat in Nederland de waardering voor verantwoorde boodschappen stijgt. Een mooie illustratie van deze verschuiving is de groei van Fair Trade. In 2011 kochten maar liefst 12% meer Nederlandse huishoudens fairtrade producten. Inmiddels koopt een ruime meerderheid (55,3%) van de Nederlandse huishoudens één of meerdere fairtrade levensmiddelen. Ook kochten mensen vaker én meer fairtrade. Deze groei kent twee kanten. Enerzijds vergroten supermarkten hun fairtrade assortiment. Aan de andere kant zijn volgens recent NCDO-onderzoek, de belangrijkste motieven om fairtrade levensmiddelen te kopen: het steunen van boeren/ producenten in armere landen en het promoten van eerlijke handel. Deze twee solidariteitsmotieven verklaren veel, maar verklaren in mijn ogen niet de aanzienlijke groei. Ik neem in Nederland geen toename waar van solidariteit met minderbedeelden in andere landen, eerder helaas het tegendeel. Daarom doe ik graag een poging tot een aanvullende verklaring voor de groei. Studente Lilian Seine deed onlangs aan de UvA onderzoek naar de invloed van duurzaamheid op de keuzes van consumenten. Een groep vrouwen liet ze kledingstukken bekijken die waren voorzien met een duurzaam label. Een andere groep vrouwen kreeg bij dezelfde kledingstukken geen informatie over duurzaamheid. De vrouwen waren positiever over dezelfde kleding als deze het label duurzaam droeg. Dit verschijnsel wordt ook wel het haloeffect genoemd: de aanwezigheid van een bepaalde kwaliteit (in dit geval duurzaamheid) wekt de suggestie dat er ook sprake is van andere kwaliteiten. Met andere woorden: als het duurzaam is, dan is het ook een beter product. De laatste tijd zie ik steeds vaker dat consumenten inderdaad duurzaamheid (onbewust) koppelen aan andere kwaliteiten. Zo is voor het voor de 100 jongeren verbonden aan het Our Common Food project (p. 6 en 7) volstrekt logisch dat werken aan duurzaam en eerlijk voedsel ook betekent werken aan gezond en lekker voedsel. Ook valt op dat in het NCDO-onderzoek als belangrijke reden om fairtrade te kopen, smaak en/of kwaliteit werd genoemd. Ik kan me niet voorstellen dat dit 15 jaar geleden door 15% van de Nederlanders zou zijn gezegd. Of duurzame producten ook feitelijk beter, mooier en gebruikersvriendelijker zijn, laat ik graag aan ons My Style-testpanel over (p. 10). Maar de verschuiving van het stempel geitewollesokkenproduct naar kwaliteitsproduct, stemt mij bijzonder optimistisch! Ik weet dat ik hier voorbij ga aan belangrijke achterliggende vragen als: wat is eigenlijk duurzaamheid en hoe komen we tot duurzame welvaart? Voor diegene die graag hun tanden zetten in deze vraagstukken, wijs ik met trots op het nieuwste boek van Oikosonderzoeker Christiaan Hogenhuis (zie p. 8 ). Ik wens u veel leesplezier in dit mooie nummer van Oikos Nieuws. Ik hoor hierover graag u mening (g.schuil@stichtingoikos.nl). Dit geldt trouwens ook voor onze vernieuwde website GERHARD SCHUIL SISTER2SISTER: EEN WORKSHOP OVER FAIRTRADE FASHION & BEAUTY VROUWEN KUNNEN HET VERSCHIL MAKEN IN KLEDINGINDUSTRIE TEKST NIENKE CREZEE VAN DENDEREN De kledingindustrie wordt grotendeels draaiend gehouden door vrouwen. 85% van alle kleding wereldwijd wordt gemaakt door vrouwen en ook in de Nederlandse kledingwinkels is 85% van het personeel vrouw. Uit de statistieken blijkt dat vrouwen de meeste kleding kopen. Veel vrouwen in Nederland realiseren zich dat bijna alle kleding die zij kopen onder slechte arbeidsomstandigheden zijn geproduceerd, maar weten niet hoe ze daar iets tegen kunnen doen. OikosXplore lanceert in samenwerking met Hivos dit voorjaar daarom een nieuwe workshop die vrouwen laat zien hoe ze bij kunnen dragen aan betere arbeidsomstandigheden voor de vrouwen die hun favoriete producten maken. TNS-Nipo deed een onderzoek onder ruim 600 vrouwen waaruit bleek dat vrouwen zich gedeeltelijk (70%) of geheel (23%) bewust zijn van het feit dat in Nederland kleding wordt verkocht die onder erbarmelijke arbeidsomstandigheden in andere landen is gemaakt. OikosXplore heeft een aantal vrouwen ondervraagd over Fair Trade kleding. De voornaamste reden om niet over te stappen op fairtrade kleding, bleek onwetendheid over de mogelijkheden hiervan. Vele vrouwen willen wel dat er eerlijk wordt gehandeld in de kledingindustrie, maar zien niet in hoe zij hier hun steentje aan bij kunnen dragen. Tijdens de workshop Shop n Style gaan de deelnemers (16 25 jaar) in een ontspannen sfeer aan de slag met achtereenvolgens kleding, styling en cosmetica. Tussendoor komt de inhoudelijke informatie over de positie en de arbeidsrechten van vrouwen in de kledingindustrie op een speelse, laagdrempelige manier aan bod. Door de workshop ontdekken deelnemers op welke manieren zij vanuit Nederland bij kunnen dragen aan betere arbeidsomstandigheden. Sister2Sister biedt ook de workshop Chocolate FActory aan, waarin zelf bonbons maken samen gaat met informatie over de herkomst van cacao en de positie van vrouwen in de cacaoteelt. Workshop aanvragen? Mail naar oikosxplore@stichtingoikos.nl

3 VAN KALASHNIKOV NAAR VOETBALCARRIÈRE! 3 Onder het motto Niet schieten en doden, maar schieten en scoren! werkt Ambrose Ongwen aan oplossingen voor het probleem van het toegenomen geweld in Oost-Afrika. Hij kwam op het idee om sport in te zetten om rivaliserende stammen op een ander manier met elkaar in contact te brengen. TEKST INGEBERTE UITSLAG Jonge krijgers in het grensgebied tussen Kenia, Oeganda en Soedan roven regelmatig vee bij andere stammen in hun regio. Zij hebben het vee nodig voor hun bruidsschat. Het veeroven is steeds dodelijker geworden, omdat het aantal wapens in de regio enorm is toegenomen. De hele gemeenschap lijdt onder de situatie die hieruit is ontstaan en tegelijkertijd stimuleert ze de jonge krijgers door ze als helden te ontvangen bij een geslaagde roof. Om een einde te maken aan deze vicieuze cirkel van geweld startte Ambrose Ongwen vijf jaar geleden het Peace & Sports Programme. Dit programma brengt de jonge krijgers op een andere manier bij elkaar, namelijk door het organiseren van sportactiviteiten, toernooien en competities, zowel binnen als buiten de eigen kraal van een stam. Ongwen: Sommige krijgers hadden nog nooit een voetbal gezien. We hebben ze de tijd gegeven het plezier in sport leren ontdekken. Ik had ook te maken met de nodige uitdagingen. Kalashnikovs zijn overal en er is ook wel eens één op mij gericht. Dan moet je besluiten of je doorgaat of maken dat je wegkomt. We zijn doorgegaan. Ongwen vertelt over het vredesproces in zijn regio: De rivaliteit tussen de groepen is niet ineens weg, maar ze zijn wel met elkaar in gesprek. Ze geven ook aan dat het zo niet langer kan en dat ze samen willen werken aan vrede. Het onderlinge vertrouwen is duidelijk toegenomen. Dat zie je bijvoorbeeld terug in het vroegtijdig signaleringssysteem : de bewoners van de regio wisselen informatie uit over op hande zijnde aanvallen. Dit heeft de afgelopen jaren geholpen bij het verminderen van het aantal aanvallen. De eerste wedstrijd tussen rivaliserende stammen was zowel op sportief als sociaal gebied een spannende gebeurtenis. Gelukkig pakte het goed uit. Ambrose: Er kwamen veel toeschouwers toegestroomd en aan het eind brak spontaan een feest los. Dat was één van de momenten waarop niet alleen de krijgers, maar ook de gemeenschappen een positieve vibe kregen. Dat soort ervaringen helpt bij het aangaan van de dialoog met elkaar. Sport is dan ook niet het doel van het project, het is een katalysator. De gemeenschappen voeren nu gesprekken over het opzetten van systemen voor vrede en ontwikkeling. Ambrose: Dit is wat er nodig is: een gemeenschap die in zijn totaliteit betrokken is. Alleen dan kun je echt werken aan samenlevingsopbouw en duurzame vrede. Ambrose Ongwen winnaar Compassieprijs 2012 Ambrose Ongwen heeft de Compassieprijs gewonnen. De prijs stond dit jaar in het teken van sport en werd aan Ongwen toegekend voor het starten van het Peace & Sports Programme. Ongwen werd voorgedragen voor deze prijs door Oikos en NSA Sportalliantie. Ongwen heeft de ambitie om mensen met elkaar te verbinden ook over grenzen heen. In Oost-Afrika speelde hij een cruciale rol bij de introductie van voetbal als een alternatieve manier om een heldenstatus te bereiken. Ondanks de alom aanwezige Kalashnikovs bracht hij de jongeren bij elkaar en liet hen het plezier van de sport ontdekken. Ook in Nederland maakt hij mensen enthousiast, bijvoorbeeld studenten van de hogeschool Amsterdam die hij bewust maakte van de positieve rol die zij als sportleiders kunnen hebben om mensen bij elkaar te brengen. In het najaar zal hij samen met Nederlandse sportleiders werken aan een vergelijkbaar project met achterstandsjongeren. Zo komt zijn krachtige methode, die onder moeilijke omstandigheden succesvol is gebleken, ook voor anderen in Nederland beschikbaar. De Compassieprijs werd op 5 april uitgereikt door de Amsterdamse wethouder voor Sport, Eric van der Burg. De prijs is een initiatief van de Remonstranten, het Mozeshuis, de Doopsgezinden, Nederlandse Protestanten Bond en de Vrijzinnige Protestanten. Peace & Sports Programme Het Peace & Sports Programme is een gezamenlijk initiatief van de Keninaanse NGO Seeds of Peace Africa en IKV Pax Christi. De Nederlandse Sportalliantie is ook intensief betrokken bij dit programma. De ervaringen van het programma zijn ook bruikbaar voor de Nederlandse context. Vandaar dat een aantal sleutelfiguren betrokken is bij projecten in Nederland. Eén van deze projecten is Peace Beyond Borders, waaraan ook Oikos heeft bijgedragen met expertise opgedaan met de conflictmethode Dialogue for Peaceful Change. Oikos draagt er dit jaar aan bij dat Ambrose Ongwen zijn ervaringen kan delen met maatschappelijke instellingen in Nederland. Documentaire Peace Beyond Borders: GwqYBCGl7gI

4 VERLICHTEN VAN DE CRISIS De seculiere samenleving kan veel leren van religies. De filosoof Alain de Botton schreef het boek Religie voor Atheïsten (2011) om deze stelling aannemelijk te maken. Religies reiken volgens deze bestseller waardevolle praktijken en inzichten aan die het leven aangenaam houden. De Botton betoogt dat het verstandig is om in deze tijd van crises te bezien wat de seculiere samenleving kan leren van religies en levensbeschouwingen. Oikos voert binnen het Kenniscentrum Religie en Ontwikkeling een verkenning uit naar de mogelijkheden van religies om de crises te verlichten. TEKST ESTHER DWARSWAARD EN DAVID RENKEMA Het eerste decennium van de 21ste eeuw is uitgemond in een nauwelijks te beheersen crisis. Nederland en andere westerse landen kampen met een schuldenberg. Wereldwijd dreigen voedsel-, klimaat-, water- en energiecrises. Religieuze en levensbeschouwelijke leiders hebben de neiging om te spreken van een crisis van de beschaving als geheel. Ze wijzen afhankelijk van de situatie en de religieuze traditie op oorzaken in de menselijke (schuld, systeemfalen e.d.), natuurlijke (catastrofe, noodlot e.d.) of goddelijke (straf, les, beproeving e.d.) sfeer. Deze religieuze en levensbeschouwelijke leiders stellen daar elk op eigen wijze waarden als gemeenschap, rechtvaardigheid en compassie tegenover; waarden die vorm hebben gekregen in tal van religieus geïnspireerde organisaties zoals de Bisschoppelijke Vastenaktie, Islamic Relief Nederland en Kerk in Actie. Hiermee dragen ze bij aan het verlichten van de crisis: het verzachten van de pijn die de crisis met zich meebrengt. Religieuze richtlijnen Religieuze richtlijnen zijn vaak een bron voor verandering. In de sfeer van de economie gaat het dan bijvoorbeeld om spijswetten, die o.a. voorkomen bij jodendom, islam en christendom. Deze spijswetten omvatten allerlei voorschriften rond het houden en slachten van dieren, de keuze van gerechten en perioden van vasten. Deze wetten inspireren organisaties en mensen om te werken aan duurzame voedselproductie met respect voor plant en dier. Het veel besproken renteverbod, waartoe zowel in christelijke als islamitische bronnen wordt opgeroepen, heeft geleid tot allerlei initiatieven om de risico s op een eerlijker wijze te verdelen tussen geldverstrekker en geldlener. Ook zijn er initiatieven waarbij organi-saties tegen gunstige voorwaarden geld lenen aan mensen en bedrijven die werken aan een economische transitie, zoals bijvoorbeeld Oikocredit (van christelijke oorsprong), Triodos (van antroposofische oorsprong) en Islamic Relief (islamitisch). Levensbeschouwing is mede bepalend voor de keuzen die we maken. Maar daarmee is nog niet gezegd dat levensbeschouwing altijd verlichting brengt in deze tijd van crises. Het seminar over Islamic Development Finance, dat in dit kader georganiseerd werd, liet zien dat er ook kanttekeningen te plaatsen zijn. Levensbeschouwingen zijn geen wondermiddel; ze hebben niet alle wijsheid in pacht. De kunst is om te onderzoeken wat werkt en wat verlichting kan brengen. Het Kenniscentrum Religie en Ontwikkeling zal bovengenoemde initiatieven tegen het licht houden. De leidende vraag is daarbij wat de seculiere samenleving in deze tijd van crises kan leren van religies en levensbeschouwingen. Tijdens de afsluitende conferentie in het najaar zal het Kenniscentrum zijn bevindingen bespreken met een breed publiek. ISLAMITISCH BANKIEREN In februari organiseerde het Kenniscentrum Religie en Ontwikkeling in samenwerking met Islamic Relief Nederland en het Institute of Social Studies een bijeenkomst over Islamic Development Finance. Twee Britse islamitische deskundigen gingen hierbij nader in op islamitisch bankieren en islamitische microfinanciering. Een groot voordeel is dat beide aansluiten bij de religieuze voorschriften. Islamitische banken mogen niet participeren in economische activiteiten die onethisch zijn of onverenigbaar met de Shari ah zoals handel in wapens, varkensvlees of alcohol. Bij Islamitische microfinanciering is een belangrijke richtlijn dat de geldlener en de geldverstrekker gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor het succes van de investering. Winst en verlies worden samen gedeeld. Wat betreft islamitisch bankieren is er veel potentie om te groeien. Lastig is alleen dat er weinig shar ia geleerden zijn om de financiële bankproducten halal te verklaren. Iedere innovatie moet eerst goedgekeurd worden. Dat kost veel tijd, zodat de vernieuwing hoogstens langzaam tot stand komt.

5 DE KEERZIJDE VAN MEELEVEN BIJ EEN CONFLICT HOE EMPATHISCH BEN JIJ? Deze vraag stond centraal tijdens één van de activiteiten van de DPC-dag in februari. In een DPC-oefensetting kregen deelnemers een real life scenario en speelden afwisselend een persoon met frustratie en een persoon met luisterend oor. De opdracht: zorg dat je het verhaal aanhoort zonder partij te kiezen. 5 Wat doe je als één van je favoriete collega s met stoom uit de oren terug komt uit een overleg met de manager? Hieronder staan twee reacties. Ze hebben dezelfde beginzin. Lees het door en beantwoord daarbij de volgende vragen: Hoe zou ik reageren en welk gesprek staat mij het meest aan en waarom? Reactie 1 Aargh! Mijn collega is zo irritant, hij is gewoon vergeten om mijn stukken door te nemen! Oh! Echt?! Ja, en ik had hem nog wel gezegd dat vandaag de deadline is. Wat vervelend voor je. Ja, zeg dat wel. Zo kan ik toch niet werken? Ik ga het niet meer doen ook! Dat begrijp ik. Blij dat jij dit ook zo ziet. En ik ga het hem nú vertellen! Hij zorgt maar dat dit goed komt! Ruzie lost niets op, he?! Nee, maar dit gedrag lost ook niets op! Je kunt er toch gewoon over praten? Nou, dat blijkt niet echt, he? Er valt niet te overleggen met die man. En als je nou eens gewoon opbelt naar de klant en dit voorlegt? Ja, dat is helemaal lekker voor ons imago?! En als je nou eens de andere collega vraagt om het te lezen? Nee, die is ziek. Ja, dan weet ik het ook niet. Succes dan maar.. Bedankt voor je steun. Ik schrijf hem nu gelijk een en dan zal ik hem laten weten dat jij het ook met me eens bent. Reactie 2 Aargh! Mijn collega is zo irritant, hij is gewoon vergeten om mijn stukken door te nemen! Joh, wat ben je boos. Wat is er gebeurd? Mijn collega zou de stukken uiterlijk vandaag doornemen, zodat ze vandaag op de post kunnen. Dat heeft hij gewoon niet gedaan! Hmmmm. Wat is de schade als je het vandaag niet opstuurt? Dit is al twee keer eerder gebeurd. Het mag niet nog een keer gebeuren want dat geeft ons een heel slecht imago. Is je collega op de hoogte van jouw imagozorgen? Ja, dat neem ik toch aan van wel. Klinkt alsof je dat niet zeker weet. Nee, klopt. Maar dan nog! Wanneer kun je het wel opsturen? Geen idee, ik was zo boos dat ik ben weggelopen. En nu? Wat zou je nu willen? Tja, het liefst wil ik natuurlijk dat X zijn werk doet Hij heeft ook wel veel aan zijn hoofd, ook in zijn thuissituatie. Maar we moeten eigenlijk onze strategie bespreken. Maar ik heb geen zin om de eerste stap te zetten! Het zit je duidelijk dwars. Als je dat benoemt, dan kan hij er ook wat mee. Mmm, ja. Dat is wel een idee. Heeee, heb je een cursus gevolgd ofzo?! ;-) In reactie 1 staat empathie centraal. Logisch, want als goede collega of vriend wil je er voor de ander zijn en dat maak je duidelijk door je meeleven te uiten. Een reactie die we aangeleerd krijgen in de sociale omgang met mensen. Maar dit voorbeeld laat zien dat je met empathie een conflict een extra voedingsbodem kan geven. Je collega zoekt intuïtief medestanders voor zijn standpunt. Voor je het weet heb je met je empathische houding partij gekozen ( blij dat jij dit ook zo ziet ). Een andere valkuil: het aandragen van oplossingen, meestal goed bedoeld. Maar omdat je als buitenstaander slechts beperkt zicht hebt op de dieperliggende beweegredenen, leidt dit er vaak toe dat jouw korte-termijnoplossing niet bruikbaar is voor de conflictpartij. In reactie 2 zien we dat het mogelijk is aandacht te geven zónder partij te kiezen. Je laat zien dat je luistert, zonder mee te gaan in het conflict of oplossingen aan te dragen. Dit helpt jou en je gesprekspartner om het conflict van een afstandje te bekijken en zorgt ervoor dat je samen nadenkt over win-win -oplossingen.deze rol vraagt een afwisseling van aandacht voor emotie, inhoud en wens. Schenk aandacht aan de emotie zonder partij te kiezen (dus liever je ziet er boos uit dan ik zou ook boos zijn ). Stel vragen op inhoud (wat gebeurde er? Wat betekent dit? Waar blijkt dat uit?) Vraag naar de wens achter de klacht (Wat zou je helpen om vooruit te komen? Waar heb je behoefte aan?). Hiermee help je de ander om I-statements te formuleren: Ik wil graag dat Ik heb behoefte aan Met het bovenstaande willen we overigens niet zeggen dat empathie onverstandig of slecht is. Integendeel. Het is alleen wel handig om de mogelijke invloed van (al dan niet uitgesproken empathie) te onderkennen en daarmee rekening te houden in een gesprek. DPC De conflictmethode Dialogue for Peaceful Change (DPC) wordt wereldwijd toegepast bij conflicten. De eerstvolgende DPC-training in Nederland vindt plaats in november Tijdens deze training zullen ook oefeningen als hierboven aan de orde komen. Meer informatie over deze training op

6 6 BUNDELING KRACHTEN VOOR GEZOND, DUURZAAM EN EER 1 LOKAAL EN SEIZOENSGEBONDEN Hoe kunnen we zorgen dat het milieu minder belast wordt door de consumptiebehoefte van deze dag? Door ons meer te richten op het voedsel om ons heen en de seizoensgebonden producten. Terwijl er in onze naaste omgeving enorm veel voedsel wordt verbouwd, consumeren we nog steeds voedsel die is geïmporteerd vanuit het buitenland. Dit team gaat aan de slag met de creatie van een plukkaart in samenwerking met plukdestad.nl. 2 URBAN GARDENING Landbouwactiviteiten en het oogsten van groenten en voedsel is niet langer voorbehouden aan het platteland. De stad biedt steeds meer de mogelijkheid om voedsel te verbouwen. Het team Urban Gardening gaat in de komende maanden aan de slag met het opzetten van een online stroomschema die de stadse boer helpt te ontdekken of de grond geschikt is voor stadslandbouw. OUR COMM Our Common Food gelooft in de kracht van de vele initiatieven op gebied van gezond, duurzaam en eerlijk voedsel in Nederland. Our Common Food wil deze zichtbaar maken én verbinden om zo de gezamenlijke impact te vergroten. TEKST CARLIJN SAVELKOULS Er zijn in Nederland veel initiatieven op het gebied van gezond, duurzaam en eerlijk voedsel. Omdat wij geloven in de kracht van deze initiatieven willen we ze zichtbaar maken én verbinden om zo de gezamenlijke impact te vergroten. In het nieuwe project Our Common Food brengen initiatiefnemers Oikos en Lokaal Mondiaal jongeren en (young) professionals die willen bijdragen aan een betere wereld met elkaar in contact. Het zijn mensen met een grote diversiteit aan kennis, ideeën en ervaringen. Ze delen allemaal de passie voor gezond, duurzaam en eerlijk voedsel. 3 WERELDS DIEET De voedselverdeling is krom en uit balans. Het team van Werelds Dieet heeft het idee om een Wereld Burger te ontwikkelen. Het recept voor deze burger houdt rekening de gezondheid, de voedselvoetafdruk, politieke factoren etc. De komende tijd gaat het team aan de slag om recepten te bedenken, bereiden, proeven en laten proeven. Op Wereldvoedseldag zal het resultaat worden gepresenteerd. 4 ECHTE PRIJS Als er een pak rijst wordt gekocht in de winkel, dan betalen we niet voor de sociale schade die wordt aangericht als Thaise landarbeiders werken onder onmenselijke omstandigheden. De schade die wordt aangericht door ons consumeergedrag is niet doorberekend in de prijs van het product. Het team Echte Prijs wil komen met ideeën en acties om de bestaande kennis te vertalen naar een nieuwe prijsstandaard, waarin de schade is doorberekend.

7 LIJK VOEDSEL ON FOOD Samen gaan ze aan de slag met één van de thema s over duurzaam voedsel. Door concrete activiteiten te ondernemen zorgen ze voor een extra boost voor al bestaande initiatieven en laten zien aan overheden, bedrijven en burgers hoe het anders kan. Dit laatste gebeurt onder andere via social media en met hulp van twaalf jonge journalisten vanuit het Beyond Your World programma van Lokaal Mondiaal. Deze journalisten reizen in de zomer naar Afrika en Azië om de acht thema s te belichten vanuit zuidelijk perspectief. Kick off Op 23 maart vond de Kick Off van Our Common Food plaats in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam. Die middag kwamen 100 studenten en (young) professionals bijeen om zich in te zetten voor duurzaam, eerlijk, gezond en lekker eten. Na een energieke openingsyell van de Stoere Vrouwen kregen de acht teamcaptains drie minuten de tijd om zoveel mogelijk deelnemers te overtuigen zich bij zijn of haar team te voegen. Op basis van deze inspirerende pitches kozen de deelnemers vervolgens voor het thema waarmee zij de komende maanden aan het werk gaan. Dankzij een wervelende brainstorm kregen de acht teams volop ideeën aangedragen om aan de slag met hun specifieke thema. De komende maanden zullen deze thema s, met hulp van experts en beleidsmakers, verder worden uitgewerkt en uitgevoerd. De gebundelde ervaringen en toekomstideeën worden gepresenteerd in de week voorafgaand aan Wereldvoedseldag (16 oktober). 6 FLEXITARIAN Als elk huishouden in Nederland twee dagen per week geen vlees zouden eten, dan zouden de klimaatdoelstellingen in één klap behaald zijn. Het team Flexitarian richt haar pijlen op de vleesconsumptie in Nederland vanuit het perspectief dat minder vlees een duurzame wereld dichterbij brengt. De actie die het team hieraan wil verbinden is supermarkten over de streep trekken om vleesvervangers in de aanbieding te doen op maandag. 7 DUURZAME KANTINE Vroeger werd er gewoon gegeten wat er op dat moment op het land geoogst werd. Tegenwoordig weten we allemaal niet meer zo goed wat er precies in het voedsel terecht is gekomen. Het team Duurzame Kantine probeert met acties een verandering te brengen in de eetgewoontes van de werknemer, de scholier, de student en overige gebruikers van een kantine. Het doel van dit team is: meer aandacht voor duurzame catering binnen scholen, universiteiten, bedrijven en andere kantines. 7 5 GLOBESITY Er zijn in deze wereld één miljard mensen die lijden aan ondervoeding en één miljard mensen die lijden aan obesitas. Zowel honger en obesitas komen voort uit hetzelfde basisprobleem; de manier waarop ons voedselsysteem in elkaar zit. Het team Globesity zal in de komende tijd voorstellen doen voor het integraal oplossen van deze problemen. 8 LANDGRABBING Grond is goud waard. De hoge voedselprijs leidt tot steeds meer internationale gronddeals, waarbij lokale belangen het onderspit delven. Het team Landgrabbing wil meer bewustzijn creëren rondom dit thema in Nederland. Dit doet ze door een platform op te zetten met als doel informeren, verschillende partijen samenbrengen en alternatieven tentoonstellen.

8 8 DE CEDER EN DE SAXOFOON IMPROVISEREND NAAR EEN DUURZAME SAMENLEVING AUTEUR CHRISTIAAN HOGENHUIS UITGEVER DAMON/OIKOS/ KERK EN WERELD, 2012 ISBN PAGINA S 320 PRIJS 27,90 Al 25 jaar wordt er gesproken over duurzame ontwikkeling. Maar waarom laat een definitieve omslag naar duurzaamheid nog steeds op zich wachten? Die vraag staat centraal in De ceder en de saxofoon. Christiaan Hogenhuis pleit in zijn nieuwe boek voor een radicale koerswending in het werken aan duurzame ontwikkeling. De term duurzame ontwikkeling werd voor het eerst gebruikt in 1987, toen Our Common Future (het zogenaamde Brundtlandrapport) verscheen. Vanaf de VN-conferentie over Milieu en Ontwikkeling van 1992 in Rio de Janeiro werd duurzame ontwikkeling erkend als uitgangspunt voor het beleid van de Verenigde Naties. Vijfentwintig jaar zijn verstreken sinds het verschijnen van Our Common Future en deze zomer vindt de conferentie Rio+20 plaats. Overal borrelt het van de duurzame initiatieven: bij burgers, in bedrijven, op scholen, in kerken etc. Toch blijft een echte doorbraak naar een duurzame en rechtvaardige wereld uit. Ondanks de inspanning voor de Millenniumdoelen is armoede en ongelijkheid eerder toegenomen, dan afgenomen. Ondertussen groeit de Mondiale Ecologische Voetafdruk al maar door. We hebben voor onze manier van leven eigenlijk al drieëneenhalve aardbol nodig. Op basis van het werk van Oikos op het gebied van duurzame ontwikkeling, wijst Hogenhuis in zijn boek een aantal oorzaken aan voor de trage voortgang op dit gebied. Het werk van de talloze organisaties, bedrijven en burgergroepen is sterk versnipperd. Er is nog veel onenigheid over de betekenis van de begrippen welvaart, groei, en duurzaamheid en over de vraag of welvaart en groei samen kunnen gaan met duurzaamheid. Ook zijn er nog te weinig aansprekende Recensies Hogenhuis maakt inzichtelijk dat er al heel veel goede initiatieven zijn. [..] Het komt er nu op aan de trein in beweging te krijgen Jan Hoogland Christen Democratische Verkenningen Zes jaar na zijn mooie Leven alsof het niet op kan schreef Oikos medewerker Christiaan Hogenhuis een nieuw boek: De ceder en de saxofoon. Daarin vraagt hij zich af hoe het komt dat de omslag naar echte welvaart op basis van duurzame ontwikkeling nog steeds op zich laat wachten. Hogenhuis analyseert oorzaken in de samenleving, de economie en de mens en pleit voor improvisatie als leidraad bij maatschappelijke en persoonlijke gedragsverandering. Wie het boek uit heeft, is meer dan vijfentwintig jaar na het Brundtland rapport en Goudzwaard en De Lange weer helemaal bij en weet wat voor hervormingen in de economische crisis van vandaag echt nodig zijn. Kees Tinga Kerk en Milieu De insteek van het boek op duurzaamheid en gerechtigheid (en waar deze botsen) vond ik heel herkenbaar. De focus ligt terecht op kwaliteit van leven en waarden. We moeten nu beginnen met de zoektocht naar welke woorden en beelden je kunt gebruiken om mensen mee te krijgen. Martine Vonk Noach Alliantie, Partijcommissie Duurzaamheid ChristenUnie De discussie zou, zoals Oikos-onderzoeker Christiaan Hogenhuis in dit boek betoogt, moeten gaan over onze strategie om een duurzame, rechtvaardige economie en samenleving te bereiken. Die strategie kan niet alleen gericht zijn op de markt of individuele particuliere initiatieven, ze zal ook sterk moeten inzetten op economische en politieke systeemveranderingen. En daarvoor hebben we een overheid. Janne Nijman Lid Strategisch Beraad CDA Eindhovens Dagblad beelden van hoe een duurzame toekomst eruit zou kunnen zien en wat deze aan welvaart en welzijn oplevert. De ceder en de saxofoon pleit voor een radicale koerswending in het werken aan duurzame ontwikkeling. Het gaat dan om een koerswending naar samenwerking. Daarbij nemen we afscheid van ideologische scherpslijperij, ten gunste van het zoeken naar een gedeelde toekomstvisie. Het boek pleit voor samenwerking op basis van creatieve verbeelding, experimenteren en onderling afstemmen. Improviseren noemt Hogenhuis dat in één woord. Het boek bespreekt relevante sociaalwetenschappelijke inzichten omtrent maatschappelijke verandering en gedragsverandering. Ook wordt een poging ondernomen tot het uiteenrafelen van de discussie over welvaart, groei, de eisen van ontwikkeling en rechtvaardigheid en de grenzen van duurzaamheid. Tot slot geeft Hogenhuis een voorzet voor een maatschappelijke strategie van improvisatie, gericht op een diepgaande transitie naar een meer volwassen benadering van de economie, waarin welvaart en welzijn zich ontwikkelen zonder per se te groeien. Daarmee gaan we naar een duurzame welvaart, die niet staat voor een hoeveelheid geld, maar voor de mate waarin we een goed leven kunnen leiden. Wie goed om zich heen kijkt merkt dat het improviseren op een volwassen economie en duurzame welvaart al volop gaande is. Maar het ontbreekt nog aan de benodigde afstemming. Pas als organisaties, bedrijven, overheden en burgers hun uiteenlopende acties en keuzes meer op elkaar laten aansluiten, komt een echte beweging op gang en breekt een duurzame samenleving definitief door.

9 VITALE KERKEN KIJKEN VOORUIT Steeds meer kerkelijke groepen zetten zich in voor duurzaamheid in hun kerk en hun omgeving. In het programma Kerken werk aan de wereld! begeleidt Oikos kerkelijke groepen om duurzaamheid te verankeren in hun gemeente. In deze editie van Oikos Nieuws besteden we aandacht aan de werkgroep in Dieren. TEKST IRENE KARSSIENS 9 De deelnemers aan dit Oikos-project gaan op basis van de drie elementen van verbeelding, verbinding en verdieping aan de slag. Deze drie elementen zijn de sleutel van de door Oikos ontwikkelde methode voor coaching van groepen op weg naar een duurzame wereld. Het belangrijkste kenmerk van deze methode is begeleiding op maat. In twee jaar tijd hebben de groepen zich elk ontwikkeld tot een veerkrachtige groep die werkt aan een breed gedragen wereldgemeente waar het eerlijk, duurzaam en fijn samenleven is. Verbeelding en verdieping De werkgroep Kerk in Actie van de Ontmoetingskerk in Dieren heeft als doel dat de eigen kerk een zo klein mogelijke mondiale voetafdruk heeft. Zij stelde enkele jaren geleden voor om zonnepanelen op het dak van de kerk te plaatsen. Vanuit de gemeente werden toen bezwaren geuit over de hoge kosten van de panelen en het naar verwachting lage rendement op de investeringen. De werkgroep liet zich echter niet ontmoedigen en koos onder begeleiding van Oikos een ander spoor. De groep trok de conclusie dat het veel meer activiteiten op het gebied van duurzaam leven kan organiseren, bijvoorbeeld activiteiten die dichter bij de beleving van de gemeenteleden liggen. Om nieuwe ideeën te krijgen, helpt het om als groep beelden te vormen van een gemeenschappelijk duurzame toekomst waar het fijn vertoeven is. Om deze verbeelding op gang te krijgen doet iedere groep die deelneemt aan het Oikosproject Kerken - Werk aan de Wereld een droomoefening. Tijdens deze oefening schetsen zij hoe hun gemeente er over 10 of 20 jaar uit zou kunnen zien. Deze schets helpt om de diepere motivatie van de deelnemers boven te brengen. Zo ontstaat een krachtig beeld om naar toe te werken. De gerealiseerde droom In Dieren leeft de droom dat gemeenteleden ook in hun dagelijkse leven bewust bezig zijn hun mondiale voetafdruk te verkleinen. Deze droom is omgezet in concrete plannen, die inmiddels zijn gerealiseerd. Er is nu een kerkmarkt voor zelfgeteelde groenten en fruit en zelfgemaakte jam en gebak van biologische oorsprong. Ook wordt een fietstocht georganiseerd langs inspirerende duurzame initiatieven in de streek. In de zomer is er een vegetarische barbecue, gemeenteleden doen actief mee en het zelfgeschreven boekje met vegetarische recepten voor de barbecue vindt gretig aftrek. De bazaarcommissie organiseert de tweejaarlijkse bazaar, waar tweedehands artikelen en zelfgemaakte producten verkocht worden. Deze markt trekt mensen van heinde en ver. De opbrengst komt ten goede aan zonnepanelen en andere energiebesparende maatregelen. De bezwaren tegen de zonnepanelen zijn verdwenen als sneeuw voor de zon, dankzij de positieve impuls van alle activiteiten op gebied van duurzaam leven en het gedegen onderzoek dat de werkgroep deed naar de beste manier om de panelen te introduceren. Op 15 april werden de zonnepanelen geïnstalleerd. De kracht van verbinding Oikos biedt inspiratieen ontmoetingsdagen en zorgt ervoor dat de groepen elkaars best practices te horen krijgen. Deze vorm van verbinding blijkt te voorzien in een behoefte. Samenwerking met onvermoede bondgenoten buiten de eigen kerk is inspirerend en verrijkend en blijkt de motor weer op te laden. Zo schrijft een lokale werkgroep van de Raad van Kerken die kampte met gebrek aan weerklank in hun gemeenten: Het gaat goed hier. ( ) En we zijn vol energie bezig. Ook gestimuleerd door de ontmoetingsdag ( ) Kortom, we doen wat we kunnen en de sfeer en motivatie zijn uitstekend. Door initiatieven aandacht te geven kunnen ze gaan bloeien en uiteindelijk tot wasdom komen. Het is belangrijk dat mensen zelf kunnen kiezen hoe ze hun verbeelde duurzame toekomst willen vormgeven. De Oikos-coaches sturen niet. Zij geven tips en suggesties, maar er wordt vooral geluisterd. Door te verbreden, verbeelden en te verbinden werkt Oikos samen met de lokale groep aan een vitale en veerkrachtige gemeenten en sociale verandering.

10 10 EIND AAN DE KEUZESTRESS: TIJD VOOR MY STYLE! Duurzame producten komen steeds meer in the picture. Zowel op het gebied van voedingsmiddelen, kleding, gadgets als verzorgingsproducten. De keuzestress voor de duurzame consument groeit dus ook. Daarom test My Style de laatste trends, de meest belovende activiteiten en de hipste producten op het gebied van duurzaamheid. Het My Style team bestaat uit jongeren met een ongezouten mening en een eigen stijl. Zij verspreiden de reviews online via facebook, blogs en twitter. Ook kun je de reviews tegenkomen in de online magazines girlscene.nl en froot.nl. Voor deze editie van Oikos Nieuws hebben we enkele reviews geselecteerd. TEKST JACQUELINE VAN ROOIJEN MMV MAXIME KETTENIS EN BERBER DE HAAN OH, MIGHTY WALLET! De Mighty Wallet van het merk Dynomighty is een portemonneetje voor je pasjes en briefgeld; klein, handig en... duurzaam! De wallet is gemaakt van gerecycled materiaal en is zelf ook recyclebaar. Hoe handig is dit dingetje nou echt? Omdat hij zo klein en dun is past hij in elke tas, maar ook bijvoorbeeld een jaszak of broekzak. Je pinpas pakken wanneer je bij de kassa staat is nog nooit zo snel gegaan! Ik heb m vooral gebruikt voor mijn OV chipkaart. Je kunt je OVkaart hier namelijk gewoon in laten zitten tijdens het in/uit checken. Deze portemonnee is water- en scheurbestendig. Hij heeft geen naden die los kunnen raken. Hij is klein en dun; dus makkelijk op te bergen en past in elke tas! En het belangrijkste: hij is duurzaam! Je koopt dus een product dat lang mee gaat én recyclebaar is goed voor het milieu. De nadelen zijn dat er geen vakje in zit voor muntgeld en dat de wallet buigbaar is en dus geen optimale bescherming biedt voor bijvoorbeeld je pasjes. Overall vind ik het een leuk product en zeker tijdens het uitgaan is hij erg handig. Hij past namelijk in mijn kleinste tasje en mijn pinpas en IDkaart kunnen netjes mee. Maar als je vaak muntgeld bij je hebt, dan is de Mighty Wallet niet voor jou geschikt. AARDBEIENDIP Je ruikt om op te eten! de eerste reactie die mensen geven als ik deze Strawberry Body Butter van de Body Shop op heb gesmeerd. Voor geur krijgt hij een dikke tien! Hoe zit het met de rest? Qua smeerbaarheid doet deze bodycrème voor een normale huid het ook goed. Het is lekker vettig en verzorgend, zoals je van een body butter verwacht. Maar je merkt wel dat de crème niet helemaal is ingetrokken wanneer je water over je huid laat lopen, dan voel je de crème opnieuw en het lost ook niet goed op in water. Tja, dat heb je met boter ;) Waarom zou je dit product kopen in plaats van gewone body butter? Nou, met zijn 15, voor 200 ml. is hij niet eens zo heel duur en het beste moet nog komen: Het product is niet getest op dieren; De ingrediënten zijn fairtrade (o.a. cacaoen sheabutter); Het bevat echte aardbeienolie! Kortom, een natuurlijk en eerlijk product dat heerlijk ruikt. De vraag is niet waarom wel, maar waarom niet! DE KEEPCUP Ongeveer een maand geleden, heb ik mijn nieuwe travel-buddy leren kennen. De Keepcup. Het is een plastic beker waarin je warme (of koude) dranken, afgedekt met een deksel, overal mee naar toe kunt nemen. Het leuke van de Keepcup is dat je m zelf kunt designen! Roze dekseltje hier, blauwe sluiting daar Wat je maar wilt! En ze zijn er in verschillende maten; voor de kleine, medium en grote drinker! Fashionably verantwoord dus. En,.. hartstikke duurzaam! Weg met al die papieren koffie bekers, OVERAL. Je weet wel, die van de AH to go, de Kiosk en de Starbucks. Met een beetje geluk heb je je keepcup nog in je tas zitten wanneer je langs de Starbucks loopt, hier kun je m namelijk met je favoriete koffie laten vullen en krijg je nog korting ook! Hieronder een aantal feiten, die je hopelijk bewust maken van wat jij kunt doen voor het milieu: Sinds 2009 hebben Keepcup gebruikers voorkomen dat er 750,000 extra bomen gebruikt werden voor papier voor wegwerp bekers. Vergeleken met een wegwerp beker, vermindert de keepcup de global warming met maar liefst 47% Als t mij vraagt; de Keepcup is een echt must-have. Fijn, mooi en praktisch. Vooral als je veel onderweg bent. Je thee in de ochtend blijft (naar mijn mening) lang genoeg warm. En je koude dranken blijven gewoon koud. De keepcup is geen thermosbeker. De inhoud blijft niet 5 uur lang warm. Helaas wel een klein minpuntje aan deze leuke beker; hij is niet altijd 100% lekproof. Voor wie ook deel wil nemen als reviewer, mail naar oikosxplore@stichtingoikos.nl. Volg alle reviews via facebook: MyStylenl twitter:

11 VERRASSINGSACTIE OP BEVRIJDINGSFESTIVAL WAGENINGEN VOOR EERLIJKE CHOCOLADE EEN COUP OP KLAARLICHTE DAG Terwijl jongeren nietsvermoedend dansten op de muziek van DJ Nakato, werd op Bevrijdingsfestival Wageningen het podium overgenomen door een aantal stoere vrouwen en mannen. Met deze coup wilden Oikos en Stoere Vrouwen de aandacht vestigen op het doorgeven van vrijheid. Want vrijheid kan je niet alleen doorgeven in Nederland, maar ook aan boeren in ontwikkelingslanden. TEKST MARTIN OOSTENBRINK 11 In de stad waar 67 jaar geleden met de ondertekening van het capitulatieverdrag door de bezetters, de vrijheid begon, pleegden vrijwilligers van StoereVrouwen en Oikos een coup. Het doel was om de bezoekers van het Dancesquare op het Wageningse Bevrijdingsfestival te motiveren de vrijheid door te geven aan de mensen om ons heen en de boeren in ontwikkelingslanden. Midden tijdens het optreden van DJ Nakato stopte opeens de muziek en galmde de stem van Martin Luther King over de mensenmassa: Free at Last! Free at Last! Thank God Almighty, we are free at last! Onder de klanken van een kort, maar krachtig promotiefilmpje met de boodschap Deel jij vrijheid en Kies Fair Trade, kwamen de vrijwilligers van StoereVrouwen en Oikos marcherend het podium op. Abseilers van de klimvereniging IBEX daalden tegelijkertijd af van de lichtmasten op het plein. Aan het einde van het filmpje schrok de menigte op toen de confettikanonnen met een knal gekleurde confetti en chocoladetablets het publiek in schoten. Dit vormde gelijk ook het startschot voor de vrijwilligers om aan hun taak te beginnen. Met grote manden chocolaatjes trokken de vrijwilligers het publiek in om met hen het gesprek aan te gaan over vrijheid en eerlijke handel. Oikos-medewerker Carlijn Savekouls legde het zo uit: We delen eerlijke chocolade uit, net zoals de geallieerden op 5 mei 1945 deden toen ze ons onze vrijheid teruggaven. Door te kiezen voor het betalen van een eerlijke prijs kunnen we als consument de boeren in ontwikkelingslanden méér vrijheid geven. De reacties op de coup waren zeer positief. Oikos werkte voor deze actie samen met StoereVrouwen. Dit is een groeiend netwerk van ruim 1300 bewuste shoppers. Zij vormen een leger van kritische consumenten, die eisen stellen aan wat ze consumeren, met oog voor mens, natuur en dier. Oikos Stichting Oikos is een oecumenische organisatie die zich sterk maakt voor armoedebestrijding en duurzame ontwikkeling. Oikos spoort politici én burgers in Nederland aan om actie te ondernemen tegen armoede en onrecht in de wereld. Oikos doet dit door campagnes, lobby, workshops en diverse activiteiten uit te voeren rond verschillende thema s. Oikos doet ook onderzoek naar de oorzaken van armoede en hoe deze het beste kan worden bestreden. Vrienden van Oikos Oikos krijgt al vanaf de oprichting financiële steun van de Vrienden van Oikos. Zij maken een deel van het werk van Oikos financieel mogelijk. Met de bijdragen worden nieuwe thema s opgepakt en projecten geïnitieerd. Nog geen Vriend van Oikos? Vraag dan de folder aan via het bestelformulier. Maar u kunt ook rechtstreeks een gift overmaken op giro t.n.v. Stichting Vrienden van Oikos. Wij stellen uw betrokkenheid zeer op prijs. STUUR HET BESTELFORMULIER NAAR: OIKOS ANTWOORDNUMMER VB UTRECHT U KUNT UW BESTELLING OOK VIA VERSTUREN: OIKOS@STICHTINGOIKOS.NL IK BESTEL: Oikos Jaarverslag 2011 (gratis) Boek De ceder en de saxofoon door Christiaan Hogenhuis ( 27,90) Oikos zoekt vrienden Wervingsfolder Vrienden van Oikos (gratis) Publicatie De Omgekeerde Wereld ( 6,95)* Praktijkboek Geloofwaardige Globalisering ( 2,50) Boek Uitsluitend Participatie, onder redactie van Hielke Wolters en Greetje Witte-Rang ( 17,50)* Boek Economie van de eerbied door Roelf Haan ( 14,50)* Boek Van grenzen weten onder redactie van Koo van der Wal en Bob Goudzwaard ( 17,90)* Boek Leven alsof t niet op kan door Christiaan Hogenhuis ( 14,90)* Boek Tegenpolen door Bernice Notenboom ( 19,90) Praktijkboek Religie en Ontwikkeling. Handreikingen voor de praktijk. ( 12,50) Oikos Nieuws Kwartaalblad (gratis) PER (PDF) PER POST Informatiefolder Kenniscentrum Religie & Ontwikkeling (gratis) NEDERLANDS ENGLISH DVD Ons IJs Smelt ( 7,50)* Moving Forward Publicatie Migranten en Ontwikkelingssamenwerking (gratis) Informatiefolder Dialogue for Peaceful Change (gratis) Voor een volledig overzicht van publicaties kunt u contact opnemen met het secretariaat van Oikos of raadpleeg de website. *excl. verzendkosten NAAM ADRES POSTCODE + WOONPLAATS TELEFOON Bestelformulier

12 chocolaatjes, 45 vrijwilligers en 1 bakfiets, dat was nodig voor de coup die Oikos en Stoere Vrouwen pleegden op 5 mei in Wageningen. Op het dancesquare werd het optreden van DJ Nakato ruw verstoord door deze actie voor eerlijke handel. Het thema Vrijheid geef je door werd vertaald naar de vrijheid die je door je koopgedrag kan doorgeven aan boeren in ontwikkelingslanden. Lees verder op pagina 11 CONFERENTIE WERK AAN DE WERELD In Rio de Janeiro vindt deze maand de derde grote VN-conferentie over Duurzame Ontwikkeling plaats. Wat betekent de daar besproken groene economie voor de doorbraak naar duurzaamheid? Een duurzame samenleving vergt gezamenlijk experimenteren, prikkelen met vergezichten, aansluiten op bestaande verlangens en zorgen, onderling afstemmen zonder krampachtige eenstemmigheid; kortom: improvisatie. De Conferentie Werk aan de Wereld geeft een beeld van wat die improvisatiestrategie kan inhouden, met voorbeelden van lokaal tot inter- 0nationaal, van kerken tot de financiële sector. 24 november, Rode Hoed, Amsterdam. Info en vooraanmelding via Oikos@stichtingoikos.nl 9E ASSEMBLEE VAN HET EUROPEAN CHRISTIAN ENVIRONMENTAL NETWORK (ECEN) Deze assemblee vindt plaats op uitnodiging van de Noach Alliantie en de Raad van Kerken, ondersteund door Oikos en Kerk in Actie. 29 augustus tot 2 september, conferentiecentrum Mennorode in Elspeet, zie voor programma en aanmelding NIEUWE WEBSITE Op 15 april is de nieuwe website van Oikos gelanceerd. Deze nieuwe website geeft een helder overzicht van de verschillende activiteiten die Oikos uitvoert. Ook laat de site duidelijk zien welke mensen er betrokken zijn bij deze projecten. Een groot aantal publicaties van Oikos zijn eenvoudig online te lezen of te downloaden. Het is op de nieuwe site eenvoudig om Oikos te ondersteunen door via ideal internetbankieren een directe donatie over te maken. JAARVERSLAG Het jaarverslag over 2011 is verschenen. Het publieksjaarverslag geeft u informatie over de meeste projecten die Oikos uitvoerde in het afgelopen jaar. Het jaarverslag wordt niet ongevraagd toegezonden aan de Vrienden van Oikos en abonnees op Oikos Nieuws. Als u echter prijs stelt op het ontvangen van een exemplaar, dan kunt u een bestelling plaatsen via het bestelformulier op pagina 11 of via de website. Maar u kunt het jaarverslag natuurlijk ook lezen en downloaden op Colofon Oikos Nieuws is het Magazine van Oikos. Vrienden van Oikos ontvangen het blad gratis. Overige abonnees wordt één maal per jaar gevraagd een vrijwillige bijdrage te geven. Ontwerp & layout In Ontwerp, Assen Productie Nilsson, Goes Eindredactie Rogier van der Weijden Fotografie Nils van Houts - ANP (p.1), Patrick van der Sande (p.2), Martijn Harlaar (p.3), Cayusa (p.4), Darren Kumasawa (p.9), Armelle van Helden (p.11 en 12). Gooi dit magazine na lezing niet bij het oud papier, maar laat m achter in de trein of in de wachtkamer bij de huisarts. Administratie Oikos Postbus DD Utrecht T (030) oikos@stichtingoikos.nl

Begeleidingsaanbod. Kerken voor de toekomst

Begeleidingsaanbod. Kerken voor de toekomst Begeleidingsaanbod Kerken voor de toekomst Hoewel de V-methode goed bruikbaar is als een zelf-doe-instrument, is het plezierig als zo nu en dan iemand van buiten meekijkt en meehelpt. Onze ervaring is

Nadere informatie

ONLINE MARKETING ANGELCOACHING

ONLINE MARKETING ANGELCOACHING ONLINE MARKETING ANGELCOACHING MARCA VAN DEN BROEK Met mijn bedrijf AngelCoaching zet ik me in voor succesvol ondernemen als kunstenaar//creatief. WAAR GAAT HET OM? Zichtbaarheid Onderscheidend (en authentiek)

Nadere informatie

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft!

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! Scott de Jong http://www.positiefleren.nl - 1 - Je leest op dit moment versie 2.0 van het Ebook: 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft.

Nadere informatie

eflectietool Reflectietool Reflectietool Reflectietool Test jezelf op professioneel ondersteunen

eflectietool Reflectietool Reflectietool Reflectietool Test jezelf op professioneel ondersteunen eflectietool Reflectietool eflectietool Reflectietool eflectietool Reflectietool Test jezelf op professioneel ondersteunen Redactie: Marieke Haitsma en Corrie van Dam Eindredactie: afdeling communicatie

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

GRATIS content TIPS & ideeën die jij zelf kan gebruiken voor je eigen (bedrijfs)website! #SchrijvenVoorBedrijven JasperVerelst.be

GRATIS content TIPS & ideeën die jij zelf kan gebruiken voor je eigen (bedrijfs)website! #SchrijvenVoorBedrijven JasperVerelst.be GRATIS content TIPS & ideeën die jij zelf kan gebruiken voor je eigen (bedrijfs)website! #SchrijvenVoorBedrijven JasperVerelst.be - Ik schreef al meer dan 100 commerciële bedrijfswebsites voor ondernemingen

Nadere informatie

Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig

Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Grijp je Ambities Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Je dromen verwezenlijken in 7 stappen. Grijp je ambities Brengt je dichterbij je ideaal Laat je talenten leven Helpt je het

Nadere informatie

Meer succes met je website

Meer succes met je website Meer succes met je website Hoeveel geld heb jij geïnvesteerd in je website? Misschien wel honderden of duizenden euro s in de hoop nieuwe klanten te krijgen. Toch levert je website (bijna) niets op Herkenbaar?

Nadere informatie

Doorbreek je belemmerende overtuigingen!

Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als

Nadere informatie

Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A

Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A INLEIDING Ik heb vandaag een cadeautje meegenomen. Niet voor jullie, maar voor mijzelf. Het cadeautje staat voor de verrassingen

Nadere informatie

Hele fijne feestdagen en een gezond en vrolijk 2017! Raymond Gruijs. BM Groep ARBO West Baanzinnig

Hele fijne feestdagen en een gezond en vrolijk 2017! Raymond Gruijs. BM Groep ARBO West Baanzinnig De tijd vliegt voorbij en voor je weet zijn we al weer een jaar verder. Ik zeg wel eens: mensen overschatten wat je in een jaar kunt doen, maar onderschatten wat je in 3 jaar kan realiseren. Laten we naar

Nadere informatie

Stageverslag Danique Beeks

Stageverslag Danique Beeks Stageverslag Danique Beeks Waarom deze stage en hoe zag de stage eruit? Ik heb via Mirthe informatie gekregen over deze stage. Haar achterneef is een van de eigenaren van dat bedrijf. Ze heeft mij deze

Nadere informatie

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid 18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid Goed, gezond en gemotiveerd aan het werk tot je pensioen? Dat bereik je door kansen te pakken op het werk. Leer aan de hand van onderstaande punten hoe je

Nadere informatie

Eerste uitgave: maart 2015-03-14 Copyright 2015 Saskia Steur Druk: www.drukzo.nl

Eerste uitgave: maart 2015-03-14 Copyright 2015 Saskia Steur Druk: www.drukzo.nl Eerste uitgave: maart 2015-03-14 Copyright 2015 Saskia Steur Druk: www.drukzo.nl Hoewel deze uitgave met zorg is samengesteld aanvaardt de auteur geen enkele aansprakelijkheid voor schade ontstaan door

Nadere informatie

Mijn manier Onze wereld uitgedaagd. Welke rol speelt de ondernemer? - Bilderbergconferentie 2016

Mijn manier Onze wereld uitgedaagd. Welke rol speelt de ondernemer? - Bilderbergconferentie 2016 Mijn manier Onze wereld uitgedaagd. Welke rol speelt de ondernemer? - Bilderbergconferentie 2016 Hasmik Matevosyan, mode-onderzoekster Mode-industrie zonder verspilling Hasmik Matevosyan (1987) studeerde

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig

Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Grijp je Ambities Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Je dromen verwezenlijken in 7 stappen. Grijp je ambities Brengt je dichterbij je ideaal Geeft je inzicht in jouw persoonlijke

Nadere informatie

D e i n d e l i n g v a n j e w e b s i t e

D e i n d e l i n g v a n j e w e b s i t e T e k s t e n i n d e l i n g v a n j e w e b s i t e 4 D e i n d e l i n g v a n j e w e b s i t e Welke webpagina s heb je nodig? De homepagina, deze noem je Home Blog Diensten of producten Salespage

Nadere informatie

! LERAREN HANDBOEK!!! 1e Editie, 2014

! LERAREN HANDBOEK!!! 1e Editie, 2014 LERAREN HANDBOEK 1e Editie, 2014 1. Je eerste Workshop Om te beginnen In dit Leraren Handboek vind je een paar tips en tricks die je kunnen helpen bij het voorbereiden van je workshop. Als je nog nooit

Nadere informatie

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen?

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dagboek Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dat het klimaat verandert is een feit. Je hoort het overal om je

Nadere informatie

Inspiratie voor Nieuwe Business Modellen

Inspiratie voor Nieuwe Business Modellen Inspiratie voor Nieuwe Business Modellen Bijeenkomst bij Eneco in kader van onderzoek naar Nieuwe Business Modellen De noodzaak om te veranderen is onmiskenbaar. Burgers, bedrijven en overheid zoeken naar

Nadere informatie

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF

Nadere informatie

VERLIEZEN: De waarde van geven in een wereld van ontvangen

VERLIEZEN: De waarde van geven in een wereld van ontvangen VERLIEZEN: De waarde van geven in een wereld van ontvangen Wees niet bang, al vormen jullie maar een klein groepje. Want jullie Vader is zo goed geweest Zijn koninkrijk voor je open te stellen. Verkoop

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,

Nadere informatie

Sugar Addiction Test

Sugar Addiction Test Sugar Addiction Test Hoe is het gesteld met jouw suikerverslaving? Ontdek het met deze test. SUGARCHALLENGE Is een initiatief van Food & Lifestylecoach Carola van Bemmelen Doe de Sugar Addiction test Ben

Nadere informatie

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN E-blog HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN In talent & groei Het is belangrijk om je talent goed onder woorden te kunnen brengen. Je krijgt daardoor meer kans om het werk te

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,

Nadere informatie

COMMUNICATIE training. effectief communiceren met iedereen

COMMUNICATIE training. effectief communiceren met iedereen COMMUNICATIE training effectief communiceren met iedereen Een training van COMMUNICERENENZO Mensen zijn belangrijk. Resultaten ook Mensen zijn belangrijk en waardevol. Resultaten worden behaald dankzij

Nadere informatie

Workshop communicatie

Workshop communicatie Workshop communicatie Feedback is collegiale ondersteuning of toch niet? Wat wil de beroepsvereniging betekenen voor Verzorgenden en Verpleegkundigen? Wij willen onze beroepsgroepen in staat stellen hun

Nadere informatie

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 JE ONBEWUSTE PROGRAMMEREN VOOR EEN GEWELDIGE TOEKOMST De meeste mensen weten heel goed wat ze niet willen in hun leven, maar hebben vrijwel geen

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

Opdracht Communicatie:

Opdracht Communicatie: Opdracht Communicatie: van: Amy de Wilde Bianca Wassenaar Vivianne Borger Ayla Teunissen Iedries Kartopawiro klas: COM1E De reclames die wij hebben geanalyseerd: - Histor verf: Consumer insight: Ik wil

Nadere informatie

Denk je te weten wat je wilt, blijkt het een idee van anderen te zijn. Wat doe je dan?

Denk je te weten wat je wilt, blijkt het een idee van anderen te zijn. Wat doe je dan? Denk je te weten wat je wilt, blijkt het een idee van anderen te zijn. Wat doe je dan? Jolanda gaat op pad met onze Wandelcoach Tineke Franssen Jolanda (33) werkt als hypotheekadviseur in het bankwezen.

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

Ondernemerschapsblokkades

Ondernemerschapsblokkades Ondernemerschapsblokkades Wat houdt je tegen om je droom werkelijkheid te laten worden? En hoe los je dat op? 7 tips om in actie te komen! Samengesteld door Willemijn Lau Hoi toekomstig professional, Wat

Nadere informatie

Werken aan persoonlijke ontwikkeling en sturen van eigen loopbaan

Werken aan persoonlijke ontwikkeling en sturen van eigen loopbaan 08540 LerenLoopbaanBurgerschap 10-04-2008 08:28 Pagina 1 ontwikkelingsproces 1+2 1 2 3 4 5 6 7 Werken aan persoonlijke ontwikkeling en sturen van eigen loopbaan Leren, Loopbaan en Burgerschap Wat laat

Nadere informatie

(VIDEO) Review ZEEF Wat is ZEEF en wat kan je hiermee?

(VIDEO) Review ZEEF Wat is ZEEF en wat kan je hiermee? Inhoud Inleiding Voor Wie is ZEEF? Wat kan ik op ZEEF vinden? Hoe werkt ZEEF voor een bezoeker? Hoe werkt ZEEF voor een expert? Voordelen ZEEF Nadelen ZEEF Conclusie ZEEF Eigen ervaringen met ZEEF Bronnen

Nadere informatie

Krachtstroom voor het genereren van leads. tijdens uw beursdeelname

Krachtstroom voor het genereren van leads. tijdens uw beursdeelname Krachtstroom voor het genereren van leads tijdens uw beursdeelname Al 12 jaar standervaring; Zo spannend is het acteren op beurzen toch allemaal niet? hoor ik wel eens vaker een trotse standmanager zeggen

Nadere informatie

De ijnmanager. Cartoons september 2012. Luc Timmers

De ijnmanager. Cartoons september 2012. Luc Timmers De ijnmanager Cartoons september 2012 Luc Timmers Alle cartoons mogen gratis gekopieerd en verspreid worden Gratis? Jazeker! Tegenprestatie? De Lijnmanager Gratis is voor bijna niks Volg @Delijnmanager

Nadere informatie

Handreiking bij een spirituele zoektocht.

Handreiking bij een spirituele zoektocht. Handreiking bij een spirituele zoektocht. Deze handreiking hoort bij: Oud- en nieuw- katholiek. De spirituele zoektocht van die andere katholieken. Door Joris Vercammen. Valkhof pers 2011. Het boek is

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

BE HAPPY. 90-dagen Goed Gevoel conditionering programma

BE HAPPY. 90-dagen Goed Gevoel conditionering programma BE HAPPY 90-dagen Goed Gevoel conditionering programma Alle rechten voorbehouden. Geen deel van dit boek mag worden gereproduceerd op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Nadere informatie

Werkboek MEER KLANTEN OP JOUW MANIER! ANNEMIEKE TISSINK KRIJG MEER KLANTEN DOOR MARKETING IN TE ZETTEN OP EEN MANIER DIE BIJ JOU PAST

Werkboek MEER KLANTEN OP JOUW MANIER! ANNEMIEKE TISSINK KRIJG MEER KLANTEN DOOR MARKETING IN TE ZETTEN OP EEN MANIER DIE BIJ JOU PAST Werkboek MEER MANIER! ANNEMIEKE TISSINK KRIJG MEER DOOR MARKETING IN TE ZETTEN OP EEN MANIER DIE BIJ JOU PAST MANIER! Hoofdstuk 1 Nieuwe klanten nodig? Marketing is een vakgebied waar veel om te doen is.

Nadere informatie

Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële

Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële uitingen. Als startend ondernemer is alles nieuw. De boekhouding,

Nadere informatie

8 Stappen naar Succes

8 Stappen naar Succes 8 Stappen naar Succes Ik ga je een geheim vertellen; Al meer dan 4 jaar was ik zelfstandig Trainer en ik heb geworsteld en gezocht naar; Focus Mijn missie Wie is mijn doelgroep? Hoe kan ik een stabiel

Nadere informatie

BLOGGIN. De relatie tussen MKB-moderetailers en modebloggers - succes ligt op de loer

BLOGGIN. De relatie tussen MKB-moderetailers en modebloggers - succes ligt op de loer BLOGGIN De relatie tussen MKB-moderetailers en modebloggers - succes ligt op de loer IN VIER STAPPEN NAAR SUCCES De komst van social media en de daarbijhorende blogs heeft het marketingcommunicatielandschap

Nadere informatie

LESPROGRAMMA LES 1. INTRODUCTIELES

LESPROGRAMMA LES 1. INTRODUCTIELES LESPROGRAMMA LES 1. INTRODUCTIELES Inhoud In de introductieles gaat u met de leerlingen aan de slag met het thema duurzaam en eerlijk eten. Samen met de leerlingen bekijkt u drie filmpjes die uitleggen

Nadere informatie

Participatief leiderschap. Hoe leid je een samenwerkingsverband?

Participatief leiderschap. Hoe leid je een samenwerkingsverband? Participatief leiderschap Hoe leid je een samenwerkingsverband? Mr. Drs. Lucien Stöpler Justice in Practice December 2014 Participatief leiderschap: Hoe leid je een samenwerkingsverband? 2014 Justice in

Nadere informatie

Transformatie leer je niet in een cursus

Transformatie leer je niet in een cursus NIEUW VAKMANSCHAP Transformatie leer je niet in een cursus Door: Rieke Veurink Fotografie: Kees Winkelman Aansluiten bij de vraag uit de samenleving, regie voeren, werken in steeds veranderende omstandigheden:

Nadere informatie

Waar een wil is, is een Weg!

Waar een wil is, is een Weg! 5 tips om moeiteloos voor jezelf te kiezen en een stap te zetten. Waar een wil is, is een Weg! - Lifecoach http://www.facebook.com/arlettevanslifecoach 0 Je bent een ondernemende 40+ vrouw die vooral gericht

Nadere informatie

Sta zonder twijfels en vragen, vol overtuiging en vreugde, in jouw authentieke kracht! Dit zegt een enthousiast gebruiker van deze planner:

Sta zonder twijfels en vragen, vol overtuiging en vreugde, in jouw authentieke kracht! Dit zegt een enthousiast gebruiker van deze planner: Boetseweg 47 7895 AV Roswinkel telefoon: 0591 785 780 www.jolandalinders.com e-mail: info@jolandalinders.com IBAN: NL32 KNAB 0729 6439 99 BIC: KNABNL2H KvK nummer: 59561742 BTW nummer: NL155366701B02 Alsjeblieft!

Nadere informatie

Een filmpje kijken en reflecterend bespreken. Film 2:50 min op youtube: Asking Strangers For Food! (Social Experiment)

Een filmpje kijken en reflecterend bespreken. Film 2:50 min op youtube: Asking Strangers For Food! (Social Experiment) 1 KARAKTER DOELSTELLING Kiezen voor Dienstbaarheid Dienstbaarheid: Onvoorwaardelijke inzet voor de medemens. Met Karakter educatie leer je de jonge mensen om oprechte en rechtvaardige keuzes te maken.

Nadere informatie

Noach bouwt een ark Genesis 6-8

Noach bouwt een ark Genesis 6-8 2 Noach bouwt een ark Genesis 6-8 Het is niet fijn meer op de aarde. De mensen maken ruzie, ze vechten en ze zijn God vergeten. Maar er is één man die anders is. Dat is Noach. Op een dag praat God met

Nadere informatie

Effectief aansluiten bij overbelaste leerlingen en hun ouders: Zo makkelijk is dat niet!

Effectief aansluiten bij overbelaste leerlingen en hun ouders: Zo makkelijk is dat niet! Effectief aansluiten bij overbelaste leerlingen en hun ouders: Zo makkelijk is dat niet! drs. Hilde Jans psycholoog Iedereen heeft een ander perspectief! Oefening in tweetallen Stap 1 Draai je gezicht

Nadere informatie

explore the big questions of life Een introductie

explore the big questions of life Een introductie explore the big questions of life Een introductie www.youthalpha.nl Youth Alpha is een programma van Youth for Christ Nederland en stichting Alpha-cursus Nederland. 2 Youth for Christ Nederland www.yfc.nl

Nadere informatie

Als je nog steeds hoopt dat oplossingen buiten jezelf liggen dan kun je dit boekje nu beter weg leggen.

Als je nog steeds hoopt dat oplossingen buiten jezelf liggen dan kun je dit boekje nu beter weg leggen. Theoreasy de theorie is eenvoudig. Je gaat ontdekken dat het nemen van verantwoordelijkheid voor je eigen denken en doen dé sleutel is tot a beautiful way of life. Als je nog steeds hoopt dat oplossingen

Nadere informatie

Strategisch Beleidsplan 2013-2015

Strategisch Beleidsplan 2013-2015 Strategisch Beleidsplan 2013-2015 Switch, samen naar duurzaam en rechtvaardig Switch stimuleert gedrag dat bijdraagt aan een duurzame en rechtvaardige wereld. Hier én daar, nu én in de toekomst. Switch

Nadere informatie

Hoofdstuk 3: Jij als leider!

Hoofdstuk 3: Jij als leider! Kijk eens in de spiegel Hoofdstuk 3: Jij als leider Elke dag als je opstaat, sta je waarschijnlijk een moment voor de spiegel. Misschien let je er niet meer bewust op, maar als je voor de spiegel staat

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

MET DEZE 6 KEUZES WORDT DUURZAME INZETBAARHEID WÉL EEN SUCCES

MET DEZE 6 KEUZES WORDT DUURZAME INZETBAARHEID WÉL EEN SUCCES E-blog HR special MET DEZE 6 KEUZES WORDT DUURZAME INZETBAARHEID WÉL EEN SUCCES In duurzaam inzetbaar Door Caroline Heijmans en Teresa Boons, INLEIDING Als je medewerkers en managers vraagt wat zij doen

Nadere informatie

Vraag: Vraag: Vraag: Vraag: Aapjes, konijntjes en ander lieve beestjes zijn er om:

Vraag: Vraag: Vraag: Vraag: Aapjes, konijntjes en ander lieve beestjes zijn er om: Aapjes, konijntjes en ander lieve beestjes zijn er om: 1) Je cosmetica en medicijnen op uit te proberen. Je wil toch geen prikkende ogen of risico lopen bij de dokter? 2) Niet voor proeven. 3) Ze moeten

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Marketing vanuit je hart

Marketing vanuit je hart Waardecreatie en identiteitsmarketing Marketing vanuit je hart Voor zelfstandige ondernemers die hun droom najagen Ingrid Langen INHOUD 1. Inleiding 4 2. Wie moet het lezen 5 3. Het Waarom van dit boek

Nadere informatie

E-PAPER. Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken!

E-PAPER. Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken! Dé expert in praktische apotheektrainingen E-PAPER Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken! 1 Inhoudsopgave De cliënt en ik 3 Weet jij nog waarom je in de apotheek wilde

Nadere informatie

Bonus: Hoe goed ben jij momenteel?

Bonus: Hoe goed ben jij momenteel? Bonus: Hoe goed ben jij momenteel? Blad 1 van 20 Hoe goed ben jij momenteel? Iedereen kan zijn leiderschapsvaardigheden aanzienlijk verbeteren met een beetje denkwerk en oefening. Met deze test krijg je

Nadere informatie

Dit wordt jouw jaar!

Dit wordt jouw jaar! WERKBOEK Dit wordt jouw jaar! 12 krachtige lessen in persoonlijke groei dr. Ben Tiggelaar DIT WORDT JOUW JAAR! WERKBOEK BEN TIGGELAAR 1 OVER GELUK EN SUCCES HOOFDSTUK 1-2 "Geluk is niet het doel, maar

Nadere informatie

TravelNext LOBKE ELBERS @LOBKEELBERS

TravelNext LOBKE ELBERS @LOBKEELBERS TravelNext LOBKE ELBERS @LOBKEELBERS Intro Lobke Elbers @lobkeelbers lobke@travelnext.nl Community manager Content schrijver Online marketing Blogger Kansenzoeker Samenwerker Gastdocent NHTV Nijmegen www.travelnext.nl

Nadere informatie

Cultuur is een eerste levensbehoefte

Cultuur is een eerste levensbehoefte 10 Cultuur is een eerste levensbehoefte Interview Tekst Kelly Bakker Foto s Tessa Wiegerinck Journalist, cultuurkenner en ondernemer in één Je stapt in die achtbaan en kan dan eigenlijk niet meer anders

Nadere informatie

ecourse Moeiteloos leren leidinggeven

ecourse Moeiteloos leren leidinggeven ecourse Moeiteloos leren leidinggeven Leer hoe je met minder moeite en tijd uitmuntende prestaties met je team bereikt 2012 Marjan Haselhoff Ik zou het waarderen als je niets van de inhoud overneemt zonder

Nadere informatie

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg Stap 6: Deel 2 6.2.1 Dealen met afleiding onderweg In het tweede deel van jullie experiment ga je verder met het ondernemen van ACTies die je met de anderen hebt afgesproken te doen. Daarnaast krijg je

Nadere informatie

Dé 14 fundamentele stappen naar geluk

Dé 14 fundamentele stappen naar geluk Dé 14 fundamentele stappen naar geluk Van de Amerikaanse psycholoog Michael W. Fordyce 1. Wees actief en ondernemend. Gelukkige mensen halen meer uit het leven omdat ze er meer in stoppen. Blijf niet op

Nadere informatie

Zondag 19 januari 2014. Viering in de Week van Gebed. voor de eenheid van de christenen. Paulusgemeenschap en. Protestantse Gemeente de Eshof

Zondag 19 januari 2014. Viering in de Week van Gebed. voor de eenheid van de christenen. Paulusgemeenschap en. Protestantse Gemeente de Eshof Zondag 19 januari 2014 Viering in de Week van Gebed voor de eenheid van de christenen Paulusgemeenschap en Protestantse Gemeente de Eshof Hoevelaken Thema: Is Christus dan verdeeld? (1 Kor. 1,13) 1 / 7

Nadere informatie

nieuwe media battle succes op social media tlekkerst restauratief

nieuwe media battle succes op social media tlekkerst restauratief 48 Sushi nieuwe media battle succes op social media tlekkerst restauratief 49 Een rood-actie, een sushibattle - zomaar enkele succesvolle socialmedia-acties van Japas in Ermelo. De tijd van strooien met

Nadere informatie

Y-choice. Luister naar De keuzes die je maakt van Van Dik Hout. Het nummer staat op de CD Het beste van 1994-2001. De songtekst vind je in bijlage 1.

Y-choice. Luister naar De keuzes die je maakt van Van Dik Hout. Het nummer staat op de CD Het beste van 1994-2001. De songtekst vind je in bijlage 1. Kiezen Opwarmertje Een eigen keuze (Naar: Kiezels 10 e jaargang, nr. 5) Laat één jongere beginnen met het noemen van een drietal belangrijke zaken uit zijn leven, bijvoorbeeld iemand kiest scooter, voetbal

Nadere informatie

Acquisitie & Zakelijk netwerken

Acquisitie & Zakelijk netwerken E-boek 3 bedrijfsblogs Acquisitie & Zakelijk netwerken Nu lezen. Praktische adviezen. Morgen toepassen. Nog succesvoller ondernemen! 1. Acquisitie is veel meer dan alleen gunnen 2. Alleen met glimlach

Nadere informatie

Colofon: Inge Bramsen, Kees Willemse, Chris Kuiper & Mieke Cardol, Kenniscentrum Zorginnovatie van Hogeschool Rotterdam, 2015.

Colofon: Inge Bramsen, Kees Willemse, Chris Kuiper & Mieke Cardol, Kenniscentrum Zorginnovatie van Hogeschool Rotterdam, 2015. Colofon: Mijn Pad is gemaakt door Inge Bramsen, Kees Willemse, Chris Kuiper & Mieke Cardol (2015), Lectoraat Disability Studies; Diversiteit in Participatie, Kenniscentrum Zorginnovatie van Hogeschool

Nadere informatie

plukken Een kwestie van kunnen kiezen

plukken Een kwestie van kunnen kiezen Ik wil vandaag zo graag zonnebloemen plukken Een kwestie van kunnen kiezen Verjaardagskalender Regie bij Dementie Vilans Alzheimer Nederland Regisseur van je eigen levensfilm Eigen regie. Je komt de term

Nadere informatie

Nieuwsbrief CliëntAanZet

Nieuwsbrief CliëntAanZet Nummer 5 Juni/Juli 2014 Van de redactie Hallo, Hier weer een nieuwe nieuwsbrief CliëntAanZet. Heb je een leuk idee voor deze nieuwsbrief? Of wil je misschien zelf iets schrijven? Stuur een bericht naar:

Nadere informatie

DE AARDE IS OOK. TOOLKIT: TIPS & IDEEëN VOOR VRIJWILLIGERS. Mueller/GP

DE AARDE IS OOK. TOOLKIT: TIPS & IDEEëN VOOR VRIJWILLIGERS. Mueller/GP DE AARDE IS OOK TOOLKIT: TIPS & IDEEëN VOOR VRIJWILLIGERS Mueller/GP Wilkins/GP Een wereld die draait op schone energie, met rijke bossen en oceanen vol leven. Dat is de wereld volgens Greenpeace. We doen

Nadere informatie

Deze handreiking is van:

Deze handreiking is van: 9 lessen over het volgen van Jezus Deze handreiking is van: Deze cursus is geschreven Beryl Voorhoeve en opgemaakt door Judith Maarsen. Ten behoeve van de kinderstudiegroepen voor de bovenbouw Gebruikte

Nadere informatie

8 keer beoordeeld 10 december 2013

8 keer beoordeeld 10 december 2013 7,3 Werkstuk door D. 1296 woorden 8 keer beoordeeld 10 december 2013 Vak Levensbeschouwing Methode Standpunt 1A Welke onderwerpen komen aan de orde? Duurzame economie Armoede Duurzame producten Duurzame

Nadere informatie

Wil jij minderen met social media?

Wil jij minderen met social media? Wil jij minderen met social media? Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2016 Hulpboekje social media 1 Hoe sociaal zijn social media eigenlijk? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt op social media.

Nadere informatie

2016

2016 2016 Alle rechten voorbehouden 2015www.power2bloom.be ONLINE Dit zijn 2x GRATIS aanbiedingen van Power2Bloom: E-cursus in 6 delen : Geef jouw Business een Vliegende Start Online Business Magazine Femagine

Nadere informatie

Dialogen website Motiveren tot rookstop

Dialogen website Motiveren tot rookstop Dialogen website Motiveren tot rookstop Dialoog verandertaal uitlokken en versterken Goedemorgen. Heeft u problemen gehad sinds uw vorige controle? Ja, eigenlijk wel. Mijn tanden zijn sterk verkleurd.

Nadere informatie

Mentorlessen. Klas:...

Mentorlessen. Klas:... Mentorlessen Naam: Klas:... 1 En hier begint het! Voor jou ligt jouw persoonlijke mentormap. Deze map is voor de individuele oefeningen vanuit de mentor-module die jij en je klasgenoten volgt. In deze

Nadere informatie

Introductie. Lesinstructie. Lesinstructie. Leerdoelen. Introductie. Opzet. Bronnen

Introductie. Lesinstructie. Lesinstructie. Leerdoelen. Introductie. Opzet. Bronnen Introductie Introductie Gamen, Hyven, informatie zoeken, filmpjes kijken, muziek luisteren, spullen kopen of verkopen. Internetten doen we allemaal. Soms voor de lol, soms serieus, soms thuis, soms op

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie

LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK!

LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK! LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK! In dit E-book leer je hoe je door het inzetten van je eigen netwerk je bedrijf kan laten groeien. WAAROM DIT E-BOOK? Veel ondernemers beginnen

Nadere informatie

9 Communicatie-tools. voor meer liefde, meer verbondenheid, meer intimiteit & betere communicatie

9 Communicatie-tools. voor meer liefde, meer verbondenheid, meer intimiteit & betere communicatie 9 Communicatie-tools voor meer liefde, meer verbondenheid, meer intimiteit & betere communicatie Maar één persoon Je hebt maar een persoon nodig om nieuwe ervaringen te introduceren VOORWOORD Geen enkel

Nadere informatie

In je kracht. Werkboek voor deelnemers

In je kracht. Werkboek voor deelnemers In je kracht Werkboek voor deelnemers Uitleg Mijn toekomst! Benodigdheden: Werkblad Mijn toekomst! (je kunt het Werkblad meegeven om thuis na te lezen, maar dit is niet noodzakelijk) Voor iedere deelnemers

Nadere informatie

E-book. 5 werkvormen voor een krachtig actieplan. Mastering Change

E-book. 5 werkvormen voor een krachtig actieplan. Mastering Change E-book 5 werkvormen voor een krachtig actieplan Mastering Change 5 werkvormen voor een krachtig actieplan Door Stefan op de Woerd en Jochem Aubel Het is een grote uitdaging voor veel trainers is om ervoor

Nadere informatie

Toekomst van uw biologische boerderijwinkel.

Toekomst van uw biologische boerderijwinkel. Toekomst van uw biologische boerderijwinkel. Naam: William Ton (1604410) Docent: Rob van den Idsert Specialisatie: Concept Periode: 2015-D Datum: 27-05-2015 Toekomst van uw biologische boerderijwinkel.

Nadere informatie

Perspectief 3 e editie 3 hv Project duurzaamheid

Perspectief 3 e editie 3 hv Project duurzaamheid Perspectief 3 e editie 3 hv Project duurzaamheid 1. Start Duurzaam leven is belangrijk. Als we dat niet doen, is de aarde in de toekomst niet meer leefbaar. De gevolgen van onze leefstijl zijn nu al te

Nadere informatie

Hoofdstuk 2. Contact maken, inlichtingen verstrekken en onderhandelen

Hoofdstuk 2. Contact maken, inlichtingen verstrekken en onderhandelen Hoofdstuk 2 Contact maken, inlichtingen verstrekken en onderhandelen 48 Gangbare uitdrukkingen bij contact maken en onderhandelen De meeste zinnen die in dit overzicht staan, zijn formeel. U kunt deze

Nadere informatie

Project Alcohol 2014

Project Alcohol 2014 Project Alcohol 2014 Naam: Jong geleerd is oud gedaan!!!! Laat je niet Naam: F L s E s E N Klas:!!! 1 Inleiding De carnaval komt eraan. Een feest dat gevierd moet worden. Maar is het feestje van plezier

Nadere informatie

PeerEducatie Handboek voor Peers

PeerEducatie Handboek voor Peers PeerEducatie Handboek voor Peers Handboek voor Peers 1 Colofon PeerEducatie Handboek voor Peers december 2007 Work-Wise Dit is een uitgave van: Work-Wise info@work-wise.nl www.work-wise.nl Contactpersoon:

Nadere informatie

FEEDBACK GEVEN IN ZELFSTURENDE TEAMS. Yvette Paludanus

FEEDBACK GEVEN IN ZELFSTURENDE TEAMS. Yvette Paludanus FEEDBACK GEVEN IN ZELFSTURENDE TEAMS Yvette Paludanus 2 Dit boekje is tot stand gekomen dankzij de vragen en verhalen van medewerkers in de zorg. Wil je een exemplaar van dit boekje bestellen? Wil je begeleiding

Nadere informatie

Jouw reis door de Bijbel. Uitgeverij Jes! Zoetermeer

Jouw reis door de Bijbel. Uitgeverij Jes! Zoetermeer Nieske Selles-ten Brinke Jouw reis door de Bijbel Dagboek voor kinderen Uitgeverij Jes! Zoetermeer Onder de naam Jes! Junior verschijnen boeken voor kinderen tot twaalf jaar. Jes! Junior is een imprint

Nadere informatie

Openingsgebeden INHOUD

Openingsgebeden INHOUD Openingsgebeden De schuldbelijdenis herzien Openingsgebeden algemeen Openingsgebeden voor kinderen Openingsgebeden voor jongeren INHOUD De schuldbelijdenis herzien De schuldbelijdenis heeft in de openingsritus

Nadere informatie