Handleiding toolkit Een vluchtelingenkind in de klas voor het basis- en voortgezet onderwijs

Transcriptie

1 Handleiding toolkit Een vluchtelingenkind in de klas voor het basis- en voortgezet onderwijs Kennis- en Expertisecentrum. Overname van gegevens is toegestaan, mits voorzien van bronvermelding. augustus 2016

2 Colofon Handleiding toolkit Een vluchtelingenkind in de klas Basis- en voortgezet onderwijs Augustus 2016 Postbus AA Zutphen Telefoon: / documentatiecentrum@ggdnog.nl Websites: / 2

3 Inhoudsopgave Inleiding Gebruik van de toolkit Inhoud van de toolkit Doel van de toolkit De handleiding bij de toolkit Evaluatie Lesmaterialen lenen bij de GGD Achtergrondinformatie Gezonde School Materialenoverzicht Achtgrondinformatie Lespakketten Boeken Websites

4 Inleiding Het onderwijs krijgt te maken met de actualiteit van de grotere instroom van vluchtelingen in Europa. Circa één op de drie vluchtelingen is minderjarig. Voor kinderen en ouders is het van groot belang om weer naar school te kunnen gaan. Veel leerkrachten zullen zich afvragen hoe ze deze kinderen zo goed mogelijk kunnen opvangen. De GGD heeft daarom beschikbare materialen en kennisbronnen verzameld die kunnen helpen om vluchtelingenkinderen goed te begeleiden. In de leskist vindt u lespakketten en artikelen met achtergrondinformatie. Deze bijbehorende handleiding geeft u informatie over alle materialen zodat u eenvoudig kunt bekijken welke materialen u geschikt vindt. Wanneer u aanvullingen of suggesties heeft ter verbetering van deze leskist vernemen wij dit graag van u! 4

5 1 Gebruik van de toolkit 1.1 Inhoud van de toolkit In de leskist vindt u lespakketten, achtergrondinformatie en boeken. Hoofdstuk 4 geeft een overzicht van alle materialen in de leskist. 1.2 Doel van de toolkit Deze leskist geeft informatie, handvatten en lessuggesties om een vluchtelingenkind in de klas beter te kunnen begeleiden. 1.3 De handleiding bij de toolkit De handleiding is als volgt opgebouwd: - achtergrondinformatie (hoofdstuk 2) - Gezonde School (hoofdstuk 3) - materialenoverzicht (hoofdstuk 4) - websites voor meer informatie (hoofdstuk 5) 1.4 Evaluatie De leskisten en toolkits laten wij zo goed mogelijk aansluiten op de behoeften van scholen. Wilt u het meegeleverde evaluatieformulier invullen? Wij nemen uw suggesties graag mee. 1.5 Lesmaterialen lenen bij de GGD Bij het documentatiecentrum van de GGD kunt u gratis lesmaterialen lenen over diverse gezondheidsthema s. Wel zijn er kosten verbonden aan een koerier die de lesmaterialen naar de school brengt en haalt. U kunt de materialen ook zelf op afspraak halen en brengen bij de GGD. De uitleentermijn is in principe 3 weken. Een overzicht van alle materialen vindt u op Voor informatie over de uitleenprocedure kunt u contact met ons opnemen: Margreet Dragt tel Gerry Verduyn Lunel-Ramaker tel documentatiecentrum@ggdnog.nl Bezoekadres: Rijksstraatweg 65, 7231 AC Warnsveld 5

6 2 Achtergrondinformatie Kinderen die als vluchteling in Nederland komen hebben vaak veel meegemaakt. Een oorlogssituatie, een vlucht met veel gevaren. En eenmaal in Nederland volgt vaak een onzekere periode over wat de toekomst gaat brengen. Afhankelijk van het individuele verhaal van kinderen en hun familie, de sociale steun die het kind ontvangt, zal een kind de draad weer kunnen oppakken. Zeker is dat het naar school gaan vaak een belangrijke factor is om weer een normaler leven te krijgen. Schoolgaan is vaak zelfs helend. Wanneer u één of meerdere kinderen in de klas heeft die nieuw in Nederland zijn, zult u merken dat deze kinderen extra aandacht nodig hebben. Sommige kinderen zullen snel meedraaien, andere zullen nog een periode erg stil of angstig zijn. Of juist erg druk en ongeconcentreerd. Er zijn ook kinderen die zullen proberen zo onopvallend mogelijk te zijn. Daarnaast heeft u te maken met de overige klasgenoten, met wie u ook in gesprek kunt over wat vluchtelingen zijn. U vindt in deze toolkit achtergrondartikelen of literatuur om uzelf meer in de materie te verdiepen. Ook vindt u een tips voor e-learnings of cursussen. Verder zijn er een aantal lespakketten opgenomen. 6

7 3 Gezonde School Wilt u een gezonde leefstijl onder leerlingen stimuleren? Of wilt u meer doen om te werken aan een sociaal veilig klimaat? De Gezonde School aanpak helpt u om de gezondheid van leerlingen en leerkrachten structureel te stimuleren. Wat is de Gezonde School aanpak? Met de Gezonde School aanpak kiest u voor één of twee gezondheidsthema s die uw school belangrijk vindt. Op basis van de pijlers (beleid, omgeving, educatie en signalering) gaat u vervolgens met de thema s aan de slag. De aanpak gaat uit van wat de school al doet, bouwt hier op voort en sluit aan bij de wensen en behoeften van uw school. Het gaat er om de tijd en aandacht op het gebied van gezondheid op de meest effectieve manier in te zetten. Advies van een Gezonde School-adviseur? De Gezonde school-adviseur van de GGD kan met u meedenken hoe u op een planmatige en efficiënte manier met gezondheid aan de slag kunt op school. Mail voor vragen, advies of ondersteuning naar gezondeschool@ggdnog.nl en uw Gezonde School-adviseur neemt contact met u op. Wat zijn de voordelen om te werken aan een Gezonde School? Uw school krijgt: zicht op welke thema s prioriteit voor u hebben en welke activiteiten passen bij uw mogelijkheden en behoeften; per gezondheidsthema een goede balans tussen educatie, beleid & regelgeving, omgevingsfactoren en signalering van problematiek. meer inzicht in de gezondheidssituatie van leerlingen en leerkrachten; een overzicht van mogelijkheden voor verbetering Welke thema s vallen onder de Gezonde School? Basisonderwijs Voeding Bewegen en sport Welbevinden en sociale veiligheid Hygiëne, huid en gebit Roken en alcohol Relaties en seksualiteit Fysieke veiligheid Milieu en natuur Mediawijsheid Voortgezet onderwijs Voeding Roken-, alcohol- en drugspreventie Relaties en seksualiteit 7

8 Fysieke veiligheid Bewegen en sport Binnenmilieu Welbevinden en sociale veiligheid Mediawijsheid Op vind u per thema een overzicht van (gratis) gastlessen en projecten en het aanbod van landelijke en regionale organisaties. Meldt u op deze website aan voor de nieuwbrief Gezonde School om op de hoogte te blijven van subsidies, nieuwe activiteiten en gratis ondersteuning. 8

9 4 Materialenoverzicht 4.1 Achtergrondinformatie Cursus: Steun bieden aan vluchtelingenkinderen Augeo, 2016 Online cursus (zeven modules) ontwikkeld voor leerkrachten van vluchtelingenkinderen in het primair onderwijs en het voortgezet onderwijs. In deze handleiding vindt u een flyer van de cursus. Acht tips om chronische stress te verlagen Artikel uit Augeo magazine, nr. 3, september 2016 Een kopie van het artikel vindt u in deze handleiding /pdfs/am_8_tips.pdf Workshops over vluchtelingen voor de docenten van basisscholen, VO scholen, ROC scholen en NT2 onderwijs Arc Academy, 2016 In deze workshop wordt ingegaan op vragen als: Welke omstandigheden hebben een positieve invloed op veerkracht? Wat kun je als leerkracht op een ROC doen? En hoe signaleer je als leerkracht dat het toch niet goed gaat en dat je moet doorverwijzen? In deze handleiding vindt u informatie over de workshops. Communicatie met niet-nederlands sprekende ouders Lowan, 2014 Onderwijsorganisatie Lowan (Ondersteuning onderwijs nieuwkomers) ondersteunt scholen die het eerste opvangonderwijs aan nieuwkomers verzorgen in het primair en voortgezet onderwijs. Op vindt u o.a. tips voor de communicatie met niet-nederlands sprekende ouders. In deze handleiding vindt u een kopie met communicatietips. 9

10 Handreiking Vluchtelingenkinderen op school Pharos, 2015 Korte handreiking voor leerkrachten en docenten die zich afvragen wat ze moeten weten over vluchtelingenkinderen en hoe ze hen zo goed mogelijk kunnen opvangen. nkinderen_op_school.pdf In deze handleiding vindt u een kopie van de handreiking. Opvoeden, het perspectief van migranten ouders : effectief communiceren met migrantenouders Pharos, 2016 Incompany training van Pharos voor professionals in de jeugdzorg, onderwijs en maatschappelijk werk. In deze handleiding vindt u informatie over de training. Factsheets over vluchtelingen Pharos, 2016 Factsheets met feiten en cijfers over o.a Syrische vluchtelingen en Eritrese vluchtelingen vindt u op Aan deze handleiding vindt u een kopie van een aantal factsheets. Publicaties over taalvaardigheid van andertalige nieuwkomers CTO, Via het Centrum voor taalonderwijs in België vindt u publicaties, materialen en downloads over nieuwkomers. Verhalen van Syrische kinderen Unicef, 2016 Verhalen van diverse vluchtelingenkinderen vindt u op deze site: 10

11 4.2 Lespakketten Welkom op school : docentenboek + leerlingenboek Pharos, 2015 Boek Methode die leerlingen helpt zich thuis te voelen op school. Kinderen die nieuw zijn in Nederland Naar eigen inzicht De methode biedt uitgebreide achtergrondinformatie over hoe vluchtelingenleerlingen oorlogsgeweld verwerken. Bevat lessen over relaties en seksualiteit, discriminatie en kinderrechten. Ook is een hoofdstuk gewijd aan leerlingen die met hun ouders uit Midden- en Oost-Europa naar Nederland komen. U kunt de methode downloaden via: Opmerkingen over gebruik Hier ben ik veilig : lesprogramma voor groep 7 en 8 (in leskist alleen flyer) Vluchtelingenwerk Multimedia programma met korte en lange filmpjes, interviews een quiz en een groepsopdracht Leerlingen informeren over de vluchtelingenproblematiek Voor leerlingen en docenten Drie lesmiddagen van ongeveer twee uur per keer. Uitleg over waarom mensen vluchten, wat het verschil is tussen een vluchteling en een asielzoeker en wanneer vluchtelingen in Nederland mogen blijven. Gratis download via Opmerkingen over gebruik FC de Wereld : vluchtelingenkinderen in het basisonderwijs Pharos, 1998 Boek en werkmap Vergroten zelfvertrouwen en positief zelfbeeld van kinderen die nieuw zijn in Nederland Kinderen die nieuw zijn in Nederland Acht lessen van anderhalf uur Acht wekelijkse lessen die elk een eigen thema hebben: ik, school, wonen, familie, feesten, vriendjes, spelletjes, ik jijwij. Via kunt u het boek en de werkmap gratis downloaden. 11

12 4.3 Boeken Opmerkingen over gebruik Goed ouderschap in moeilijke tijden / Trudy Mooren, Julia Bala (niet in leskist, alleen flyer in deze handleiding) Pharos, 2015 Handleiding voor meergezinsgroepen met vluchtelingen Ouders in moeilijke tijden ondersteunen in hun ouderschap Asielzoekers en vluchtelingen 5 bijeenkomsten Preventief programma om verergering van klachten en symptomen te voorkomen en de veerkracht van mensen maximaal te ondersteunen. Via kunt u het boek bestellen en werkbladen downloaden. Opmerkingen over gebruik Weerbaarheidstrainingen voor kinderen die nieuw in Nederland zijn / Bram Tuk Pharos, 2012 Handleiding voor weerbaarheidstrainingen Kinderen leren zich mentaal en physiek weerbaar op te stellen Kinderen die nieuw zijn in Nederland Naar eigen inzicht Achtergrondinformatie en praktische tips voor trainingen aan nieuwkomers op de basisschool Via kunt u de handleiding gratis downloaden. Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen L.Coppens, 2016 Boek Praktische kennis en vaardigheden opdoen om goed te kunnen omgaan met getraumatiseerde kinderen Leerkrachten, intern begeleiders, schoolmaatschappelijk werkers Naar eigen inzicht Praktische kennis en vaardigheden om goed om te kunnen gaan met het vaak moeilijk te begrijpen gedrag van de vele getraumatiseerde leerlingen op school, mede door de invoering van Passend Onderwijs. Door traumasensitief onderwijs te bieden aan de kinderen die het nodig hebben wordt het klassenklimaat voor alle kinderen veiliger en de effectieve leertijd en de leeropbrengsten van alle kinderen hoger. 12

13 Beschermjassen op school : aandacht voor verschil in onderwijs K. Tjin A Dji, 2015 Boek Aandacht voor diversiteit: leraren toerusten op omgaan met verschil bij de ander en bij zichzelf leerkrachten Naar eigen inzicht Wat heeft een leerling die anders is nodig om zich veilig te voelen in de klas? Welke rol speelt de leraar in het creëren van een aangenaam, ondersteunend en stimulerend leerklimaat? Hoe kun je aandacht hebben voor empathie en compassie in onderwijs? Op welke manier kunnen krachtbronnen ofwel beschermjassen uit de familie, historie en cultuur van het kind én de docent ingezet worden op school? Beschermjassen, transculturele hulp aan families K. Tjin A Dji, 2013 Boek Professionals bewust maken voor wat nodig is voor een open dialoog met de 'vreemde ander'. Professionals in de hulpverlening Naar eigen inzicht Wat heeft een hulpverlener nodig om intercultureel competent te zijn? Hoe kan een toegankelijke en goed werkende hulpverlening aan migranten gerealiseerd worden? Welke rol spelen het intergenerationele familie denken en de gevolgen van migratie daarbij? Dit boek geeft uitleg over de meerwaarde van het werkmodel beschermjassen bij actuele thema's zoals destructieve familiepatronen (meisjesbesnijdenis en eerwraak), uitsluiting van vaders na scheiding en de acht bakens van welzijn nieuwe stijl. 13

14 5 Websites Voor leerkrachten / ouders / opvoeders: Pharos, expertisecentrum gezondheidsverschillen, Vluchtelingenwerk, Lowan ondersteunt scholen die het Eerste Opvang onderwijs verzorgen voor nieuwkomers. een informatieve website voor en over vluchtelingen (o.a. met een aantal kinderprogramma s, ervaringen van nieuwkomers). 14

15 Wij wensen u veel succes met het werken met deze toolkit 15