TECH NOLO GISCHE INNO VATIE CAMPUS DELFT

Transcriptie

1 TECH NOLO GISCHE INNO VATIE CAMPUS DELFT 1

2 Werken aan de technologie van overmorgen in de YES!Delft Incubator. (YES!Delft) 2

3 TECH NOLO GISCHE INNO VATIE CAMPUS DELFT Waar technologische innovaties worden omgezet in de producten en diensten van overmorgen. Waar innovatie, technologie en creativiteit elkaar ontmoeten en inspireren. Waar ondernemers en onderzoekers topprestaties kunnen leveren en zich thuis voelen in een aantrekkelijke omgeving. 3

4 1. DELFT LEVERT DE TECHNO LOGIE VAN DE TOEKOMST Het klimaat verandert wereldwijd en Nederland vergrijst. Energiebronnen zijn schaars en veel landen kampen met overstromingen en droogte. De zorgvraag van ouderen neemt drastisch toe. Delft levert de technologische oplossingen hiervoor. In een nieuwe proeffabriek voor biotechnologie wordt de basis gelegd voor de productie van biobrandstoffen op grote schaal. Met de komst van het UN Watercentre levert Delft als internationaal watercentrum nog meer innovatieve oplossingen voor droge voeten in laaggelegen gebieden over de hele wereld. En in het behandelcentrum voor protonentherapie worden mensen met kanker beter en efficiënter behandeld. 4

5 Delft zorgt voor een constante stroom van ondernemend toptalent. (Gemeente Delft) 5

6 Technologisch hart Delft, Rotterdam en Leiden werken nauw samen aan de uitbouw van twee clusters van bedrijven en kennisinstellingen, Clean Tech Delta en Medical Delta. De Technologische innovatiecampus Delft vormt het technologische hart van de regio en is proeftuin voor talloze innovaties. Delft heeft alles in huis om de economie een impuls te geven: de grootste technische universiteit van het land - de TU Delft -, de Haagse Hogeschool en Inholland, kennisinstellingen als TNO, Deltares en UNESCO-IHE en grote kennisintensieve bedrijven zoals DSM en Exact. In de incubator YES!Delft zijn meer dan honderd jonge technologische bedrijven gevestigd die graag willen groeien. Tot slot heeft Delft een groot cluster innovatieve ontwerpbureaus en technische bureaus. Delft heeft nog volop plannen en ruimte om uit te breiden. Werken aan duurzame energie, droge voeten en gezondheid voor overmorgen. In bedrijfsverzamelgebouwen zoals het YES! doorstroomgebouw wordt beginnend ondernemerschap straks ondersteund met gemeenschappelijke laboratoriumfaciliteiten. Delft start een nieuwe Mbo-opleiding technologie die opleidt voor werk in duurzame technologie (clean tech), medische technologie en de Greenport. Daarmee is Delft de eerste stad in Nederland waar studenten op alle niveaus techniek kunnen studeren. In het nieuwe Design & Technology Solutions Lab wordt ingezet op een nog nauwere samenwerking tussen ontwerpers en technici als middel om het innovatief vermogen te vergroten. Delft investeert een miljard euro in de kenniseconomie en wil de innovatieve kracht verdubbelen. Inspirerende plek De Technologische innovatiecampus Delft is een inspirerende plek waar talenten, ondernemers en onderzoekers topprestaties kunnen leveren en zich thuis voelen in een aantrekkelijke stedelijke en groene omgeving. Het woonklimaat in Delft zal verder verbeteren door de bouw van duizenden nieuwe (studenten) woningen. Delft investeert samen met Stadsgewest Haaglanden en de provincie Zuid-Holland flink in bereikbaarheid voor openbaar vervoer, fiets en auto. Daardoor zijn de woongebieden in de hele regio, de centra van Rotterdam en Den Haag, het strand van Scheveningen en Schiphol binnen een uur te bereiken. Innovatieve kracht verdubbelen Delft investeert samen met haar partners de komende 5 jaar een miljard euro in de kenniseconomie en wil haar innovatieve kracht verdubbelen. Daarnaast worden in 10 jaar 2500 woningen en 5000 studentenwoningen gerealiseerd. TU Delft, kennisinstellingen en kennisintensieve bedrijven zullen in de komende 20 jaar groeien van naar arbeidsplaatsen. De meer dan studenten van TU en hogescholen zorgen voor een constante toestroom van ondernemend toptalent. Gezamelijke inspanning leidt tot optimaal ecosysteem waarin de kenniseconomie kan bloeien. Maar Delft kan dit niet alleen. Dit document laat zien dat alleen een gezamenlijke inspanning van EU, rijk, provincie, metropoolregio, stadsgewest, gemeenten bedrijven en kennisinstellingen in de regio leidt tot de gewenste impuls in de kenniseconomie. Van YES!doorgroeigebouw tot Bio Proces Proeffabriek, van fietsbrug tot viersporigheid van de lijn Delft- Rotterdam, samen leiden ze tot een optimaal ecosysteem waarin de kenniseconomie kan bloeien. Spinn-off Omgekeerd profiteert de hele regio van deze ontwikkeling. De technologie uit Delft maakt de transitie van de haven van Rotterdam naar een duurzame economie mogelijk door de toepassing van nieuwe technologieën. Spin-offs van Delftse bedrijven waaien nu al uit naar de omliggende steden Den Haag en Rotterdam. De nabij gelegen Greenport kan door Delftse technologie vraagstukken op het gebied van water en duurzame energie beantwoorden. In het projectenprogramma staat een compleet overzicht van alle projecten. In dit document worden de beeldbepalende projecten gepresenteerd. 6

7 De Technologische innovatiecampus Delft is een inspirerende plek waar talenten topprestaties kunnen leveren. (Science Center Delft) 7

8 2. WAARIN IS DELFT ONDER SCHEI DEND? Innovatiecampus, sciencepark of brainport. Daar zijn er meer van. Maar wat maakt Delft zo bijzonder? 8

9 De TU Delft is de grootste technische universiteit van Nederland en wordt omringd door een vooraanstaand cluster internationale kennisinstellingen. Samen beschikken de universiteit en de kennisinstellingen over een uniek aanbod onderzoeksfaciliteiten, zoals de nieuwe proeffabriek voor biotechnologie en diverse cleanrooms. Het aantal (internationale) kennisintensieve bedrijven neemt toe, mede door de succesvolle incubator YES!Delft. De bedrijven en kennisinstellingen werken nauw samen met de gemeente en op regionaal en Europees niveau zijn de clusters Medical Delta en Clean Tech Delta actief. Bedrijven in de stad Delft kunnen profiteren van een hoog opgeleide beroepsbevolking, een goed woon- en vestigingsklimaat, een fraaie historische binnenstad en de gunstige ligging in het hart van de zuidelijke Randstad. Uniek aanbod van onderzoeksfaciliteiten met onder andere windtunnels, een reactor instituut, de Deltagoot en laboratoria voor nanotechnologie. De TU Delft is de grootste technische universiteit van Nederland. (TU Delft) Delft levert een actieve bijdrage aan vier technologische gebieden. Delft is: de bakermat van de industriële biotechnologie; internationale hoofdstad van water- & deltatechnologie; proeftuin voor medische technologie en zorginnovatie; broedplaats voor design driven innovation. 9

10 2.1 BAKER MAT VAN DE BIO TECH NOLOGIE De komende decennia worden grondstoffen schaars en fossiele brandstoffen raken op. Deze veran deringen hebben een grote impact op de manier waarop de samenleving functioneert. Onze economie is voor het overgrote gedeelte afhankelijk van fossiele brandstof voor energie voorziening en de vervaardiging van producten zoals bepaalde chemicaliën en plastics. Voor een duurzame toekomst is het ver vangen van die chemicaliën - die op dit moment uit aardolie of aardgas gewonnen worden - door producten gemaakt uit biomassa bittere noodzaak. De industriële bio technologie werkt aan groene en hernieuwbare grondstoffen ter vervanging van de schaarse grondstoffen. Delft heeft van oudsher een bepalende rol gespeeld in de ontwikkelingen die hebben geleid tot de technologie die wij nu industriële biotechnologie noemen. In Delft is de industriële biotechnologie onderdeel van het DNA van de stad. De ontwikkeling van Gist-Brocades onderdeel van de huidige multinational DSM - en de parallel daaraan leidende kennisontwikkelingspositie van de TU Delft op dit gebied, hebben er toe geleid dat Delft tot op de dag van vandaag wereldwijde bekendheid geniet als de bakermat van de industriële biotechnologie. Industriële biotechnologie zit in het DNA van Delft. Magneet voor toptalent Delft is voor DSM een magneet voor toptalent in het hele internationale concern en heeft daarmee een vruchtbare bodem om de industriële biotechnologie uit te breiden. Die uitbreiding vindt plaats op het DSM park in Delft-Noord (zie verder het sleutelproject) en op Techno polis in Delft-Zuid. In Technopolis zijn twee bedrijfsverzamelgebouwen in aantocht. In die bedrijfsverzamelgebouwen worden laboratoriumfaciliteiten gecreëerd die startende en middelgrote bedrijven in de industriële biotechnologie samen kunnen gebruiken. Ook de kennis verhuist naar Technopolis: de TU faculteit Technische Natuurwetenschappen met onder meer de afdeling Biotechnologie vestigt zich er in de komende jaren. Grondstoffen worden schaars en fossiele brandstoffen raken op. Het vervangen van deze stoffen door biomassa is bittere noodzaak. De ontwikkelingen in het DSM park en Technopolis versterken elkaar. Deze combinatie van bedrijvigheid en hoogwaardige kennis heeft een enorme aantrekkingskracht op bedrijven over de hele wereld en versterkt Delft als het kenniscentrum in de wereld op het gebied van industriële biotechnologie. 10

11 1. SLEUTEL PROJECT Biotechpark rond proeffabriek voor witte biotechnologie Om de sterke positie van Delft te behouden en uit te breiden wordt op het DSM terrein in de komende jaren de Bioprocess Pilot Facility gerealiseerd. Deze proeffabriek is onderdeel van de ontwikkeling van de DSM locatie (36Ha). Deze locatie wordt ontwikkeld tot een park voor industriëleen R&D activiteiten op het gebied van biotechnologie en life sciences. Externe partijen kunnen zich vestigen op de locatie om de vruchten te plukken van open innovatie. Dit zorgt voor extra werkgelegenheid. De komende jaren worden naast de Bioprocess Pilot Facility, een droog installatie, nieuwe kantoren, bed rijfsverzamelgebouwen en laboratoria gerealiseerd op het DSM park.de Bioprocess Pilot Facility biedt bedrijven en onderzoeksinstellingen de kans om na te gaan of hun ideeën haalbaar zijn op industriële schaal en draagt zo bij tot een groter gebruik van hernieuwbare grondstoffen. DSM, Science Port Holland en de TU Delft werken voor de realisatie van deze proeffabriek en het DSM-biotechpark nauw samen. Nagaan of ideeën haalbaar zijn op industriële schaal. (DSM Delft) REALISATIE TERMIJN Trekker Partners Investering Bioprocess Pilot Facility Totale investering Verwachte locatie 2013 Be.Basic TU Delft, DSM, CSM-Purac, Provincie Zuid-Holland, Gemeenten Delft, Den Haag en Rotterdam 76 miljoen 150 miljoen DSM biotechpark 11

12 2.2 INTER NATIO NALE HOOFD STAD VAN WATER E N DELTA TECHNO LOGIE De stijging van de zeespiegel en een toenemend aantal grote stormen vragen wereldwijd om betere bescherming tegen water. De verstedelijking van deltagebieden zet mondiaal door en watervraagstukken spelen met het oog op de veiligheid en leefbaarheid een voorname rol. De wereldhandel vergroot de vraag naar haveninfrastructuur (baggeren) en schepen. Door al deze ontwikkelingen nemen de internationale kansen voor de Nederlandse water- en delta - technologie toe. Nederland trekt al vele generaties de aandacht van het buitenland met de manier waarop wij hier onze voeten droog houden: trendsettend, duurzaam en slim gebruik makend van de natuurlijke krachten; building with nature. Van Deltagoot naar UN Watercentre. Etalage voor water- en deltatechnologie Delft ligt in het hart van de metropoolregio Rotterdam en Den Haag, een urbaan deltagebied waar alle vraagstukken spelen waar delta s overal ter wereld voor staan. 3,2 miljoen mensen wonen en werken er dicht opeen onder het niveau van de zeespiegel. De continu aanwezige wateropgave maakt van dit meest geürbaniseerde deltagebied van Europa een living showcase en een permanente etalage op het gebied van Enabling Delta Life. Delftse ingenieurs worden van Bangkok tot New Orleans ingevlogen om mensen en steden tegen het water te beschermen. De metropoolregio is een wereldwijd toonaangevende innovatieve regio op het gebied van deltatechnologie. De regio heeft deze positie omdat alle ingrediënten hiervoor aanwezig zijn. Rotterdam heeft de infrastructuur, de logistiek en de haven. Naast de zeehaven is Rotterdam ook de thuishaven van de grootste binnenvaartvloot van Europa. In de Drechtsteden zijn de leidende bedrijven in de waterbouw (Boskalis, Van Oord) en scheepsbouw (IHC, Damen) gevestigd. Alle ingrediënten voor innovatieve deltatechnologie zijn in deze regio te vinden. En Delft heeft de technologische kennis in huis. Hier zijn de top-kennisinstituten Deltares, TU Delft, UNESCO-IHE en TNO gevestigd die de positie van Delft als hét internationaal kenniscentrum voor de watersector bepalen. En het Hoogheemraadschap Delfland sinds 1289 het waterschap en in Delft gevestigd loopt voorop in de toepassing van talloze innovaties in het waterbeheer van Delft en omgeving. Unieke onderzoeks- en testfaciliteiten Deltares werkt wereldwijd aan slimme innovaties en oplossingen voor de waterproblematiek in delta s, kustregio s en riviergebieden. Ze beschikt daarbij op de technologische innovatiecampus Delft over unieke onderzoeks- en testfaciliteiten zoals de nieuwe Deltagoot waar op dit moment 25 miljoen in geïnvesteerd wordt. 12

13 2. SLEUTEL PROJECT Het UN Watercentre van UNESCO-IHE De positie van Delft als kenniscentrum op het gebied van water- en deltatechnologie kan worden verstevigd met de komst van een UN Watercentre ontwikkeld vanuit UNESCO-IHE. Unesco-IHE is het internationale kennis-, opleidings- en onderzoekscentrum van de Verenigde Naties op het gebied van water. Naast technische aspecten versterkt het instituut zich op het terrein van water governance en water diplomacy. Dit sluit goed aan bij de ontwikkeling van in Den Haag gevestigde UN-instellingen op het gebied van internationaal recht die bijvoorbeeld een rol spelen bij het beslechten van internationale conflicten over water in de wereld. Een doelstelling van het UN Watercentre is om onderdelen van het International Hydrological Program van UNESCO naar Delft te halen als bijdrage aan de ontwikkeling van een nieuw UN Watercentre in Delft met een leidende positie op het terrein van water en waterbeheer in de wereld. De zandmotor is een goed voorbeeld van wereldwijd toonaangevende deltatechnologie in deze regio. (Rijkswaterstaat Joop van Houdt) REALISATIE TERMIJN Trekker Partners Totale investering Verwachte locatie 2018 UNESCO Gemeente Delft Nog niet bekend Spoorzone, Delft 13

14 2.3 PROEF TUIN VOOR ME DISCHE TECHNO LOGIE EN ZORGIN NOVATIE De vergrijzing zal in de komende decennia wereldwijd fors toenemen. Dit is te danken aan de welvaart en verbetering van hygiëne en geneeskunde. Hiermee zal de zorgvraag in Europa, China en de VS exorbitant stijgen. De kans bestaat dat ouderen en chronisch zieken de dupe worden van een tekort aan personeel dat de nodige zorg kan leveren. Zorg vraagt om radicale veranderingen In Nederland zal de zorgvraag de komende 15 jaar met zeker 40% stijgen en het aanbod van personeel met 5% dalen. In landen als China, Italië en Spanje lopen vraag en aanbod nog veel sterker uiteen. Zonder maatregelen zal de toegankelijkheid, kwaliteit en veiligheid van de zorg achteruitgaan. Daarom zijn er radicale veranderingen noodzakelijk om de beschikbaarheid van zorg te waarborgen. Bovendien creëert deze ontwikkeling enorme internationale kansen voor bedrijven die hier slim op in weten te spelen. Deze kansen zijn te vinden nieuwe methodes en technieken om mensen te genezen (cure) en in de zorg (care). Delft zet in op technologische innovaties in de cure en care. In de groeimarkt van medische technologie heeft de TU Delft een internationale kennispositie. De TU Delft ontwikkelt technologieën voor beeldvorming en beeldverwerking voor onder andere röntgen-, CT- en MRI-apparatuur, die onder andere wordt gebruikt door multinationals als Philips en Siemens en het midden- en kleinbedrijf. Daarin is de TU Delft internationaal onderscheidend. Door Delftse innovaties worden kosten en arbeid bespaard. Mensen gaan weer eerder aan het werk, kunnen langer zelfstandig zijn en de kwaliteit van leven neemt toe. Zorginnovatie bespaart kosten en arbeid. Mensen worden eerder beter en kunnen langer zelfstandig zijn. Centrum voor medische technologie en gezondheid In de regio wordt nauw samengewerkt op het gebied van medische technologie en zorginnovatie in de Medical Delta; het samenwerkingsverband tussen de universiteiten van Leiden, Rotterdam en Delft, de academische ziekenhuizen, kennisinstellingen, bedrijfsleven en overheid op het snijvlak van life science en medische technologie. De hele regionale cluster omvat 300 bedrijven met arbeidsplaatsen met een omzet van 10 miljard. De Medical Delta stimuleert onderzoek en ontwikkeling in medische technologie en zorginnovatie. In Delft wordt daarvoor het centrum voor medische technologie en gezondheid gerealiseerd als motor voor innovatie in de regio. De patiëntvraag verbinden aan het bedrijfsleven. In het centrum voor medische technologie en gezondheid worden technologie, medisch-biologische expertise, ondernemerschap en overheidsbeleid verenigd. Het centrum wordt gevestigd in de nieuwbouw van het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft. Met onder andere de nieuwe operatiekamer van de toekomst wordt het centrum een unieke broed- en bloeiplaats waar wetenschappers, ingenieurs, bedrijven, zorgprofessionals en patiënten gezamenlijk hun ideeën uitwerken. Zorg en techniek werkt in Delft In het project Zorg & Techniek werkt de gemeente Delft samen met de lokale en regionale partijen aan (systeem)oplossingen voor preventieve zorg, het tekort aan de handen aan het bed én het verbeteren van de kwaliteit van leven van ouderen, chronisch zieken en hun omgeving. Hiervoor worden proeftuinen Zorg & techniek in Delftse woonwijken gebruikt, waar ontwikkelaars en eindgebruikers bepalen of een goed idee werkelijk een praktische oplossing is. Dit komt direct ten goede aan de kwaliteit van leven van de burgers en de economie van Delft en omstreken. Bovendien maken technologische innovaties de zorgsector een aantrekkelijke sector om in te werken. In Delft lossen we medische, maatschappelijke en economische problemen van de toekomst op. Dat doen we door het stimuleren van netwerken en het verbinden van patiëntvraag aan bedrijven die actief zijn op het gebied van (technologische) zorginnovaties. Dit leidt tot kansrijke innovatieve producten, diensten of processen die in de nationale en inter nationale zorgmarkt kunnen worden toegepast. 14

15 3. SLEUTEL PROJECT Holland PTC - Behandelcentrum voor protonentherapie Steeds meer mensen worden geconfronteerd met kanker. Velen van hen hebben radiotherapie nodig om de kankercellen te vernietigen en zo de tumor te bestrijden. In Nederland ontbreekt een kliniek waar de nieuwe generatie radiotherapie wordt toegepast: de protonentherapie. Het Erasmus MC, LUMC en TU Delft ontwikkelen in Delft het eerste behandelcentrum voor protonentherapie in Nederland: Holland Particle Therapy Centre (Holland PTC). Zo n 800 tot 1000 patiënten per jaar zullen er poliklinisch behandeld worden. Behalve het bieden van uitstekende patiëntenzorg zal Holland PTC ook onderwijs verzorgen en ruimte bieden aan baanbrekend wetenschappelijk onderzoek. Zo draagt het centrum bij aan toekomstige doorbraken in de strijd tegen kanker. De TU Delft ontwikkelt technologieën voor onder andere röntgen-, CT- en MRI-apparatuur. (Medical Delta) REALISATIE TERMIJN Trekker Partners Totale investering Verwachte locatie 2015 TU Delft Erasmus MC, LUMC 100 miljoen Technopolis 15

16 2.4 BROED PLAATS VOOR DESIGN DRIVEN INNOVA TION Grote maatschappelijke vraagstukken van klimaat, energie en vergrijzing vereisen veel creativiteit om onorthodoxe oplossingen te vinden, meestal op het snijvlak van diverse vakgebieden. De creatieve disciplines van TU faculteiten Bouwkunde en Industrieel Ontwerpen hebben de potentie om samen met informatica en andere technische disciplines integrale crosssectorale oplossingen te genereren. Integrale oplossingen die de gebruiker centraal stellen, de zogenaamde design driven innovation is één van de centrale thema s waar de Europese Unie op inzet. Delft onderschrijft dat en zet de creatieve industrie in als hefboom voor technologische innovaties in allerlei sectoren. De meest creatieve economie van Europa De creatieve industrie in Nederland is een jonge dynamische sector die in korte tijd is uitgegroeid tot topsector. De sector vervult een voortrekkersrol bij het versterken van het innoverend vermogen van Nederland. Het topteam creatieve industrie heeft als ambitie geformuleerd dat Nederland in 2020 de meest creatieve economie van Europa heeft. Essentieel is dat hiervoor de verbindingen worden gelegd met de andere topsectoren. Creatieve industrie als hefboom voor technologische innovaties. Sterk cluster bedrijven en opleidingen Binnen Nederland ligt het zwaartepunt van de creatieve industrie in de regio s Amsterdam-Utrecht, Arnhem, Eindhoven en Rotterdam-Delft. De regio Rotterdam- Delft heeft een uniek cluster ontwerpbureaus waarvan vele met een internationale reputatie, zoals Mecanoo, OMA, MVRDV, FLEXthe innovationlab en Fabrique. Daarnaast zit er in Delft een groot cluster creatieve ICT-bureaus en technische ontwerpbureaus. Samen met Den Haag en Rotterdam heeft Delft het grootste cluster ontwerpopleidingen van Nederland in totaal zeven hbo- en wo-opleidingen. De twee Delftse ontwerpfaculteiten Bouwkunde en Industrieel Ontwerpen vormen hiervan de (inter-)nationale top met respectievelijk 3300 en 2300 studenten. In Delft is de creatieve industrie goed georganiseerd in Delft Design, de ICT-kring en Technet. De samenwerking tussen kennisinstellingen, bedrijven en overheid wordt steeds sterker. Delft verbindt design aan technologie en vergroot daarmee het innovatief vermogen van Nederland. Delft zet in op versterking van de crossover tussen design en technologie. Dat doet ze door creatieve talenten meer aan zich te binden, hun innovatieve kwalificaties te versterken en R&D-faciliteiten uit te breiden. Daarmee wil Delft een bijdrage leveren aan de versterking van de rol van de creatieve industrie als hefboom voor technologische innovatie. 16

17 4. SLEUTEL PROJECT Design & Technology Solutions Lab Delft Afstudeerders en jonge alumni die graag willen ondernemen moeten zich vaardigheden eigen maken op het gebied van integrale en gebruikersgerichte oplossingen voor complexe vraagstukken uit bedrijfsleven en maatschappij. Om deze vaardigheden verder te vergroten wordt door de TU Delft, Haagse Hogeschool en Inholland de haalbaarheid onderzocht van een nieuwe pre-incubator: het Design & Technology Solutions Lab Delft. In een attractieve werkplaats-setting worden door multidisciplinaire teams van studenten en jong-afgestudeerden geïntegreerde innovatieve producten en diensten ontwikkeld met de bedoeling die ook commercieel uit te nutten: ofwel door inbreng in bestaande bedrijven of door oprichting van een nieuw bedrijf. De ambitie is ook bestaande taaie problemen aan te pakken waar tot nu toe geen basis voor is om ze op te lossen en nieuwe businessmodellen te ontwikkelen voor de toekomst van de creatieve industrie. Onderdeel van het concept maken ook uit een programmabureau en projectmakelaars. Nieuwe business modellen ontwikkelen voor de toekomst van de creatieve industrie. (Braaksma en Roos Architectenbureau) REALISATIE TERMIJN Trekker Partners Totale investering 2013 TU Delft INholland, Haagse Hogeschool, ROC Mondriaan, Delft Design en Gemeente Delft 2 miljoen 17

18 3. DE TECHNO LOGISCHE INNO VATIE CAMPUS DELFT Wat maakt de technologische innovatiecampus Delft compleet? Niet alleen bedrijfsgebouwen en laboratoria maken een campus. Een campus van economisch belang is goed bereikbaar, biedt onderwijs in alle soorten en maten en is bovenal een fijne plek om te werken en te wonen. Delft is onderweg naar een complete biotoop voor werken, onderzoeken, wonen en recreëren. 18

19 Positie Technologische innovatiecampus Delft 19

20 3.1 DELFT DUUR ZAAM BEREIK BAAR Delft staat op twee manieren voor duurzame bereikbaarheid. Delft is kenniscentrum op het gebied van bereikbaarheid en transport en past de kennis toe om de eigen bereikbaarheid en die van de regio zeker te stellen. Zo wordt de Technologische inno vatie campus Delft kraam - kamer en proeftuin voor innovaties in duur zame bereikbaarheid. Bereikbaarheid is een belang rijke vestigingsvoorwaarde voor bedrijven De bereikbaarheid van stedelijke gebieden en de ontsluiting van logistieke concentratiepunten, zoals mainports zijn van cruciaal belang voor de economische en maatschappelijke ontwikkeling. Efficiënte en flexibele mobiliteit en logistiek zijn duurzaam, toekomstbestendig en belangrijke vestigingsvoorwaarden voor het bedrijfsleven en kenniswerkers. Wereldwijd staan vooraanstaande economische regio s voor deze uitdaging. Delft is kraamkamer en proeftuin voor slimme en duurzame mobiliteit. De metropoolregio met de Rotterdamse haven als logistiek knooppunt is er hier een van. Verschuiving van transport over de weg richting rail en binnenvaart gaat hier ruimte aan geven. Bedrijfsleven, overheid en kennisinstellingen in Rotterdam en Delft werken samen om de bereikbaarheid van de regio te bevorderen door het verbeteren en effectiever maken van de distributie en doorstroming. Ook wordt er gewerkt aan het verbeteren van de luchtkwaliteit door de uitstoot van CO 2, NOx en fijnstof verder terug te dringen met behulp van schonere brandstof. De regio fungeert daarbij zelf als proeftuin. Alle ervaringen die hier worden opgedaan worden later geëxporteerd naar andere, vergelijkbare regio s. Deze regio is een proeftuin. Kennis die we hier op doen wordt geëxporteerd naar vergelijkbare regio s. Delft levert in deze samenwerking de kennis. De Delftse cluster kennisinstellingen bestaat uit TU Delft, TNO, Rijkswaterstaat, Connect ITS-Nederland en de TRAIL onderzoeksschool. Deze leveren bijdragen aan innovatieve oplossingen voor duurzaam stedelijk vervoer, duurzaam vervoer over water en de A15 als Sustainable highway of the future. Innovatieve bedrijven als Ephicas en Epyon Power werken dagelijks aan nieuwe technologieën om transport en mobiliteit duurzamer te maken. Slim werken, slim reizen en beter benutten Voor de bereikbaarheid van de eigen technologische innovatiecampus investeert Delft in een combinatie van veel kleine ingrepen in de infrastructuur en de toepassing van strategieën van slim werken, slim reizen en beter benutten van bestaande infrastructuur. Kenniswerkers hebben een bovengemiddelde voorkeur voor de fiets en het openbaar vervoer. Delft investeert dan ook samen met Stadsgewest Haaglanden en de Provincie Zuid-Holland in een fijnmazig fietsroutenet, een tram naar de technologische innovatiecampus en optimale aansluiting op de treinstations. Verder is aandacht voor het oplossen van een aantal autoknelpunten. Voor een voorspoedige ontwikkeling van de kenniseconomie in de regio is het viersporig maken van het spoor Delft-Zuid - Rotterdam voor de verdere toekomst van groot belang. Rijksweg A4 Bereikbaarheid Delft Toepassen van strategieën voor slim werken, slim reizen en beter benutten van bestaande infrastructuur. (Ephicas) Tramlijn 1 Treinsta 20

21 ion Tramlijn 19 Rijksweg A13 Afslag Delft-Zuid Treinstation Spoor 5. SLEUTEL PROJECT Poort van Delft, slim en duurzaam goed bereikbaar Het sleutelproject op het gebied van duurzame bereikbaarheid is het project POORT. In een publiek private samenwerking (PPS) slaan kennisinstellingen, bedrijven en gemeente de handen ineen om Delft duurzaam bereikbaar te maken voor zowel werknemers als bezoekers. Slim werken, slim reizen en beter benutten wordt het devies. Als onderdeel van deze samenwerking worden diverse projecten opgestart. In het project POORT staat de realisatie van slimme en duurzame bereikbaarheidsoplossingen centraal, zoals nieuwe vormen van (semi-)openbaar vervoer en P&R plus faciliteiten. Het realiseren van een multimodaal transferium, waar mensen kunnen overstappen en goederen kunnen worden overgeladen van auto naar tram, trein of fiets is een voorbeeld van een P&R plus faciliteit. Rotterdam REALISATIE TERMIJN Trekker Partners Totale investering 2013 PPS POORT (voorlopig bestaand uit vier Cleantechpartners, TNO, TU Delft, Gemeente en van Gansewinkel) TNO, TU Delft, Gemeente, van Gansewinkel, Haaglanden, aan te vullen met MKB en overige werkgevers in Delft 25 miljoen 21

22 3.2 DELFT LEVERT TOP TECHNO LOGEN OP ALLE NIVEAUS Delft staat in binnen- en buitenland in de eerste plaats bekend om de Technische Universiteit Delft. Maar er is meer. Op de universiteitscampus zijn twee hogescholen gevestigd met hun technische opleidingen en daar komt binnenkort een nieuwe mbo opleiding technologie bij. Daarmee beantwoordt Delft de vraag naar uitvoerend technisch talent van de bedrijven in de Clean Tech Delta, Medical Delta en de Greenport. En Delft zorgt met vernieuwend technisch voortgezet onderwijs voor een optimale aansluiting voor scholieren naar het hoger technisch onderwijs. Hbo en wo De TU Delft, de Haagse Hogeschool en Hogeschool Inholland investeren continu in onderwijsvernieuwingen, top faciliteiten en up-to-date gebouwen. Zo zorgen zij ervoor dat het hoge onderwijsniveau op peil blijft en nog verder verbetert. De groeiende samenwerking tussen TU Delft en de hbo opleidingen krijgt onder meer gestalte in diverse nieuwe Living Labs. Hierin werken studenten van alle niveaus in communities samen aan techno - logische oplossingen van maatschappelijke problemen. Zo worden de studenten optimaal voorbereid op toekomstig ondernemerschap. luchtkwaliteit door de uitstoot van CO 2, NOx en fijnstof verder terug te dringen met behulp van schonere brandstof. De regio fungeert daarbij zelf als proeftuin. Alle ervaringen die hier worden opgedaan worden later geëxporteerd naar andere, vergelijkbare regio s. Mbo Delft realiseert een compleet technisch onderwijsaanbod op alle niveaus. Niet alleen op hbo en universitair niveau wordt technische geschoold personeel gevraagd. Juist in de uitvoering zijn goed geschoolde mensen belangrijk. Daarom zijn nieuwe mbo opleidingen technologie daarvoor in ontwikkeling. Deze opleidingen worden gevestigd op de university campus en zijn speciaal toegesneden op behoeften van de regionale clusters innovatieve bedrijven in de clean tech, Greenport en medische technologie. Techniek studeren van voorgezet onderwijs tot PhD. Voortgezet onderwijs Delft investeert verder in nieuwe opleidingen in het vmbo die aansluiten op het nieuwe mbo. In combinatie met techniekgericht havo en vwo zorgt Delft voor optimale aansluiting voor leerlingen naar alle vormen van middelbaar en hoger technisch onderwijs. Studenten worden optimaal voorbereid op toekomstig ondernemerschap. Arbeidsmarkt Delft voert een activerend arbeidsmarktbeleid om de vraag van technisch innovatieve bedrijven optimaal te laten aansluiten op het aanbod, ook van lager opgeleiden. Functiedifferentiatie, werk-leerplekken, scholing, onderwijs en facilitering van werkgevers door het Nieuwe Werkbedrijf behoren daarbij tot de instrumenten. Delft doet daarbij ook een beroep op maatschappelijk verantwoord ondernemerschap gericht op social return bijvoorbeeld in de vorm van stage- of leerplekken. 22

23 6. SLEUTEL PROJECT Vernieuwend Mbo-technologie De groei van de innovatieve bedrijvenclusters Clean Tech Delta, Medical Delta en de Greenport leidt tot een groeiende vraag naar technici op mbo-niveau. Uit onderzoek is gebleken dat er in Haaglanden en Delft potentieel veel meer leerlingen zijn voor techniekopleidingen, dan er nu op de bestaande mbo opleidingen zitten. De gunstige beroepsperspectieven kunnen een nieuwe doelgroep jongeren uit de regio interesseren voor deze opleidingen en bedrijfssectoren. ROC Mondriaan, het Wellantcollege en de gemeente Delft werken eraan de nieuwe opleidingen in 2014 te laten starten op de university campus. Delft zorgt dat het hoge onderwijsniveau op peil blijft en nog verder verbetert. (TU Delft) REALISATIE TERMIJN Trekker Partners Totale investering 2014 Wellantcollege & Mondriaan College Gemeente Delft, Haagse Hogeschool, Hogeschool InHolland, TU Delft 10 miljoen 23

24 3.3 RUIMTE OM TE ONDER NEMEN Voor kennisintensieve bedrijven en instellingen heeft Delft een breed aanbod van locaties en bedrijfsverzamelgebouwen. Van starters tot volwassen bedrijven, van hoogtechnologische tot creatieve ondernemers en ook voor kennisinstellingen. Delft biedt vier verschillende vestigingsmilieus. voorzieningen beschikbaar voor technologische bedrijven. Voor de startende technologische bedrij ven zijn er naast de incubator YES!Delft met intensieve begeleiding en laborato riumvoorzieningen diverse andere gebouwen beschikbaar. Het succes van YES!Delft leidt er toe dat veel door groeiende technologische bedrijven op zoek zijn naar andere bedrijfsruimten, veelal met laboratoriumvoorzieningen. De nabijheid van de incubator is voor deze groeiende bedrijven belangrijk. Omdat de markt niet in die specifieke behoeftes voorziet investeren de TU en de gemeente hierin. Science Park 1 Creative city: een mengeling van kleine bedrijfjes, ateliers en studenten huis vesting in de historische setting van de binnenstad, in de statige oude TU-gebouwen met groene binnenhoven aan de rand van het centrum en in de industriële hallen langs de Schieoevers. 2 University campus: het kerngebied van de TU campus met de onderwijsgebouwen, aula, laboratoria, bibliotheek, (sport)voorzieningen voor (internationale) studenten, met daar omheen een aantal kennisinstituten. 3 Science park: Delft heeft twee science parks waar volop ruimte is voor kleine tot grote R&D-bedrijven in een groene setting: Technopolis in het zuiden en het industriële biotechpark op het DSM-terrein in het noorden. 4 City centre: Het centrummilieu van de Spoorzone in de nabijheid van station Delft Centraal en de binnenstad. Een divers aanbod voor bedrijven op verschillende plekken in de stad. Delft mikt op drie doelgroepen: technologisch georiënteerde bedrijven, creatieve bedrijven en kennisinstituten. Voor elk van deze categorieën is in elke fase van hun ontwikkeling ruimte beschikbaar. Technologische bedrijven Voor technologische bedrijven is nabijheid van collega-bedrijven en de TU Delft van belang: de scienceparks Technopolis en Biotechpark DSM bieden dit. Hier is nog ruimte voor nieuwbouw. In de bedrijfsverzamelgebouwen zijn specifieke Voor ieder bedrijf in elke fase is er een goede plek in Delft te vinden. Creatieve bedrijven Voor creatieve bedrijven zijn sfeer en uitstraling van gebouwen, uitwisseling en ontmoeting belangrijk. De meeste creatieve bedrijven voelen zich het meest thuis in het creatieve milieu van de binnenstad, de wijk TU-Noord en Schieoevers. Hier is inmiddels een divers aanbod gerealiseerd en in voorbereiding. De gemeente Delft schept continu voldoende gedifferentieerd aanbod voor deze bedrijven en bekijkt daarbij steeds nieuwe kansen voor mogelijkheden van bedrijfshuisvesting in leegkomende gebouwen. Een goed voorbeeld hier van is het oude zusterhuis van het voormalig ziekenhuis in Delft. Dat wordt verbouwd tot bedrijfsverzamelgebouw. Kennisinstituten Voor kennisinstituten zijn meerdere milieus aantrekkelijk: de university campus en Technopolis, als er behoefte is aan nauwe contacten met de TU Delft, TNO of Deltares. Voor instituten die hechten aan de nabijheid van een OV-knooppunt biedt de Spoorzone aantrekkelijke mogelijkheden. Delft biedt alle categorieën bedrijven voldoende aanbod aan bedrijfsruimte, behalve aan de categorie doorgroeiende technologische bedrijven en bedrijven met behoefte aan laboratorium - voor zieningen. Daar wordt op zo kort mogelijke termijn in voorzien. Vestigingsmilieus Delft Science Park Technopolis: dichtbij collegabedrijven en de TU Delft. (Science Port Holland) 24

25 Creative City University Campus Science Park Industrial zone 7. SLEUTEL PROJECT Doorstroomgebouwen YES! en DEP In de incubator YES!Delft zijn in 6 jaar tijd meer dan 100 bedrijven gestart. Een groot aantal daarvan is inmiddels YES! ontgroeid. Om ze voor Delft te behouden en de vaak heel belangrijke relatie met collega-bedrijven en de TU in stand te houden is goede huisvesting om de hoek nodig. Goede huisvesting betekent in dit geval bedrijfsverzamelgebouwen met laboratoriumfaciliteiten. Twee projecten staan hiervoor op stapel in Technopolis: het DEP-gebouw met speciale faciliteiten voor biotechbedrijven en het YES!doorstroomgebouw voor de overige bedrijven waaronder een cluster medisch technologische bedrijven. REALISATIE TERMIJN Trekker Partners Totale investering Verwachte locatie 2013 TU Delft en Cepezed Projects Provincie Zuid-Holland, Gemeente Delft 20 miljoen Technopolis 25

26 3.4 EEN HELE LOOP BAAN WONEN IN DELFT EN OM GEVING Lekker wonen in de stad waar je studeert of werkt is belangrijk. Bij iedere carrièrestap horen andere behoeften op het gebied van uitgaan, recreatie en wonen. Delft is een compacte stad met een gezellige oude binnenstad waar altijd genoeg te beleven is. Talloze horecagelegenheiden, culturele instellingen, sportverenigingen en een mooie groene omgeving maken van Delft een fijne stad om in te leven. En binnen een straal van 15 km kun je kiezen uit een scala aan woonmilieus: van heel stedelijk tot wonen in het groen. Via snelle routes per fiets, OV en auto ben je zo in Delft. Nieuwe woonwijken in aantocht Kenniswerkers, onderzoekers en medewerkers van universiteit en hogescholen, medewerkers van kennisinstellingen en hightech bedrijven hebben ieder hun eigen woonwensen. Naast het bestaande aanbod van woningen in het historische centrum en de wijken daar omheen ontstaat in het hart van de stad in de Spoorzone boven de spoortunnel die nu wordt aangelegd letterlijk nieuwe ruimte voor wonen in het centrum van de stad. Aan de rand van de stad bouwt Delft de nieuwe wijk Harnaschpolder. Studentenkamers, appartementen en eengezinswoningen. En voor wie dicht bij de universiteitscampus wil wonen is naast de campus een nieuwe wijk in de maak met apparte - menten en eengezinswoningen. De nieuwe wijk heeft een stedelijke uitstraling, wordt omringd door water en doorsneden door een park. Studentenkamers worden doorlopend gebouwd. Voor studenten wordt in Delft doorlopend het aantal woningen uitgebreid. Op de university campus worden de meeste studentenwoningen gebouwd. Tot 2023 is het de ambitie 5000 nieuwe studentenwoningen te realiseren. In 2011 werd al een nieuwe woontoren met kamers en zelfstandige eenheden voor 400 studenten gebouwd. In datzelfde jaar werd een voormalig TU-gebouw nu een momument verbouwd tot studentencomplex. 26

27 8. SLEUTEL PROJECT 5000 studentenwoningen Zorgen voor meer studentenwoningen is één van de grootste prioriteiten voor de korte termijn. Studenten die graag in Delft willen wonen moeten een plek krijgen. Op dit moment is er te weinig woonruimte voor studenten. Tot 2014 komen er daarom 2200 woningen bij en tot 2023 zijn dat er zelfs Het grootste aantal studentenwoningen wordt in en rond de universitycampus gebouwd. Delft streeft naar een gevarieerd aanbod: van goedkoop naar duur, met mogelijkheden om alleen of samen te wonen, in de stad of in de campus, voor kortere of langere tijd. In 2011 is een nieuwe woontoren met 400 studentenwoningen gebouwd. (Heleen Bothof) REALISATIE TERMIJN Trekker Partners Verwachte locatie 2023 O.a. DUWO, Ontwikkelcombinatie Watertuinen, Vorm Ontwikkeling Partners Gemeente Delft, Haagse Hogeschool, Hogeschool InHolland, TU Delft Hele stad, met nadruk op de universiteitcampus 27

28 3.5 EEN DUUR ZAME, GROENE EN WATER RIJKE CAMPUS Nieuwe bedrijven, studentenwoningen en voorzieningen op de university campus vragen om een een duurzaam ingerichte, groene campus. Een plek waar mensen prettig wonen, leven, recreëren en werken. Duurzaam wil zeggen: energieneutraal, klimaatbestendig en met een juiste waterbalans. Duurzaam bouwen en energiegebruik Duurzame gebouwen en een goed energiebeheer zijn voorwaarde voor een energieneutrale campus. Bij renovatie en nieuwbouwprojecten worden zo veel mogelijk duurzaamheidsmaatregelen genomen. De TU Delft werkt de komende jaren aan het terugdringen van energiegebruik door onder meer warmte-koude opslag en duurzame koel- en verwarmingstechnieken. Waar onderzoeksprojecten naar alternatieve energiebronnen hand in hand kunnen gaan met de bedrijfsvoering op energiegebied wordt gestreefd naar toepassing van innovatieve technieken als geothermie, zonne-energie, windenergie en bijvoorbeeld groene daken in de projecten. Prettig wonen, leven, recreëren en werken. Onder de noemer green campus werkt de TU samen met verschillende ondernemers aan duurzaamheidsprojecten. Voorbeeld hiervan is het project Energy Gateway een windturbine geïntegreerd met zonnepanelen en bezoekerscentrum, als icoon van duurzame energie. Ook de Energy Wall een geluidswal waarin zonnepanelen en een afvanginstallatie voor fijnstof is een voorbeeld van een duurzaamheidproject met een grote impact voor Delft. Onderzoekers van de TU Delft en het bedrijfsleven ontwikkelen hiervoor nieuwe concepten voor het gebruik van wind- en zonne-energie en het hergebruik van afvalwater. Deze gaan toegepast en uitgetest worden in een realistische werkomgeving in een Green Village op de campus. Green Campus: werken aan duurzaamheidsprojecten. Groen en water Naast duurzaam bouwen is ook in de inrichting van de buitenruimte veel winst te halen. Delft heeft een manier gevonden om alle wensen en noodzakelijke ingre - pen op het gebied van groen en water inzichtelijk te maken. Overheden, grondeigenaren, ontwikkelaars en bewoners werken hier samen aan het realiseren van een groene en waterrijke campus. Wensen en ingrepen voor groen en water inzichtelijk. Met zoveel nieuwe ontwikkelingen en dichte bebouwing is meer groen en water nodig. Er worden nieuwe plekken gecreëerd om water te bergen. Om te zorgen voor een goede waterkwaliteit worden rioleringen afgekoppeld en natuurvriendelijke oevers aangelegd. Extra groen op de campus draagt bij aan gezondheid, luchtkwaliteit, een prettige werk- en leefomgeving en arbeidsproductiviteit. 28

29 9. SLEUTEL PROJECT Projectenprogramma groen-blauw Om te voldoen aan de wateropgave in de innovatiecampus wordt nieuw water toegevoegd, wordt de waterstructuur in het gebied verbeterd en wordt het watersysteem door een aantal maatregelen effectiever benut. Om te voldoen aan de groenopgave wordt de aanwezige groene structuur versterkt door missende delen aan te vullen, nieuwe verbindingen te maken, nieuwe parken aan te leggen en bestaande groengebieden te verbeteren. Door structuren binnen het gebied te verbeteren en ze goed te verbinden met de groene gebieden rond de stad wordt ook de kwaliteit van de regionale groenen waterstructuren beter. Samen met ontwikkelende partijen is afgesproken dat groene en blauwe maatregelen hand in hand gaan met bouwwerkzaamheden als er sprake is van nieuwbouw en grote reno vaties. Ook wordt aandacht gegeven aan tijdelijk groen. Op locaties waar niet wordt gebouwd worden kansen gegrepen om de ecologie en de leefomgevingskwaliteit te versterken met tijdelijk groen. De campus is een experimenteerruimte voor water: er worden showcases en proeftuinen gemaakt voor innovatieve, experimentele oplossingen voor waterberging. Met zoveel nieuwe ontwikkelingen en dichte bebouwing is meer groen en water nodig.(heleen Bothof) REALISATIE TERMIJN Trekker Partners Totale investering Verwachte locatie 2012 e.v. Gemeente Delft TU Delft, Gemeente, Hoogheemraadschap van Delfland, belangenvereniging TU-Noord, DUWO, Ontwikkelcombinatie Watertuinen 17 miljoen Hele stad, met nadruk op de universiteitcampus 29

30 Building tommorow s leading firms. (YES!Delft) 30

31 DIT DOCU MENT WORDT GEDRA GEN DOOR Technische Universiteit Delft drs. P.M.M. Rullman lid College van Bestuur DSM Delft F.P.M. Teeuwisse Msc, MBA Directeur TNO ir. J.H.J. Mengelers Voorzitter Raad van Bestuur Deltares ir. A.H.J. Baaijen Algemeen Directeur Unesco-IHE J.L.G. de Schutter Msc Adjunct Directeur Gemeente Delft ir. P. L. Guldemond Wethouder van Delft Hoogheemraadschap van Delfland mr. M.A.P. van Haersma Buma Dijkgraaf Provincie Zuid-Holland drs. G. Veldhuijzen Gedeputeerde Haagse Hogeschool dr. M.S. Menendez lid College van Bestuur Hogeschool Inholland D. Terpstra Voorzitter College van Bestuur Reinier de Graaf Groep dr. J. van den Heuvel Voorzitter Raad van Bestuur Tam Tam P. Manuel Directeur Mecanoo architecten ir. F.M.J. Houben Directeur Vereniging Delft Design ir. H. Bothof Voorzitter Met speciale dank aan Paul Althuis Jan Bloemberg Thijs Boekhoff Heleen Bothof Annet van der Elst Ronald de Groot Nick Guldemond Aletta Hekker Wilbert Hoondert Michiel Jak Roel Kamerling Lodewijk Lacroix Job Nijs Bob van der Nol Robert Schneider Maartje Scholten Bert Sprong Anja Stokkers Willem Trommels Marco Waas Colofon Redactie Jan Roelf Sikkens en Annelies Gras (eindredactie), Gemeente Delft Vormgeving DesignDesk, Rotterdam Druk Veenman+, Rotterdam Ontwikkeling Stadsstijl Studio Dumbar, Rotterdam Website Twitter 31

32 Windturbine als icoon en entree van de Technologische innovatiecampus Delft. (SHAU architects, Rotterdam ) 1