Beleidsnotitie dammen en dempingen. Milieuhygiënische achtergrondnotitie

Transcriptie

1 Beleidsnotitie dammen en dempingen Milieuhygiënische achtergrondnotitie Datum : februari 2006

2 Inhoudsopgave Waterschap Zeeuwse Eilanden 2

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inleiding Aanleiding Doel Procedure / gezamenlijke aanpak Beleidskader Doelstellingen landelijk bodembeleid Relevante wet en regelgeving Dammenplannen Evaluatie van de dammenplannen Bodemkwaliteitskaarten Uitgangspunten van het beleid Wet- en regelgeving Hergebruik van gebiedseigen bouwstoffen Milieuhygiënische overwegingen Verdachte locaties en overige uitzonderingen Registratie van (zintuiglijke) verontreinigingen die achterblijven Bodemkwaliteitskaarten Waarborgen van de naleving van de beleidsnotitie Reikwijdte Bijlagen Bijlage 1 Partijkeuringen van dammengrond Bijlage 2 Asbest verificatie onderzoek Waterschap Zeeuwse Eilanden 3

4 Inhoudsopgave Waterschap Zeeuwse Eilanden 4

5 Inleiding 1 Inleiding 1.1 Aanleiding In het beheersgebied van waterschap Zeeuwse Eilanden worden regelmatig dammen aangelegd en waterlopen gedempt. Bij het aanleggen van een dam is het beleidsuitgangspunt van het waterschap 1 dat elders 1 of meer dammen geruimd dienen te worden. Het ligt voor de hand de hierbij vrijkomende bouwstoffen 2 her te gebruiken in de nieuw aan te leggen dam. Ook bij het (gedeeltelijk) dempen van een waterloop is er vaak sprake dat nabij een nieuwe waterloop wordt aangelegd. Net als bij de dammen ligt het ook hier voor de hand dat de waterloop wordt gedempt met gebiedseigen grond. In beide gevallen is het Bouwstoffenbesluit (zie hfdst 3) en de beleidsnotitie 3 het kader dat randvoorwaarden stelt aan de toepassing van de bouwstoffen. Echter bij de genoemde gevallen wordt vanuit de praktijk geconstateerd dat het Bouwstoffenbesluit onvoldoende inzicht biedt in de (on)mogelijkheden van hergebruik van bouwstoffen. Vanuit de praktijk is dan ook meer duidelijkheid gewenst. Om deze duidelijkheid te bieden is in 2005 een milieuhygiënisch kader toegevoegd aan de beleidsnotitie. Deze milieuhygiënische achtergrondnotitie is dan ook ter onderbouwing van de beleidsnotitie dammen en dempingen. 1.2 Doel De beleidsnotitie dammen en dempingen heeft ondermeer tot doel het bieden van een praktische handleiding voor hergebruiken van bouwstoffen, in nieuw aan te leggen dammen en (gedeeltelijk) te dempen waterlopen binnen een milieuhygiënisch verantwoord kader tegen acceptabele kosten. Deze achtergrondnotitie heeft tot doel een onderbouwing te bieden aan dat milieuhygiënische verantwoorde kader. Bij deze onderbouwing komen de volgende aspecten aan de orde; 1. Relevante (regionale) wet en regelgeving. 2. De relatie tussen de beleidsnotitie en relevante (regionale) wet- en regelgeving. 3. De milieuhygiënische kwaliteit van dammen 1.3 Procedure / gezamenlijke aanpak De in de beleidsnotitie opgenomen stappenplannen voor het hergebruiken van bouwstoffen bij de aanleg van dammen is gebaseerd op diverse, inhoudelijk soortgelijke, dammenplannen (zie paragraaf 2.3). Deze dammenplannen zijn reeds eerder (vanaf 1999) opgesteld. Het daarop voortgeborduurde milieuhygiënische kader van de beleidsnotitie dammen en dempingen is een initiatief van, en opgesteld door, de Zeeuwse waterschappen. Met het gezamenlijk opstellen wordt binnen Zeeland een uniform beleid nagestreefd. Het wordt noodzakelijk geacht dat de 1 Wanneer gesproken wordt over het waterschap wordt daarmee bedoelt Waterschap Zeeuwse Eilanden. 2 Wanneer in deze achtergrondnotitie wordt gesproken over bouwstoffen vallen hier zowel steenachtige bouwstoffen onder als puin en betonnen duikers maar ook grond. In die gevallen dat grond er niet onder valt, wordt dit expliciet genoemd. 3 Wanneer in deze achtergrondnotitie gesproken wordt over de beleidsnotitie wordt daarmee altijd de beleidsnotitie dammen en dempingen bedoeld welke door het bestuur is vastgesteld op d.d. 6 september Waterschap Zeeuwse Eilanden 5

6 Inleiding gewijzigde beleidsnotitie bestuurlijk wordt vastgesteld. Hiervoor zijn de volgende redenen te geven; de beleidsnotitie is niet projectgebonden en geldt dus voor het gehele beheersgebied van het waterschap (dit in afwijking op de dammenplannen die projectgebonden waren); in de beleidsnotitie is rekening gehouden met enkele belangrijke wijzigingen in wet- en regelgeving. Wel dient opgemerkt te worden dat de beleidsnotitie een werkwijze beschrijft die voor 2005 reeds breed gedragen werd bij het waterschap, de Walcherse gemeenten en Tholen. Daarmee is de realisatie van de beleidsnotitie niet meer dan een formalisering en opschaling van een reeds bestaande praktische werkwijze. Daar het ruimen en aanleggen van dammen en het (gedeeltelijk) dempen van waterlopen raakvlakken heeft met verantwoordelijkheden en werkwijze van gemeenten, Dienst Landelijk Gebied en de provincie Zeeland, zijn deze organisaties ook betrokken geweest bij de realisatie van de beleidsnotitie. Waterschap Zeeuwse Eilanden 6

7 Beleidskader 2 Beleidskader De beleidsnotitie vormt een vertaling van het standpunt van het waterschap inzake het (ver)plaatsen van een dam in een waterloop en het standpunt van het waterschap inzake het (gedeeltelijk) dempen van een waterloop. Het (ver)plaatsen van een dam en het (gedeeltelijk) dempen van een waterloop vallen milieuhygiënisch gezien binnen de werkingsfeer van het Bouwstoffenbesluit. Het Bouwstoffenbesluit is een uitwerking van relevante bepalingen uit onder andere de Wbb (Wet bodembescherming) en de Wvo (Wet verontreiniging oppervlaktewateren). Op hun beurt vormen al deze wettelijke bepalingen en regelingen een uitwerking van de doelstellingen van het landelijk bodembeleid. Door het verschil in tijdsgeest waarin de verschillende relevante stukken zijn geschreven bestaat er een discrepantie tussen de beoogde werkwijze die de huidige wet en regelgeving voorschrijft en de beoogde werkwijze van het toekomstige bodembeleid, zoals die nu in voorbereiding is. Bij de uitwerking van de beleidsnotitie is met name rekening te houden met de nieuwe uitgangspunten van het (in voorbereiding zijnde) landelijke beleid. In onderstaande paragrafen worden zowel het landelijke bodembeleid als de relevante wet- en regelgeving toegelicht. 2.1 Doelstellingen landelijk bodembeleid Bodembeleid betekende lange tijd vooral bodemsanering. Toen de eerste gevallen van bodemverontreiniging bekend werden, is bodemsanering opgezet als een beperkte operatie die door de rijksoverheid kon worden opgepakt. Nu, 30 jaar verder, kan geconcludeerd worden dat bodemverontreiniging diep geworteld zit in de Nederlandse bodem waar het in de meeste gevallen ook geen risico s oplevert. Het huidige bodembeleid en de beleidsontwikkelingen die het bodembeleid van de nabije toekomst richting geven, hebben een centrale aanpak door de rijksoverheid dan ook al lang verlaten. De meest recente uiting daarvan is de beleidsbrief Bodem die in december 2003 door de staatssecretaris van VROM is uitgegeven. In het kader hieronder is een onderdeel uit de samenvatting van de beleidsbrief Bodem opgenomen. Bij beheer van bodemverontreiniging worden de beleidskaders vereenvoudigd en consistenter gemaakt. De regelgeving wordt daardoor vereenvoudigd. Decentrale overheden krijgen meer ruimte voor het realiseren van gebiedsgerichte oplossingen en dragen verantwoordelijkheid voor een transparante besluitvorming en borging van de kwaliteit van de uitvoering. Niet langer het rijk, maar decentrale overheden stellen eisen aan de bodemkwaliteit. Zij formuleren gebiedsgericht bodemkwaliteitsambities op basis van de aanwezige bodemkwaliteit, de gewenste bodemkwaliteit vanwege het bodemgebruik en het daarmee samenhangende grondverzet of de baggeropgave. De gemeente doet dat voor de landbodem, de waterkwaliteitsbeheerder voor de waterbodem. De bodemkwaliteitsambities worden vastgelegd in een bodembeleidsplan of gemeentelijke verordening. Daarmee zijn inspraak en democratische controle gegarandeerd. Bovenstaande beleidslijn geeft het belang aan van het onderhavig beleidsplan dat gezien kan worden als bodembeheersplan. Het waterschap is immers de aangewezen decentrale overheid die, binnen de landelijk gestelde kaders, bodemkwaliteitsambities kan stellen voor de waterbodems die zich binnen haar beheersgebied bevinden. Daaronder horen dan ook alle toepassingen van bouwstoffen op, in en rondom die waterbodem. Dammen vormen daarbij in de praktijk als toepassing op een waterbodem de grootse groep. Bij de uitwerking van deze bodemkwaliteitsambities is het van belang oog te houdend voor de belangen en wensen van o.a. gemeenten, provincie en andere partijen binnen de samenleving. Waterschap Zeeuwse Eilanden 7

8 Beleidskader Naast de in het kader genoemde beleidslijn kent de beleidsbrief bodem en in algemenere zin het Nederlandse Bodembeleid diverse andere beleidsuitgangspunten. Het gaat te ver om deze beleidsuitgangspunten stuk voor stuk te behandelen. In plaats daarvan is hieronder het begrip Actief Bodembeheer toegelicht. Actief bodembeheer is een term voor de situatie die ontstaat wanneer alle relevante beleidsuitgangspunten in de praktijk bij elkaar worden gebracht en tegen elkaar worden afgewogen. De beleidsnotitie beoogt te voldoen aan de principes van Actief Bodembeheer. Actief Bodembeheer Actief bodembeheer is het totaal aan activiteiten in een gebied gericht op het adequaat en efficient omgaan met diffuus aanwezige bodemverontreiniging en de gevolgen hiervan. Daarbij dient Actief Bodembeheer een beleidskader te bieden voor alle van toepassing zijnde wet- en regelgeving. Op dit moment is de wet- en regelgeving niet goed op elkaar afgestemd. Actief bodembeheer heeft als doel een duurzaam bodemgebruik. Hierbij is niet alleen van belang hoe er in technische zin omgegaan wordt met bodemverontreiniging en grond- en baggerverzet, maar ook hoe de aanpak van bodemverontreiniging en grond- en baggerverzet in ruimtelijke ontwikkeling wordt ingepast. 2.2 Relevante wet en regelgeving Bouwstoffenbesluit Het bouwstoffenbesluit vormt in de praktijk het belangrijkste wettelijke kader als het gaat om het aanleggen van dammen dan wel het (gedeeltelijk) dempen van waterlopen. Uitgangspunt van het bouwstoffenbesluit is het bevorderen van hergebruik van secundaire bouwstoffen binnen een milieuhygiënisch verantwoord kader. Het kader dat milieuhygiënisch verantwoord hergebruik mogelijk moet maken is echter zo stringent dat het het belangrijkste uitgangspunt van het bouwstoffenbesluit; het bevorderen van hergebruik, in de weg staat. Een van de belangrijkste oorzaken hiervan is dat de kosten die gemoeid gaan met het aantonen dat de milieuhygiënische kwaliteit van een secundaire bouwstof als te hoog worden ervaren. In de praktijk heeft dit er toe geleid dat sinds de inwerkingtreding van het bouwstoffenbesluit in 1999 al 4 ingrijpende vrijstellingsregelingen van kracht zijn geworden. Al deze vrijstellingsregelingen hebben tot doel het eisenniveau van het bouwstoffenbesluit naar beneden bij te stellen tot een niveau dat nog steeds als milieuhygiënisch verantwoord wordt beschouwd maar minder kosten met zich meebrengt. Twee van deze vrijstellingsregelingen zijn voor de beleidsnotitie van grote invloed; - Ministeriële vrijstellingsregeling Grondverzet; Deze vrijstellingsregeling maakt het mogelijk vrij grondverzet te plegen binnen gebieden waarvoor een bodemkwaliteitskaart is opgesteld. De beleidsnotitie anticipeert daarop door te stellen dat waterlopen die binnen de zonering van een bodemkwaliteitskaart vallen (gedeeltelijk) gedempt mogen worden met grond die van gelijke of betere samenstelling is als de grond van het belendende perceel. De voorwaarden die hierbij gelden zijn eveneens opgenomen in de beleidsnotitie in het Stappenplan bij het (gedeeltelijk) dempen van waterlopen en herstellen van taluds. - Tijdelijke vrijstellingsregeling 2004; Deze vrijstellingsregelingen kent twee belangrijke bepalingen. Ten eerste stelt het dat er geen onderzoek meer hoeft plaats te vinden naar samenstelling en immissie voor o.a. vormgegeven bouwstoffen van beton. Ten tweede biedt het de mogelijkheid om bouwstoffen binnen het zelfde project, indien niet bewerkt, en aantoonbaar onder de zelfde condities en aantoonbaar voldoet aan bijlage 2 4 van het Bouwstoffenbesluit te hergebruiken. De beoordeling t.a.v. de aantoonbaarheid is aan het bevoegde gezag waar de bouwstoffen worden toegepast. 4 Op basis van bijlage 2 van het bouwstoffenbesluit kan bepaald worden of een bouwstof als categorie 1, categorie 2 of als niet toepasbaar beoordeeld dient te worden. Bijlage 2 van het Bouwstoffenbesluit bevat hiervoor toetsingswaarden. Waterschap Zeeuwse Eilanden 8

9 Beleidskader Met het van kracht worden van de wijziging Bouwstoffenbesluit 2005 gelden bovenstaande en andere vrijstellingregelingen ook voor de waterbodems (voorheen was dat niet zo). Wet Bodembescherming (Wbb) De Wbb beoogt de directe bescherming van de kwaliteit van de bodem en een beter ecologisch beheer. De Wbb richt zich hierbij voornamelijk op het voorkomen en verwijderen van verontreiniging uit de bodem. Het bouwstoffenbesluit dat o.a. op de Wbb is gebaseerd richt zich op het voorkomen van bodemverontreiniging. Wanneer er echter sprake is van een omvangrijke bodemverontreiniging heeft men in de praktijk wel direct met de Wbb te maken. Afhankelijk van de omvang van de bodemverontreiniging wordt het bevoegde gezag t.a.v. de Wbb gevormd door de gemeente dan wel de provincie. Daar de beleidsnotitie gericht is op hergebruik van, niet ernstige verontreinigde, bouwstoffen, worden in dit hoofdstuk de eisen van de Wbb niet nader toegelicht. In het beheerplan wordt er wel aandacht besteed aan die situaties waarbij men direct met de Wbb te maken heeft. Wet verontreiniging oppervlakte water Het doel van de Wvo is het oppervlaktewater te beschermen tegen verontreiniging. Daarom is het verboden om zonder vergunning afvalstoffen, verontreinigende of schadelijke stoffen (in welke vorm dan ook) in het oppervlaktewater te lozen. Het bouwstoffenbesluit geeft milieuhygiënische regels voor het gebruik van steenachtige bouwmaterialen en grond, die worden toegepast in uit te voeren werken in grond-, wegen- en waterbouw, op of in de bodem dan wel in of in de nabijheid van oppervlaktewater. De waterkwaliteitsbeheerder is altijd het bevoegd gezag als bouwstoffen worden gebruikt in oppervlaktewater of op of in de bodem onder oppervlaktewater (waterbodem). Het begrip oppervlaktewater omvat eveneens uiterwaarden, de waterbodem en de bodem van het talud of oever van het oppervlaktewater. Keur Waterbeheer De bepalingen in de Keur waterbeheer hebben bijna uitsluitend tot doel de af- en/of aanvoer of berging van het op de bodem vrij aanwezige oppervlaktewater te bevorderen. Daarbinnen heeft de keur tot doel er voor zorg te dragen dat er voldoende afwateringscapaciteit aanwezig is ten behoeve van de ontwatering van gronden. Op grond van het bepaalde in artikel 8, sub c van de Keur waterbeheer is het verboden, zonder te zijn voorzien van een ontheffing van het dagelijks bestuur van waterschap Zeeuwse Eilanden, werken over, in of onder oppervlaktewater te hebben, te leggen, aan te brengen, te veranderen of op te ruimen. Een aanvraag tot verlening, wijziging of intrekking van een ontheffing en een melding moeten worden ingediend bij het dagelijks bestuur van het waterschap. 2.3 Dammenplannen De dammenplannen die gerealiseerd zijn vanaf 1999 zijn gericht op specifieke gebieden in Zeeland waar ruilverkaveling werkzaamheden plaats vinden of vonden (delen van Walcheren en Tholen). Net als de beleidsnotitie zijn ze gericht op het bieden van een praktische handleiding bij de in de paragraaf 1.1 toegelichte werkzaamheden binnen een milieuhygiënisch verantwoorde en financieel acceptabel kader. De dammenplannen vormde een compromis tussen het bevoegde gezag en de uitvoerende instanties. Speelveld hierbij werd gevormd door een milieu hygiënisch verantwoorde werkwijze en de financiële haalbaarheid van die werkwijze. Het eerste dammenplan is indertijd bestuurlijk door het waterschap vastgesteld en de daaropvolgende dammenplannen zijn daar van afgeleid. Het kader hieronder schets de situatie op basis waarvan het dammenplan Walcheren gerealiseerd is. Waterschap Zeeuwse Eilanden 9

10 Beleidskader Dammenplan Walcheren In 1999 stond de landinrichtingscommissie Walcheren voor een dilemma. Een van de wensen van de landinrichtingscommissie was het terugdringen van het aantal dammen die landbouwpercelen verbonden met de openbare weg. Door de afgelopen decennia heen was er een wildgroei aan dammen ontstaan die zorgde voor slechte doorstroming van waterlopen. Gevolg hiervan was dat er een onnodige dreiging van wateroverlast was bij hevige regenval. Dammen vormen immers een obstakel in de afvoercapaciteit van een waterloop, zeker als ze in een slechte conditie verkeren. Bovendien bleek uit onderzoek dat een klein percentage aan dammen zintuiglijke verontreinigingen bevatte als asbest, schoorsteenpuin en teerhoudend asfalt granulaat (TAG). Dus ook uit milieuhygiënisch oogpunt was het wenselijk de dammen aan te pakken. Na een inventarisatie bleek dat er meer dan duizend dammen op Walcheren bij ruilverkavelingwerkzaamheden verplaatst dan wel verwijderd diende te worden. Het dilemma werd gevormd door het in 1999 van kracht geworden bouwstoffenbesluit. Om de dammen te verwijderen en elders weer als dam toe te passen zouden ook voor het merendeel relatief schone dammen onderzoekskosten gemaakt moeten worden. Deze onderzoekskosten waren dermate hoog dat ze maatschappelijk niet aanvaardbaar werden geacht. Het laten zitten van de dammen zou echter uit oogpunt van waterkwantiteit en milieu een gemiste kans zijn om verbetering in het gebied te brengen. Om dit te voorkomen is in een samenwerking tussen de Dienst Landelijk Gebied, Waterschap Zeeuwse Eilanden en de gemeenten Veere, Vlissingen en Middelburg het dammenplan Walcheren opgesteld. Uitgangspunt hierbij was om op basis van de hierboven geschetste problematiek een kader te scheppen waarbinnen een afweging is gemaakt tussen de bekostiging van maatschappelijk wenselijke ontwikkelingen en bescherming en verbetering van het milieu. 2.4 Evaluatie van de dammenplannen In 2003/2004 heeft er een evaluatie plaats gevonden van de werkwijze van de dammenplannen. De evaluatie is te onderscheiden in verschillende onderdelen die formeel niet eerder, dan in dit beleidsplan, bij elkaar zijn gebracht. Het eerste onderdeel betreft twee in 2003/2004 uitgevoerde partijkeuringen van dammengrond (opgenomen als bijlage 1). Deze partijen ontstonden na realisatie van dammenplannen op Walcheren. Hierbij bleef namelijk dammengrond over, waarvoor een andere bestemming gezocht diende te worden. De dammengrond die in depot wordt gezet is vergelijkbaar met dammengrond die elders hergebruikt wordt in de nieuwe dammen. Om de hergebruikmogelijkheden te bepalen zijn de partijkeuringen uitgevoerd. In de rapporten is in beide gevallen geconcludeerd dat de partijen dammengrond als categorie 1 bouwstof beoordeeld kunnen worden in kader van bijlage 2 5 van het Bouwstoffenbesluit. Categorie 1 bouwstoffen zijn in elk willekeurig werk, dus ook in een dam, toepasbaar. Op 16 maart 2004 is door het Zeeuws Platform Bodembeheer een symposium georganiseerd waarbij de dammenplannen voor een breed publiek zijn toegelicht. Voor dit symposium zijn indertijd o.a. alle relevante bevoegde gezagen uitgenodigd en ook in grote getallen aanwezig geweest. In het bijzonder is ingegaan op het stappenplan zoals dat thans grotendeels ongewijzigd is opgenomen in de beleidsnotitie dammen en dempingen. In relatie met het thema van het symposium is specifiek aandacht besteed aan de handelswijze in het geval er asbest in een dam wordt geconstateerd. Geconcludeerd werd dat de dammenplannen in principe een milieuhygiënische verantwoorde werkwijze voorschrijven. De eerder aangehaalde partijkeuringen bevestigen dit ook. 5 Op basis van bijlage 2 van het bouwstoffenbesluit kan bepaald worden of een bouwstof als categorie 1, categorie 2 of als niet toepasbaar beoordeeld dient te worden. Bijlage 2 van het Bouwstoffenbesluit bevat hiervoor toetsingswaarden. Waterschap Zeeuwse Eilanden 10

11 Beleidskader Wat echter ontbrak aan deze partijkeuringen was uitspraak over het asbest gehalte. Tijdens het symposium werd de opmerking gesteld dat er een verificatie plaats moest vinden of de werkwijze in praktijk ook daadwerkelijk milieuhygiënisch verantwoord is t.a.v. asbest. Het verificatie onderzoek heeft zich toegespitst op partijkeuring van een puindepot. Het puindepot bestond uit verhardingsmateriaal met een diameter van 0 tot 40 mm afkomstig van de verhardingslaag van een dam (zie figuur 1.1). In de praktijk is gebleken dat, als er asbest in een dam zit (wat in de praktijk beperkt voorkomt), dit meestal in deze laag zit. verhardingslaag Figuur 1.1. overgangslaag Situatieschets van een dam. dammengrond duiker In die gevallen dat er asbest wordt aangetroffen, staat het stappenplan van het beheersplan met in achtneming van de vereiste veiligheidsmaatregelen en werkwijze het toe, dit middels proactieve handpicking te verwijderen. Het eind 2004 uitgevoerde verificatie onderzoek (opgenomen als bijlage 2) is door een voor asbest gespecialiseerd onderzoeksbureau uitgevoerd. Het materiaal van het puindepot was afkomstig van een eerder middels handpicking gesaneerde asbesthoudende dam. Het onderzoek concludeerde dat de asbestconcentratie door het proactieve handpicking dermate laag was dat het onderzochte materiaal geschikt was voor hergebruik als categorie 1 bouwstof conform bijlage 2 van het Bouwstoffenbesluit. Op basis van deze onderzoeksresultaten kan aangetoond worden dat de bouwstoffen, die op basis van de werkmethode zoals deze is vastgelegd in de beleidsnotitie vrijkomen, aantoonbaar voldoen aan bijlage 2 van het Bouwstoffenbesluit. 2.5 Bodemkwaliteitskaarten Naast de reeds toegelichte dammenplannen vormen ook bodemkwaliteitskaarten 6 een aanleiding voor dit beleidsplan. Vanuit de praktijk is het wenselijk om hier op te anticiperen. Voor de realisatie van bodemkwaliteitskaarten zijn diverse aanvullende onderzoeken uitgevoerd. In deze bodemkwaliteitskaarten is vastgesteld dat de milieuhygiënische kwaliteit van een talud / oever niet significant afwijkt als die van het belendende perceel. Voor informatie over deze onderzoeken wordt in algemene zin verwezen naar de Zeeuwse Bodemkwaliteitskaarten en in het bijzonder naar die van Walcheren en Borsele. Formeel kan een waterkwaliteitsbeheerder niets met de mogelijkheden van een bodemkwaliteitskaart. Immers de Vrijstellingsregeling grondverzet t.a.v. het bouwstoffenbesluit gaat niet op voor waterbodems en de bijbehorende taluds. Milieuhygiënisch gezien is het echter wel wenselijk dat een talud of (gedeeltelijk) te dempen sloot wordt opgevuld met gebiedseigen grond die gelijk of beter van kwaliteit is als die van het belendende perceel. Van die percelen die binnen een bodemkwaliteitszone vallen is de milieuhygiënische bodemkwaliteit bekend. 6 Een bodemkwaliteitskaart is een document dat de milieuhygiënische bodemkwaliteit beschrijft van een bepaald gezoneerd gebied en de gebruiksbeperkingen er van aangeeft. Waterschap Zeeuwse Eilanden 11

12 Beleidskader In de praktijk is het, het eenvoudigst als voor het aanvullen van het talud dan wel dempen van een sloot grond wordt gebruikt van het belendende perceel. Met de beleidsnotitie anticipeert het waterschap op de bodemkwaliteitskaarten door dit grondverzet toe te staan zonder dat er aanvullend grondonderzoek gedaan hoeft te worden. Voorwaarde hierbij is wel dat aan de voorwaarden van het beheersplan wordt voldaan. Waterschap Zeeuwse Eilanden 12

13 Uitgangspunten van het beleid 3 Uitgangspunten van het beleid In de onderstaande paragrafen worden de diverse uitgangspunten benoemd die een rol hebben gespeeld bij de realisatie en invulling van het milieuhygiënische kader van de beleidsnotitie dammen en dempingen. 3.1 Wet- en regelgeving In hoofdstuk 2 is al uitgebreid ingegaan op de relevante wet- en regelgeving. In het hoofdstuk is te lezen dat de huidige relevante wet- en regelgeving en dan met name het bouwstoffenbesluit, wordt aangepast. Bij de uitwerking van de beleidsnotitie zijn de aangekondigde veranderingen reeds als uitgangspunt meegenomen. 3.2 Hergebruik van gebiedseigen bouwstoffen. In kader van duurzaamheid en kostenbeheersing is het strevenswaardig om zoveel als mogelijk bouwstoffen her te gebruiken. Bij de aanleg van dammen gaat het hierbij om hergebruik van betonnen duikers, puinverharding en grond. Het bijdragen aan de mogelijkheden van hergebruik is dan ook 1 van de uitgangspunten van de beleidsnotitie. Randvoorwaarde daarbij is dat het hergebruik moet passen binnen een financieel haalbare werkwijze waarbij de lokale milieusituatie afdoende wordt beschermd en waar mogelijk verbeterd wordt. 3.3 Milieuhygiënische overwegingen Uit milieuhygiënische overwegingen is het niet wenselijk dat bouwstoffen zomaar worden hergebruikt. In het verleden zijn namelijk bouwstoffen toegepast die schadelijk kunnen zijn voor de humane en of ecologische gezondheid. Zo valt op basis van ervaring en onderzoek te constateren dat dammen zintuiglijke verontreinigingen kunnen bevatten als asbest, schoorsteenpuin en teerhoudend asfalt granulaat (TAG). Ook is uit onderzoek gebleken dat de bodem in het landelijke gebied verontreinigd kan zijn met residuen van gebruikte bestrijdingsmiddelen (DDT en drins) Verdachte locaties en overige uitzonderingen Dammen en waterlopen kunnen op basis van hun locatie en op basis van een veldonderzoek gerekend worden tot een verdachte locatie of een uitzonderingsgeval. De kans dat er op deze locatie sprake is van milieuhygiënische gezien ongewenste bouwstoffen is dermate hoog dat er aanvullende eisen gesteld worden. Als er sprake is van een verdachte locatie of een uitzonderingslocatie is het van belang eerste meer inzicht te hebben in de specifieke milieuhygiënische situatie. Indien daaruit blijkt dat er geen sprake is van schone of categorie 1 bouwstoffen gaan de mogelijkheden van de beleidsnotitie niet op. De vrijkomende bouwstoffen dienen dan conform de geldende wet- en regelgeving te worden afgevoerd. In de stappenplannen van de beleidsnotitie wordt er uitgebreid ingegaan op verdachte locaties en uitzonderingsgevallen. Waterschap Zeeuwse Eilanden 13

14 Uitgangspunten van het beleid Registratie van (zintuiglijke) verontreinigingen die achterblijven. Wanneer een opdrachtgever of aannemer constateert dat een dam of (gedeeltelijk) te dempen watergang (zintuiglijk) vervuild is en de dam niet wil ruimen danwel de waterloop (gedeeltelijk) wil dempen, dient dit kenbaar gemaakt te worden bij de medewerker bouwstoffenbesluit 7 van het waterschap. Opgemerkt dient te worden dat de opdrachtgever mogelijk verplicht is conform geldende wet- en regelgeving of contractuele voorwaarden met het waterschap de dam alsnog te verwijderen of de waterloop (gedeeltelijke) te dempen. 3.4 Bodemkwaliteitskaarten De reeds gerealiseerde bodemkwaliteitskaarten en eventueel nog te ontwikkelen bodemkwaliteitskaarten vormen in die zin een uitgangspunt dat ze bepalend zijn bij het (gedeeltelijk) dempen van een waterloop en het aanvullen van een talud. Immers het grondverzet dat hierbij plaats vindt dient eveneens mogelijk te zijn conform de bodemkwaliteitskaart waar het belendende perceel onder valt. Ofwel het (gedeeltelijk) dempen van waterlopen en herstellen van taluds, met de intentie de grond bodem te laten worden, mag enkel met grond die op het belendende perceel ook zou mogen worden toegepast, conform de in het bodembeheersplan van de betreffende bodemkwaliteitskaart gestelde eisen. Indien het belendende perceel niet gezoneerd is in een bodemkwaliteitskaart, kan op basis van de beleidsnotitie ook geen grond bodem worden anders dan is toegestaan conform het bouwstoffenbesluit. Feitelijk houdt dit in dat dan enkel schone grond als bodem kan worden toegepast. Middels de beleidsnotitie en in het bijzonder met het daarin opgenomen het stappenplan bij het (gedeeltelijk) dempen van waterlopen en herstellen van taluds anticipeert het waterschap dan ook op de gemeentelijke bodemkwaliteitskaarten. Voorwaarde is wel dat de bodemkwaliteitskaart van het belendende perceel is goedgekeurd door de betreffende gemeente. 3.5 Waarborgen van de naleving van de beleidsnotitie Uitgangspunt bij het mogen gebruiken van de mogelijkheden die de beleidsnotitie biedt is dat de initiatiefnemer daar enkel gebruik van mag maken als hij/zij aan alle voorwaarden van de beleidsnotitie voldoet. In het bijzonder zijn daarbij de stappenplannen van belang die zijn opgenomen bij de beleidsnotitie. Afwijkingen zijn enkel toegestaan met goedkeuring of op aanwijzing van de medewerk(st)er Bouwstoffenbesluit van het waterschap. Zolang aan de voorwaarden van de beleidsnotitie wordt voldaan, kan de uitvoering van het werkzaamheden doorgang hebben. Wanneer blijkt dat niet of onvoldoende wordt voldaan aan de voorwaarden van de uitvoeringswerkzaamheden, dienen de werkzaamheden te worden gestaakt. Voor uitvoering van de werkzaamheden bij grootschalige aanleg en ruiming van dammen (bij de aanleg van 10 dammen of meer) dient de aannemer 8 er op toe te zien dat het uitvoerde personeel van te voren een verplichte instructie te ontvangen. Deze instructie bestaat uit een toelichting door of namens het waterschap op de geldende richtlijnen en regels die aan de werkzaamheden worden gesteld m.b.t. milieueisen en milieumaatregelen. 7 Het waterschap beschikt over een medewerk(st)er bouwstoffenbesluit bij de afdeling JVH (Juridische zaken, Vergunningverlening en Handhaving). Deze medewerk(st)er beoordeeld alle meldingen in kader van het bouwstoffenbesluit. 8 De aannemer is de partij die verantwoordelijk is voor de uitvoering van de werkzaamheden. Waterschap Zeeuwse Eilanden 14

15 Uitgangspunten van het beleid Verder dient de opdrachtgever 9 of een private toezichthoudende organisatie 10 in het veld toe te zien op juiste naleving van de voorwaarden van de beleidsnotitie. Bij de uitvoering van werkzaamheden bij kleinschalige aanleg van dammen (tot maximaal 9 dammen) zal het waterschap ondermeer geen onafhankelijke private toezichthouder eisen. Overige afwijkingen in het eisenpakket t.o.v. het eisenpakket de grootschalige aanleg van dammen is terug te vinden in bijlage 2 van de beleidsnotitie. 3.6 Reikwijdte De beleidsnotitie beschrijft het standpunt van het waterschap inzake het (ver)plaatsen van een dam en het standpunt van het waterschap inzake het (gedeeltelijk) dempen van een waterloop waaronder het aanvullen van het talud. Deze werkzaamheden vallen onder de werkingssfeer van het bouwstoffenbesluit. De (on)mogelijkheden die gesteld worden in de beleidsnotitie gelden dan ook enkel voor die waterlopen waar het waterschap bevoegd gezag is in kader van het bouwstoffenbesluit. Aanleg van dammen, (gedeeltelijk) dempen van waterlopen en of het aanvullen van een talud met schone grond en of categorie 1 bouwstoffen niet zijnde grond, kan zonder gebruik te hoeven maken van de beleidsnotitie. In die gevallen hoeft enkel aan de eisen van het bouwstoffenbesluit en de keur waterbeheer te worden voldaan. Wanneer de bouwstoffen een functie wijziging krijgen bij de nieuwe toepassing of wanneer de bouwstoffen een bewerking ondergaan voordat ze hergebruikt worden (anders dan genoemd in de stappenplannen van de beleidsnotitie) gaan de mogelijkheden van de beleidsnotitie eveneens niet op. Het (gedeeltelijk) dempen van een waterloop of het aanvullen van een talud met gebiedseigen grond wordt niet gezien als functiewijziging. Om bij het (ver)plaatsen van een dam, het (gedeeltelijk) dempen van een waterloop en of het aanvullen van een talud gebruik te mogen maken van bepalingen uit de beleidsnotitie en of het bouwstoffenbesluit dient een melding plaats te vinden bij de medewerker bouwstoffenbesluit van het waterschap. De melding dient plaats te vinden conform de daarvoor omschreven procedure en met inbegrip van de voor de beoordeling noodzakelijke informatie. Er wordt pas voldaan aan de eisen van de melding als het waterschap hier positief op beschikt. Hergebruik van bouwstoffen uit geruimde dammen buiten het werkgebied De eisen omtrent een melding in kader van de, in het beheerplan opgenomen, stappenplannen, geven duidelijk aan dat er een werkgebied afgebakend dient te worden. De in de stappenplannen geschetste mogelijkheden gelden in principe enkel binnen de grenzen van het werkgebied. Indien bouwstoffen uit geruimde dammen (uit het werkgebied) overblijven zullen ze conform de eisen van het bevoegde gezag gekeurd moeten worden. Wie het bevoegd gezag is hangt af van de locatie die men voor ogen heeft voor de toepassing. Indien dit op de landbodem is, is dit de betreffende gemeente. Indien dit in het oppervlaktewater is, is dit de betreffende waterkwaliteitsbeheerder. 9 De opdrachtgever is de partij die de werkzaamheden financieel draagt. 10 Bij grootschalige ruiming en aanleg van dammen zal bij de uitvoering o.a. toezicht gehouden moeten worden op eventuele aanwezige visuele verontreinigingen en de juiste omgang hiermee. Het gaat bij dit toezicht dus niet om toezicht door de overheid in kader van haar handhavende taak. Bij het ontbreken van tijd en of deskundigheid kan de opdrachtgever er toe besluiten deze verantwoordelijkheid in handen te leggen van een private toezichthoudende organisatie. Waterschap Zeeuwse Eilanden 15

16 Uitgangspunten van het beleid Toepassen van gebiedseigen grond in dammen Indien zowel de gebiedseigen grond als de locatie van de aan te leggen dam valt binnen de zonering van een bodemkwaliteitskaart kan gebruik gemaakt worden van het stappenplan voor het (gedeeltelijk) dempen van waterlopen en herstellen van taluds, dat is opgenomen in de beleidsnotitie dammen en dempingen. Toepassen van gebiedsvreemde grond in dammen of waterlopen Indien gebiedsvreemde grond wordt gebruikt voor de aanleg van dammen dan wel het (gedeeltelijk) dempen van waterlopen zal men een melding moeten doen in kader van het bouwstoffenbesluit. Indien de gebiedsvreemde grond komt uit een gebied dat is gezoneerd middels een Bodemkwaliteitskaart zal door de medewerk(st)er Bouwstoffenbesluit van het waterschap bekeken worden of er sprake is van een vergelijkbare kwaliteit. Indien er sprake is van een vergelijkbare kwaliteit zal de medewerk(st)er bouwstoffenbesluit akkoord gaan met de melding. Indien er geen sprake is van een vergelijkbare kwaliteit ofwel de gebiedsvreemde grond is niet afkomstig van een door een Bodemkwaliteitskaart gezoneerd gebied zal er een partijkeuring uitgevoerd moeten worden. Om de gebiedsvreemde grond te kunnen toepassen in dammen dient deze als schone grond dan wel categorie 1 grond te beoordelen zijn. Om gebiedsvreemde grond toe te kunnen passen in oppervlaktewater waarvan het waterschap waterkwaliteitsbeheerder is, dient deze als schone grond of als grond met een vergelijkbare kwaliteit beoordeeld te zijn. Toepassen van bouwstoffen, niet zijnde grond, in dammen of waterlopen Die toepassingen van bouwstoffen, niet zijnde grond, die niet geregeld zijn in de stappenplannen van het beheersplan dienen plaats te vinden conform het bouwstoffenbesluit. Baggerspecie vanuit waterlopen Voor de toepassingsmogelijkheden van baggerspecie vanuit waterlopen wordt verwezen naar het Besluit vrijstelling stortverbod buiten inrichtingen. \\WATER\DATA\POSTUIT\WB_B&O\ milieuhygienischeachtergrondnotitie.doc Waterschap Zeeuwse Eilanden 16

17 Uitgangspunten van het beleid Bijlage 1; Partijkeuringen van dammengrond Waterschap Zeeuwse Eilanden 17

18 Uitgangspunten van het beleid Bijlage 2 Asbest verificatie onderzoek Waterschap Zeeuwse Eilanden 18