Een titel van vertrouwen
|
|
- Joanna de clercq
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Een titel van vertrouwen Advies van de Commissie RA-titel over de RA-titel en over specialisatie in de opleiding tot registeraccountant Oktober 2009
2 Een titel van vertrouwen Advies van de Commissie RA-titel over de RA-titel en over specialisatie in de opleiding tot registeraccountant 1
3 Inhoudsopgave Blz. Voorwoord 3 Ten geleide 4 1. Samenvatting 6 2. Opdracht Visie en advies De beroepsuitoefening door registeraccountants De RA-titel De opleiding tot registeraccountant Vervolgstappen 24 Bijlagen Bijlage 1. De beroepsuitoefening door registeraccountants De institutionele ontwikkeling van het accountantsberoep in Nederland Beroepsinhoud en werkterrein Maatschappelijke relevantie en publiek belang Specialisatie 29 Bijlage 2. De RA-titel Betekenis van de RA-titel Definitie en betekenis van de begrippen functie en titel De RA-titel in de accountantswetgeving 33 Bijlage 3. De opleiding tot registeraccountant Het niveau van de RA-opleiding Structuur en globale inhoud van een RA-opleiding De praktijkopleiding (stage) Specialisatie in het opleidingsschema 36 Bijlage 4. Taakopdracht 39 Bijlage 5. Samenvatting aanbevelingen Cie. Toekomst Accountancy Opleidingen 40 Bijlage 6. Tabel: Samenstelling ledenbestand NIVRA Bijlage 7. Geraadpleegde literatuur 45 2
4 Voorwoord Het accountantsberoep staat volop in de maatschappelijke schijnwerpers. Veranderingen in politieke en economische omstandigheden, wijzigingen in wet- en regelgeving en vakinhoudelijke ontwikkelingen, leiden tot vragen en discussie over de aard, de inhoud en de reikwijdte van de aan registeraccountants te stellen beroeps- en opleidingseisen. Het publieke belang van de financiële sector en daarmee ook dat van het accountantsberoep, is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Het beroep heeft meer dan in het verleden de aandacht van de overheid. Een rode draad in de ontwikkeling van het beroep is voortgaande specialisatie. Specialisatie met als gevolg een verbreding van het gebied van de accountancy en de beroepsuitoefening door registeraccountants. Nieuwe inzichten en verdieping op specifieke deelterreinen bepalen de verschillende rollen die registeraccountants in het maatschappelijk verkeer vervullen. Een met deze ontwikkelingen samenhangende fundamentele vraag is waar de RA-titel in de toekomst voor moet staan. En hoe hier op te anticiperen in de opleiding tot registeraccountant. Voor het antwoord op deze vragen nemen wij als vertrekpunt de internationaal gebruikelijke opvattingen over het accountantsberoep en het gebied van de accountancy. Accountancy is zo bezien het werkterrein van professional accountants en wordt bedreven door alle soorten accountants, die in alle sectoren van de economie belangrijke bijdragen leveren aan de kwaliteit van informatie in het algemeen en in het bijzonder aan de financiële rapportageketen. We bepleiten een hoge maatschappelijke positionering van de RA-titel voor zowel certificerende als niet-certificerende accountants, onder de paraplu van een krachtige, pluriform samengestelde, beroepsorganisatie. De RA-kwalificatie is bovenal een titel van vertrouwen. Voorop moet staan het behouden van de maatschappelijke waarde van de titel met de daarmee verbonden professionele kernwaarden. We constateren dat certificeren als een specialisme zal moeten worden gemarkeerd en dat naast de controlerende functie meer specialismen vanuit de accountancy tot de RA-titel moeten kunnen leiden. Dit dient ook in de opleiding tot registeraccountant tot uitdrukking te komen. Met dit rapport hopen we een bijdrage te leveren aan het tot stand komen van een nieuwe verankering van de RA-titel en een optimaal op de beroepsuitoefening van registeraccountants gerichte opleiding voor toekomstige beroepsgenoten. P. Hoogendoorn RA voorzitter Commissie RA-titel 3
5 Ten geleide Opzet rapport Met dit rapport geeft de Commissie RA-titel - op basis van een haar door het bestuur van het Koninklijk NIVRA gegeven taakopdracht - haar visie en advies over de toekomstige positionering en de betekenis van de RA-titel en de gevolgen hiervan voor de RA-opleiding. Het eerste hoofdstuk vat de conclusies en de aanbevelingen van de Commissie samen. Hoofdstuk 2 gaat in op de taakopdracht. In hoofdstuk 3 formuleren we onze visie op de titel en de aanbevelingen met betrekking tot de overige onderdelen van de taakopdracht. Dit derde hoofdstuk vormt de kern van het rapport. We geven enige aandacht aan de follow-up van de aanbevelingen in het vierde hoofdstuk. De bijlagen 1, 2 en 3 gaan dieper in op de beroepsuitoefening door registeraccountants, de RA-titel en de RA-opleiding. Deze bijlagen funderen de in hoofdstuk 3 geformuleerde visie en aanbevelingen. De bijlagen 4 tot en met 9 geven ten slotte nog enige achtergrondinformatie. Samenstelling Commissie De Commissie is ingesteld in juni 2008 en als volgt samengesteld: P. Hoogendoorn RA Voorzitter, ex partner Deloitte drs. A.R. Bonestroo*) Beleidsmedewerker NOvAA drs. M. Bongers RA RE CIA CFE Directeur corporate internal audit NUON J. Buchel Secretaris, Coördinator educatie NIVRA drs. J.B. Huisman RA Lid bestuur NIVRA, Directeur bedrijfsvoering Osira groep prof.dr. M.N. Hoogendoorn RA**) Partner Ernst & Young en Hoogleraar Externe Verslaggeving Erasmus Universiteit drs. E.A.M. Olders RA RC CEO JVH gaming T.C. Ooms Lid bestuur Vereniging van Accountancy Studenten en assistent accountant bij Pricewaterhouse Coopers dr. J.P.J. Verkruijsse RA RE Partner Ernst & Young en docent IT auditing Universiteit Maastricht J.C. Vos RA Plv. directeur Algemene Rekenkamer drs. B.J.G. Wammes Hoofd Beleid en Innovatie NIVRA Secretariële ondersteuning: *) vanaf november 2008 **) vanaf september 2008 Mw. S.C. Barata Jorge 4
6 Werkwijze Commissie De Commissie kwam in de periode juli 2008 april 2009 negen keer bijeen. Na een viertal verkennende vergaderingen, is vanaf de vijfde vergadering aan het opstellen van dit rapport gewerkt. Tussentijds heeft de voorzitter de uitgangspunten, kernvragen en de ingeslagen denkrichting van de Commissie met het NIVRA-bestuur besproken. Gelet op raakpunten en samenhang met het werk van de Commissie Basisaccountant heeft tussentijds regelmatig afstemming plaatsgevonden tussen beide voorzitters en de secretaris van de commissies. Het conceptrapport is voor commentaar voorgelegd aan de Commissie Basisaccountant. Tussentijdse informatievoorziening heeft ook plaatsgevonden richting NIVRA-vakgroepen, het Stagebestuur, de Commissie Eindtermen Accountantsopleiding en de Permanente Werkgroep Accountancy van de universiteiten met een RA-opleiding. Teneinde inbreng van direct betrokken partijen te bevorderen is de eerste versie van het rapport in juni 2009 tezamen met het conceptrapport van de Commissie Basisaccountant toegelicht en besproken met bovengenoemde stakeholders, de Vereniging van Accountancy Studenten en met NIVRA Young Professionals. Vervolgens is het tussenrapport van de Commissie begin juli op de website van het NIVRA gepubliceerd voor sondering onder de leden. De afstemming met de stakeholdergroepen leidde tot wisselende maar overwegend positieve reacties en enkele waardevolle suggesties die in de verdere uitwerking van het rapport zijn meegenomen. De sondering onder de leden in de periode juli - augustus 2009 leverde een zeer beperkt aantal reacties op, die geen inhoudelijke wijzigingen tot gevolg hebben gehad. Het eindrapport wordt in september 2009 aan het bestuur van het NIVRA aangeboden. Twee in het kader van dit rapport relevante gebeurtenissen deden zich voor terwijl de Commissie al aan het werk was: het in november 2008 geannonceerde voornemen van NIVRA en NOvAA te komen tot een fusie van beide beroepsorganisaties; en het eveneens in november 2008 gepubliceerde rapport van de Commissie Governance NIVRA Van buiten naar binnen. Het eerste issue leidde er toe dat een vertegenwoordiger van de NOvAA aan de Commissie is toegevoegd. De intentie te komen tot een fusie van de beroepsorganisaties heeft geen aanpassing van de taakopdracht tot gevolg gehad. Als een van de uitgangspunten voor de beoogde fusie is gekozen voor handhaving van de titels RA en AA en de hierbij behorende opleidingstrajecten. De Commissie heeft dit uitgangspunt als gegeven geaccepteerd en heeft daarom slechts in beperkte mate aandacht besteed aan de (relatie tot de) AA-titel en aan de opleiding tot AA. De Commissie heeft het rapport van de Commissie Governance in haar overwegingen betrokken. 5
7 1. Samenvatting Dit hoofdstuk vat de conclusies en de aanbevelingen van de Commissie, die op basis van de bijlagen 1, 2 en 3 zijn uitgewerkt in hoofdstuk 3 van dit rapport, beknopt samen. Vanuit de invalshoeken van de beroepsuitoefening door registeraccountants en de maatschappelijke relevantie van het accountantsberoep, volgen de visie op de titel en de aanbevelingen met betrekking tot de opleiding. Inleiding De Commissie geeft in dit rapport haar visie op de RA-titel en het effect hiervan op de opleidingen tot registeraccountant. De oorspronkelijke aanleiding voor het stellen van vragen als waar de RA-titel in de toekomst voor zou moeten staan en hoe de opleidingen van toekomstige registeraccountants te structureren, ligt in het rapport van de Commissie Toekomst Accountancy opleidingen van december We hebben de in dat rapport gegeven aanbevelingen voor een toekomstig kwalificatiemodel overwogen en nader uitgewerkt op basis van de door het NIVRAbestuur gegeven taakopdracht. Recente ontwikkelingen in en rondom de beroepsuitoefening bevestigen in onze ogen de noodzaak van een aanpassing van de bestaande situatie en tijdig anticiperen op de toekomst. Niveau en breedte van de beroepsuitoefening Bepalend voor de visie op de titel zijn onze opvattingen over de huidige en toekomstige beroepsuitoefening van registeraccountants en de hieraan verbonden hoge kwaliteitsstandaarden en normenkaders voor opleiding, vorming en beroepsethiek. We bepleiten in de eerste plaats handhaving van het hoge niveau. We willen tegelijkertijd aansluiten op de opvattingen van de overkoepelende internationale beroepsorganisaties, de IFAC en de FEE 1, over het werkterrein en het deskundigheidsgebied van accountants. We gaan uit van een pluriform beroep waarin het werk van registeraccountants zich over een breed terrein uitstrekt, dat steeds verder reikt dan de certificerende functie. Maatschappelijke relevantie en specialisatie Centraal in de beroepsuitoefening staan de maatschappelijke waardevolle bijdragen die registeraccountants leveren aan de schakels van de financiële rapportageketen en daarmee aan 1 De International Federation of Accountants en de Fédération des Experts Comptables Européens. 6
8 het vertrouwen in de economie. In die maatschappelijk waardevolle bijdragen staat de kwaliteit van informatie centraal. Het gaat daarbij in de eerste plaats om financiële informatie. Maar in toenemende mate betreft dit ook niet-financiële (bestuurlijke- en / of beleidsgerichte) informatie, waar een bepaalde mate van zekerheid aan kan worden toegekend. De sterk toegenomen complexiteit van de financiële wereld en in samenhang hiermee de eisen en verwachtingen van cliënten, aandeelhouders, de overheid en het brede publiek, zijn - naast de vaktechnische ontwikkelingen - belangrijke katalysatoren voor verdergaande specialisatie binnen het accountantsberoep. De markt vraagt om specialisten op deelterreinen en heeft behoefte aan objectieve, deskundige en betrouwbare adviseurs met specifieke, functiegerelateerde kennis. Van registeraccountants wordt dus niet (meer) verwacht dat zij als all inclusive accountant kunnen optreden. Op grond van de toenemende betekenis van specialisatie in de beroepsuitoefening concluderen we dat de certificerende functie moet worden bezien als een specialisme, naast een aantal andere specialismen van registeraccountants, en dat dit in de opleiding van toekomstige registeraccountants tot uitdrukking dient te komen. Positionering van de RA-titel De titel RA moet staan voor vertrouwen, zowel in de beroepsgroep als geheel als voor het vertrouwen in de individuele beroepsbeoefenaar. De Commissie meent dat het niet wenselijk is nieuwe titulatuur, al dan niet in de vorm van een functieaanduiding, aan de titel toe te voegen. De maatschappelijke herkenbaarheid en de waarde van de titel als gemeenschappelijk kwaliteitskeurmerk zullen hierdoor niet worden vergroot. Het is - juist in deze tijd van economische onzekerheid - van groot belang dat de maatschappelijke waarde die de RAkwalificatie de afgelopen decennia heeft verworven, behouden blijft. De RA-titel geldt bij uitstek als aanduiding voor betrouwbaarheid en deskundigheid in het financiële veld; het vertrouwen dat titeldragers wordt gegeven, bevordert de efficiëntie van transacties en daarmee de werking van financiële markten. Om die reden acht de Commissie eerder een vermindering van het aantal titels die verwijzen naar specifieke deskundigheden op het gebied van de accountancy wenselijk. De Commissie meent dat uit het positioneren van de certificerende functie als specialisme voortvloeit dat hiervan ook een verplichte aantekening in het register moet worden gemaakt. Het ligt in de rede een dergelijke aantekening ook te verplichten voor andere specialismen die tot de RA-titel kunnen leiden. Basisopleiding, praktijkstage en specialisatie De opleidingen voor toekomstige registeraccountants moeten voor een groot deel gemeenschappelijke en op de controle gerichte eindtermen (blijven) afdekken. De Commissie 7
9 sluit met betrekking tot de basisinhoud voor de theoretische opleiding aan op de visie van de Commissie Basisaccountant, namelijk dat de opleiding tot Master of Science in Accountancy hiervoor als norm kan fungeren. Nadat de (basis)opleiding is afgerond kan, direct bij aanvang of in de loop van een postinitiële RA-opleiding, specialisatie in verschillende afstudeervarianten plaatsvinden. Het moment waarop de specialisatie begint is afhankelijk van de inrichting van de (voor)opleiding. Essentieel is dat alle toekomstige registeraccountants over voldoende deskundigheid en vaardigheid op het gebied van Accounting, Governance 2 en Assurance beschikken. Met name deze expertise blijft registeraccountants onderscheiden van andere universitair gevormde professionals in het financiële veld. Studenten die de certificeringsbevoegdheid willen verwerven, volgen de hierop gerichte (aanvullende) specialisatie. Voor studenten met andere ambities staan enkele andere afstudeerrichtingen van de postinitiële RA-opleiding open. De Commissie gaat voor de indeling van specialisaties uit van twee hoofdgroepen, te weten: (1) Assurance en (2) Finance, Advisory & Control. Vanuit deze invalshoek kan bijvoorbeeld worden gedacht aan de volgende afstudeervarianten: Financial-auditing, IT-auditing, Internal auditing, Controlling, Accounting en Risk Management. De Commissie adviseert het NIVRA het aantal mogelijke afstudeervarianten nader te bepalen. De Commissie is van oordeel dat voor de praktische vorming een praktijkopleiding (stage) voor alle toekomstige registeraccountants onderdeel van de opleiding moet blijven. In samenhang met de specialisatiemogelijkheid in de theoretische opleiding is het wenselijk de verdieping op een specifiek terrein ook in de stage tot uitdrukking te laten komen. Wij stellen daarom voor de stage te splitsen in een gemeenschappelijk (basis)deel en een specialisatiedeel. Het voorgestelde nieuwe kwalificatiemodel beoogt geen diepgaande specialisatie, eventueel leidend tot andere titels, in de opleiding tot RA. Verdergaande specialisatie kan na het behalen van de RA-titel plaatsvinden. Basisaccountant en aspirant-lidmaatschap beroepsorganisatie De Commissie heeft met de Commissie Basisaccountant meegedacht over de vragen als wat de beste titel zou zijn voor de basisaccountant en of een aspirant-lidmaatschap van de beroepsorganisatie wenselijk is voor registeraccountants in opleiding. Wij ondersteunen de 2 Onder het begrip Governance hier met name te verstaan Besturing en Beheersing c.q. Bestuurlijke Informatieverzorging. 8
10 conclusies van deze Commissie door te adviseren geen nieuwe, gedurende de opleiding te behalen, beroepsaanduiding te introduceren, maar met betrekking tot het gemeenschappelijke basisniveau voor toekomstige RA s uit te gaan van het niveau van de Master of Science in Accountancy. We ondersteunen ook de gedachte van een aspirant-lidmaatschap van de beroepsorganisatie voor studenten in de eindfase van de RA-opleiding. Relatie tot bestaande specialisaties In de loop der tijd is binnen het werkterrein van registeraccountants een aantal specialismen ontstaan waaraan andere titels en beroepsverenigingen zijn verbonden, zoals de operational auditor, de IT-auditor en de registercontroller. De Commissie meent dat ook aan deze titels de RA-kwalificatie kan worden verbonden, onder de voorwaarden dat: (1) aan de desbetreffende titel een opleiding tot Master of Science in Accountancy (of een hieraan gelijkwaardige vooropleiding) is voorafgegaan en dat (2) aan de eisen van de stage van de (toekomstige) RAopleiding is voldaan. De Commissie sluit niet uit dat ook andere dan de hierboven genoemde postinitiële specialisaties tot de RA-titel kunnen leiden en adviseert hiervoor een adviescommissie in te stellen. Relatie tot de AA-kwalificatie NIVRA en NOvAA hebben in hun intentieverklaring van november 2008, met als doel te komen tot een fusie, als waarborgen hiervoor onder meer gesteld dat de wettelijke bescherming van de titels RA en AA worden gehandhaafd, evenals de opleidingen tot RA en AA op respectievelijk wo- en hbo-niveau. Hierbij wordt opgemerkt dat beide niveaus opleiden tot accountants met volledige certificeringsbevoegdheid. De beroepsorganisaties gaan er vanuit dat de RA- en de AA-titel worden gehandhaafd. De Commissie constateert dat haar aanbevelingen passen bij de intentie te komen tot één krachtige publiekrechtelijke beroepsorganisatie voor een pluriform accountantsberoep voor AA s en RA s. Wij menen bovendien dat voor de AAkwalificatie een op dit rapport aansluitende structurering, met enkele andere specialisaties, mogelijk is. 9
11 Follow-up De beoogde kwalificatiestructuur vergt een aanpassing van de Wet op de Registeraccountants. De Commissie adviseert het NIVRA-bestuur deze wijziging mee te nemen in de aanstaande evaluatie van de accountantswetgeving. De Commissie adviseert het NIVRA-bestuur nadere uitwerking te geven aan de in dit rapport gegeven aanbevelingen met betrekking tot het gebruik en het beheer van de titel en in overleg met de voor de RA-opleidingen verantwoordelijke partijen het voorgestelde nieuwe opleidingsmodel tot stand te doen komen. De Commissie stelt voor een adviescommissie in te stellen voor het erkennen van (postinitiële) kwalificaties die onder het nieuwe regime - al dan niet na aanvullende scholing - tot de RA-titel kunnen leiden. Tenslotte adviseert de Commies het NIVRA-bestuur met betrekking tot de aantekening in het register een overgangsregeling vast te stellen voor de huidige registeraccountants. 10
12 2. Opdracht Het bestuur van het NIVRA heeft naar aanleiding van het rapport De opleidingen tot registeraccountant van de Commissie Toekomst Accountancy Opleidingen 3, twee vervolgcommissies ingesteld: de Commissies Basisaccountant en RA-titel, met als doel de belangrijkste aanbevelingen van de TAO-Commissie 4 nader te overwegen en uit te werken. Eén van die aanbevelingen is dat in de toekomst de RA-titel moet kunnen worden behaald na een universitaire masteropleiding, die is aangevuld met een postinitiële 5 opleiding waarin specialisatie in meerdere richtingen kan plaatsvinden. In het voorgestelde model kan een student - nadat in zijn opleiding alle noodzakelijk geachte basiskennis is afgedekt - een keuze maken voor een afstudeerrichting. Het al in de primaire opleiding aanbieden van specialisaties, in de vorm van afstudeervarianten, kan volgens de TAO-commissie het opleidingstraject beter laten aansluiten op zowel de behoeften van de markt, als op de actuele situatie in de beroepsuitoefening en de ontwikkelingen in het beroep. Een tweede belangrijke aanbeveling in het TAO-rapport is het in of bij de RA-titel zichtbaar maken van de functie 6 die in de praktijk wordt uitgeoefend. De TAO-commissie adviseert: te komen tot een relatief brede opleiding tot basisaccountant in een universitair bachelor- en masterprogramma en stelt met het oog op de langere termijn Een basisopleiding, aangevuld met postinitieel onderwijs waarin differentiatie naar te vervullen functie mogelijk is, sluit beter aan op de pluriforme beroepsuitoefening en is voor studenten waarschijnlijk aantrekkelijker dan het huidige opleidingsmodel. Dit kan worden versterkt door ook (een groter deel van) de praktijkstage te richten op de gewenste functieuitoefening. Meer algemeen bezien is het bovendien ter verhoging van de transparantie van de maatschappelijke betekenis van de RA-titel, wenselijk de te vervullen functie(s), zoals bijvoorbeeld openbaar accountant, controlerend accountant, overheidsaccountant of accountant in financieel economisch management, ook in de titulatuur tot uitdrukking te laten komen. 3 Hierna aangehaald als TAO-rapport en TAO-Commissie. 4 Zie hiervoor Bijlage 6 5 Voorheen ook genoemd postdoctorale opleiding. 6 Met het begrip functie wordt hier bedoeld de te verrichten (kern)taak of taken. 11
13 De beroepsuitoefening door registeraccountants kenmerkt zich door diversiteit 7 en specialisatie in deelprofessies. Kijken we over een langere periode naar de aantallen registeraccountants en naar de functies die zij vervullen, dan valt op dat het aantal openbaar accountants afneemt en dat het aantal accountants in business sterk is toegenomen. 8 Veel in de openbare praktijk werkzame RA s blijken na een relatief korte tijd over te stappen naar andere functies in de accountancy, waarvoor hun deskundigheid - al dan niet na aanvullende scholing - is vereist dan wel waardevol is. Deze tendens is ook zichtbaar bij de jongste generatie RA s. Tegelijkertijd is de opleiding - mede vanwege de eisen van de EU-richtlijn voor wettelijk auditors - nog steeds hoofdzakelijk gericht op de certificerende functie. Voor de Commissie vormt de hierboven kort geschetste spanning tussen de opleidingsvraag en het -aanbod, tussen de ontwikkelingen in de beroepsuitoefening en de wijze waarop de RAopleidingen zijn ingericht, de basis voor het uitwerken van haar opdracht. Die opdracht omvat drie onderling samenhangende elementen en luidt: De Commissie: formuleert een visie op de toekomstige betekenis van de RA-titel (opleidingstitel en / of beroepstitel; accountant in brede zin en / of wettelijk controleur; geeft advies over de wenselijkheid en de gevolgen van onderscheid in de titulatuur; geeft advies over de in de opleiding en de praktijkstage aan te brengen differentiatie(s). Bij de uitwerking van het rapport wordt in overweging genomen: Het door de commissie TAO geschetste model voor de toekomst. De RA-titel in internationaal perspectief. Het bestaande aanbod van postinitiële specialisaties, (IT-, Operational-, Tax- auditing, Public sector accounting etc.) en hier aan verbonden kwalificaties. Het begrip differentiatie refereert in het TAO-rapport aan de geledingen in de beroepsgroep van registeraccountants. Die beroepsgroep is onderverdeeld in vier geledingen met een eigen signatuur. De onderverdeling in openbaar accountants, interne accountants, overheidsaccountants en accountants in business, is gebaseerd op de verschillende functies die RA s (kunnen) vervullen en de werkomgevingen waarin deze functies worden uitgeoefend. Daarbij speelt bovendien de aard van de werkzaamheden een rol en of er sprake is van een klant / opdrachtgever relatie. Een belangrijk criterium voor de indeling tenslotte is of er sprake is van 7 Met diversiteit wordt hier bedoeld de verscheidenheid in soorten werkzaamheden, functies en rollen die registeraccountants (kunnen) vervullen; diversiteit is het resultaat van het proces van diversificatie. 8 Zie hiervoor Bijlage 7: Tabel ontwikkeling ledenbestand NIVRA
14 een certificerende functie of juist niet. De huidige onderverdeling komt bijvoorbeeld ook tot uitdrukking in de gedragscode voor registeraccountants, de VGC. De Commissie heeft de huidige indeling van RA s in geledingen heroverwogen in het licht van de voortgaande specialisatie in de beroepsuitoefening en de mogelijke gevolgen hiervan voor zowel de maatschappelijke betekenis en positionering van de RA-titel als voor de opleiding van toekomstige registeraccountants. Bij het uitwerken van de opdracht hebben we eerst een aantal uitgangspunten overwogen met betrekking tot de maatschappelijke betekenis van de titel, het deskundigheidsgebied en het werkterrein van registeraccountants en specialisatie. We hebben daarbij de behoeften van de markt en het publieke belang in relatie tot de beroepsuitoefening voorop gesteld. Als referentiekader voor onze overwegingen hebben we ook de kwalificatiestructuren voor beroepen zoals arts, advocaat en notaris en de internationale context in ogenschouw genomen. In het volgende hoofdstuk worden - voortbouwend op de bijlagen 1, 2 en 3 van dit rapport over respectievelijk de beroepsuitoefening, de titel en de opleiding - de adviesvraagpunten van de taakopdracht, uitgewerkt. 13
15 3. Visie en advies In dit hoofdstuk formuleren we onze aanbevelingen met betrekking tot de drie adviesvragen in de taakopdracht. Overwegingen en achtergronden bij onze argumentatie en benaderingswijze zijn opgenomen in de Bijlagen 1, 2 en 3 van dit rapport. Vanuit het perspectief en de ontwikkeling van de beroepsuitoefening door registeraccountants volgt onze visie op de RA-titel en de gevolgen hiervan voor de opleidingen tot registeraccountant. 3.1 De beroepsuitoefening door registeraccountants De fundering voor onze uitwerking van de drie vraagpunten van de taakopdracht wordt gevormd door onze visie op de beroepsuitoefening door registeraccountants. Deze visie geven we daarom hierna eerst. (1) De maatschappelijke behoefte aan betrouwbare (financiële) informatie is en blijft groot. Het maatschappelijk verkeer vraagt van (toekomstige) registeraccountants specifieke deskundigheid op meerdere deelterreinen van het brede gebied van de accountancy. De kwaliteit van (financiële) informatie en de verschillende functies die registeraccountants in de rapportageketen vervullen, staan daarbij centraal. (2) Een registeraccountant is in hoge mate deskundig op het gebied van accountancy. In de internationaal gebruikelijke opvatting van de IFAC omvat accountancy het werk van professional accountants. Professional accountants zijn management accountants, controllers, cost accountants, financial accountants, public accountants, internal accountants, public sector accountants, accountants in business en auditors op specifieke terreinen, die zijn aangesloten bij een erkende beroepsorganisatie. (3) Registeraccountants verrichten een veelheid van verschillende werkzaamheden. Kenmerkende en onderscheidende werkzaamheden zijn het samenstellen, beoordelen, controleren en geven van meer zekerheid aan dan wel advies over historische en prospectieve (financiële) informatie. Bindend en gemeenschappelijk voor alle registeraccountants is hun bijdrage aan de schakels van de rapportageketen en de zorg voor kwaliteit en betrouwbaarheid van (financiële) informatie. Bindend is ook de op de 14
16 Code of Conduct van de IFAC gebaseerde gedragscode (VGC), waaraan elke registeraccountant zich dient te houden. (4) Specialisatie in het accountantsberoep is onder meer een gevolg van de toenemende dynamiek in het financieel-economisch verkeer, van veranderingen in de vraag naar dienstverlening door accountants, van technologische ontwikkelingen en van de complexe vakspecifieke wet- en regelgeving. Onder specialisatie verstaan we hier het kunnen toepassen van specifieke kennis op deelgebieden van de accountancy die het basisniveau overstijgt. Het basisniveau omvat de kennis en vaardigheden waarover alle registeraccountants moeten beschikken. (5) De Commissie meent dat gegeven de ontwikkelingsrichting van de beroepsuitoefening en de internationaal gebruikelijke (brede) opvatting over het accountantsberoep, de certificerende functie van de openbaar accountant inmiddels als een specialisme kan worden beschouwd, evenals andere specifieke werkzaamheden van accountants. (6) De Commissie sluit met betrekking tot het werkterrein van registeraccountants en het maatschappelijke belang van het bevorderen van de kwaliteit en de betrouwbaarheid van financiële informatie aan op het rapport van de Commissie Governance NIVRA, van november Deze Commissie komt tot een indeling in twee clusters: Audit & Assurance en Finance & Management. Met als doel te komen tot een indeling van specialisaties gaan wij uit van een cluster Assurance en een cluster Finance, Advisory & Control. (7) In het verleden werd specialisatie veelal bezien vanuit het gebied of deel van de markt waarin werd geopereerd of vanuit de indeling openbaar accountant, overheidsaccountant, intern accountant of accountant in business. De Commissie beziet specialisatie echter vooral als een aan een functie gerelateerde verdieping op een specifiek onderdeel van de accountancy. Specialisaties moeten aansluiten op de ontwikkelingen in het maatschappelijk verkeer en omvatten een breder terrein dan de jaarrekening. Voor het indelen van specialisaties gaan wij uit van de hierboven genoemde twee clusters en van het Assurance-raamwerk 9. Het leidende principe voor indeling in een cluster is de vraag of er sprake is van controle. 9 Het Assurance-raamwerk en het begrip assurance zoals gedefinieerd in de gelijknamige publicatie van het NIVRA van maart
17 (8) Binnen de twee clusters kunnen bijvoorbeeld de volgende specialisaties worden onderscheiden: Assurance Financial Auditing, Internal Auditing, Public Sector Auditing, Operational Auditing, IT Auditing, Forensic Auditing en MVO-Auditing. Finance, Advisory & Control Accounting, Controlling, Valuation, Insolventie, Financieel Management, Risk Management en Fiscale Advisering. We merken hierbij op dat met deze opsomming geen volledigheid wordt beoogd en dat het cluster Finance, Advisory & Control niet alleen het domein is van accountants in business. (9) De Commissie is van oordeel dat de bestaande titels van de register IT-auditor (RE), de operational auditor (RO) en de registercontroller (RC) in beginsel kunnen kwalificeren voor de RA-titel, mits aan de voorwaarden met betrekking tot de basisopleiding (inclusief de praktijkstage) is voldaan. Ook andere specialismen zouden wellicht onder voorwaarden kunnen worden erkend. De Commissie geeft het NIVRA in overweging in overleg met hierbij betrokken partijen een regeling tot stand te doen komen, op grond waarvan postinitiële specialisaties op het terrein van de accountancy voor de RA-titel kunnen kwalificeren. Voorts adviseert de Commissie het NIVRA hiervoor een adviescommissie in te stellen. 16
18 Conclusie De Commissie gaat uit van de internationaal gebruikelijke opvattingen over de reikwijdte en de maatschappelijke relevantie van het accountantsberoep. Kwaliteit van (bestuurlijke) informatie en de bijdragen van registeraccountants aan de schakels van de (financiële) rapportageketen staan hierbij centraal. Essentieel is het vertrouwen dat het maatschappelijk verkeer in de registeraccountant moet kunnen hebben. Dat vertrouwen vereist een hoge mate van deskundigheid, integriteit, objectiviteit, en professioneel gedrag van de beroepsbeoefenaar. De Commissie constateert dat de certificerende functie een specialisme is geworden, naast een aantal andere specialismen van registeraccountants. In plaats van de traditionele indeling van openbaar accountants, interne accountants, overheidsaccountants en accountants in business neemt de Commissie als vertrekpunten voor het indelen van specialisaties het Assurance-raamwerk en de clusters: (1) Assurance en (2) Finance, Advisory & Control. Binnen deze clusters kunnen (functiegerelateerde) specialisaties worden onderscheiden die ook in de RA-opleiding tot uitdrukking kunnen worden gebracht en - onder voorwaarden - tot de RA-titel kunnen leiden. 3.2 De RA-titel Het bestuur van het NIVRA vraagt de Commissie: een visie te formuleren op de toekomstige betekenis van de RA-titel (opleidingstitel en / of beroepstitel; accountant in brede zin en / of wettelijk controleur); en een advies te geven over de wenselijkheid en de gevolgen van onderscheid in de titulatuur. Bijlage 2 van dit rapport is het referentiekader voor de hierna geformuleerde uitgangspunten en visie. (1) Zowel vanuit het publieke belang als vanuit de marktvraag bezien, is er behoefte aan een titel met een vertrouwenwekkende uitstraling, die op het overkoepelende niveau de pluriforme beroepsgroep van registeraccountants representeert. De RA-titel is die overkoepelende kwalificatie. De maatschappelijke positie van de RA-titel is sterk. De titel is ingeburgerd en staat voor een A-merk. De titel heeft een groot maatschappelijk effect. Het is een zeer gezaghebbende titel in de financiële markten. De kernwaarden die aan de titeldragers worden toegekend - deskundigheid, integriteit, objectiviteit en 17
19 professioneel gedrag - dragen bij aan de efficiëntie van het economisch verkeer. De ambitie is deze waarde te behouden en zo mogelijk te versterken. (2) Wettelijke bescherming van de titel RA - alsmede van de aanduiding accountant - is historisch bezien met name gebaseerd op het publieke belang van de certificerende functie. Dit ziet overigens niet uitsluitend op de wettelijk verplichte controles. De certificerende functie is wat dit betreft gezichtsbepalend, maar dat geldt inmiddels niet minder voor de andere functies van registeraccountants in de (financiële) rapportageketen zoals die in de loop der tijd zijn ontstaan. Al die functies dienen (direct of indirect) het publieke belang. In het financieel-economisch verkeer geldt de RA als een hoog gekwalificeerd functionaris, die tegelijkertijd gehouden is aan strenge ethische normen. Dit ongeacht zijn feitelijke functie of werkzaamheden, die een breed scala aan financiële- of auditspecialismen kunnen omvatten. (3) De RA-titel is naar het oordeel van de Commissie een lidmaatschapstitel waarin zowel de hoge (vaktechnische) deskundigheid, het vakmanschap, als het deel uitmaken van een pluriforme beroepsgroep tot uitdrukking komt; het is noch een functietitel noch uitsluitend een opleidingstitel of een beroepstitel. Bovenal associeert de titel aan het deel uitmaken van de beroepsgroep waarbinnen de leden van die groep in uiteenlopende hoogwaardige functies werkzaam zijn. (4) (Uit de hiervoor geformuleerde visie op de titel vloeit voort dat de positionering van de titel als kwaliteitsaanduiding voor de gehele beroepsgroep op het hoogste niveau moet worden gehandhaafd, verankerd en voor zover mogelijk versterkt. De titel dient garant te staan voor het vertrouwen dat het maatschappelijk verkeer moet kunnen stellen in de kwaliteit van de beroepsuitoefening van zowel de individuele beroepsbeoefenaar als van de gehele beroepsgroep. (5) Het publieke belang is gediend met een pluriforme beroepsuitoefening onder de vlag van een door een krachtige beroepsorganisatie beheerde RA-titel. Dit voorkomt onduidelijkheid in het maatschappelijk verkeer. Kerntaken van die beroepsorganisatie, zoals beschreven in artikel 1 van de WRA, zijn het bevorderen van een goede beroepsuitoefening, het behartigen van het gemeenschappelijke belang van registeraccountants, de zorg voor de eer van de stand en het verzorgen van de praktijkstage. De beroepsorganisatie draagt als titelbeheerder mede bij aan de kwaliteit van de opleidingen voor toekomstige 18
20 beroepsgenoten, permanente educatie, gedrags- en beroepsregels, aan het tuchtrecht en aan kwaliteitscontrole. De maatschappij heeft in de huidige complexiteit van de (financiële) wereld behoefte aan zo n beroepsorganisatie, als gezaghebbende vertegenwoordiger van de gehele beroepsgroep. Het scheiden van functiegroepen met aparte titels dient niet het publieke belang. (6) Het is uit oogpunt van maatschappelijke herkenbaarheid, eenduidigheid en transparantie noodzakelijk noch wenselijk aan de RA-titel verplicht te voeren, extra titels of specifieke functieaanduidingen te koppelen. De Commissie meent dat het eerder wenselijk is het aantal al in omloop zijnde titels die refereren aan een specifieke deskundigheid in relatie tot het terrein van de accountancy, te verminderen. Een zekere mate van specialisatie op deelterreinen onder de vlag van de RA-titel kan daar aan bijdragen. (7) Als de RA-titel kan worden verworven zonder dat in de opleiding aan alle eisen voor de certificerende functie is voldaan, dan dient de gevolgde specialisatie op het getuigschrift te worden vermeld en dient dit door middel van een aantekening in het register te worden bijgehouden. Een RA die niet aan alle opleidingseisen voor de certificerende functie heeft voldaan, moet uiteraard aan de ontbrekende opleidingseisen voldoen als hij naar een certificerende rol wenst over te gaan. Als een RA werkzaamheden in de context van een ander specialisme wil gaan verrichten dan waarin hij is opgeleid, vergt dat eveneens aanvullende opleiding en de bijbehorende aantekening in het register. Advies De Commissie beziet de RA-titel vanuit de diversiteit van de beroepsuitoefening en het maatschappelijk belang van de werkzaamheden die door registeraccountants worden verricht. De maatschappelijke waarde van de titel als overkoepelende kwaliteitsaanduiding moet worden behouden en voor zover mogelijk versterkt. De Commissie ziet, onder meer vanwege het al grote aantal bestaande titels in het financiële veld, geen aanleiding tot het invoeren van verplichte aanvullende functieaanduidingen bij de RA-titel. De Commissie adviseert de certificerende functie als een specialisme te positioneren, naast een aantal andere functiegerelateerde specialismen die tot de RA-titel kunnen leiden. Als gevolg hiervan adviseert de Commissie een verplichte aantekening van het gevolgde specialisme in het register van het NIVRA bij te houden. 19
21 3.3 De opleiding tot registeraccountant De derde vraag in de taakopdracht betreft het te geven advies over de in de opleiding en de praktijkstage aan te brengen differentiatie. De Commissie werkt deze vraag - vanuit haar visie op de beroepsuitoefening en de RA-titel en tegen de achtergrond van Bijlage 3 van dit rapport - als volgt uit: (1) Een goede opleiding is een essentiële voorwaarde voor een op de eisen en verwachtingen van de samenleving aansluitende beroepsuitoefening. De eisen die aan registeraccountants worden gesteld zijn als gevolg van de toegenomen complexiteit en dynamiek van de omgevingen waarin aanbieders en gebruikers van accountantsdiensten opereren, zowel nu als naar verwachting in de toekomst, hoger dan in het verleden. (2) In alle marktsegmenten en specifieke branches (binnen het bedrijfsleven, nonprofitorganisaties en overheidsinstellingen) is en blijft er naar verwachting een grote vraag naar producten en diensten van (gespecialiseerde) registeraccountants, al dan niet in samenwerking met andere (financiële- en niet-financiële) professionals. Een pluriforme beroepsuitoefening van registeraccountants speelt in op de behoeften van de markt. Het is daarom wenselijk hiermee ook in de opleiding rekening te houden. (3) De complexiteit van de beroepsuitoefening en de netwerken waarin (toekomstige) registeraccountants functioneren, vragen, evenals in vergelijkbare beroepen en managementfuncties het geval is, om academisch gevormde professionals met een postinitiële specialisatie. De Commissie is daarom van oordeel dat het binnen de Nederlandse context voorkeur heeft vast te houden aan de eis van academische vorming op het masterniveau, ook omdat dit het niveau is waarmee de RA-titel zijn waarde heeft bewezen. (4) Accountancy kan worden omschreven als het werkterrein van professional accountants 10 of als een (deel van een) wetenschappelijk vakgebied. In het werkterrein staan de taakgebieden van Accounting & Reporting, Besturing & Beheersing, en Auditing & Assurance centraal. We vatten deze taakgebieden samen onder de overkoepelende begrippen, Accounting, Governance en Assurance. Deze drie taakgebieden bepalen in hoge mate de specifieke deskundigheid waarover 10 Professional accountants als bedoeld door de IFAC (zie 3.1.2). 20
22 registeraccountants beschikken en komen daarom in de opleiding als kernvakgebieden tot uitdrukking. 11 (5) De opleiding moet studeerbaar en uitdagend zijn en blijven voor gemotiveerde en getalenteerde studenten. Flexibiliteit en keuzemogelijkheden zijn daarom belangrijk. De mogelijkheid tot (een nader te bepalen mate van) specialisatie in meerdere richtingen in de eindfase van de opleiding weerspiegelt niet alleen de diversiteit van de beroepsuitoefening, maar kan ook een betere aansluiting op de behoeften van de arbeidsmarkt tot gevolg hebben en de attractiviteit van het opleidingsaanbod voor studenten verhogen. Het kan bovendien de zelfstandige betekenis van de opleidingstitel Master of Science in Accountancy op de arbeidsmarkt versterken. (6) De opleiding omvat drie opeenvolgende theoretische opleidingen: een bachelor-, een master- en een postinitiële-ra-opleiding en een praktijkstage. De Commissie meent dat het voorkeur heeft in de eindfase van de opleiding een zekere mate van specialisatie in meerdere richtingen aan te bieden en een gemeenschappelijke leerinhoud te bepalen die door elke toekomstige registeraccountant moet worden beheerst. De gemeenschappelijke leerinhoud en de benodigde competenties kunnen in beginsel worden afgedekt in een op accountancy gerichte bachelor- en masteropleiding. De mate van afdekking van de gemeenschappelijke leerinhoud is echter afhankelijk van het opleidingsprofiel en met name de gerichtheid (op accountancy) van desbetreffende masteropleiding, zodat het ook mogelijk is dat een deel van de gemeenschappelijke leerinhoud in postinitieel onderwijs wordt afgedekt. (7) Het merendeel van de huidige opleidingseisen is relevant voor alle RA s. Een (relatief beperkt) deel van deze eisen is overbodig voor RA s die niet als certificerend accountant (willen) functioneren. Niet alle eindtermen voor een opleiding tot certificerend accountant hoeven daarom door alle RA s te worden beheerst. De gemeenschappelijke inhoud wordt in belangrijke mate bepaald door het Assuranceraamwerk maar hoeft dit raamwerk niet volledig af te dekken. De oriëntatie op accountancy en in het bijzonder op de gebieden van, accounting, governance en assurance, kenmerkt de RA-opleiding en onderscheid deze van andere financieel- 11 IFAC beschrijft de kennisinhoud van het vakgebied van de accountancy en de voor het kunnen toepassen van deze kennis vereiste vaardigheden en beroepshouding in de International Education Standards. Voor de aan een RA-opleiding te stellen eisen wordt aangesloten op deze standaarden. 21
23 economische opleidingen. (8) Een basisopleiding, aangevuld met relatief een beperkte mate van specialisatie in verschillende afstudeerrichtingen, moet resulteren in gelijkwaardige eindkwalificaties. De Commissie gaat er vanuit dat overstappen naar een ander specialisme, tijdens of na het afronden van de opleiding tot RA, met een relatief korte aanvullende opleiding mogelijk moet zijn. (9) Vertrekpunt voor specialisaties binnen de opleidingen is de clusterindeling (1) Assurance en (2) Finance, Advisory & Control. Binnen deze clusters kunnen functiegerelateerde specialisaties in de vorm van afstudeervarianten van de postinitiële RA-opleidingen worden ontwikkeld. De specifieke eindtermen voor de specialisaties kunnen worden afgeleid van op desbetreffende deelprofessies gerichte (beroeps)profielen. De voor de in het kader van de RA-kwalificatie te stellen (additionele) beroepsprofielen en specialisatie-eisen kunnen worden aangereikt door het NIVRA. (10) Bij functiegerelateerde specialisatie in de eindfase van de opleiding, is het wenselijk de eisen van de praktijkstage bij te stellen. Het is dan immers niet meer voor alle studenten noodzakelijk ook aan alle stageeisen voor de certificerende functie te voldoen. Wij stellen daarom voor de praktijkstage te verdelen in een gemeenschappelijk basisdeel en een aan het gekozen specialisme gerelateerde stageperiode. Voor het basisdeel geven wij een periode van twee jaren in overweging, waarna het specialisatiedeel nog een jaar in beslag neemt. Het basisdeel bevat tenminste assurancewerkzaamheden. In het laatste jaar van de praktijkstage komt de specialisatie tot uitdrukking. 22
24 Advies De Commissie bepleit handhaving van het huidige opleidingsniveau en de universitaire inbedding van de RA-opleiding en adviseert hierbinnen de mogelijkheid van specialisatie in een aantal afstudeerrichtingen in de eindfase van de opleiding te realiseren. Geadviseerd wordt uit te gaan van een gemeenschappelijke leerinhoud voor de basisopleiding die in beginsel tot en met de opleiding tot Master of Science in Accountancy kan worden afgedekt, maar zo nodig nog een deel van de postinitiële RAopleiding kan omvatten. Naast de (al bestaande) specialisatie tot certificerend accountant adviseert de Commissie te komen tot een beperkt aantal specialisaties in de vorm van afstudeerrichtingen van of binnen de postinitiële RA-opleiding. In samenhang hiermee adviseert de Commissie een driejarige praktijkstage voor alle toekomstige registeraccountants te handhaven en in de stage onderscheid te maken tussen een (door alle stagiairs te volgen) basisdeel en een specialisatiedeel. 23
25 4. Vervolgstappen In het vorige hoofdstuk hebben we, voortbouwend op de in de Bijlagen 3, 4 en 5 beschreven observaties en opvattingen over de beroepsuitoefening, de RA-titel en de opleiding tot RA, onze visie en aanbevelingen aan het NIVRA-bestuur gegeven in reactie op de vragen van de taakopdracht. De Commissie is zich ervan bewust dat sommige aanbevelingen, zoals het aantal te onderscheiden specialismen dat (onder voorwaarden) in de toekomst tot de titel kan leiden, en een procedure voor het erkennen van specialismen nadere afweging en uitwerking behoeven. Een gevolg van het advies de certificerende functie als specialisme te positioneren, naast een aantal andere specialismen die tot de RA-titel kunnen leiden en om een verplichte aantekening hiervan in het register bij te gaan bijhouden, vergt een aanpassing van de Wet op de Registeraccountants. Het ministerie van Financiën is voornemens de (nieuwe) accountantswetgeving op korte termijn te evalueren. In dit verband is ook de voorgenomen fusie tussen de beroepsorganisaties NIVRA en NOvAA van grote betekenis. De Commissie adviseert het NIVRA-bestuur onze adviezen in te brengen in het overleg over de fusie en mee te nemen in het overleg met het ministerie van Financiën bij de evaluatie van de wetgeving. De Commissie verwacht dat een relatief beperkt aantal specialisaties in de postinitiële RAopleidingen zullen ontstaan. Wij geven geen concrete invulling aan de inhoud en de inrichting van de opleidingen en het aantal mogelijke afstudeervarianten. Het is aan het NIVRA-bestuur te bepalen welke specialisaties voor erkenning in aanmerking komen. Wij adviseren hiervoor een (permanente) adviescommissie in te stellen die nadere voorwaarden voor het erkennen van bestaande en nieuwe specialismen formuleert. We adviseren het NIVRA-bestuur in de Verordening op het beroepsprofiel van de registeraccountant op te nemen welke specialismen tot dit profiel behoren. Op basis hiervan kunnen de eindtermen van de RA-opleiding in overleg met de Commissie Eindtermen Accountantsopleiding (CEA) worden aangepast zodat universiteiten hun onderwijsaanbod hierop kunnen richten. Het NIVRA (Stagebestuur) kan tegelijkertijd de inrichting van de praktijkstage aanpassen. Tenslotte adviseren we het bestuur, in verband met het bijhouden van specialismen in het register, een overgangsregeling vast te stellen voor de huidige registeraccountants. 24
26 BIJLAGEN 25
27 Bijlage 1 De beroepsuitoefening door registeraccountants In deze bijlage gaan we achtereenvolgens kort in op de ontwikkeling van het beroep in Nederland, de beroepsinhoud, het werkterrein, de maatschappelijke relevantie en het publieke belang van het werk van registeraccountants. We sluiten deze bijlage af met een paragraaf over specialisatie in de beroepsuitoefening. De in deze bijlage opgenomen paragrafen funderen de in Hoofdstuk 3 over deze onderwerpen geformuleerde visie, conclusies en aanbevelingen. 1.1 De institutionele ontwikkeling van het accountantsberoep in Nederland Het accountantsberoep is in Nederland als zelfstandig beroep ontstaan in de tweede helft van de 19 e eeuw. Vanaf dan is er ook sprake van verdergaande professionalisering van het beroep. 12 De beroepsuitoefening bestond aanvankelijk vooral uit het inrichten en bijhouden van boekhoudingen en administraties en - in een beperkt aantal gevallen - het opmaken van de balans. De functie van controleur van de administratie en de economische huishouding van een bedrijf of instelling met als doel het verkrijgen van een betrouwbaar beeld van de financiële situatie was in die beginjaren een nevenactiviteit. Gaandeweg is het belang van de controlerende functie toegenomen. Naast de boekhoudkundige functie en de controlerende functie is daar in de loop van de tijd ook de adviesfunctie bijgekomen. Tegenwoordig wordt - naast advisering - met betrekking tot werkzaamheden als hoofdlijn onderscheid gemaakt tussen het samenstellen van (verantwoordings)informatie (samenstellingsopdrachten) en het toevoegen van een bepaalde mate van zekerheid aan door derden gegeven informatie (assurance opdrachten). Met het ontstaan van het beroep werden ook diverse accountantsverenigingen opgericht. De eerste wettelijke regeling van het accountantsberoep kwam in 1962 tot stand met het van kracht worden van de Wet op de Registeraccountants (WRA). Meerdere jaren van voorbereiding gingen aan het tot stand komen van de WRA vooraf, vooral omdat sommige van de voor die tijd bestaande accountantsverenigingen het wettelijke vereiste niveau van vakbekwaamheid zo laag mogelijk wilden stellen. Uiteindelijk is dit niet gelukt, maar het was tegelijkertijd de aanzet voor een wettelijke regeling voor een tweede groep van accountants. In 1972 volgde de Wet op de Accountants-administratieconsulenten (WAA). De WAA was aanvankelijk bedoeld voor de accountants die niet onder de WRA zouden vallen. Op deze wijze kon de deskundigheid en betrouwbaarheid van accountants worden gewaarborgd in het belang van onder andere het mkb. Het onderscheid in bevoegdheid betrof het aan RA s voorbehouden afgeven van de zogenoemde verklaring van getrouwheid. Gelijktijdig met de ontwikkeling en implementatie van EU-richtlijnen met betrekking tot werkzaamheden van accountants, hebben de AA s gepleit voor het opheffen van dit onderscheid. 12 Professionalisering: de ontwikkeling van een bepaald soort beroep met als bijzondere kenmerken dat de beroepsuitoefening is gebaseerd op een (min of meer) uniforme opleiding en gerichtheid op (al dan niet commerciële) dienstverlening. Kenmerkend voor professionalisering is ook dat de beroepsgenoten zich hebben aangesloten in een beroepsvereniging die vooral een tweetal functies heeft: het bevorderen van de competentie van de aangesloten leden en het toezicht houden op de handhaving van de integriteit van de leden door middel van een beroepscode. 26
Een titel van vertrouwen
Een titel van vertrouwen Advies van de Commissie RA-titel over de RA-titel en over specialisatie in de opleiding tot registeraccountant Tussenrapport, juni 2009 Een titel van vertrouwen Advies van de
Nadere informatieBasisaccountant? Advies van de Commissie Basisaccountant over de opleiding tot registeraccountant. Tussenrapport, juni 2009
Basisaccountant? Advies van de Commissie Basisaccountant over de opleiding tot registeraccountant Tussenrapport, juni 2009 Basisaccountant? Advies van de Commissie Basisaccountant over de opleiding tot
Nadere informatieImplementatie - en overgangsregeling CEA eindtermen Inleiding
Overlegorgaan van HBO-scholen met een accountancyopleiding Implementatie - en overgangsregeling CEA eindtermen 2016 Inleiding Op 15 december 2015 zijn door de CEA de eindtermen 2016 en kaderregelingen
Nadere informatieKiezen voor één accountantsopleiding en beroepstitel Reactie NBA Young Profs
Kiezen voor één accountantsopleiding en beroepstitel Reactie NBA Young Profs Algemeen De NBA Young Profs vinden een out of the box toekomstvisie op zowel de theoretische als de praktijkopleiding tot accountant
Nadere informatieNOREA Visie 2020. - Brigitte Beugelaar. 14 september 2015
NOREA Visie 2020 - Brigitte Beugelaar 14 september 2015 NOREA, de beroepsorganisatie van IT-auditors Opgericht in 1992 1635 registerleden 253 aspirant-leden, d.w.z. in opleiding 123 geassocieerde leden,
Nadere informatieVoorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag. Datum 18 maart 2010 Betreft Standpunt inzake fusie NIVRA en NOvAA
> Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201 2500 EE Den Haag www.minfin.nl
Nadere informatieWij hebben kennis genomen van het Ontwerp Wet op het accountantsberoep (Ontwerp) en de Memorie van toelichting (MvT) hierop.
Ministerie van Financiën T.a.v. de Minister van Financiën Mr. drs. J.C. de Jager Postbus 20201 2500 EE Den Haag Breukelen, 4 september 2010 Onderwerp: Ontwerp Wet op het accountantsberoep Geachte heer
Nadere informatieHet assurance-raamwerk De accountant en het verstrekken van zekerheid
Het assurance-raamwerk De accountant en het verstrekken van zekerheid Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Het begrip assurance en maatschappelijke ontwikkelingen
Nadere informatieNaar een nieuw opleidingsmodel voor de Bachelor Accountancy
Naar een nieuw opleidingsmodel voor de Bachelor Accountancy Inleiding Op 9 maart 2015 zijn, tijdens het middagprogramma van de tweedaagse, 3 verschillende scenario s besproken voor de gemeenschappelijke
Nadere informatieKONINKLIJK NEDERLANDS INSTITUUT VAN REGISTERACCOUNTANTS
KONINKLIJK NEDERLANDS INSTITUUT VAN REGISTERACCOUNTANTS Verordening op het beroepsprofiel van de registeraccountant De ledenvergadering van het Nederlands Instituut van Registeraccountants; Gelet op artikel
Nadere informatieKoninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants
Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants Registeraccountant worden Accountant is een beschermde titel. In Nederland mogen alleen registeraccountants (RA s) en Accountant-Administratieconsulenten
Nadere informatiePaul Hurks Manager International Relations NBA WELKOM
Bijeenkomst postactieve leden NBA 20 maart 2014 Paul Hurks Manager International Relations NBA WELKOM Huub Wieleman Voorzitter NBA VAN REGELS NAAR GEDRAG Heeft de accountant nog toekomst? Zekerheden verdwijnen
Nadere informatieB2 Reglement Beroepsbeoefening IT-auditors
B2 Reglement Beroepsbeoefening IT-auditors INHOUDSOPGAVE Artikel Inleiding 1 t/m 4 Vereisten 5 Onderwerpen 6 t/m 7 Richtlijnen 8 t/m 12 Handreikingen 13 t/m 17 Studies 18 TOEPASSINGSGERICHTE EN OVERIGE
Nadere informatieInternationaler, specifieker en dwingender
Nieuwe Gedrags- en beroepscode is aanstaande Internationaler, specifieker en dwingender Een nieuwe Gedrags- en beroepscode zal naar verwachting nog dit jaar de oude regels vervangen. Doel: een betere internationale
Nadere informatieREGLEMENT PERMANENTE EDUCATIE REGISTER OPERATIONAL AUDITORS
REGLEMENT PERMANENTE EDUCATIE REGISTER OPERATIONAL AUDITORS Artikel 1 Auditor Bestuur Begrippen en afkortingen Een persoon die een objectief onderzoek uitvoert met als doel een onafhankelijk oordeel te
Nadere informatieRegeling Permanente Educatie Public Controlling
Artikel 1 Doelstelling Regeling Permanente Educatie Public Controlling Gelet op artikel 2 lid 2c van de statuten van het EICPC is de doelstelling van de permanente educatie voor public controllers het
Nadere informatieCommissie voor de bezwaarschriften NIVRA-NOvAA
Commissie voor de bezwaarschriften NIVRA-NOvAA Commissie voor de bezwaarschriften NIVRA-NOvAA 2 Inhoudsopgave 1 Inleiding 4 2 De Commissie voor de bezwaarschriften NIVRA-NOvAA 5 2.1 Grondslag 5 2.2 Doel
Nadere informatieSIS FINANCE. voor professionals door professionals. consulting. interim management. finance professionals. SIS finance
FINANCE consulting interim management professionals duurzame relaties met onze opdrachtgevers, gebaseerd op kennis van zaken, commitment en oplossingsgerichtheid. OVER FINANCE Finance is een middelgroot
Nadere informatieintensieve traject wordt niets aan het toeval overgelaten. Bij de opdrachtgever begint dit met diepgaand
Profiel FenterDaniëls bemiddelt sinds 1999 in personeel voor FINANCE posities. Dat doen wij voor vaste functies. Daarnaast ondersteunen wij organisaties met tijdelijk personeel. Onze wervings- en selectieprocedure
Nadere informatieDiscussierapport. Op de toekomst voorbereid. Commissie Onderwijs Fusie NBA
Discussierapport Op de toekomst voorbereid Commissie Onderwijs Fusie NBA Oktober 2012 2 Inhoudsopgave Voorwoord 4 1. Inleiding 5 Opdracht 5 Visie op de accountantsopleidingen 5 2. Advies 6 3. Beroep en
Nadere informatieStrategie NOREA December 2016
December 2016 1 Samenvatting De Nederlandse Orde van Register EDP Auditors (NOREA) is in 1992 opgericht om te voorzien in een beroepskwalificatie voor Nederlandse IT-auditors, gebaseerd op een postacademisch
Nadere informatieRichtlijn 4401 Opdrachten tot het verrichten van overeengekomen specifieke werkzaamheden met betrekking tot informatietechnologie
Richtlijn 4401 Opdrachten tot het verrichten van overeengekomen specifieke werkzaamheden met betrekking tot informatietechnologie Inleiding 1-3 Doel van de opdracht tot het verrichten van overeengekomen
Nadere informatieVerordening op de beroepsprofielen
Verordening op de beroepsprofielen De ledenvergadering van de Nederlandse beroepsorganisatie van accountants; Gelet op de artikelen 5, eerste lid en 19, tweede lid, aanhef en onderdeel k van de Wet op
Nadere informatieContourennota. Een marktgericht opleidingsmodel. Consultatiedocument
Contourennota Een marktgericht opleidingsmodel Consultatiedocument Januari 2014 Inhoud pagina Inleiding 3 Samenvatting 3 Visie op de opleiding 4 Naar een nieuw opleidingsmodel 4 Naar een nieuwe kwalificatiestructuur
Nadere informatieWerkopdracht vijfde ontwikkelsessie. Opbrengsten ontwikkelsessie 5. Wat zijn bouwstenen?
Werkopdracht vijfde ontwikkelsessie Wat hebben onze leerlingen nodig om uit te groeien tot volwassenen die bijdragen aan de samenleving, economisch zelfstandig zijn én met zelfvertrouwen in het leven staan?
Nadere informatieOverstapregelingen HBO Bachelor SPD Bedrijfsadministratie per 1 september 2017 Tevens van toepassing op de opleidingen:
1 Overstapregelingen HBO Bachelor SPD Bedrijfsadministratie per 1 september 2017 Tevens van toepassing op de opleidingen: Praktijkdiploma Assistent Controller HBO Associate Degree Financieel Management
Nadere informatieScenario s en samenwerkingsvormen curriculum herontwerp:
Overlegorgaan van HBO-scholen met een accountancy-opleiding Scenario s en samenwerkingsvormen curriculum herontwerp: Inleiding: Ter voorbereiding op de tweedaagse van hat AC-Scholenoverleg van 9 en 10
Nadere informatieArtikel 3 De korting, bedoeld in artikel 7 van de Algemene contributieverordening, wordt vastgesteld op: 0.
Ontwerpverordeningen a. Ontwerp-Contributieverordening 2016 Gelet op de artikelen 5, eerste lid en 19, tweede lid, onderdeel g, van de Wet op het accountantsberoep; rtikel 1 De contributie voor de contributiegroepen,
Nadere informatieBROCHURE 2012- POSTBACHELOR OPLEIDING ACCOUNTANT- ADMINISTRATIECONSULENT
BROCHURE 2012-2013 POSTBACHELOR OPLEIDING ACCOUNTANT- ADMINISTRATIECONSULENT Deficiëntieprogramma voor bachelors Bedrijfseconomie Hoofdprogramma voor bachelors Accountancy H. Verheggen Hogeschool Zuyd
Nadere informatieBeroepsprofiel van de accountant
Dit document bevat het concept beroepsprofiel van de accountant (versie 6 februari 2015). Deze tekst zal worden omgezet naar een (ontwerp) Verordening op het beroepsprofiel die in de ledenvergadering van
Nadere informatieVakbekwaamheid verzekerd. Ontwerp voor een nieuw opleidingsmodel voor accountants
Vakbekwaamheid verzekerd Ontwerp voor een nieuw opleidingsmodel voor accountants Juli 2014 2 Juni 2014 1. Inleiding Eind 2012 publiceerden de Onderwijscommissie Fusie van de NBA en de Adviescommissie Herziening
Nadere informatieDe wereld achter de cijfers Inzicht in het functioneren van de accountant
De wereld achter de cijfers Inzicht in het functioneren van de accountant Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants Wat doet een accountant precies? Wat zegt de verklaring van een accountant
Nadere informatieSIS FINANCE. voor professionals door professionals. consulting. interim management. finance professionals SIS. finance
FINANCE consulting interim management professionals over sis... duurzame relaties met onze opdrachtgevers gebaseerd op kennis van zaken, commitment en oplossingsgerichtheid. Finance is een middelgroot
Nadere informatieSamenvatting. Aanleiding en adviesvraag
Samenvatting Aanleiding en adviesvraag In de afgelopen jaren is een begin gemaakt met de overheveling van overheidstaken in het sociale domein van het rijk naar de gemeenten. Met ingang van 2015 zullen
Nadere informatieMaak de sprong naar de opleiding tot registercontroller. business in control
Alleen de top biedt het perspectief Maak de sprong naar de opleiding tot registercontroller business in control De registercontroller als business partner voor het management De functie van controller
Nadere informatieWillem de Zwijger College
Functieprofiel Raad van Toezicht 17 september 2018 Willem de Zwijger College 1 Functieprofiel Raad van toezicht Hoofdtaak De raad van toezicht functioneert als eenheid en waakt over het integrale belang
Nadere informatieReglement aanwijzing opleiding door de CEA
Reglement aanwijzing opleiding door de CEA Voor inschrijving in het register van de Nederlandse Orde van Accountants- Administratieconsulenten dienen kandidaten op grond van artikel 53 Waa de opleiding
Nadere informatieSamenvatting aanvraag
Samenvatting aanvraag Algemeen Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing Nieuwe opleiding is): Nieuw Ad programma Nieuwe hbo master Nieuwe joint degree 1 Verplaatsing bestaande opleiding Nevenvestiging
Nadere informatieFiscaal instituut Tilburg (FIT)
Fiscaal instituut Tilburg (FIT) Post-Master Tax Assurance/VPB Post-Master Tax Assurance (TA) is een relatief nieuw vakgebied waarin belastingen worden bezien vanuit meerdere perspectieven. Bij grotere
Nadere informatieWet op het accountantsberoep
Kernbeschrijving De Wet op het accountantsberoep (Wab) stelt de Nederlandse beroepsorganisatie van accountants (NBA) in. De Wab vervangt de Wet op de Registeraccountants (WRA) en de Wet op de Accountants-Administratieconsulenten
Nadere informatieALGEMENE PROFIELSCHETS ADVIESGROEP BESTUURLIJKE VRAAGSTUKKEN
NA/60009382 ALGEMENE PROFIELSCHETS ADVIESGROEP BESTUURLIJKE VRAAGSTUKKEN Profielschets Adviesgroep Bestuurlijke Vraagstukken 1 Algemeen 1.1 Leidend voor het functioneren van de Adviesgroep Bestuurlijke
Nadere informatieA7 Richtlijn Permanente Educatie (wijzigingsvoorstel 2018, ter consultatie)
A7 Richtlijn Permanente Educatie (wijzigingsvoorstel 2018, ter consultatie) Doelstelling Artikel 1 Permanente educatie (PE) heeft tot doel de voor de adequate beroepsuitoefening benodigde deskundigheid
Nadere informatieBROCHURE 2015- POSTBACHELOR OPLEIDING ACCOUNTANT- ADMINISTRATIECONSULENT
BROCHURE 2015-2016 POSTBACHELOR OPLEIDING ACCOUNTANT- ADMINISTRATIECONSULENT Deficiëntieprogramma voor bachelors Bedrijfseconomie Hoofdprogramma voor bachelors Accountancy H. Verheggen Zuyd Hogeschool
Nadere informatieNederlandse Beroepsorganisatie van Accountants t.a.v. Adviescollege voor Beroepsreglementeting Postbus 7984 1008 AD AMSTERDAM
E Ernst & Young Accountants LLP Telt +31 88 407 1000 Boompjes 258 Faxt +31 88407 8970 3011 XZ Rotterdam, Netherlands ey.corn Postbus 2295 3000 CG Rotterdam, Netherlands Nederlandse Beroepsorganisatie van
Nadere informatieMeer duidelijkheid over samenstellingsopdrachten met komst Standaard 4410
Spotlight Meer duidelijkheid over samenstellingsopdrachten met komst Standaard 4410 Robert van der Glas - Statutaire compliance, Tax Reporting & Strategy De NBA heeft onlangs de herziene standaard uitgebracht
Nadere informatieBesluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controleen overige standaarden Vastgesteld 18 december 2008
Besluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controleen overige standaarden Vastgesteld 18 december 2008 1 Besluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controle- en overige standaarden Vastgesteld
Nadere informatieCONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i
CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i Aan: de aandeelhouders en de raad van commissarissen van... (naam entiteit(en)) A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 201X
Nadere informatieProfielschets Raad van Commissarissen
Profielschets Raad van Commissarissen Vastgesteld door de Raad van Commissarissen op 18 maart 2009 en laatstelijk gewijzigd in 2014. 1. Doel profielschets 1.1 Het doel van deze profielschets is om uitgangspunten
Nadere informatieCompetentieprofiel MZ Opleider. Competentieprofiel voor mz-opleider.
Competentieprofiel MZ Opleider Dit is een verkorte versie van het document dat is vastgesteld door de ledenvergaderingen van BVMP en BVMZ. In de volledige versie zijn enkele bijlagen toegevoegd, deze worden
Nadere informatieWerkopdracht vierde ontwikkelsessie
Werkopdracht vierde ontwikkelsessie Wat hebben onze leerlingen nodig om uit te groeien tot volwassenen die bijdragen aan de samenleving, economisch zelfstandig zijn én met zelfvertrouwen in het leven staan?
Nadere informatieCollege Kwaliteitsonderzoek JAARVERSLAG 2016
JAARVERSLAG 2016 Amsterdam, 16 mei 2017 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. CKO en samenvatting werkzaamheden 5 3. Toelichting op de werkzaamheden CKO 6 4. Financiële aspecten kwaliteitsonderzoeken 8 5.
Nadere informatie(Versie ) Het tweede gedeelte bevat de onderliggende teksten uit wet- en regelgeving.
Handleiding voor te nemen acties aangaande personen met in het binnen- en buitenland behaalde kwalificaties m.b.t. de bevoegdheid opzetten van projecten en procedures met proefdieren. Inleiding (Versie
Nadere informatielogoocw De heer prof. dr. F. P. van Oostrom 26 mei 2005 ASEA/DIR/2005/23876 Taakopdracht voor de commissie Ontwikkeling Nederlandse Canon geen
logoocw De heer prof. dr. F. P. van Oostrom Den Haag Ons kenmerk 26 mei 2005 ASEA/DIR/2005/23876 Onderwerp Taakopdracht voor de commissie Ontwikkeling Nederlandse Canon Bijlage(n) geen Geachte heer Van
Nadere informatie- de NBA haar leden helpt hun bijzondere rol in de maatschappij te vervullen;
Reglement Commissie Vertrouwenspersonen NBA Het bestuur van de Nederlandse beroepsorganisatie van accountants, gelet op de artikelen 3, onderdeel a en 11, eerste lid van de Wet op het accountantsberoep;
Nadere informatieOpzet beantwoording consultatievragen herziene NV COS editie 2014
1. Heeft u specifieke vragen of opmerkingen bij de aangepaste vertalingen van Standaarden 200-810 en 3402 (voor de nieuwe of herziene Standaarden zijn aparte vragen in hoofdstuk 2)? nee. 2. Kunt u zich
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 33050 15 juni 2018 Nadere voorschriften tot wijziging van de Nadere voorschriften praktijkopleidingen 2017 Het bestuur
Nadere informatieDe accountant en het bestuursverslag Visie NBA Young Profs
De accountant en het bestuursverslag Visie NBA Young Profs Aanleiding Op 13 november 2015 publiceerde de NBA haar consultatiedocument De accountant en het bestuursverslag: Verder kijken dan de jaarrekening.
Nadere informatieOns oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van Lavide Holding N.V. te Alkmaar gecontroleerd.
Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Grant Thornton Accountants en Adviseurs B.V. De Passage 150 Postbus 71003 1008 BA Amsterdam T 088-676 90 00 F 088-676 90 10
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds De ledenvergadering van de Nederlandse beroepsorganisatie van accountants,
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 23902 27 augustus 2013 Verordening op de praktijkopleidingen Het bestuur van de Nederlandse beroepsorganisatie van accountants
Nadere informatieStichting Registered Tax Assurance Providers. Reglement toetreding register. Vastgesteld en in werking getreden op 12 september 2012
1 Stichting Registered Tax Assurance Providers (RTAP) Reglement toetreding Register Vastgesteld en in werking getreden op 12 september 2012 Artikel 1 Definities Aspirant Tax Assurance Provider Bestuur
Nadere informatieBeleidsregels voor de toetsing van de realisatie van de eindtermen van de praktijkopleiding en het geven van een aanwijzing
Beleidsregels voor de toetsing van de realisatie van de eindtermen van de praktijkopleiding en het geven van een aanwijzing Voor inschrijving in het accountantsregister van de Koninklijke Nederlandse Beroepsorganisatie
Nadere informatieReglement van Toelating
Reglement van Toelating Begripsbepalingen Artikel 1. Voor de toepassing van dit reglement wordt verstaan onder: de Orde: de Nederlandse Orde van Register EDP-Auditors; het Bestuur: het bestuur van de Nederlandse
Nadere informatieGrip op fiscale risico s
Grip op fiscale risico s Wat is een Tax Control Framework? Een Tax Control Framework (TCF) is een instrument van interne beheersing, specifiek gericht op de fiscale functie binnen een organisatie. Een
Nadere informatieRegisters onder elkaar De samenwerking tussen taxateurs en accountants. Huub Wieleman Voorzitter NBA
Registers onder elkaar De samenwerking tussen taxateurs en accountants Huub Wieleman Voorzitter NBA Start: behoefte aan sterkere signaalfunctie accountant "Individueel is de accountant beperkt in zijn
Nadere informatieLeidraad 20 Accountantsrapportage over de bestuurlijke mededeling bij een aanvraag van het predicaat Koninklijk en Hofleverancier
Leidraad 20 Accountantsrapportage over de bestuurlijke mededeling bij een aanvraag van het predicaat Koninklijk en Hofleverancier Titel Leidraad Accountantsrapportage over de bestuurlijke mededeling bij
Nadere informatieIngetrokken voor 2013
en ok k etr Ing 01 3 or 2 vo Audit Alert 16: De gevolgen voor de accountantsverklaring van de wijzigingen in Titel 9 Boek 2 Burgerlijk Wetboek 1. Inleiding Als gevolg van de EU-verordening inzake internationale
Nadere informatieOnderwijs- en examenregeling
Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2017 Opleidingsspecifiek deel: Bacheloropleiding: Russische studies Deze onderwijs- en examenregeling is gebaseerd op de Wet op het hoger onderwijs
Nadere informatieProfielschets leden van de raad van toezicht
Profielschets leden van de raad van toezicht Competentieprofiel voor de raad van toezicht behorend bij de statuten van Stichting Confessioneel Onderwijs Leiden 23 mei 2016 Preambule In het licht van good
Nadere informatieCurriculum Verplichte Permanente Educatie professioneel-kritische instelling
Curriculum Verplichte Permanente Educatie professioneel-kritische instelling Verantwoording De NBA besteedt aandacht aan de bewustwording rond het thema professioneel-kritische instelling. Dit initiatief
Nadere informatieREGLEMENT RISK- EN AUDITCOMMISSIE N.V. NEDERLANDSE SPOORWEGEN
REGLEMENT RISK- EN AUDITCOMMISSIE N.V. NEDERLANDSE SPOORWEGEN 24 november 2017 INHOUD HOOFDSTUK 1: Rol en status van het Reglement 1 HOOFDSTUK 2: Samenstelling RAC 1 HOOFDSTUK 3: Taken RAC 2 HOOFDSTUK
Nadere informatieProfiel RvT, versie 1.4,
Profiel Raad van Toezicht Woonstichting Gendt 1. Algemeen Er is een personele unie met een zorginstelling op niveau van Raad van Bestuur gevormd. De Raad van Toezicht is intern toezichthouder en houdt
Nadere informatieCommissiereglement NBA
Commissiereglement NBA 1. Grondslag 1.1 Dit reglement kent als grondslag artikel 11, eerste lid, van de Wet op het accountantsberoep. Daarin is bepaald dat het bestuur de NBA bestuurt. 2. Overwegingen
Nadere informatieReglement Permanente Educatie (PE) Leden Actuaris AG en Leden Actuarieel Analist AG. Geldend vanaf 1 januari 2016
Reglement Permanente Educatie (PE) Leden Actuaris AG en Leden Actuarieel Analist AG Geldend vanaf 1 januari 2016 Hoofdindeling: Beroepsreglementering Categorie: Gedragsregels Opgesteld door: Bureau AG
Nadere informatieConsultatiedocument Nieuwe Nederlandse Standaard 3001N voor directe opdrachten 21 juli 2016
Dit document maakt gebruik van bladwijzers Consultatiedocument Nieuwe Nederlandse Standaard 3001N voor directe opdrachten 21 juli 2016 Consultatieperiode loopt tot 27 september 2016 vóór 09.00 uur Consultatiedocument
Nadere informatieISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS
INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd in 2009 in de Engelse taal gepubliceerd door de
Nadere informatieRJ-Uiting 2014-3: ontwerp-richtlijn 400 Jaarverslag
RJ-Uiting 2014-3: ontwerp-richtlijn 400 Jaarverslag Ten geleide In de jaareditie 2013 van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving is hoofdstuk 400 Jaarverslag opgenomen met geringe aanpassingen in de
Nadere informatieRaad van Toezicht Marketing Drenthe
Algemeen functieprofiel i Raad van Toezicht Marketing Drenthe versie 1.0 RBe okt 2017 Inleiding De Raad van Toezicht is een belangrijk intern toezichthoudend orgaan van Marketing Drenthe. Het is daarom
Nadere informatieProfielschets Raad van Toezicht
Inleiding De Raad van Toezicht van de Stichting Sherpa, hierna Sherpa, werkt voor het bepalen van zijn samenstelling met een profielschets. Wanneer zich een vacature in de Raad van Toezicht voordoet, stelt
Nadere informatieVerordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA)
(VGBA) Geldend per 1 januari 2014 Verordening gedrags- en beroepsregels accountants De ledenvergadering van de Nederlandse beroepsorganisatie van accountants, Gelet op artikel 19, tweede lid, aanhef en
Nadere informatieControleverklaringen. Nieuwe stijl, heldere taal
Controleverklaringen Nieuwe stijl, heldere taal NIVRA-NOvAA 2010 Disclaimer Het NIVRA en de NOvAA hebben zich ten doel gesteld voor een zo betrouwbaar mogelijke uitgave te zorgen. Niettemin zijn het NIVRA
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2004 2005 29 658 Wet toezicht accountantsorganisaties Nr. 30 TWEEDE NOTA VAN WIJZIGING Ontvangen 26 januari 2005 Het voorstel van wet wordt als volgt gewijzigd:
Nadere informatieINTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 260 COMMUNICATIE OVER CONTROLE-AANGELEGENHEDEN MET HET TOEZICHTHOUDEND ORGAAN
INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 260 COMMUNICATIE OVER CONTROLE-AANGELEGENHEDEN MET HET TOEZICHTHOUDEND ORGAAN INHOUDSOPGAVE Paragrafen Inleiding... 1-4 Relevant orgaan... 5-10 Te communiceren controle-aangelegenheden
Nadere informatieNadere voorschriften inzake de continuïteit van de beroepsuitoefening door de openbaar accountant
Nadere voorschriften inzake de continuïteit van de beroepsuitoefening door de openbaar accountant Het bestuur van de Orde Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants, Gelet op artikel 25, derde
Nadere informatieCEA Eindtermen AC-Scholenoverleg 2 daagse 14 en 15 maart 2016
CEA Eindtermen 2016 AC-Scholenoverleg 2 daagse 14 en 15 maart 2016 Agenda 14 maart middag Besluitvorming over De Knip Bachelor OAT Post Bachelor Accountancy MKB Besluitvorming (concept) overgangsregeling
Nadere informatieDatum Onderwerp Referentie Bijlage(n) Doorkiesnummer
Aan de Minister van Financiën De heer mr. drs. J.C de Jager Postbus 20201 2500 EE Den Haag Datum Onderwerp Referentie Bijlage(n) Doorkiesnummer 2 september 2010 Consultatie ontwerp JPL 2 T 020-3010400
Nadere informatieExecutive Academy. Permanente Educatie voor Professionals. Permanente Educatie voor Professionals
Executive Academy Permanente Educatie voor Professionals Permanente Educatie voor Professionals Wat is de Executive Academy? De Executive Academy is een samenwerking tussen de Amsterdam Business School
Nadere informatieVerordening op de praktijkstage
Verordening op de praktijkstage Vastgesteld in de bijeenkomst van de ledenvergadering van 11 december 2006, afgekondigd in de Staatscourant van 17 januari 2007, nummer 12, nadien gewijzigd. De ledenvergadering
Nadere informatieAan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V.
Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Grant Thornton Accountants en Adviseurs B.V. De Passage 150 Postbus 71003 1008 BA Amsterdam T 088-676 90 00 F 088-676 90 10
Nadere informatieFUNCTIES EN PROFIELEN
FUNCTIES EN PROFIELEN Dit memo omschrijft de wettelijke taak van de KBvG, de gremia binnen de KBvG, hun onderlinge taakverdeling en de taken en competenties van bestuurs- en ledenraadsleden en de voorzitter
Nadere informatieCONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur en raad van commissarissen van Stichting FC Eindhoven A. Verklaring over de in he
CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur en raad van commissarissen van Stichting FC Eindhoven A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017/2018 Ons
Nadere informatieToelating tot het accountantsberoep in Europees perspectief
Accountantscontrole Toelating tot het accountantsberoep in Europees perspectief Herbert Reimers SAMENVATTING Europese richtlijnen en de implementatie daarvan leiden tot het vervagen van landsgrenzen voor
Nadere informatieVerordening Onafhankelijkheid
Verordening Onafhankelijkheid Samenvatting van de uitgangspunten en de veranderingen Juli 2013 Adviescollege Beroepsreglementering Streven is naar onafhankelijkheidsregels. die er zorg voor dragen dat
Nadere informatieJuridische kennis en professionele vaardigheden
Eindtermen Bachelor Rechtsgeleerdheid master rechtsgeleerdheid De bachelor heeft kennis van en inzicht in het geldende recht alsmede recht met elkaar verbonden zijn. De bachelor is in staat om vanuit het
Nadere informatieHOEBERT HULSHOF & ROEST
Inleiding Artikel 1 Deze standaard voor aan assurance verwante opdrachten heeft ten doel grondslagen en werkzaamheden vast te stellen en aanwijzingen te geven omtrent de vaktechnische verantwoordelijkheid
Nadere informatieVerordening Auditcommissie Wetterskip Fryslân
Verordening Auditcommissie Wetterskip Fryslân Het algemeen bestuur van Wetterskip Fryslân, gelet op: artikel 5.1 van het reglement van orde voor de vergaderingen van het algemeen bestuur; de rol van het
Nadere informatieCONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Gooisch Natuurreservaat A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2016 Ons oordeel Wij hebben de
Nadere informatieExecutive Master of Accountancy. De post-initiële universitaire opleiding tot registeraccountant
Executive Master of Accountancy De post-initiële universitaire opleiding tot registeraccountant Pieter Jongstra Managing Partner Ernst & Young België en Nederland Accountant worden? Dat vind ik een goede
Nadere informatieDoorlopende tekst van Verordening gedrags- en beroepsregels (VGBA) uitgaande van aanvaarding van door het bestuur ingediende amendementen 1
Doorlopende tekst van Verordening gedrags- en beroepsregels (VGBA) uitgaande van aanvaarding van door het bestuur ingediende amendementen 1 2 december 2013 1 De hiernavolgende tekst van VGBA geeft de tekst
Nadere informatieUtrecht Business School
Cursus Controlling & Accounting De cursus Controlling & Accounting duurt ongeveer 2 maanden en omvat 5 colleges van 3 uur. U volgt de cursus met ongeveer 10-15 studenten op een van onze opleidingslocaties
Nadere informatieProtocol onafhankelijkheid accountant WormerWonen
Pagina 1 van 5 Protocol onafhankelijkheid accountant WormerWonen Pagina 2 van 5 PROTOCOL INZAKE DE ONAFHANKELIJKHEID VAN DE ACCOUNTANT IN HET KADER VAN DE DIENSTVERLENING DOOR DE ACCOUNTANT AAN WORMERWONEN
Nadere informatie