LEES ME. Een uitgave van de ME/CVS Vereniging. In dit nummer o.a.: Actie ErkenME - Mindfulness ME & hobby - Malaise na inspanning

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "LEES ME. Een uitgave van de ME/CVS Vereniging. In dit nummer o.a.: Actie ErkenME - Mindfulness ME & hobby - Malaise na inspanning"

Transcriptie

1 LEES ME Een uitgave van de ME/CVS Vereniging Nummer 11 - oktober 2010 In dit nummer o.a.: Actie ErkenME - Mindfulness ME & hobby - Malaise na inspanning

2 I N H O U D NUMMER 11 - OKTOBER ErkenME Verslag diverse activiteiten 12 Complementair Mindfulness 17 In memoriam Regina van de Moosdijk 25 Malaise na inspanning Je weet pas wat het is als je het hebt meegemaakt En verder 7 Carrière met ME 22 ME/CVS en hobby 8 Boekbesprekingen 24 De waaromvraag 15 Kikker 28 ME-spreuk 16 Gedicht 29 Tips 18 Vacature - versterking voor Lees ME 31 Bestuursmededeling inzake CBO-richtlijn 19 Steungroep ME en arbeidsongeschiktheid 34 Vacature - bestuursleden gezocht 21 Hoe staat het nu met Lees ME en de toekomst Rubrieken 4 Colofon - ME/CVS Vereniging 35 Activiteiten 5 Redactioneel voorwoord 36 Lid worden 6 Lezerspost 38 Adressengids 30 Woord van de voorzitter Lees ME 3

3 Colofon ME/CVS Vereniging Nr. 11, oktober 2010 ISSN Lees ME is het verenigingstijdschrift van de ME/CVS Vereniging. De redactie ontvangt daarom graag uw bijdrage of reactie. Soms is het nodig deze in te korten of aan te passen. Een enkele keer kan het voorkomen dat uw bijdrage niet kan worden geplaatst of tot een volgend nummer bewaard blijft. Aan de inhoud van Lees ME kunnen geen rechten worden ontleend. Citaten en overnames van oproepen en mededelingen zijn toegestaan indien deze zijn voorzien van bronvermelding. Artikelen mogen alleen worden overgenomen met schriftelijke toestemming van de redactie. Redactie Els de Graaf (hoofdredacteur a.i.), Arnica Prop. Aan dit nummer werkten mee Guido den Broeder, Mirelle van den Broek, Melissa Davids, Monique Drost, Steffie van Duure, Ynske Jansen, Hellen Koning, Christa Nieuwenhout, Hans Oostrom, Floor van Ormondt, Christine van Reeuwijk, Rinus van Sprundel, Yvonne Sterk-Houtman, Ingrid van der Tuuk, Wilma den Uyl. Opmaak Els de Graaf. Illustraties/Foto s Steffie van Duure, Alies Meerman, Geurt Mouthaan (pag. 11), Stock.xchng. Foto voorpagina Bruce Skinner (stock.xchng). Drukwerk Multiprint Koolen, Susteren. Contactinformatie Postadres:Redactie Lees ME t.a.v. Els de Graaf Van Coevordenmarke EB Zwolle leesme@me-cvsvereniging.nl Nabestellen Een los nummer kost 5,= inclusief verzendkosten. Ook eerdere nummers zijn na te bestellen. Voor uw bestelling neemt u contact op met Mirelle van den Broek: telefoon of per mirelle.van.den.broek@me-cvsvereniging.nl. Kopij volgend nummer Bijdragen voor Lees ME nr. 12 moeten vóór woensdag 1 december 2010 bij de redactie binnen zijn. De ME/CVS Vereniging is de eigen organisatie van de patiënten en is als zodanig erkend door de overheid. De vereniging werd op 15 april 2005 opgericht en is statutair gevestigd te Amersfoort. Myalgische encefalomyelitis (ME) is een ziekte van het centrale zenuwstelsel en staat geclassificeerd als een postviraal vermoeidheidssyndroom (WHO-code G93.3). De onderzoeksdiagnose 'chronisch vermoeidheidssyndroom' (CVS) wordt gesteld als aan een aantal criteria is voldaan. Lidmaatschap De ME/CVS Vereniging kent een aantal vormen van lidmaatschap. Het bestuur verwacht hiermee de verschillende doelgroepen beter te bereiken. Meer informatie op pagina 36. Activiteiten De ME/CVS Vereniging behartigt de belangen van de patiënten en hun naasten. Prioriteit heeft het geven van voorlichting en informatie aan organisaties, instanties en aan individuele patiënten. Contactinformatie Postadres : LET OP GEWIJZIGD ME/CVS Vereniging Igor Stravinskisingel MA Rotterdam contact@me-cvsvereniging.nl Ledenadm.: Mirelle van den Broek tel (NIET tussen en uur) Bestuur Voorzitter : Guido den Broeder tel Alg. Bestuurslid : vacant Penningmeester : vacant bestuur@me-cvsvereniging.nl Aanspreekpunt voor vrijwilligers functie : vacant informatie : bestuur@me-cvsvereniging.nl Internet website : forum : of hyves : Postgiro rekeningnummer: t.n.v. ME/CVS Vereniging te Almere Kamer van Koophandel inschrijvingsnummer: Lees ME 4

4 Lezerspost COMPLIMENTEN Mijn vrouw Karen Na het verschijnen van Lees ME 10, het dubbel- van 48 ligt al 19 dikke jubileumnummer, ontvingen wij diverse jaar de laatste reacties, waarvoor onze hartelijke dank. Helaas 14 jaar in bed, in waren het er zoveel dat wij die niet allemaal een verduisterde kunnen opnemen in de Lezerspost. We hebben kamer. Oorzaak: uiteindelijke besloten om er één te plaatsen een combinatie van omdat deze reactie alle elementen bevat die in ME, sensitisatiepijnen die steeds heviger woruw mails en brieven voorkwamen (red.). den, en thans continue migraine. Als cadeautje gekregen na spondylodese-operaties in 1995 en Beste mensen van de Vereniging, Ook de sensitisatiepijnen, waarvoor zij zware morfinepleisters moet plakken. Operatie De ME/CVS Vereniging is uitgegroeid tot een volledig geslaagd volgens de orthopedisch waardevolle vertegenwoordiger van ME- chirurg wilde zij niet op de been komen. Het zal patiënten in Nederland. En dat is een groot je maar gezegd worden. compliment waard! Geboren uit onvrede en verzet heeft de Vereniging zich ontwikkeld tot Afijn, haar leven is volstrekt uitzichtloos en een volwassen club, waar de initiatiefnemers en denk nu niet 'denk niet zo negatief, wees toch medewerkers trots op kunnen zijn. Ik waardeer positief'. Want dan doen u en jij hetzelfde als die het zeer dat jullie mijn belangen als lid en overigens zeer integere, bekwame chirurg. En patiënt zo gedegen vertegenwoordigen. als de gerenommeerde en meest erkende én gesubsidieerde ME-onderzoekers in Nederland. Complimenten ook voor het mooie, informatie- Die, naar het zich laat aanzien, Amerikaanse ve blad dat jullie uitgeven. Ik lees het altijd met onderzoeksgegevens wegmoffelen om hun veel instemming en herkenning. Heel knap, positieve visie te handhaven. vooral als je bedenkt dat dit werk gedaan wordt door zieke mensen. Van Karen is geen beeld. Zij is één van de Op naar het volgende lustrum en - naar we allemaal hopen - naar een doorbraak op wetenschappelijk gebied en een meer respectvolle benadering van ME-patiënten in de medische en sociale hulpverlening. Met bewondering voor jullie inzet! Monique Schonckert. onbekende vele ME-patiënten van wie we nooit meer iets zien. Of horen. Want Karen heeft zelfs geen stem meer. Haar identiteitskaart is langer dan 5 jaar verlopen dan heb je in Nederland géén stemrecht meer. Ik moet toegeven: zo krijg je natuurlijk het áántal ME-patiënten omlaag. Door hen hun beeld, stem en zelfs identiteit af te nemen. Depersinoficatie. Ik bedank alle mensen die zich door de jaren heen hebben ingezet voor de ME/CVS Vereniging en voor het blad Lees ME. Blijf mensen als Karen een stem geven. Jullie weten hopelijk na dit artikel weer nóg meer, waarvoor (voor wie) jullie het doen. Val niet in slaap. Blijf je focus trouw. Zoals die ene Lees ME-lezeres die haar jaar in-jaar uit elke twee weken een prach- tig, zelfgemaakt boekje stuurt... Want dat bestaat gelukkig ook. HET OOG WIL OOK WAT Wie vanaf het begin de Lees ME leest, herinnert zich ongetwijfeld in het eerste nummer het aangrijpende, bedelegerige Engelse meisje Lynn ME-patiënte die door haar moeder werd verzorgd. Wie zich de hele tekst van het artikel nog herinnert, mag bij mij 1.000,= komen ophalen, maar iedereen herinnert zich vast nog vooral de foto dat zij op bed lag. Wie weet hoe het nu met Lynn is gesteld... Rob Wijbenga, partner van Karen Reageren? Reacties op artikelen in Lees ME zijn welkom, als ze voorzien zijn van naam en telefoonnummer. De redactie behoudt zich het recht voor brieven niet te plaatsen of in te korten. U kunt uw brief richten aan: Redactie Lees ME Van Coevordenmarke EB Zwolle Of per mail: leesme@me-cvsvereniging.nl Lees ME 6

5 Floor van Ormondt COLUMN Carrière met ME; Morgen is er weer een dag Vandaag zit ik in bed. Een fenomeen dat niet vaak voorkomt, schreef ik met het daarbijbehorende sarcasme. Want ik ben een ME-patiënt en dit bed is nu eenmaal mijn nieuwe beste vriend. Een soort haat-liefdeverhouding hebben wij, mijn bed en ik. Gaap. Vandaag ben ik erg moe. Mijn andere beste vriend, de deken, roept mij en drapeert zijn warme dons nog eens lekker over mij heen. Maar zoals in elke relatie zullen er compromissen moeten worden gesloten, zo ook in deze. "Nee deken," zeg ik, want ik moet mijn column nog schrijven voor de Lees ME." Mijn deken krult zich wat op. Tja, die is duidelijk een beetje boos. Maar zoeken naar middenwegen is noodzakelijk in ons partner- schap en als mijn deken het daar niet mee eens is, dan gaat hij maar op de stoel bij dr. Phil zijn gal spuwen. Nu moet ik schrijven en geniale dingen typen. Dan heb ik geen tijd om aan mijn ziekte toe te geven. En zo begin ik aan mijn column. Gaap. Gaap. Vandaag in mijn column een lesje carrière plannen als ME- patiënt. En daarvoor vliegen wij even terug in de tijd en deel ik graag een flashback met mijn lezers. Omdat ik zo moe ben en ruzie heb met mijn deken houd ik het beknopt. En lezers denk eraan: flashbacks zijn leuker als je ze in zwart-wit voorstelt. Hier komt het: De dokter legt zijn handen op tafel, "helaas meid, je hebt ME/CVS." Ik kijk hem aan. "Eigenlijk doe ik daar niet zo aan, dokter." Toch is drie maanden later mijn nieuwe leven, of gebrek daaraan, in volle gang. Mijn studie heb ik moeten opgeven, mijn sociale leven bestaat niet meer en mijn werk gaat door zonder mij. Eigenlijk is alles weggevallen. Goh... deze flashback is niet zwart- wit, die is gewoon gitzwart... Gaap. Gaap. Gaap. Maar vandaag wordt het zwarte weer wit, want ik kijk naar het heden en de toekomst. Terwijl mijn deken aan de telefoon zit met dr. Phil bedenk ik de drie regels voor een carrière met ME/CVS: 1. Je kunt niets plannen. 2. Je kunt niets plannen. 3. Je kunt niets plannen. Goh. Niet wit maar grijs. Ik kan dus niets plannen. Dan werk ik wel om al dat plannen heen! Zo is over de jaren heen gebleken, dat ik goed ben in fotograferen. Nu heb ik dus mijn eigen kleine fotostudiootje aan huis. Lekker dichtbij mijn vrienden Bed en Deken. Ik heb tevens een boek geschreven over ME/CVS, dat in oktober uitkomt met de titel 'Morgen is er weer een dag.' "Hé," denkt nu de oplettende lezer, dat is dezelfde titel als deze column!" En ja, zo had ik met mijn titel meteen de sfeer gezet voor de rest van de column en liet het briljante getyp niet lang op zich wachten. Ja, ik heb al heel wat opgebouwd in mijn ME-jaren. Met veel moeite, tranen, en uren slaap, heb ik dat toch dat maar mooi bereikt. Niets kunnen plannen? Ik werk daar gewoon om heen. Ook al betekent dat veel wachten op de dag van morgen, wanneer hopelijk mijn plannen wél waargemaakt kunnen worden. Gaap. Gaap. Gaap. Gaap. Ik doe mijn laptop dicht. Gelukkig, ik heb geniale dingen getypt. De rest van mijn carrièreplannen zullen moeten wachten, want vandaag ben ik moe. Maar morgen... dan is er weer een dag! Deken heeft opgehangen en uiteraard gaf dr. Phil mij gelijk. En voor nu gaan Deken, Bed en ik maar weer eens slapen. Dat vind ik nog eens een plan! Lees ME 7

6 Verslag diverse activiteiten Wat een prachtig menselijk verkeer En de Rotaryclub Ede-Hoekelum, waar ik op 11 Op vrijdag 7 mei 2010 heb ik de opening van het januari 2010 een lezing heb mogen geven, nieuwe opleidingscentrum van Verkeersschool bracht met haar gift van 4.000,00 euro op 7 juni ELAR Lexmond en Vakopleiding Vervoer en jl. de financiële teller nog verder omhoog. Logistiek bijgewoond. Dit was niet zonder Wat een prachtig menselijk verkeer! reden: op de uitnodiging aan de zakelijke relaties van de eigenaren stond een cadeautip: Donatie ErkenME aan dokter Vermeulen: Stichting ErkenME. Wat een groots idee en wat euro! een geweldig mooi bedrag mochten we ont- Zaterdag 26 juni Vandaag komen dokter vangen: 4.215,00 euro! R.C.W. Vermeulen van het CVS/ME Centrum Amsterdam en mevrouw Vermeulen en het Mooi dat Lexmond zo achter ons biomedische ErkenME-team voor de uitreiking van de waarproject staat: op 30 april jl. heeft Passage decheque naar mij. De zon schijnt uitbundig, de Lexmond net zoals vorig jaar wafels voor onze tuindeuren staan open en een sfeervol samenstichting verkocht. Opbrengst: 171,50 euro. zijn volgt. Het ErkenME-shirt in de etalage van De Juffertjes in t Groen op de Dorpsstraat van Dokter Vermeulen vertelt zeer boeiend over het Lexmond en het enthousiasme van de bloemis- gekozen biomedische project en laat ons ten hebben er verder voor gezorgd dat we voor opnieuw zien hoe belangrijk dit onderzoek is en de derde keer een collectebusopbrengst van hen hoe waardevol het is dat het onderzoek in mochten ontvangen. Dit keer 41,15 euro. Nederland plaatsvindt. Verrassend was ook het initiatief van de Prinses Wilhelminaschool uit Lexmond. Elk jaar kiezen de leerlingen van groep 8, als ze afscheid van de basisschool nemen, een goed doel uit. Dit jaar hebben ze voor ErkenME gekozen. De opbrengst van de musicalavond zal naar het zo nodige biomedische onderzoek naar oorzaken en gevolgen van de ziekte ME gaan. Wat geweldig en bijzonder! Het was voor mij extra bijzonder omdat mijn oudste neefje Joris ook in deze klas zit. Op 27 mei jl. kwamen Joris en zijn klasgenoot Sam ErkenME-info bij mij ophalen. Ik had een versie voor de ouders en een versie voor de leerlingen van groep 7 en 8 geschreven. Joris en Sam waren erg enthousiast over het goede doel en vonden het ontzettend leuk dat ik op 4 juni met groep 7 en 8 over ErkenME en leven met beperkingen kwam praten. Over dit onvergetelijke gesprek hoop ik in een volgende Lees ME meer te kunnen vertellen. De musicalopbrengst op 17 juni jl. leverde 400,00 euro op. Dan houd ik namens ons team een speechje en overhandig ik de waardecheque aan dokter Vermeulen: ,00 euro. Mijn moeder geeft hem een kei met ErkenME erop. We draaien het nummer De steen van Bram Vermeulen en gaan voor een fotomoment naar de tuin. Laat de wereld het maar weten: Dokter Vermeulen, u hebt een steen verlegd in een ME-rivier. Het water gaat er anders dan voorheen. U bent een kei! Dokter Vermeulen en zijn vrouw waarderen de ontvangen donatie zeer en reageren zoals ze zijn: warm en zonnig. Wij kijken terug op een onvergetelijke dag. Zie ook de fotogalerie op Hartelijke groeten, Namens ErkenME, Christine van Reeuwijk Lees ME 10

7 Lees ME 11

8 Malaise na inspanning: je weet pas wat het is als je het hebt meegemaakt. door Melissa Davids Kortom: ik kon nauwelijks nog mijn bed uit, want maar even een kwartiertje rechtop zitten was al genoeg om mij erg beroerd en koortsig te laten voelen. Ook de hersenmist trad voor het eerst op, en de moeite om geluiden en lichtprik- kels te verdragen, de moeite om een gesprek te Each person with ME/CFS (child or adult) has to find his/her own safe limits and can not have activity, mental or physical, prescribed by others Dr. Philip Lee, Assistant Secretary of Health, U.S.A., September V oordat ik ziek werd had ik weleens iets gelezen over ME, over mensen die zo ziek waren dat ze niet meer zelf konden eten of de trap niet meer op of af konden. Het leek mij verschrikkelijk, maar wat het precies inhield, daar had ik vanzelfsprekend geen goede voorstelling van, weet ik nu. Toen ik ruim zeven jaar geleden een ernstige griep kreeg en de eerste maanden niet herstelde, vroeg ik mij af of ik soms ME zou hebben. Ik hoopte van niet, met name omdat ik wist dat ik dan de kans liep om, net als de schrijfster Renate Dorrestein, nog jaren ziek te blijven. Maar ik had geen beeld van de ernst van de ziekte zelf, geen beeld van wat het exact betekende om het te hebben. Ik had namelijk nog geen kennis gemaakt met het verschijnsel inspanningsintolerantie of malaise na inspanning. De Nederlandse uitdrukking inspanningsintolerantie of malaise na inspanning brengt ook niet in één klap aan een buitenstaander over welke ervaring hierachter schuil gaat. In het Engels spreekt men van exercise intolerance of postexertional malaise. Het Engelse woord exercise refereert sterker aan lichaamsbeweging (letterlijk: oefening). En dat is misschien wel terecht, omdat voor mensen met ME geringe vormen van lichaamsbeweging tot extreme malaise leiden. Ik had dus wel een beeld van ME, maar wist nog niet precies hoe het kwam dat mensen met ME tot zo weinig in staat waren. Dit beeld veranderde in één klap toen ik na circa drie maanden ziek te zijn geweest mijn eerste terugval kreeg. Het was op een dag in het voorjaar, waarop een zekere opstandigheid zich van mij meester maakte. Al meer dan drie maanden lang had ik braaf gerust als mijn lichaam daar om vroeg, maar er was geen enkel zicht op betekenisvolle vooruitgang of herstel. Op de bewuste dag kwam mijn moeder langs en nam wat spulletjes voor mij mee die zij bij een groot meubelwarenhuis had gekocht. Hieronder bevond zich een grenenhouten minitrapje voor in de keuken, dat nog in elkaar gezet moest worden. Mijn oudste zoon van 7 vond het geweldig en wilde hem direct in elkaar zetten. Ik wilde geen spelbreker zijn, moest het al zo vaak laten afweten de laatste tijd. Dus samen gingen wij een beginnetje maken. En toen kwamen wij op het punt dat er een aantal schroeven in het zachte grenenhout gedraaid moesten worden, zonder dat er gaten waren voorgeboord. Voor een gezond mens geen probleem, en ik dacht: ik probeer er één voorzichtig een stukje in te draaien om te kijken of het lukt. Stukje voor stukje ging het, en toen deed ik er op dezelfde manier nog één. Ik kreeg het er warm van, maar het ging, even stoppen, ik voelde geen nadelige effecten, dus deed ik er nog één Enfin, uiteindelijk heb ik ze allemaal, acht stuks, erin gedraaid. Dat leek niet echt verstandig, maar ook geen echte zonde, totdat ik mij na enkele uren bijzonder beroerd begon te voelen. Dat was mijn eerste kennismaking met de malaise na inspanning: een enorm verlies aan kracht in mijn gehele lijf en nog verdere verslechtering na hele kleine inspanningen. Lees ME 25

9 Het was absoluut niet een kwestie van op goede momenten jezelf volledig te buiten gaan, zoals een Nijmeegse psychologe ergens in deze periode in een krantenartikel verkondigde. Integendeel, het bleek vrijwel onmogelijk om dag in dag uit, binnen de smalle marges van deze ziekte te bewegen, te leven. Er was maar een zeer geringe inspanning nodig om steeds weer onevenredig hard terug te vallen. Alsof je met veel geduld een kaartenhuis opbouwt dat steeds weer instort. Je weet nog niet precies wat wel en niet kan, en je verzet je tegen hetgeen zich aandient als realiteit (de ziekte, de beper- kingen). voeren, informatie te verwerken, zelf zinnen te vormen: het ging allemaal opeens uiterst moeizaam en vaak was het beter helemaal niets te doen, gewoon onder de wol, met de ogen en de gordijnen dicht. En wat nog het ergste was: herstel van deze toestand verliep zo traag dat het weken duurde voordat ik mij eindelijk iets beter begon te voelen en weer vaker uit bed kon gaan en wat langer op kon blijven. Zo brak in hetzelfde voorjaar na weken van rust, rust en nog eens rust, een mooie dag aan waarop ik mij ook redelijk goed voelde. Het was stralend weer en ik dacht dat het zonde zou zijn om binnen te blijven. Waarom niet mijn liggende toestand op een stretcher in de tuin voortzetten? Gezellig met de kinderen om mij heen, had ik het fijn. Zij gingen het konijnenhok verschonen, maar, vier en zeven jaar oud, daar kun je niet bij blijven zitten, dus stak ik een helpende hand uit, nog onwetend van wat post-exertional malaise inhoudt of dat ik dat had Daar kwam al snel verandering in, want na enkele uren was ik weer terug bij af, in dezelfde miserabele toestand van enkele weken geleden en zelfs nog slechter. Ik kon niet anders dan terug het bed in, in het donker, niet in staat om gesprekken te voeren of mijn bed te verlaten. Waar ik toen nog niet van had gehoord, ondervond ik nu aan den lijve: de valkuil van de goede dag! Opnieuw beginnen dan maar. Ik begreep opeens hoe het mogelijk was dat iemand met ME niet meer zelf een lepel naar zijn mond kon brengen of geheel het bed niet meer kon verlaten, kortom: volledig kon invalideren. Nu schrijf ik hier heel nuchter en opgewekt over, en ook bij deze tweede terugval was het nog steeds de Hollandse nuchterheid die de boventoon voerde, maar in zekere zin waren deze terugvallen ook zeer angstaanjagend. Ik ben erg bang geweest zelf in een toestand van totale invaliditeit te geraken, want ik voelde dat ik daar niet ver meer vanaf was. Het bleek bijna onmogelijk om mijzelf er aan te ontworstelen, want na enkele weken terug op het niveau van voor de terugval, was ik nog steeds héél héél ver verwijderd van het uiteindelijke doel: genezing en herstel. Het was duidelijk dat dit proces wel eens heel lang zou kunnen gaan duren en dat uiterste discipline vereist zou zijn om zelfs maar een beetje op te knappen. De discipline die je hierbij nodig hebt is er een 'in de omgekeerde richting' van wat je hebt geleerd, tegengesteld aan je reflexen: niet je schouders eronder zetten en gewoon dingen doen, lekker doorzetten, maar juist in bed blijven steeds als je lichaam dit aangeeft. Veroordeeld tot nietsdoen, opgesloten in je lichaam, in huis en in bed. In die tijd was vaak feitelijk sprake van eenzame opsluiting omdat ook gesprekken niet lang vol te houden waren. Het was een nachtmerrie, letterlijk. Heel geleidelijk diende zich enige vooruitgang aan: er waren schommelingen rondom een langzaam stijgende lijn. Na circa twee jaar kwam deze vooruitgang echter tot stilstand. Langzaam maar zeker leerde ik te accepteren dat dit de werkelijkheid was waarmee ik (voorlopig) zou moeten leren leven. Pacing, het aanpassen van je leven aan de mogelijkheden die de ziekte je geeft, blijkt de enige begaanbare weg, die je echter niet zonder slag of stoot wilt accepteren. Door een goede balans te zoeken tussen activiteit en rust, wat alleen lukt als je de realiteit van de ziekte leert accepteren, kun je uiteindelijk toch een goede kwaliteit van leven bereiken. Dat wil zeggen dat je jouw leven opnieuw moet vormgeven. Het meeste van wat ik vroeger deed kan nu niet meer, maar er komt een ander leven voor in de plaats. Lees ME 26

10 Nu ik deze ervaring heb, ben ik van mening dat informatie over dit aspect van de ziekte, malaise na geringe inspanning, heel duidelijk op papier moet worden gezet en verspreid. Zo kunnen mensen met ME en hun artsen en hulpverleners al in een vroeg stadium van de ziekte geïnformeerd worden. De patiënten zelf zijn natuurlijk de beste bron van informatie. Daarom zou ik graag de verhalen verzamelen van mensen met ME over hun eigen kennismaking met malaise na inspanning. ~DOE JE Mee?~ ~ GEEF ZELF ONZE INFORMATIEFOLDER! ~ Over dit ziektebeeld mag de wereld weten, nee móet de wereld weten. De informatiefolder geeft antwoord op de meeste vragen en zet feiten op n rij. Verschillende leden pakten de vraag op en staken de handen al behoorlijk uit de mouwen. In elke provincie, in elke woonplaats willen we een stapeltje bij huisartsen, ziekenhuizen, poliklinieken, revalidatiecentra, bibliotheken en andere (gezondheidszorg) instellingen. Elk lid biedt ze aan bij de eigen instellingen als UWV, MEE, GGD. Vraag informatiefolders aan bij: contact@me-cvsvereniging.nl Bel naar Mirelle v.d. Broek: (NIET tussen en uur) Of mail naar: mirelle.van.den.broek@me-cvsvereniging.nl. Lees ME 27

11 Activiteiten Wat doet de ME/CVS Vereniging? De ME/CVS Vereniging is de eigen organisatie van de patiënten en is als zodanig erkend door de overheid. De vereniging is op 15 april 2005 opgericht en is statutair gevestigd te Amersfoort. Belangenbehartiging De ME/CVS Vereniging heeft tot taak de belangenbeharti- ging van de patiënten en hun naasten in de breedste zin des woords. De missie van de vereniging staat geformuleerd in het Beleidsplan Speerpunten voor het beleid in deze periode betreffen: het recht van ME/CVS-patiënten om voor zichzelf op te komen en hun ervaringskennis in te brengen; het geven van voorlichting over ME/CVS en het uitdragen van de eigen visie; het ontplooien van initiatieven, onder waarborging van de continuïteit van de vereniging. Waarom een verenigingsvorm? De ME/CVS Vereniging is niet alleen een vereniging voor de patiënten, maar ook van de patiënten. Dat is de reden waarom de verenigingsvorm is gekozen. Bij een stichting of fonds bepaalt het bestuur het beleid. Bevalt het beleid niet, dan is het voor de patiënten niet mogelijk om daar iets aan te doen. Democratische organisatie Bij een vereniging bepalen de leden het beleid. Het bestuur voert het uit. Doet het bestuur dat niet goed, dan kiezen de leden uit hun midden een nieuw bestuur. Een vereniging is dus een democratische organisatie. Het is de organisatie van de patiënten zelf. Via de ME/CVS Vereniging kunnen we als patiënten zelf onze stem laten horen, in plaats van dat anderen voor ons bepalen wat wij vinden. En dat is nodig. In deze harde maatschappij worden ME/CVS-patiënten op alle mogelijke manieren achtergesteld, gestigmatiseerd, beschadigd, gediscrimineerd - maar vooral worden wij als persoon genegeerd, onze situatie gebagatelliseerd. Voorlichting heeft prioriteit Een belangrijke prioriteit is het geven van voorlichting. Vanwege de beperkte financiële middelen was daarbij vanaf de start een centrale rol weggelegd voor de website en voor communicatie via en internet. Inmiddels is ook Lees ME een vaste waarde. Daarnaast bemoeit de vereniging zich nadrukkelijk met organisaties en instanties die voor ME/CVS-patiënten van betekenis zijn, en helpt de vereniging individuele patiënten met raad en daad in hun strijd om een menswaardig bestaan. Lidmaatschap De vereniging kent een aantal vormen van lidmaatschap. Het bestuur verwacht hiermee de verschillende doelgroepen beter te bereiken. Meer informatie op de pagina hiernaast. Lopende activiteiten Actuele berichtgeving en voorlichting De vereniging zoekt regelmatig mondeling en schriftelijk contact met hulpverleners en onderzoekers en reageert tevens met enige regelmaat op de actuele berichtgeving in o.a. medische tijdschriften. Bij gelegenheid geeft de vereniging voorlichting aan intermediairs zoals MEE. ME-chat De ME/CVS Vereniging heeft een eigen chatkanaal: #mecvsvereniging. Op dinsdagavond is er vanaf uur altijd iemand van de vereniging aanwezig, maar ook op andere dagen/avonden kunt u er terecht. Als er niemand is, blijf dan even online. Soms komt er snel iemand bij. Nog geen IRC-programma op de computer? Dan is het chatkanaal te bereiken via een link op de website van de vereniging: Hyves De Hyve van de ME/CVS Vereniging blijft groeien. Sedert het begin van dit jaar (2010) zijn er weer veel nieuwe leden bij gekomen, zodat de teller nu op meer dan 700 leden staat. Steentje bijdragen... Voor diverse taken zijn wij op zoek naar nieuwe vrijwilligers. Grote taken worden opgedeeld in kleinere taakjes, zodat iedereen een steentje kan bijdragen. Ook voor kortlopende projecten kunnen wij hulp gebruiken. Interesse? Mail dan naar: contact@me-cvsvereniging.nl Lees ME 35

12 Lid worden? Samen staan we sterk! ME/CVS Vereniging Igor Stravinskisingel MA Rotterdam Lees ME 36

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang. Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard

Nadere informatie

Les 1 Voorspellen Leestekst: De nieuwe computer. Introductiefase: 2. Vraag: "Kan iemand mij vertellen wat voorspellen betekent?"

Les 1 Voorspellen Leestekst: De nieuwe computer. Introductiefase: 2. Vraag: Kan iemand mij vertellen wat voorspellen betekent? Les 1 Voorspellen Leestekst: De nieuwe computer "Welkom:..." Introductiefase: 1. "We gaan vandaag proberen te voorspellen." 2. Vraag: "Kan iemand mij vertellen wat voorspellen betekent?" 3. Discussie:...

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Verhaal: Jozef en Maria

Verhaal: Jozef en Maria Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn

Nadere informatie

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft!

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! Scott de Jong http://www.positiefleren.nl - 1 - Je leest op dit moment versie 2.0 van het Ebook: 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft.

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

Beertje Anders. Lief zijn voor elkaar. Afspraak 2

Beertje Anders. Lief zijn voor elkaar. Afspraak 2 Beertje Anders Lief zijn voor elkaar. Afspraak 2 H. Vos Beertje Anders Wat zonlicht is voor bloemen, is een glimlach voor een beer. Beertje Anders en Beertje Bruin gaan bij oma spelen. Het was maar even

Nadere informatie

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF

Nadere informatie

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten www.edusom.nl Opstartlessen Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten Wat leert u in deze les? Een gesprek voeren over familie, vrienden en buurtgenoten. Antwoord geven op vragen. Veel succes! Deze les

Nadere informatie

Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet.

Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet. Bezoek op kantoor Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet. Ton en Toya hebben wat problemen thuis.

Nadere informatie

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht.

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht. 1. Joris Hé Roos, fiets eens niet zo hard. Roos schrikt op en kijkt naast zich. Recht in het vrolijke gezicht van Joris. Joris zit in haar klas. Ben je voor mij op de vlucht?, vraagt hij. Wat een onzin.

Nadere informatie

Pasen met peuters en kleuters. Jojo is weg

Pasen met peuters en kleuters. Jojo is weg Pasen met peuters en kleuters Beertje Jojo is weg Thema Maria is verdrietig, haar beste Vriend is er niet meer. Wat is Maria blij als ze Jezus weer ziet. Hij is opgestaan uit de dood! Wat heb je nodig?

Nadere informatie

Al heel snel hadden ze ruzie met elkaar. Het spelen was niet leuk meer.

Al heel snel hadden ze ruzie met elkaar. Het spelen was niet leuk meer. Beertje Anders en Beertje Bruin gingen bij oma spelen. Al heel snel hadden ze ruzie met elkaar. Het spelen was niet leuk meer. Oma hoorde: Ik wil de bal, Ik wil de blokken, Ik ga kleuren, Ik wil de kleurpotloden

Nadere informatie

Bijlage interview meisje

Bijlage interview meisje Bijlage interview meisje Wat moet er aan de leerlingen gezegd worden voor het interview begint: Ik ben een student van de Universiteit van Gent. Ik wil met jou praten over schrijven en taken waarbij je

Nadere informatie

We hebben verleden week nog gewinkeld. Toen wisten we het nog niet. De kinderbijslag was binnen en ik mocht voor honderd euro kleren uitkiezen.

We hebben verleden week nog gewinkeld. Toen wisten we het nog niet. De kinderbijslag was binnen en ik mocht voor honderd euro kleren uitkiezen. Woensdag Ik denk dat ik gek word! Dat moet wel, want ik heb net gehoord dat mijn moeder kanker heeft. Niet zomaar een kankertje dat met een chemo of bestraling overgaat. Nee. Het zit door haar hele lijf.

Nadere informatie

Borstkanker ''Angst voor het onbekende''

Borstkanker ''Angst voor het onbekende'' Borstkanker ''Angst voor het onbekende'' Borstkanker ''Angst voor het onbekende'' Ellen Wagter-Streep Schrijver: Ellen Wagter-Streep ISBN: 9789402129663 Ellen Wagter-Streep Inhoud Inhoud... 05 Voorwoord...

Nadere informatie

Jezus vertelt, dat God onze Vader is

Jezus vertelt, dat God onze Vader is Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.

Nadere informatie

BE HAPPY. 90-dagen Goed Gevoel conditionering programma

BE HAPPY. 90-dagen Goed Gevoel conditionering programma BE HAPPY 90-dagen Goed Gevoel conditionering programma Alle rechten voorbehouden. Geen deel van dit boek mag worden gereproduceerd op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl.

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Chatten Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Colofon Een uitgave van Eenvoudig Communiceren

Nadere informatie

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet!

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet! Gevaarlijke liefde Gevaarlijke liefde In de pauze Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Als je verliefd wordt ben je in de wolken. Tegelijk voel je je

Nadere informatie

Ik besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al:

Ik besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al: Niet meer overgeven Vaak is de eerste zin die de klant uitspreekt een aanwijzing voor de hulpvraag. Paula zat nog maar net toen ze zei: ik ben bang om over te geven. Voor deze angst is een mooie naam:

Nadere informatie

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst.

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst. Interview op zaterdag 16 mei, om 12.00 uur. Betreft een alleenstaande mevrouw met vier kinderen. Een zoontje van 5 jaar, een dochter van 7 jaar, een dochter van 9 jaar en een dochter van 12 jaar. Allen

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

Ik ben David de Graaf

Ik ben David de Graaf Ik ben David de Graaf geboren in 1984. met Downsyndroom Surprise! Ook voor mijzelf Ik heb het niet alleen, maar... ik ben ook in vaste dienst van de Stichting Downsyndroom Kort: de SDS www.downsyndroom.nl

Nadere informatie

Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten

Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Bron: http://ninabrackman.blogspot.nl/p/de-alchemist-paulo-coelho.html Dit is een deel van een blog over De Alchemist van Paulo Coelho door Nina Brackman.

Nadere informatie

Les 1 Integratie Leestekst: Een bankrekening. Introductiefase

Les 1 Integratie Leestekst: Een bankrekening. Introductiefase Les 1 Integratie Leestekst: Een bankrekening "Welkom:... " Introductiefase 1. "In de afgelopen weken hebben we veel teksten gelezen. Deze teksten hebben we samengevat, we hebben vragen erbij gesteld, gekeken

Nadere informatie

Gezond thema: DE HUISARTS

Gezond thema: DE HUISARTS Gezond thema: DE HUISARTS 1. Wat gaan we doen? Praten over de huisarts en wat de huisarts doet. Nieuwe woorden leren over de huisarts. Het gesprek met de huisarts oefenen. 2. Wat vind ik van? Als je een-op-een

Nadere informatie

Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen.

Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen. Een klein gesprekje met God Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen. God lachte breed. Dat is waar!, zei God. Jij bent ook het licht.

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen. Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl

Nadere informatie

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg Stap 6: Deel 2 6.2.1 Dealen met afleiding onderweg In het tweede deel van jullie experiment ga je verder met het ondernemen van ACTies die je met de anderen hebt afgesproken te doen. Daarnaast krijg je

Nadere informatie

ADHD: je kunt t niet zien

ADHD: je kunt t niet zien ➂ ADHD: je kunt t niet zien Je ziet het niet aan de buitenkant. Je kunt niet gelijk naar iemand kijken en zeggen: die heeft ADHD. Dat kan een voordeel zijn. Als iemand niet weet dat jij het hebt, dan kunnen

Nadere informatie

OPA EN OMA DE OMA VAN OMA

OPA EN OMA DE OMA VAN OMA Hotel Hallo - Thema 4 Hallo opdrachten OPA EN OMA 1. Knip de strip. Strip Knip de strip los langs de stippellijntjes. Leg de stukken omgekeerd en door elkaar heen op tafel. Draai de stukken weer om en

Nadere informatie

Dé 14 fundamentele stappen naar geluk

Dé 14 fundamentele stappen naar geluk Dé 14 fundamentele stappen naar geluk Van de Amerikaanse psycholoog Michael W. Fordyce 1. Wees actief en ondernemend. Gelukkige mensen halen meer uit het leven omdat ze er meer in stoppen. Blijf niet op

Nadere informatie

De gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht

De gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht De gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht Lees : Mattheüs 18:21-35 Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was,heeft Hij gelijkenissen verteld

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

Interviews: - interview: vragen gast - vragen pleeggezin - vragen aan begeleider van Open Thuis - Interview met de dienst VMG :

Interviews: - interview: vragen gast - vragen pleeggezin - vragen aan begeleider van Open Thuis - Interview met de dienst VMG : Bijlage Interviews: - interview: vragen gast - vragen pleeggezin - vragen aan begeleider van Open Thuis - Interview met de dienst VMG : Interview: vragen gast : Levensgeschiedenis: Zie dossier Hoe vind

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Als je verliefd op iemand bent is dat vaak een fijn gevoel. Als de ander dan ook verliefd op jou is, wordt dit gevoel alleen maar sterker. Het is echter niet altijd

Nadere informatie

LEES ME. Een uitgave van de ME/CVS Vereniging. In dit nummer o.a.: Hoe staat het nu met... - Boekbespreking ME & werk - Schapeloze nachten

LEES ME. Een uitgave van de ME/CVS Vereniging. In dit nummer o.a.: Hoe staat het nu met... - Boekbespreking ME & werk - Schapeloze nachten LEES ME Een uitgave van de ME/CVS Vereniging Nummer 13 - juli 2011 In dit nummer o.a.: Hoe staat het nu met... - Boekbespreking ME & werk - Schapeloze nachten I N H O U D NUMMER 13 - JULI 2011 8 Hoe staat

Nadere informatie

ik? Houd je spreekbeurt over GGNet

ik? Houd je spreekbeurt over GGNet ik? Houd je spreekbeurt over GGNet 1 Houd je spreekbeurt over GGNet Krijg je zelf hulp van GGNet Jeugd? Of je vader/moeder/broer(tje)/zus(je) of iemand anders die je kent? Werkt één van je ouders bij GGNet?

Nadere informatie

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 6 Zacheüs (1) Het is erg druk in de stad vandaag. Iedereen loopt op straat. Zacheüs wurmt zich

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

OP ZOEK NAAR DE VERBINDING TUSSEN PRAKTIJK, ONDERZOEK EN ONDERWIJS

OP ZOEK NAAR DE VERBINDING TUSSEN PRAKTIJK, ONDERZOEK EN ONDERWIJS OP ZOEK NAAR DE VERBINDING TUSSEN PRAKTIJK, ONDERZOEK EN ONDERWIJS Susanne Smorenburg, programmamanager Ben Sajetcentrum Marjon van Rijn, docent / onderzoeker HvA / AMC Symposium HBO-V van de Toekomst

Nadere informatie

Waarde-volle zorg is ook nog JONG!

Waarde-volle zorg is ook nog JONG! Waarde-volle zorg is ook nog JONG! LOC maakte een nieuwe visie op de zorg. Die heet Waarde-volle zorg. Allerlei mensen herkennen zich daar in. Dat komt doordat die gaat over dingen die voor ons allemaal

Nadere informatie

De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan.

De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen

Nadere informatie

Nationale Nederlanden Paspoort. Informatieboekje bevolkingsonderzoek naar borstkanker

Nationale Nederlanden Paspoort. Informatieboekje bevolkingsonderzoek naar borstkanker Nationale Nederlanden Paspoort Informatieboekje bevolkingsonderzoek naar borstkanker Zorgbelang Gelderland, november 2010 Teksten of delen van teksten uit deze uitgave mogen, na verkregen toestemming van

Nadere informatie

9 Vader. Vaders kijken anders. Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd

9 Vader. Vaders kijken anders. Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd 53 9 Vader Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd heeft. P Ik begin steeds beter te begrijpen dat het heel bijzonder is dat ik een kind van God, mijn

Nadere informatie

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe

Nadere informatie

Les 1 Vragen stellen Leestekst: De tandarts

Les 1 Vragen stellen Leestekst: De tandarts Les 1 Vragen stellen Leestekst: De tandarts "Welkom:... " Introductiefase: 1. "Vandaag gaan we weer een tekst lezen. Daarbij gaan we een nieuwe strategie leren. Deze strategie heet vragen stellen. We gaan

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

Sterker met Stoma. door jouw ervaring te delen. Stomavereniging introduceert een nieuw motto en krijgt een nieuwe huisstijl! www.stomavereniging.

Sterker met Stoma. door jouw ervaring te delen. Stomavereniging introduceert een nieuw motto en krijgt een nieuwe huisstijl! www.stomavereniging. FC 60 C 22 M 21 Y 10K PMS 549 FC 0 C 54 M 100 Y 0 K PMS 144 Sterker met Stoma door jouw ervaring te delen Stomavereniging introduceert een nieuw motto en krijgt een nieuwe huisstijl! www.stomavereniging.nl

Nadere informatie

Een greep uit een presentatieviering met als thema: Licht zijn voor anderen

Een greep uit een presentatieviering met als thema: Licht zijn voor anderen Een greep uit een presentatieviering met als thema: Licht zijn voor anderen Openingstekst: (Door een ouder en kind) A. Zeg zou jij het licht aandoen? Je moet opschieten, want het is bijna tijd. Dadelijk

Nadere informatie

U in het middelpunt Die migraine hè Levenservaring verzilveren

U in het middelpunt Die migraine hè Levenservaring verzilveren Welzijn op recept Welkom bij SWOA. Uw huisarts heeft u met ons in contact gebracht. De dokter kan u op dit moment geen passende behandeling (meer) bieden. Toch voelt u zich niet lekker, of heeft u pijn.

Nadere informatie

Hoe gaat het in z n werk daar? Wat is er anders dan een gewone poli?

Hoe gaat het in z n werk daar? Wat is er anders dan een gewone poli? INTERVIEW d.d. 28 december 2009 Coeliakiepoli Op het interview-wenslijstje van Nynke en Zara staat Dr. Luisa Mearin. Zij is kinderarts MDL in het LUMC te Leiden en heeft als eerste met haar collega s in

Nadere informatie

Hoe maak ik... Naam: Groep:

Hoe maak ik... Naam: Groep: Hoe maak ik... Naam: Groep: Inleiding Een spreekbeurt houden is niet niets! Je moet daar heel wat voor kunnen. Wat dacht je van: Goed kunnen lezen Goed kunnen begrijpen wat je leest Goed dingen kunnen

Nadere informatie

Het koninkrijk van God vlakbij

Het koninkrijk van God vlakbij Het koninkrijk van God vlakbij Dit werkboek is van : Cellessen voor kinderen van 8-12 jaar Serie lessen voor kleine groepen; leeftijd 8-12 jaar Lessen zijn geschreven op basis van het boek Natuurlijk BOVENnatuurlijk

Nadere informatie

Tel: 06 239 475 38 esther@ikhouvanmij.eu www.ikhouvanmij.eu

Tel: 06 239 475 38 esther@ikhouvanmij.eu www.ikhouvanmij.eu Tel: 06 239 475 38 esther@ikhouvanmij.eu www.ikhouvanmij.eu Met dit Ebook wil ik je graag inzichten geven in hoe je van jezelf kunt (leren) houden. Dit bereik je (wellicht helaas) niet door even een knop

Nadere informatie

Weer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis.

Weer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis. Weer naar school Kim en Pieter lopen het schoolplein op. Het is de eerste schooldag na de zomervakantie. Ik ben benieuwd wie onze mentor * is, zegt Pieter. Kim knikt. Ik hoop een man, zegt ze. Pieter kijkt

Nadere informatie

LENTE+LIEFDE Juf Floor ligt in haar bed. Ze wordt wakker en pakt haar kleren om vandaag aan te trekken. Dan gaat juf Floor ontbijten. Ze gaat naar buiten en loopt naar meester Ruben s huis. Ze belt aan

Nadere informatie

Wat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen?

Wat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen? Wat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen? Samenwerkingsverband NIP-NVO zorg voor mensen met een verstandelijke beperking 2014 1 Inhoud Voorwoord 3 Wat doet de psycholoog of orthopedagoog? 5

Nadere informatie

E.H.B.O. Werkstuk Vera Kleuskens, groep 7

E.H.B.O. Werkstuk Vera Kleuskens, groep 7 E.H.B.O. Werkstuk Vera Kleuskens, groep 7 1 Vera Kleuskens groep 7 Inhoudsopgave Voorwoord... 3 Inleiding... 4 1. Wat is E.H.B.O... 5 2. E.H.B.O. vereniging... 6 3. Cursus... 7+8+9 4. Reanimatie en A.E.D....

Nadere informatie

Les 3 Voorspellen Leestekst: Mijn droom. Introductiefase:

Les 3 Voorspellen Leestekst: Mijn droom. Introductiefase: Les 3 Voorspellen Leestekst: Mijn droom "Welkom:..." Introductiefase: 1. "Vandaag gaan we voor de laatste keer voorspellen." 2. Vraag: "Kan iemand mij vertellen welke vraag wij onszelf moeten stellen om

Nadere informatie

Bijlage 4.2.2 Vragenlijst voor stotterende kinderen

Bijlage 4.2.2 Vragenlijst voor stotterende kinderen Bijlage 4.2.2 Vragenlijst voor stotterende kinderen bussum 2011 Wij wijzen erop dat het gebruik van de bijlagen bedoeld is voor de praktijk van de therapeut die de in het boek Stotteren: van theorie naar

Nadere informatie

Les 3 Vragenstellen Leestekst: De inbreker. 1. "Vandaag gaan we voor de derde keer een tekst lezen en daarbij vragen maken."

Les 3 Vragenstellen Leestekst: De inbreker. 1. Vandaag gaan we voor de derde keer een tekst lezen en daarbij vragen maken. Les 3 Vragenstellen Leestekst: De inbreker "Welkom:... " Introductiefase: 1. "Vandaag gaan we voor de derde keer een tekst lezen en daarbij vragen maken." 2. Vraag: "Welke vraag hebben we daarbij nodig?"

Nadere informatie

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen KOPPen bij elkaar en schouders eronder Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen Mama, waarom huil je? Mama, ben je nu weer verdrietig? Papa, gaan we naar het zwembad? Waarom niet?

Nadere informatie

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna

Nadere informatie

Participatief leiderschap. Hoe leid je een samenwerkingsverband?

Participatief leiderschap. Hoe leid je een samenwerkingsverband? Participatief leiderschap Hoe leid je een samenwerkingsverband? Mr. Drs. Lucien Stöpler Justice in Practice December 2014 Participatief leiderschap: Hoe leid je een samenwerkingsverband? 2014 Justice in

Nadere informatie

Niet eerlijk. Kyara Blaak

Niet eerlijk. Kyara Blaak Kyara Blaak Niet eerlijk Kyara Blaak Kyara Blaak 248media uitgeverij, Steenwijk Grafische realisatie: MDS Grafische Vormgeving Illustraties binnenwerk: Kyara Blaak Alle rechten voorbehouden. Niets uit

Nadere informatie

Studielessen voor kinderen van 4-7 jaar

Studielessen voor kinderen van 4-7 jaar NAAM Studielessen voor kinderen van 4-7 jaar voorjaar 2005 Geschreven door Beryl Voorhoeve en opgemaakt door Judith Maarsen Geschreven voor kleine studiegroepen in de levend Evangelie Gemeente Gebruikte

Nadere informatie

Eerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik.

Eerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. juni 2014 Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie Eerste nummer Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. INHOUD juni 2014 Eten als een kind Op kamers

Nadere informatie

Werkblad 3: Gravenfeest China

Werkblad 3: Gravenfeest China 1. Lees onderstaande mails en noteer op een apart blad wat je leert over Qing Ming Jie. 2. Bedenk een verhaal over het gravenfeest dat je kan vertellen aan de andere kinderen van je klas. Welke prenten

Nadere informatie

maandag 11 mei inleveren! STAGE BOEK 2015 VAN.AFDELING...

maandag 11 mei inleveren! STAGE BOEK 2015 VAN.AFDELING... maandag 11 mei inleveren! STAGE BOEK 2015 VAN.AFDELING... 1 Gegevens leerling Naam Adres Postcode Woonplaats Geboortedatum Telefoon Afdeling/leerweg Gegevens school Naam Schoolbegeleider Adres Plaats Telefoon

Nadere informatie

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine?

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? is op het werk. moet aan de machine werken. De chef vertelt eerst hoe de machine werkt. Dan werkt met de machine. De machine doet het niet. roept een

Nadere informatie

Formeel en informeel. Formeel: Je gebruikt u om iemand aan te spreken. Je noemt iemand bij zijn achternaam.

Formeel en informeel. Formeel: Je gebruikt u om iemand aan te spreken. Je noemt iemand bij zijn achternaam. Formeel en informeel Tijdens je stage praat je veel met mensen. Soms is het een officieel gesprek, soms een gezellig praatje met een collega. Dit noem je formele en informele gesprekken. Formeel betekent

Nadere informatie

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over

Nadere informatie

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN?

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt met het spelen van games. Je beseft dat je hierdoor in de problemen kunt raken: je huiswerk lijdt

Nadere informatie

Spreken. Les 6: Wat zeg je? Telefoon OPDRACHTKAART. www.nt2taalmenu.nl

Spreken. Les 6: Wat zeg je? Telefoon OPDRACHTKAART. www.nt2taalmenu.nl OPDRACHTKAART www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. U kunt ook veel oefeningen

Nadere informatie

ecourse Moeiteloos leren leidinggeven

ecourse Moeiteloos leren leidinggeven ecourse Moeiteloos leren leidinggeven Leer hoe je met minder moeite en tijd uitmuntende prestaties met je team bereikt 2012 Marjan Haselhoff Ik zou het waarderen als je niets van de inhoud overneemt zonder

Nadere informatie

Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 <Katelyne>

Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 <Katelyne> Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 Inleiding Timo is een ander mens geworden door zijn grote vriend Tommy. Toch was het niet altijd zo geweest, Timo had Tommy gekregen voor

Nadere informatie

Heilig Jaar van Barmhartigheid

Heilig Jaar van Barmhartigheid Heilig Jaar van Barmhartigheid van 8 december 2015 tot 20 november 2016 Paus Franciscus heeft alle mensen van de hele wereld uitgenodigd voor een heilig Jaar van Barmhartigheid. Dit hele jaar is er extra

Nadere informatie

Werkstukken maken op PCBO-Het Mozaiek Groep 6

Werkstukken maken op PCBO-Het Mozaiek Groep 6 We gaan een werkstuk maken en je mag het helemaal zelf doen. Het is helemaal jouw eigen werkstuk. Maar om je even goed op weg te helpen hebben we hieronder alle stapjes even op een rij gezet. Wat moet

Nadere informatie

Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT

Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT ROOS Roos (27) is zeer slechtziend. Ze heeft een geleidehond, Noah, een leuke, zwarte labrador. Roos legt uit hoe je het beste met geleidehond en zijn baas

Nadere informatie

Een meneer heeft veel ballonnen. Hij roept: Kinderen, kom erbij! Mijn ballonnen die zijn gratis. Wie wil een ballon van mij?

Een meneer heeft veel ballonnen. Hij roept: Kinderen, kom erbij! Mijn ballonnen die zijn gratis. Wie wil een ballon van mij? Een meneer heeft veel ballonnen. Hij roept: Kinderen, kom erbij! Mijn ballonnen die zijn gratis. Wie wil een ballon van mij? Wat een mooie luchtballonnen! Geel, oranje, groen en blauw. Kies maar uit Daan,

Nadere informatie

15. eten moet je toch

15. eten moet je toch GRATIS voorproefje 15. eten moet je toch Uitnodigen Ik zal zorgen dat ik honger heb. Hou het eenvoudig, hoor! Ik eet alles. Ik ben niet zo n moeilijke eter. Maar verder eet ik alles! Je ziet me wel verschijnen.

Nadere informatie

HC zd. 22 nr. 32. dia 1

HC zd. 22 nr. 32. dia 1 HC zd. 22 nr. 32 een spannend onderwerp als dit niet waar is, valt alles duigen of zoals Paulus het zegt in 1 Kor. 15 : 19 als wij alleen voor dit leven op Christus hopen zijn wij de beklagenswaardigste

Nadere informatie

Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering.

Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. Bij SNAP leren we ouders en kinderen vaardigheden om problemen op te lossen en meer zelfcontrole te ontwikkelen. Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. SNAP (STOP

Nadere informatie

Voorwoord Met oprechte blijdschap schrijf ik het voorwoord voor dit boek. Ik ken Henk Rothuizen al vele jaren en heb hem zien opgroeien tot een man van God, met een bediening die verder reikt dan zijn

Nadere informatie

Er was eens een heel groot bos. Met bomen en bloemen. En heel veel verschillende dieren. Aan de rand van dat bos woonde, in een grot, een draakje. Dat draakje had de mooiste grot van iedereen. Lekker vochtig

Nadere informatie

FEEDBACK GEVEN IN ZELFSTURENDE TEAMS. Yvette Paludanus

FEEDBACK GEVEN IN ZELFSTURENDE TEAMS. Yvette Paludanus FEEDBACK GEVEN IN ZELFSTURENDE TEAMS Yvette Paludanus 2 Dit boekje is tot stand gekomen dankzij de vragen en verhalen van medewerkers in de zorg. Wil je een exemplaar van dit boekje bestellen? Wil je begeleiding

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie

Luisteren naar de Heilige Geest

Luisteren naar de Heilige Geest Luisteren naar de Heilige Geest Johannes 14:16-17 En Ik zal de Vader bidden en Hij zal u een andere Trooster geven om tot in eeuwigheid bij u te zijn, de Geest der waarheid, die de wereld niet kan ontvangen,

Nadere informatie

Basisschool de Triangel. Het houden van een spreekbeurt.

Basisschool de Triangel. Het houden van een spreekbeurt. Basisschool de Triangel Het houden van een spreekbeurt. 1 INHOUDSOPGAVE SPREEKBEURT GROEP 5 1 GROEP 6 5 GROEP 7 EN 8 9 2 HOE BEREID IK MIJN SPREEKBEURT VOOR? SPREEKBEURT IN GROEP 5 Wat is een spreekbeurt?

Nadere informatie