Politieke en economische ontwikkelingen die vijf eeuwen geleden in gang werden gezet bepalen nog steeds het lot van Haïti. Hoezo Haïti?
|
|
- Samuël Pieters
- 2 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Politieke en economische ontwikkelingen die vijf eeuwen geleden in gang werden gezet bepalen nog steeds het lot van Haïti Hoezo Haïti? Haïti doet het niet goed in de lijstjes. Het is een van de armste, minst ontwikkelde, minst concurrerende, en meest corrupte landen. Waardoor eigenlijk? Hoe komt het dat de overheid er zo zwak is en de mensen zo arm? Het antwoord op die vragen ligt zowel binnen als buiten Haïti. Het lot van de Caribische natie is getekend door buitenlandse inmenging en binnenlandse ongelijkheid. Door Jelmer Mommers Speelbal voor buitenlandse belangen Externe krachten blijven bepalend Om Haïti s huidige problemen te begrijpen, moeten we ruim vijf eeuwen terug naar de dag dat Columbus er aanmeerde, op 5 december Hij claimde het eiland voor Spanje en doopte het Hispaniola. De indianenbevolking die er tot die tijd leefde, moest het ontgelden. De inheemse stammen werden vermoord of gedwongen zich dood te werken onder het brute koloniale regime van de Spanjaarden. Anderen stierven aan Europese ziektes. Niet veel later stichtten ook de Fransen nederzettingen in het huidige Haïti. De Spanjaarden probeerden hen te verjagen, maar dat lukte nooit volledig en in 1697 kregen de Fransen officieel het gezag over het westen van Hispaniola. De indianenbevolking was toen al praktisch uitgeroeid. 1
2 Om de koffieplantages te laten bewerken begonnen de Fransen massaal Afrikaanse slaven te importeren. Tegen het einde van de 18 e eeuw waren er in het huidige Haïti ongeveer blanke kolonisten, vrije zwarten afstammelingen van blanke kolonisten en slavenvrouwen en een half miljoen zwarte slaven. Die verhouding, gecombineerd met de buitengewone gruwel van de slavenarbeid en het bijhorende hoge verloop, zorgde voor een explosieve situatie. Onafhankelijkheid In 1791 brak een opstand uit tegen de Franse bezetter. Na een bittere strijd wist de zwarte bevolking zichzelf onder leiding van de briljante generaal Toussaint L Ouverture te bevrijden. In 1804 werd Haïti gesticht. Daar waren de Fransen boos over, en ze waren niet de enigen. In een wereld die werd gedomineerd door blanke kolonisten was de succesvolle onafhankelijkheidsstrijd van zwarte slaven een levensgevaarlijk signaal. Haïti was bovendien de meest winstgevende kolonie ooit. Veel landen waaronder de VS - hadden er handelsbelangen. De Fransen kregen dan ook steun van allerlei landen waaronder de VS en Nederland toen zij in 1825 met een oorlogsvloot teruggingen naar Haïti om een deal te sluiten. Het was simpel: de Fransen waren hun Parel van de Antillen kwijt, en daarvoor moesten zij gecompenseerd worden. Het voorstel van de Fransen afslaan was geen optie, gezien de oorlogsvloot. Er werd getekend: Haïti zou Frankrijk 150 miljoen francs betalen, het moderne equivalent van 21 miljard euro. In ruil werd Haïti officieel door Frankrijk erkend. Deze schuld werd later verlaagd tot 90 miljoen francs, maar ook dat was een doodssteek voor de jonge natie. Het duurde tot 1947 tot Haïti Frankrijk had afbetaald. Nog steeds gaan er stemmen op die zeggen dat Frankrijk Haïti het geld terug moet betalen (zie kader). Amerikaanse inmenging De Fransen zijn niet de enigen geweest die een bijzonder grote en destructieve rol hebben gespeeld in de geschiedenis van Haïti. Ook de Amerikanen bemoeiden zich regelmatig met het Caribische land, en lang niet altijd ten goede of puur in het belang van de plaatselijke bevolking. Vanuit het lange tijd racistische Amerikaanse perspectief waren de Haïtianen minderwaardig: niet in staat hun eigen land effectief te besturen. De VS intervenieerde daarom regelmatig om orde op zaken te stellen in het rommelige land. In 1915 beval Woodrow Wilson zijn mariniers om het land binnen te vallen. Concrete aanleiding was het beschermen van Amerikaanse levens en bezittingen: er waren Haïtiaanse banken die schulden hadden uitstaan bij hun collega s in New York. Maar strategische overwegingen speelden een minstens even grote rol. Door zich met de ontwikkeling van het land te bemoeien, verhinderden de VS dat Haïti in de invloedssfeer van andere landen kwam te liggen. 2
3 Haïti werd opengesteld voor buitenlandse ondernemers en investeerders. Tot 1930 werden geen verkiezingen toegestaan, omdat bekend was dat anti-amerikaanse kandidaten zouden winnen. Toen in 1930 weer verkiezingen werden gehouden, kwam inderdaad zo n anti- Amerikaanse kandidaat aan de macht. Op dat moment begonnen de VS aan hun terugtrekking, die in 1934 werd voltooid. Tussen 1934 en 1957 volgden zwakke regimes elkaar op, van 1957 tot 1986 heersten vader en zoon Duvalier met veel geweld over hun land. De VS steunden de Duvaliers tijdens de Koude Oorlog, zolang zij zich niet aansloten bij het communistische kamp. Vicieuze cirkel Ook in de decennia daarna mengden andere landen zich op bepalende momenten in de Haïtiaanse economie en politiek. De zwakke, corrupte overheid kon ondertussen nooit zijn eigen boontjes doppen. Daardoor ontstond met name in de laatste dertig jaar een vicieuze cirkel, die de staat zwakker en zwakker maakte. Wilde Haïti investeren, dan moest het geld lenen. Maar grote geldschieters zoals de VS en het IMF stelden telkens voorwaarden aan hun leningen, zoals privatisering van staatsbedrijven en deregulering. Zodoende moest de staat controle over veel staatsbedrijven uit handen geven, en werden invoertarieven vrijwel afgeschaft. Daardoor moest de Haïtiaanse landbouwsector die werk verschaft aan tweederde van de Haïtiaanse beroepsbevolking ineens concurreren met buitenlandse voedselproducenten, die wél beschikken over moderne technieken. De zelfvoorzienendheid van Haïti nam af, de dure import nam toe, en dat alles terwijl het land zich dieper in de schulden stortte. Haïti in drie woorden: blut, zwak en afhankelijk. De VS probeert Haïti aan de andere kant te helpen door gunstige voorwaarden voor export te scheppen. In 2006 werd de HOPE ACT getekend, waarin geregeld is dat Haïti invoerrechtenvrij kleding mag uitvoeren naar de VS. Hoe meer Haïtianen in fabrieken werken, hoe beter voor de economie, luidt de dominante redenering. Daarbij hoort ook druk op de ketel: de minimumlonen moeten laag blijven om het vestigingklimaat aantrekkelijk te houden. Haïti s rol op het wereldtoneel is verder beperkt tot het ontvangen van hulp en het lenen van geld. Telkens als buitenlandse economische of strategische belangen in het geding komen door binnenlandse politieke ambities, begeven die ambities het onder druk van buiten. Het land heeft nooit de kans gekregen om ongehinderd te groeien. Wie de geschiedenis kent, weet dat Haïti de titel mislukte staat niet primair door eigen falen heeft verdiend. 3
4 Hoezo schuld? Als compensatie voor het verlies van de kolonie werd Haïti in 1825 gedwongen een monumentale schuld te betalen aan Frankrijk. Haïtianen hebben zich hier altijd tegen verzet. Niet alleen waren de inwoners van het land jarenlang geëxploiteerd, toen ze zich eindelijk hadden vrijgevochten moesten ze nog boeten. Pas in 1947 wist Haïti zich van deze economische strop te verlossen. Nog steeds gaan er stemmen op die zeggen dat Frankrijk nu een compensatie zou moeten betalen voor alle schade die het Haïti heeft berokkend. Oudpresident Jean-Baptiste Aristide maakte dit punt ook altijd, tot ongenoegen van de Fransen. Toen Nicholas Sarkozy, huidig president van Frankrijk, een paar weken geleden op bezoek ging in Haïti, schreef hij geschiedenis. Hij was de eerste Franse staatsman die het land bezocht sinds de onafhankelijkheid. Sarkozy legde een hulpplan van bijna 330 miljoen euro op tafel, inclusief een annulering van een huidige schuld van 56 miljoen euro. Op een vraag over mogelijke terugbetaling van het geld dat zijn land Haïti 122 jaar lang afhandig maakte, ging hij niet in. In reactie op de aardbeving kondigden veel landen annulering van Haïti s schulden aan. 4
5 Gekweld door binnenlandse elite Ondanks een hoopvolle start is Haïti nooit een sterke staat geworden. Het land is al sinds haar geboorte in de greep van een piepkleine, conservatieve elite wiens belangen vaak samenvallen met die van buitenlandse elites. Zo steunde Amerika tussen 1957 en 1986 de verschrikkelijke dictaturen van vader en zoon Duvalier ook wel bekend als Papa Doc en Baby Doc zolang zij zich verre hielden van het communisme. Pas toen de weerstand tegen Baby Doc zo groot was dat de binnenlandse elite het vertrouwen in hem had verloren, begonnen de VS openlijk te klagen over de erbarmelijke mensenrechtensituatie in het land. In 1986 werd Baby Doc gedwongen af te treden. Hij werd door de Amerikanen weggevlogen naar ballingschap in Frankrijk. In 1990 begon er iets nieuws te bloeien in Haïti. In dat jaar won de populaire priester Jean-Baptiste Aristide met grote meerderheid het presidentschap op zijn socialistische hervormingsagenda. Hij was een van de weinige leiders in lange tijd die het arme volk echt in beroering wist te brengen. Zijn partij Lavalas (nu Fanmi Lavalas) is tot op de dag van vandaag erg populair, vooral in de armere buurten van Port-au-Prince. Maar het zat Aristide s niet mee. Hij werd tot twee keer toe democratisch verkozen, maar beide keren uit het zadel gewipt door militaire staatsgrepen waaraan de VS hun steun verleenden. In 2004 hebben de Amerikanen volgens Aristide een coup tegen hem gepleegd. De VS noemt deze aantijging absurd. De waarheid is dat belanghebbenden binnen de VS de tegenstanders van Aristide altijd hebben gesteund, en dat anderen onverschillig waren voor zijn lot of dat van Haïti. Dat komt doordat Aristide de belangen van de binnen- en buitenlandse elites niet consequent diende. Hij stond aan het hoofd van een populaire beweging die hem nog steeds steunt. Aristide voerde toen hij de kans kreeg hervormingen door die de VS niet welgevallig waren. Hij verzocht de Fransen officieel om terugbetaling van de schuld die Haïti aan Frankrijk betaalde (zie kader). Daarop riep Frankrijk op tot verwijdering van de populaire leider. Aristide was, kortom, te links en te brutaal. Maar Aristide was zeker geen heilige. Hij riep bij een aantal gelegenheden op tot geweld tegen de rijke elite en hij deed weinig om weerstand te bieden tegen de corrupte krachten die zich aan hem opdrongen. Hij is door een notoire drugsdealer beschuldigd van betrokkenheid bij de grootschalige Haïtiaanse drugshandel. Op dit moment verkeert Aristide in ballingschap in Zuid-Afrika. Na de verwijdering van Aristide greep de internationale gemeenschap in om te voorkomen dat het land in chaos zou vervallen. De Verenigde Naties begonnen de vredesmissie MINUSTAH, die als voornaamste taak had de orde te bewaren. Critici zeggen dat de aanwezigheid van de VN vooral bedoeld was om aanhangers van Aristide 5
6 in toom te houden. In 2006 werd René Préval met steun van de VS en de VN tot president gekozen. Van alle politieke instabiliteit en corruptie is de straatarme bevolking steevast het slachtoffer geworden. De helft van de bevolking is analfabeet. De werkloosheid werd voor de aardbeving geschat op ongeveer vijftig procent. Acht op de tien Haïtianen leeft onder de armoedegrens. Maar de Haïtianen worden ondanks alles niet graag als slachtoffers gezien. Een adviseur van president Rene Préval, Patrick Elie, vertelde aan een journalist van Al-Jazeera dat mensen geen medelijden moeten hebben met Haïti. Haïti moet worden geholpen, dat wel. Maar mensen moeten niet op ons neerkijken. Ze zouden eerder naar ons moeten kijken voor lessen in solidariteit, in discipline en in veerkracht. Geteisterde grond Naast politieke en economische beproevingen heeft Haïti de verwoestende kracht van moeder natuur bovengemiddeld vaak moeten trotseren. Het land ligt bovenop meerdere breuklijnen, waardoor het relatief vaak wordt getroffen door aardbevingen. De hoofdstad werd ook in 1770 al vernietigd door een aardbeving. In 1842 werd Cap Haïtien getroffen. Bovendien wordt het eiland buitengewoon vaak geteisterd door tropische stormen en orkanen. In 2008 kwamen maar liefst 3 verwoestende orkanen langs. Toen de aarde op 12 januari 2010 begon te schudden, was veel schade van toen nog niet eens hersteld. De vatbaarheid van het eiland voor deze natuurrampen wordt verergerd door onverantwoordelijk gebruik van de grond. In de laatste honderd jaar is de overgrote meerderheid van de bomen gekapt om als brandstof te dienen. Nog maar 2% van de Haïtiaanse grond is bebost. In 1923 was dat 60%. Zonder bomen die de grond met hun wortels op zijn plek houden kan een zware regenbui al zorgen voor modderstromen en aardverschuivingen. Laat staan een orkaan of een aardbeving. Voeg deze ingrediënten bij een hoofdstad gebouwd met goedkoop beton en een overheid die totaal niet in staat is om te reageren op een grootschalige ramp, en je hebt, zoals we op 12 januari zagen, een receipe for disaster. 6
Het mysterie: Moord op Lumumba
Het mysterie: Moord op Lumumba Lumumba was de eerste premier van onafhankelijk Congo in 1960. Twee weken na zijn aantreden werden Lumumba en zijn regering afgezet tijdens een staatsgreep en werd Lumumba
Hitler op weg naar de macht Wie was Adolf Hitler?
Hitler op weg naar de macht Wie was Adolf Hitler? Iedereen heeft wel eens van Adolf Hitler gehoord. Hij was de leider van Duitsland. Bij zijn naam denk je meteen aan de Tweede Wereldoorlog. Een verschrikkelijke
TIJDVAK 7 Bepoederde pruiken, bruisende ideeën
TIJDVAK 7 Bepoederde pruiken, bruisende ideeën Bepoederde pruiken, bruisende ideeën Tijd van Pruiken en Revoluties 1700-1800 Vroegmoderne Tijd Kenmerkende aspecten Uitbouw van de Europese overheersing,
Geschiedenis groep 6 Junior Einstein
De oude Grieken en Romeinen hadden ze al en later ook de Vikingen. Koloniën. Koopmannen voeren met hun schepen over zee om met andere landen handel te drijven. Langs de route richtten ze handelsposten
Tijdvak II. november 2013 8: 30-10:00.
SCHOOLONDERZOEK Tijdvak II GESCHIEDENIS november 2013 8: 30-10:00. Dit onderzoek bestaat uit vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad.
S.O. 2 Tijdvak I AVONDMAVO 2014-2015
S.O. 2 Tijdvak I AVONDMAVO 2014-2015 Dit S.O. bestaat uit 41 vragen. Je schrijft met een blauwe of zwarte pen. Schrijf netjes en duidelijk. Indien bij een vraag een verklaring wordt gevraagd en de verklaring
Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties
Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De
Tijdvak I. 31 oktober 2013 8: 30-10:00.
1 SCHOOLONDERZOEK Tijdvak I GESCHIEDENIS 31 oktober 2013 8: 30-10:00. Dit onderzoek bestaat uit 38 vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad.
SO 2 Tijdvak I AVONDMAVO 2012-2013. Staat en Natie. Dit SO bestaat uit 37 vragen. 29 openvragen en 8 meerkeuze vragen.
SO 2 Tijdvak I AVONDMAVO 2012-2013 Staat en Natie Dit SO bestaat uit 37 vragen. 29 openvragen en 8 meerkeuze vragen. In de 17 e en de 18 e eeuw ontstond er in Europa een politieke en filosofische stroming,
Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn
Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn Filips II In 1566, meer dan vierhonderd jaar geleden, zijn veel mensen boos. Er is onrust in de Nederlanden. Er zijn spanningen over het geloof, veel mensen
De Koude Oorlog: het begin (les 10 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW VTI Kontich
(les 10 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW --- www.degeschiedenisles.com --- VTI Kontich 1. Samenwerking slaat om in wantrouwen in 1945 => Tijdens WO 2: USSR en VSA werken samen tegen Duitsland => In
Geschiedenisproefwerk groep 7 Hoofdstuk 5 Een nieuwe wereld: Amerika
Geschiedenisproefwerk groep 7 Hoofdstuk 5 Een nieuwe wereld: Amerika In het vroegere Amerika woonden Indianenstammen. Columbus ontdekte dit land van de Indianen in 1492. Het waren de Azteken, de Inca s
Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940)
Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940) Adolf Hitler In 1933 kwam Adolf Hitler in Duitsland aan de macht. Hij was de leider van de nazi-partij. Hij zei tegen de mensen: `Ik maak van Duitsland
Samenvatting Moderne Geschiedenis ABC
Samenvatting Moderne Geschiedenis ABC Week 1ABC: De Franse Revolutie Info: De Franse Tijd (1795 1814) Na de Franse Revolutie werd Napoleon de baas in Frankrijk. Napoleon veroverde veel Europese landen,
Geschiedenis van Suriname : Suriname van Engelse naar Nederlandse landbouwkolonie
Geschiedenis van Suriname 1667-1683: Suriname van Engelse naar Nederlandse landbouwkolonie 581-1795: De Republiek In de 17e en 18e eeuw spraken we nog niet van één Nederland maar, van de Republiek der
1. Voorwoord 2. Woordspin 3. Geschiedenis en politiek 4. De natuur 5. Port-au-Prince 6. De mensen 7. Godsdienst 8. Recente rampen 9.
Margreet Oele Groep 8 2011 1 1. Voorwoord 2. Woordspin 3. Geschiedenis en politiek 4. De natuur 5. Port-au-Prince 6. De mensen 7. Godsdienst 8. Recente rampen 9. De grote aardbeving in 2010 10. Hulpverlening
Na de WOI vluchtte de keizer naar Nederland
Hoofdstuk 3 Na de WOI vluchtte de keizer naar Nederland Waarom NL? Nederland was een neutraal land. Bleef in NL tot aan zijn dood. Vrede van Versailles Vs, Eng, Fra winnaars. Duitsland als enige schuldig
SO 1. Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014. Historisch Overzicht
SO 1 Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014 Historisch Overzicht 1. Welke doelstelling had Wilhelm II bij zijn aantreden als Keizer van Duitsland? 2. Welk land behoorde niet tot de Centralen tijdens de Eerste
Inhoud. Inleiding...4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van mensenrechten...6 Hoofdstuk 2 Dertig mensenrechten...14
Inhoud Inleiding...4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van mensenrechten...6 Hoofdstuk 2 Dertig mensenrechten...14 Inleiding Je hoort of leest vaak over mensenrechten. Maar kun je ook een paar mensenrechten opnoemen?
germaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk).
Jeanne d'arc Aan het begin van de 15de eeuw slaagden de Fransen er eindelijk in om de Engelsen uit hun land te verdrijven. De strijd begon met een vrouw die later een nationale heldin werd, van de meest
Toetsvragen Geschiedenis toelating Pabo. Tijdvak 7 Toetsvragen
Tijdvak 7 Toetsvragen 1 In de Tijd van Pruiken en Revoluties hielden kooplieden uit de Republiek zich bezig met de zogenaamde driehoekshandel. Tussen welke gebieden vond deze driehoekshandel plaats? A
Pizza Verdi. Opdrachtenblad. Regie: Gary Nadeau Jaar: 2011 Duur: 8 minuten
Pizza Verdi Regie: Gary Nadeau Jaar: 2011 Duur: 8 minuten Opdrachtenblad Lesuurpakket Pizza Verdi (thema s: sociale verschillen, stereotyperingen/vooroordelen; verdiepingsopdracht Amerikaanse burgerrechten)
Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Unicef Hoofdstuk 1: Geschiedenis van Unicef Unicef is de Kinderrechtenorganisatie van de Verenigde Naties (VN). De Verenigde Naties zijn een verbond van (bijna) alle landen van de wereld. Deze landen hebben
China. - De geschiedenis en cultuur van Peking -
Pagina 1 Groep 8 Colofon China - De geschiedenis en cultuur van Peking - Leerling - informatie Inleiding In deze les gaan wij het hebben over de Chinese stad Peking. We kijken met elkaar naar een stukje
Welke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen.
Tussen welke twee landen is de Eerste Wereldoorlog begonnen? 1. Engeland en Frankrijk 2. Duitsland en Frankrijk 3. Duitsland en Engeland Nederland blijft neutraal. Wat betekent dat? 1. Nederland kiest
Zwart Afrika. Oorspronkelijke bevolking: donkere huidskleur
Zwart Afrika Wereldzone: ZWART-AFRIKA Vegetatie Zwart-Afrika Oorspronkelijke bevolking: donkere huidskleur Klimatogram Antalaha, Madagaskar Klimatogram Limpopo, Zuid-Afrika Zwart-Afrika (het gedeelte van
Opgave 4 Conflict Noord-Korea en Zuid-Korea
Opgave 4 Conflict Noord-Korea en Zuid-Korea Bij deze opgave horen figuur 3 en de teksten 7 tot en met uit het bronnenboekje. Gebruik tekst 7. Er zijn twee vormen van dictaturen: autoritaire en totalitaire
GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB
Examen VMBO-KB 2005 tijdvak 1 woensdag 25 mei 9.00 11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit 35 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 50 punten
Toetsvragen geschiedenis toelating Pabo. Tijdvak 9 Toetsvragen
Tijdvak 9 Toetsvragen 1 De Eerste Wereldoorlog brak uit naar aanleiding van een moordaanslag in Serajewo. Maar lang daarvoor groeiden er al tegenstellingen waarbij steeds meer landen werden betrokken.
Vervolg en einde van De Koude Oorlog: 1953-1995 (10.1 & 10.3)
Vervolg en einde van De Koude Oorlog: 1953-1995 (10.1 & 10.3) Na de dood van Stalin leek de Sovjet greep op het Oost Europa wat losser te worden. Chroesjtsjov maakte Stalins misdaden openbaar (destalinisatie),
Schoolonderzoek II Geschiedenis Staat en Natie Tijdvak I 2014-2015
Schoolonderzoek II Geschiedenis Staat en Natie Tijdvak I 2014-2015 Dit schoolexamen bestaat uit 33 vragen. In totaal kun je hiervoor 54 punten halen. Als bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd
Dag tegen Racisme. Internationale dag tegen racisme. Definitie van racisme. wereld'). De politie begon toen te. Gerwin De Decker
Gerwin De Decker Dit krantje gaat over racisme. Iedereen heeft het al wel eens van dichtbij meegemaakt. Je hebt op school, op straat, in de bus of thuis wel eens een reactie gezien of gehoord over mensen
Leerlingen hand-out stadswandeling Amsterdam
Leerlingen handout stadswandeling Amsterdam Groep 1: de Surp Hoki Armeens Apostolische kerk Adres: Kromboomsloot 22, Amsterdam Namen leerlingen: In deze handout staat alle informatie die je nodig hebt
KOUDE OORLOG
KOUDE OORLOG 1945-1991 Waarom is de gebeurtenis afgebeeld in deze bron zo cruciaal geweest voor de KOUDE OORLOG? 37. De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie
Calvijn. Vrede van Augsburg. Margaretha van Parma. Hertog van Alva. De keurvorst van Saksen. Karel V. Buitenlandse zaken en oorlog
In welk jaar publiceerde Luther zijn 95 stellingen? Welke Frans-Zwitserse hervormer kreeg veel aanhang in de Nederlanden? Welke vrede bepaalde, dat de vorst de religie van zijn volk bepaalt? 1517 Calvijn
Napoleon. bekendste persoon uit de geschiedenis
Napoleon bekendste persoon uit de geschiedenis Napoleon behoort tot de meest bekende personen uit de geschiedenis. Hij wist zich van eenvoudige komaf op te werken tot keizer van Frankrijk en heerser over
Naam KIDS FOR WARCHILD Oorlog en vrede in de wereld
Naam KIDS FOR WARCHILD Oorlog en vrede in de wereld In meer dan dertig landen in de wereld is er oorlog. Wereldwijd zijn er dus miljoenen kinderen die een oorlog meemaken. Vraag 1. Kun je drie landen noemen
HONDERD JAAR GELEDEN. Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913
HONDERD JAAR GELEDEN aflevering 12 Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913 Een vast onderwerp waaraan in de kranten aandacht werd besteed, was de oorlog op de Balkan. Turkije was er bij betrokken
In 1918 is na vier lange jaren vechten de eerste wereldoorlog voorbij. In een trein in frankrijk wordt de wapenstilstand getekend.
Een wapenstilstand is niet hetzelfde als een vrede. Daarover gaan de landen vanaf januari 1919 in het paleis van versailles bij parijs lang over praten... In 1918 is na vier lange jaren vechten de eerste
Examenopgaven VMBO-GL en TL 2004
Examenopgaven VMBO-GL en TL 2004 tijdvak 2 woensdag 23 juni 9.00-11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE GL EN TL GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING VBO-MAVO-D Gebruik het bronnenboekje. Dit examen
UITWERKING OEFENVRAGEN NEDERLAND EN INDONESIE VIER EEUWEN CONTACT EN BEINVLOEDING GESCHIEDENIS
UITWERKING OEFENVRAGEN NEDERLAND EN INDONESIE VIER EEUWEN CONTACT EN BEINVLOEDING VAK: NIVEAU: GESCHIEDENIS MAVO De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen.
De jaren 30: naar Wereldoorlog 2 met jaren van crisis en spanning (les 02 6des)
De jaren 30: naar Wereldoorlog 2 met jaren van crisis en spanning (les 02 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW --- www.degeschiedenisles.com --- VTI Kontich 1. Economie in de jaren 30: crisis en depressie
Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7
Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7 Hierbij treft u een toelichting aan bij de beelden die in de tijdbalk van Argus Clou Geschiedenis groep 7 zijn opgenomen. Inhoud Thema 1 Boze
Dames en heren, 1 Gevonden via Google, transcript van grammofoonplaat, Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid.
Toespraak van commissaris van de koning Max van den Berg, uitreiken eerste exemplaar Het communistische verzet in Groningen, Groningen (A-Kerk), 5 maart 2014 Dames en heren, Fascisme is oorlog. Overweldiging
Geschiedenis van China
Geschiedenis van China Periodes: Shang dynastie 1766 1046 v.chr. Zhou dynastie 1046 256 v.chr. Han 206 v. Chr. 220 n.chr. Tang dynastie 618 907 Song dynastie 960 1279 Ming dynastie 1368 1644 Qing dynastie
8*. Na de dood van Karel de Grote werd de eerste grondslag gelegd voor Grenzen in Europa. Leg uit.
Gebruik bron 1 en 2 In 1897 werd in de venen bij Yde het lijk van een ongeveer zestienjarig meisje gevonden. Deze vondst gaf aanleiding tot twee voorlopige conclusies over de leefwijze van het volk waartoe
Koloniën worden onafhankelijk
Koloniën worden onafhankelijk 10.2 Onderzoeksvragen : Wat waren de oorzaken en gevolgen van de dekolonisatie na 1945? Kenmerkende aspecten : De dekolonisatie die een eind maakte aan de westerse hegemonie
Toespraak 4 mei 2010 dodenherdenking Ds. A.J. Haak 1
Toespraak 4 mei 2010 dodenherdenking Ds. A.J. Haak 1 Beste mensen, De meimaand is een mooie maand. Mei betekent zon en voorjaar, het betekent weer buiten kunnen zitten. Maar de maand mei betekent ook denken
Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje. KB-0125-a-12-2-b
Bijlage VMBO-KB 2012 tijdvak 2 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje KB-0125-a-12-2-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een beschrijving van een politieke stroming (rond 1870): Zij
Examenopgaven VMBO-KB 2004
Examenopgaven VMBO-KB 2004 tijdvak 1 dinsdag 25 mei 9.00 11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING VBO-MAVO-C Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit
Welkom in Nederland 1
Welkom in Nederland 1 Inhoudsopgave : 1. Eisen voor de presentatie Blz. 2 2. Eisen voor het verslag 3 3. Wat geografen willen weten over een land? 4 4. De geschiedenis van een land 5 5. We zetten nu de
Verenigde Staten Ontwikkeling van de burgerrechten
Verenigde Staten Ontwikkeling van de burgerrechten 1.2-2.3-3.3 Inleiding Deze opdracht gaat over de ontwikkeling van de burgerrechten. Hierbij staat de status van de zwarte bevolking in de Verenigde Staten
Persconferentie 7 april 2014 REFORMA
Persconferentie 7 april 2014 REFORMA Nederland heeft in het kader van de dekolonisatiegolf na de tweede wereldoorlog en in afwachting van een oplossing van haar problemen met Indonesië en een meer definitieve
Charles de Gaulle: Rijsel, 22 november Colombey-les- Deux-Églises, 9 november 1970
Charles de Gaulle: Rijsel, 22 november 1890 - Colombey-les- Deux-Églises, 9 november 1970 Hij was een Frans militair en politicus. Hij vocht tijdens de Eerste Wereldoorlog als officier in de Slag bij Verdun,
DE DEMOCRATIE-INDEX GROEP 1: 1815-1848. 3. Hebben alle partijen min of meer gelijke kansen in de campagneperiode?
DE DEMOCRATIE-INDEX GROEP 1: 1815-1848 ACHTERGRONDINFORMATIE PERIODE 1815-1848 DE EERSTE JAREN VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN Tussen 1795 en 1813 was Nederland overheerst geweest door de Fransen. In
: Trinidad en Tobago, Grenada, Sint Lucia. : Onafhankelijkheidsdag op 27 oktober.
Oppervlakte : - alle eilanden bij elkaar: 389 km2 (bijna 2½x het eiland Texel). - hoofdeiland Sint Vincent: 344 km2. Hoofdstad : Kingstown. Aantal inwoners : 104.600. Aantal inwoners per km2 : 262. Grootste
Rassenleer. Nog lager stonden volgens hem de zigeuners en vooral de joden. Dat waren geen mensen maar ongedierte, dat uitgeroeid moest worden.
De Holocaust Rassenleer Lang voordat Hitler de leider van Duitsland werd, schreef en vertelde hij over de rassenleer. Dat was een theorie die beweerde dat mensen waren verdeeld in rassen: zwakke, minderwaardige
LESTEKST: De dekolonisatie van Latijns-Amerika: De Casus Haïti
LESTEKST: De dekolonisatie van Latijns-Amerika: De Casus Haïti Filip Van Tricht Afdeling: ASO Klas: 5 de jaar Vak: Geschiedenis Lesonderwerp: De dekolonisatie van Latijns- Amerika: de casus Haïti. 1. Beginsituatie:
Eindexamen geschiedenis havo 2007-I
Van kind tot burger: Volksopvoeding in Nederland (1780-1901) De Calvinisten hechtten er veel belang aan dat de mensen zelf de Bijbel konden lezen. 1p 1 Welk gevolg had dit voor het onderwijs in de Republiek?
Armand Fallières: Mézin, 6 november Loupillon, bij Mézin, 22 juni 1931
Armand Fallières: Mézin, 6 november 1841 - Loupillon, bij Mézin, 22 juni 1931 Was president van Frankrijk van 1906 tot 1913 President van Frankrijk Periode: 18 februari 1906-18 februari 1913 Voorganger:
Wijnimport Nederland naar regio
DO RESEARCH Wijnimport Nederland naar regio Sterke opmars wijn uit Chili Jeroen den Ouden 1-10-2011 Inleiding en inhoudsopgave Pagina I De invoer van wijn in Nederland 1 II De invoer van wijn naar herkomst
Amerika. Inleiding. Inhoud. Geschiedenis
Amerika Inleiding Ik hou mijn spreekbeurt over Amerika omdat ik er geboren ben en ik het een mooie staat vind met een interessante geschiedenis. Verder staat Amerika ook om veel dingen bekend, zoals het
Voorwoord. Rome en de Romeinen
Voorwoord Rome en de Romeinen Dit verhaal speelt in Rome, ongeveer 2000 jaar geleden. Rome was toen een rijke stad, met prachtige gebouwen. Zoals paleizen voor de keizers, voor de Senaat en voor de grote
Lodewijk XIII van Frankrijk: Fontainebleau, 27 september Saint-Germain-en-Laye, 14 mei 1643
Lodewijk XIII van Frankrijk: Fontainebleau, 27 september 1601 - Saint-Germain-en-Laye, 14 mei 1643 Lodewijk XIII, bijgenaamd de Rechtvaardige (le Juste), koning van Frankrijk van 1610 tot aan zijn dood,
columbus Boeren tegen Britten: oorlog in Zuid-Afrika lesbrief HAVO/V leerjaa brengt het beste uit twee werelden samen
columbus brengt het beste uit twee werelden samen lesbrief HAVO/V leerjaa WO r3 Boeren tegen Britten: oorlog in Zuid-Afrika columbus Inleiding Deze zomer vindt het WK voetbal plaats in Zuid-Afrika. Allerlei
Eindexamen geschiedenis havo II
Dynamiek en stagnatie in de Republiek In de late middeleeuwen waren er weinig aanwijzingen voor de economische bloei van Holland in de zestiende eeuw. 2p 1 Geef aan: dat natuurlijke omstandigheden in de
Laat je niks wijsmaken, er is wél een andere keuze
Laat je niks wijsmaken, er is wél een andere keuze Vrienden, Kameraden, Socialisten, Laat mij beginnen met jullie allemaal een gelukkig en gezond 2017 te wensen. Vandaag zijn we hier niet toevallig in
Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/25770 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/25770 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Van Thuy, Pham Title: Beyond political skin : convergent paths to an independent
De wereld hertekenen. door Nawal El Saadawi
archief De wereld hertekenen door Nawal El Saadawi Geschreven in opdracht van Het beschrijf en voorgelezen op het Passa Porta Festival tijdens de avond Remapping the World in De Munt, 28 maart 2009. Vertaling
De Iraanse revolutie (1979) en zijn gevolgen
Geschiedenis van de laatste 50 jaar De Iraanse revolutie (1979) en zijn gevolgen Bas Levinsohn 1 Inleiding Overzicht colleges Titel college Thema college Tijdsperiode 1 De Cubaanse rakketencrisis Beslissingen
Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten
Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten Van de oogst van hun land en van hun dieren Jagers & boeren Wat
Speech tijdens opening tentoonstelling Oorlog! Van Indië tot Indonesië 1945-1950, Bronbeek.
Speech tijdens opening tentoonstelling Oorlog! Van Indië tot Indonesië 1945-1950, Bronbeek. 19 februari 2015 Goedemiddag, Ik ben heel blij met deze tentoonstelling. Als dochter van een oorlogsvrijwilliger
Ronde Indonesië. De antwoorden
Ronde Indonesië De antwoorden 1 INDONESIE Vraag 1) Indonesië is het land met: #a. de meeste moslims. b. op één na de meeste moslims. c. op twee na de meeste moslims. Volgens cijfers uit 2010 heeft Indonesië
Belangen: Rusland versus de EU
Belangen: Rusland versus de EU Korte omschrijving werkvorm Leerlingen denken na over de redenen waarom Rusland en de EU zich met het conflict in Oekraïne bemoeien. Dit doen zij door eerst een tekst te
Werkblad Introductie. 1. WAT GEBEURT HIER? Hieronder staan beelden uit de film. Maak er zelf korte bijschriften bij.
Werkblad Introductie 1. WAT GEBEURT HIER? Hieronder staan beelden uit de film. Maak er zelf korte bijschriften bij. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 2. PETJE OP, PETJE AF: WAAR OF NIET? Zijn de volgende zinnen
Gemiddelde hypotheekrentes in 2012 met NHG
rente rente Datum: 2 januari 2013 Terugblik renteontwikkeling 2012: de hypotheekmarkt is dood 2012 was een heel saai jaar. Er waren maar heel weinig wijzigingen in de hypotheekrentes. Je kunt wel zeggen
Examen VMBO-GL en TL 2005
Examen VMBO-GL en TL 2005 tijdvak 1 woensdag 25 mei 9.00 11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE GL EN TL Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit 38 vragen. Voor dit examen zijn maximaal
Toespraak door Dr. Bernard Bot, Minister van Buitenlandse Zaken, ter gelegenheid van de presentatie van het boek. De slag om de globale democratie,
Toespraak door Dr. Bernard Bot, Minister van Buitenlandse Zaken, ter gelegenheid van de presentatie van het boek De slag om de globale democratie, door Ernst John Kaars Sijpesteijn et alia. Felix Meritis
Examenopgaven VMBO-KB 2004
Examenopgaven VMBO-KB 2004 tijdvak 2 woensdag 23 juni 9.00-11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING VBO-MAVO-C Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit
Verdieping: Kan een land failliet gaan?
Verdieping: Kan een land failliet gaan? Korte omschrijving werkvorm De leerlingen lezen fragmenten uit artikelen over wat het betekent als Griekenland failliet gaat en maken daar verwerkingsvragen over.
Tijd van regenten en vorsten 1600 1700. 6.2 Wie heeft de macht? Deel 2. Wie hadden in de Republiek, in Frankrijk en in Engeland de politieke macht?
Onderzoeksvraag: Wie hadden in de Republiek, in Frankrijk en in Engeland de politieke macht? Kenmerkende aspect: Het streven van vorsten naar absolute macht. De bijzondere plaats in staatskundig opzicht
De 1 e Wereldoorlog. inleiding (9.1) HC onderdelen: conferentie van Berlijn (1884-85) + vlootwet (1898)
De 1 e Wereldoorlog inleiding (9.1) HC onderdelen: conferentie van Berlijn (1884-85) + vlootwet (1898) Onderzoeksvraag: Wat waren de oorzaken van de 1 e Wereldoorlog en wat maakte deze oorlog uniek in
14 God ging steeds voor hen uit, overdag in een wolk, s nachts in licht en vuur.
Psalmen Psalm 78 1 Een lied van Asaf. De lessen van het verleden Luister allemaal naar mijn woorden. Luister goed, want ik wil jullie iets leren. 2 Wijze woorden wil ik spreken, wijze woorden over het
Deze PowerPoint presentatie gaat over Kerk en Israël, in het bijzonder over de Protestantse Kerk (in Nederland) en Israël. Met de naam Israël wordt
Deze PowerPoint presentatie gaat over Kerk en Israël, in het bijzonder over de Protestantse Kerk (in Nederland) en Israël. Met de naam Israël wordt bedoeld: het Israël dat wij ontmoeten in de bijbel en
Hoop op democratie in het Midden Oosten
De Toestand in de Wereld 3 Hoop op democratie in het Midden Oosten Egypte: De kater na de Arabische lente Bas Levinsohn 1 Inleiding Vraagstelling Wat wordt bedoeld met de Arabische lente? Wat is de betekenis
Een nieuw lied, op de wonderlijke lotgevallen van een Haarlemsch weesmeisje in de Oost-Indiën.
Een nieuw lied, op de wonderlijke lotgevallen van een Haarlemsch weesmeisje in de Oost-Indiën bron. T. C. Hoffers, Rotterdam 1826-1837 Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/_nie118nieu01_01/colofon.php
Naam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt
Naam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt De Gouden Eeuw duurde niet precies honderd jaar. Hij begon aan het eind van de 16de eeuw, beleefde zijn hoogtepunt rond 1675 en was in de 18de eeuw voorbij. De Gouden
Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl II
Historisch overzicht vanaf 1900 14 maximumscore 2 Kaart A: 1 (= 1900-1914) 1 Kaart B: 2 (= 1919-1937) 1 15 maximumscore 2 Afbeelding 1 verwijst naar het bondgenootschap tussen Duitsland en Oostenrijk-Hongarije
week december B1
De wereld rouwt om Nelson Mandela : Nelson Mandela Nelson Mandela is overleden. Zijn hele leven lang heeft hij gevochten tegen de apartheid. In begin wilde hij als advocaat geweldloos protesteren. In 1960
Een jaar geleden, op 10 oktober 2010, ontstond
Feestvolk Een jaar geleden, op 10 oktober 2010, ontstond in de Caribische zee een nieuw land. Op het Brionplein in Willemstad werd in aanwezigheid van prins Willem-Alexander en prinses Máxima de Antilliaanse
Geschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren
Geschiedenis kwartet jagers en boeren jagers en boeren jagers en boeren Reusachtige stenen die door mensen op elkaar gelegd zijn. Zo maakten ze een begraafplaats. * Hunebedden * Drenthe * Trechterbekers
Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje. KB-0125-a-15-2-b
Bijlage VMBO-KB 2015 tijdvak 2 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje KB-0125-a-15-2-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een tekst op een website over de viering van 200 jaar koninkrijk
Dit product wordt u aangeboden door ComputerBijbel (http://www.computerbijbel.com) ComputerBijbel Alle rechten voorbehouden 1/5
ComputerBijbel Alle rechten voorbehouden 1/5 STROMINGEN IN HET JUDAISME. De verschillende afdelingen of denominaties binnen het Judaisme worden over het algemeen stromingen genoemd. De verschillen zijn
Feest. op Curaçao. Van Carnaval tot Chinees Nieuwjaar: een jaar in foto s
Zaterdag 22 oktober 2011 Jaargang 7 Nr. 36 Melek Atak Ondernemer in twee werelden Lifestyle Studio Job drijft op fantasie Feest op Curaçao Van Carnaval tot Chinees Nieuwjaar: een jaar in foto s 62 fdpersoonlijk
De klassieke tijdlijn
De klassieke tijdlijn In de lessen geschiedenis heb je waarschijnlijk al gehoord over de tijdlijnen, of de historische periodes en waarschijnlijk ook over exacte datums zoals 476. In dit documentje kom
Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. Bronnenboekje b
Bijlage VMBO-KB 2008 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje Staatsinrichting van Nederland bron 1 Uit een openbare brief van iemand die zich zorgen maakt over de ontwikkelingen
Leerdoel Leerlingen herhalen op een speelse manier kennis over het ontstaan en het bestuur van de Republiek.
HISTORISCHE BLINGO Korte omschrijving werkvorm Deze kennisquiz is een combinatie van Bingo en Lingo. De klas wordt verdeeld in zes teams. Ieder team heeft een bingokaart met daarop negen jaartallen. Het
Nederland. Op welke dag is deze foto gemaakt?.. Welke bekende persoon is er altijd bij?
Nederland Op welke dag is deze foto gemaakt?.. Waar? (vul in) Op de. in (plaats) Waarom zijn al die mensen daar?... Welke bekende persoon is er altijd bij?. Hoe heet het meisje rechts? Haar moeder viert
Belangen: Democraten versus Republikeinen
Belangen: Democraten versus Republikeinen Korte omschrijving werkvorm: Leerlingen lezen de tekst en proberen daarna met de opgedane kennis het standpunt te bepalen van de Democratische en de Republikeinse