35 Jaar Crisis: De Prijs van Welvaart op Krediet

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "35 Jaar Crisis: De Prijs van Welvaart op Krediet"

Transcriptie

1 35 Jaar Crisis: De Prijs van Welvaart op Krediet Terwijl de wereld bang afwacht wanneer de grote depressie zal toeslaan, geven heel wat media, politici en economen de indruk dat de huidige malaise veroorzaakt werd door de malversaties van de financiële wereld enkele jaren geleden. Grote banken en financiële instellingen zijn erdoor over de kop gegaan. Het bleek dat hun winst en rendement vooral op papier bestond. Stilaan wordt het duidelijk dat de politieke overheden van de meeste westerse landen dezelfde praktijk van welvaart op krediet al decennia lang voeren en dat net zoals bij de banken er een eind gekomen is aan dit perpetuum van Ponzi schema's op basis van geldcreatie en leningen. Een belangrijke aanduiding hiervoor zijn de statistieken van het aantal RVA-uitkeringstrekkers van 1945 tot nu. Wie die grafiek bekijkt, kan niet anders dan het vermoeden krijgen dat er begin jaren 70 een structurele verandering heeft plaats gevonden want sindsdien is het aantal RVA-ers trapsgewijs blijven stijgen. Waarom is dit een belangrijk gegeven? Omdat de RVA grafiek een beetje zoals een koorts thermometer de gezondheid, of eerder het gebrek ervan, van een economie meet. De vraag is, welke is de ziekte? Figuur 1 RVA-uitkeringstrekkers (bron RVA). Een financieel perpetuum mobile, gestart in Omdat de financiële wereld op zichzelf geen toegevoegde waarde kan scheppen (ze zijn enkel een tussenschakel), moeten ze het vooral halen van vergoedingen op de transacties en herbeleggingen van het werkelijke kapitaal dat hun klanten aanbrengen in de overtuiging dat hun centen er veilig zitten. Maar omdat de goudstandaard definitief afgeschaft werd (de facto in 1971 door President Nixon om de Vietnam oorlog te bekostigen, let op de datum, deze komt verder terug) en banken daardoor maar een klein deel van hun inleg in reserve moeten houden, waren (en zijn ze nog) in de mogelijkheid dat ingelegde geld opnieuw uit lenen of te herverpakken in allerlei ingewikkelde financiële "instrumenten". Geld moet rollen, zegt men en dat deed het ook. In werkelijkheid werd een wereldwijd piramide spel opgezet, zo gigantisch dat zelfs vele bankiers en economen het niet door hadden. Er leek ook geen 1 De prijs van 35 jaar consumptie economie WorkForAll.org

2 vuiltje aan de lucht. Zolang er aan de basis maar genoeg geld binnen komt en maar een fractie zijn centen komt opvragen, kan zo'n systeem zeer lang lopen. Zelfs op beperkte schaal, zoals bij Madoff, duurde het jaren vooraleer men argwaan begon te krijgen. Het essentiële probleem is niet zozeer dat fractionele reserve banking bestaat. Als een deel van de inleg op verstandige wijze opnieuw uitgeleend of geïnvesteerd wordt, dan zal zoals bij verzekeringsmaatschappijen het evenwicht tussen opvragingen en inkomsten uit die transacties op basis van statistische verwachtingen behouden blijven. Buiten beschouwing zijn uitzonderlijke maar niet onwaarschijnlijke omstandigheden waarbij paniek toeslaat en de inleggers een bank run veroorzaken. Dat belet niet dat het fractionele reserve banking systeem aanleiding geeft tot extra geld creatie. Met een reserveverplichting van 20%, kan 100 euro inleg tot 400 euro nieuw "fiat" geld creëren door leningen. Grotendeels omdat uitgeleend geld ten dele terug naar de bank vloeit. Het Ponzi schema zit er dus aan de basis al ingebakken, al is de schaal veel groter. Het werd ook aangevuurd door Centrale Banken zoals de FED die jarenlang (bv. na September 11) de rente artificieel laag hielden en daardoor de indruk gaven dat geld goedkoop was. Evenwel, door de creatie van die dubieuze financiële producten werd een essentieel element van de financiële kringloop verbroken. Een normale lening is gedekt door de waarde van het goed of de investering dat ermee aangekocht wordt. Maar wat is de waarde van bv. een herverzekeringscontract? Wat is de waarde van een synthetisch beleggingsfonds (typisch voor TAK-23 producten, CDO en CDS) dat op zijn beurt dan gekoppeld wordt aan een levensverzekering? Al dit soort praktijken zet in feite een soort geldpomp in werking waarbij hetzelfde geld zonder koppeling aan een tastbare waarde gerecycleerd wordt, weliswaar herverpakt zodat het niet onmiddellijk opvalt. Maar omdat elk systeem onderworpen is aan wrijving (verliezen), fouten (bedrog) en entropie (degradatie) loopt dit financieel perpetuum mobile op een gegeven moment vast. Een dergelijk systeem blijft grotendeels lopen omdat de financiële spelers voortdurend aan mekaar geld lenen. Wat de ene vandaag teveel heeft, leent hij uit en leent het 's anderendaags terug als hij tekort heeft. Tot het moment dat de andere er geen vertrouwen meer in heeft. Een financiële crisis is geboren. De reactie van de overheden op de financiële crisis. Omdat het stilvallen van de financiële carrousel ook gepaard gaat met een vertrouwenscrisis (m.a.w. het statistisch verwachtingspatroon is verbroken), is het onvermijdelijke gevolg een economische recessie. Dit moge vreemd lijken, want essentieel is het stilvallen van de virtuele geldstroom zonder gevolgen voor de reële economie. Een investering of een gebouw verliest niet ogenblikkelijk aan intrinsieke waarde omdat Lehman-Brothers of Madoff de inleg niet meer kunnen terug betalen. Hetzelfde geldt voor de overheden. De Amerikaanse overheid is bijna failliet, maar de Amerikaanse bedrijven zitten op een berg cash. Dit zal uiteraard wel een effect hebben op de toekomstige investeringen, ook al is die reactie soms eerder emotioneel dan rationeel. Wat is de rol van de overheden hierin? De overheden treden in feite ook op als een supergrote financiële instelling. In tegenstelling tot de marktgebonden financiële instellingen, romen de overheden 2 De prijs van 35 jaar consumptie economie WorkForAll.org

3 een belangrijk potentieel aan inleg af bij de economische bron. Al wie economische waarde creëert, moet hiervan een belangrijk deel (afhankelijk van het land en de berekening tussen 30 à 70%) afgeven aan de overheid. Net als de financiële instellingen is er een belofte van teruggave (maar wel niet op aanvraag van de burger) en gebruikt de overheid dit kapitaal om er allerlei uitgaven mee te doen. Dit behelst werkingskosten, sociale uitkeringen, medische zorgen maar ook diensten aan de burger zoals onderwijs, infrastructuur en zelfs oorlogen. Officieel beslist de burger hierover mee via zijn verkozen politici, al is de praktijk wel dikwijls anders. De overheidsector is ook zeer groot (typisch de helft of meer van de binnenlandse economie) en leent op zijn beurt op de internationale markten wanneer ze meer uitgeven dan binnen halen aan belastingen. De overheidssector is zelf dan ook een economische kost eerder dan een investering omdat heel wat activiteiten ervan geen toegevoegde waarde creëren en de efficiëntie van de geleverde diensten dikwijls door gebrek aan concurrentie laag is. Grosso modo betaalt de burger 200 euro om later 100 euro terug te krijgen. Het overheidsapparaat is dikwijls log en treedt dikwijls niet er doelmatig op en daar schuilt ook een belangrijke oorzaak van de economische malaise in. Omdat ze bevreesd waren voor de gevolgen van een recessie en omdat ze vrij vlot op die international markt kunnen lenen, was de reactie van de overheden tijdens de economische en financiële crisis, wellicht ook onder druk van allerlei belangengroepen, om via geldinjecties de financiële instellingen overeind te houden. Enkel wanneer dit geen realistische of wenselijke optie was, liet men de financiële instellingen of de bedrijven over kop gaan. In beide gevallen, niet zozeer op economische maar op politieke gronden. M.a.w. de geld carrousel valt stil, dus pompen we er wat vers gecreëerd geld in. Het mogelijke duidelijk zijn. Dit zal het probleem niet oplossen. Dit geeft enkel uitstel. Het probleem wordt enkel voor zich uit geschoven. Is de vrees voor een recessie gegrond? Het antwoord op die vraag zou in feite neen moeten zijn. Als we kijken aan de aanbod zijde, waar de welvaart gegenereerd wordt, dan is er niet onmiddellijk een probleem. Apple zal niet direct minder smartphones verkopen omdat het overheidstekort oploopt. Integendeel, de grote overheidstekorten hebben veel te maken met een ondoordachte stimulatie van de consumptie. Dit gaat onder het mom van welvaart creatie en Sociale Zekerheid. In werkelijkheid zijn het de belastingsontvangsten die de overheid interesseren en de nutteloze diensten die ermee verbonden zijn. Want die laatste gelden als jobs. Veel heeft te maken met de manier waarop een economische entiteit zoals een land gewaardeerd wordt. Men zweert bij het Bruto Binnenlandse Product. Met andere woorden, de som van alle goederen en diensten die een land produceert. Het probleem daarbij is dat er dingen dubbel geteld worden en men geen onderscheid maakt in functie van het economisch rendement van een uitgave. Zo wordt de verloning van de overheidsdiensten als een geproduceerde dienst geteld. De vraag is wat er juist geproduceerd wordt? En of dat wel economische waarde betreft? Het wordt een tweede maal geteld als dat loon uitgegeven wordt aan consumptie. Een land dat dus geen eigen industriële productie zou hebben, iedereen werkloos zou zijn of voor de overheid zou werken en die overheid alles zou lenen zou dus een behoorlijk BNP kunnen hebben. En hoe meer die overheid zou lenen, hoe meer het BBP zou 3 De prijs van 35 jaar consumptie economie WorkForAll.org

4 groeien. Dit extreem geval illustreert waar de redenering fout zit. Een dergelijke berekening is alleen een goede schatting van de welvaart indien het land een forse industriële productie heeft en de overheidsleningen beperkt zijn. De welvaart wordt vooral opgebouwd door productie die men kan exporteren, met andere woorden als het land meer produceert dan het importeert of leent. Dit is de reden waarom Griekenland door de mand is gevallen en China nu in een positie is om overal alles op te kopen. Sociale Zekerheid als Ponzi-schema De jaren 60 (van de vorige eeuw) waren na de decennia van depressie en oorlog, de Golden Sixties. Het was een periode van wederopbouw en een periode van gestadige technologische vooruitgang. Er was nauwelijks sprake van werkloosheid en gedreven door productiviteitsverbeteringen werd iedereen er beter van. Dit alles vond plaats in wat men nu een conservatieve cultuur zou noemen. Waarden zoals arbeid en investeren en hard studeren hadden nog belang, ook al waren ze soms ook verstikkend. De jaren 60 werden dan ook de jaren van revolte. Het was het begin van een mentaliteit die vond dat er genoeg welvaart geproduceerd en iedereen er recht op had. Dit was het begin van het begrip Sociale Zekerheid, overgoten met de saus van Solidariteit. De Sociale Zekerheid bestendigen via de overheid was ook het recept om eindelijk komaf te maken met de armoede en werkloosheid. Op zichzelf genomen zijn dit edele doelstellingen. Maar hoe spontaan is solidariteit en naastenliefde als die dwangmatig door de overheid georganiseerd en opgelegd wordt? Men zou kunnen zeggen dat dit niet anders mogelijk is omdat de medemens daarvoor veel te egoïstisch is. Is het evenwel rechtvaardig daarvoor het grootste deel van de vruchten van de producerende burgers aan te slaan? Tax Freedom Day is niet zozeer een uiting van asociaal gedrag meer eerder een signaal dat men te ver is gegaan. Er is een tweede belangrijk element. Was de Sociale Zekerheid niet bedoeld om de medeburgers die in nood geraken over die moeilijke periode te helpen? Tegenslag kan iedereen overkomen, maar is de beste Sociale Zekerheid niet dat men deelneemt aan het productie proces waarbij men een deel van die productie als loon in ruil krijgt? In dit geval zou een succesvolle Sociale Zekerheid, zoals in de Golden Sixties, resulteren in het feit dat maar een klein deel van de burgers van die sociale zekerheid moet gebruik maken. In ons land wordt die dienst geleverd door de RVA (met de voorbij gestreefde naam Rijksdienst Voor Arbeidsvoorziening). De grafiek van de RVA zelf sinds 1945 tot vandaag levert evenwel een ander plaatje op. De eerste oliecrisis in 1973 is de aanleiding geweest om de Sociale Zekerheid op volle toeren te jagen. Twee jaar na het opdoeken van de goudstandaard, werd er dan ook massaal geleend om de uitgaven te kunnen dekken. Hoe ernstig de crisis wel was moest duidelijk gemaakt worden met bv. het sluiten van de scholen op zaterdag morgen (hoeveel olie heeft dit uitgespaard?) en het invoeren van een crisisbelasting en solidariteitsbijdrage. Wie zijn werk verloor kreeg een compenserende vergoeding van de RVA. Wie de grafiek nader bekijkt ziet evenwel dat na de oliecrisis (tenslotte is de prijs van een vat olie maar een klein deel van de productie kost) de werking van de Sociale Zekerheid er vooral toe geleid heeft dat de toestand van uitkeringsgerechtigde werkloze bestendigd werd. Na 10 jaar heeft zich een nieuw evenwicht ingesteld op het niveau van ongeveer 1 miljoen RVA-uitkeringstrekkers, tegenover 4 De prijs van 35 jaar consumptie economie WorkForAll.org

5 maar zo'n voor de oliecrisis. Bij elke crisis (1991, 2001, 2008) ontstaat er een nieuw evenwicht op een hoger niveau. Vandaag bedraagt het aantal RVA-uitkeringstrekkers zo'n 1,3 miljoen, pakweg een vierde van de beroepsbevolking. Als we daarbij rekening houden met het feit dat een even groot aantal aantal voor de overheid en/of haar semipublieke instellingen werkt, dan zien we dat minder dan de helft van de beroepsbevolking nog echt productief aan het werk is. Men kan dit een triomf vinden van de productiviteitsverhogingen ten spijt van diegene die onder de werkdruk bezwijkt, of men kan dit zien als een gemist potentieel aan welvaart. Als iedereen aan het werk zou zijn, dan zou het land meer welvaart genereren en zouden we met zijn allen wat minder hard moeten werken. De vraag is waarom dit niet gebeurd is? De vraag is ook, waarom zijn die trapsgewijze stijgingen van de RVA-cijfers bijna een wetmatigheid geworden? De enige verklaring is dat er een structurele verandering ingezet werd na de eerste oliecrisis die blijvend verhinderd heeft dat de industriële tewerkstelling hersteld werd. Die is stelselmatig gedaald, ook al is de output ervan ten dele opgevangen geworden door productiviteitsverhogingen (lees: automatisering, een dure manier om mensen te vervangen). Er was weliswaar een verschuiving naar meer werk in de dienstensector, maar daar is de toegevoegde economische waarde veel lager. In sommige gevallen zelfs negatief want dienstverlening die enkel zijn bestaan kent aan het uitvaardigen van een wet, is een vermijdbare kost. Er is meer, het is een welvaart vernietigende kost. De diensten sector zelf leeft ook maar bij gratie van een industriële sector. Figuur 2 RVA en overheidsbeslag (bron: NBB, RVA). Correlatie coëfficiënt R = 0.91) Omdat cijfers over lange termijn (meer dan 10 jaar) niet zo eenvoudig te vinden zijn, hebben we enkel kortere termijn cijfers. Zo is er de grafiek van de Nationale Bank die het overheidsbeslag weergeeft tussen 1995 en nu. De trapvormige curve vertoont grote overeenkomsten met de RVA-cijfers over dezelfde periode. Critici zullen natuurlijk zeggen dat de overheid meer moet uitgeven als de crisis meer werklozen oplevert. De vraag is of het niet eerder omgekeerd is. Namelijk dat een economische crisis met stijgende werkloosheid veroorzaakt wordt door een te hoog overheidsbeslag. Beide entiteiten zijn natuurlijk niet het gevolg, het ene van het andere. De twee variabelen meten slecht onrechtstreeks wat er gaande is. Hun waarde is een gevolg van een dieper liggend fenomeen, namelijk dat het land slecht omgaat met zijn beschikbare middelen. En omdat het overheidsbeslag zo hoog is (ver voorbij het optimale punt van de Laffer curve) wordt er een versterkende kringloop gecreëerd. Meer overheid vergt meer belastingen hetgeen de kost van arbeid en investeren verhoogt. Om dit te compenseren wordt de productiviteit opgedreven en zoekt het kapitaal andere uitwegen en beide hebben tot gevolg 5 De prijs van 35 jaar consumptie economie WorkForAll.org

6 dat de economische activiteit en derhalve de tewerkstelling zal dalen en de kringloop versterkt zichzelf. Dit verloopt natuurlijk niet op lineaire wijze, maar in schokken, al dan niet in gang gezet door externe factoren zoals een oorlog, een natuurramp of een terroristische aanslag zoals in September Consumptie is geen investeren Figuur 3. Overheidstekort in % BBP voor België. Hierbij moeten we even terug keren naar het begin van deze tekst. De overheden hebben de laatste decennia massaal geleend om hun begrotingstekorten te dekken. Daardoor is de Belgische staatschuld zelfs opgelopen tot bijna 140% van het BBP (tegenover 60% begin jaren 1970). Het heeft ongeveer tot begin jaren 2000 geduurd vooraleer die terug onder de 100% gezakt was. Zoals we eerder vermeld hebben, leningen zijn te verrechtvaardigen als ze gedekt zijn door het voorwerp van de lening (of een andere waarborg). Lenen om te investeren kan dus, lenen enkel en alleen om uit te geven niet. De leningen hebben grotendeels gediend om de Sociale Zekerheid in leven te houden. Dit behelst niet alleen de RVA-uitkeringstrekkers maar ook het resemtje overheidsinstellingen en semioverheidsinstellingen die weinig toegevoegde waarde creëren. Zelfs vandaag wordt de helft van alle jobs enkel en alleen gecreëerd omdat ze gesubsidieerd worden. De overheidsinvesteringen zelf zijn stelselmatig terug geschroefd. Het volstaat daarvoor de nationale wegen en schoolgebouwen te bekijken. Zelfs het patrimonium dat waardevol was, werd niet beschermd. 6 De prijs van 35 jaar consumptie economie WorkForAll.org

7 Daarenboven is het westerse systeem van Sociale Zekerheid gebaseerd op solidariteit tussen de generaties, een eufemisme voor het doorgeven van de lasten naar de volgende generaties. Zelfs rijkelijke ambtenaren pensioenen worden op die manier bekostigd. Een niet verwaarloosbaar deel bestaat zelfs uit interest, een zuivere kost die weegt op elke uitgave die zou moeten gebeuren. M.a.w. de Sociale Zekerheid is verworden van een wellicht goed bedoeld mechanisme van solidariteit naar een systeem van consumeren vandaag en laat de kinderen maar betalen. De vraag is evenwel of er wel genoeg kinderen zullen zijn om dat alles op te brengen. De averechts werkende Sociale Zekerheid heeft een nieuwe soort onderklasse in het leven geroepen die niet langer degelijk geschoold is of dikwijls niet meer geschikt is voor de arbeidsmarkt. Deze onderklasse omvat ook steeds meer mensen die op relatief jonge leeftijd (zoals brug pensioen op 48 jarige leeftijd) uit de productieve economie gestoten werden. De RVA-cijfers weerspiegelen dan ook meer dan een economisch probleem. Het is een morele schande dat de samenleving zijn eigen medemensen degradeert tot passieve burgers zonder veel hoop op een andere toekomst. Wie erin zit en wil ontsnappen wordt er zelfs financieel voor gestraft. Als zelfs werken niet meer tot de morele normen behoort, hoe kan men dan verwachten dat deze groep moreel zal evolueren? Het hoeft ons dan ook niet te verwonderen dat af en toe de frustratie tot uiting komt op de meest onzinnige manier en de straat omgetoverd wordt tot een oorlogszone. De Sociale Zekerheid heeft sociale vrede gekocht met een sociale tijdbom. De wereld verandert Wat onze overheidsvaderen vooral uit het oog verloren hebben, is dat de wereld verandert. Na de tweede wereldoorlog verloren veel westerse mogendheden hun koloniën. Of dit democratisch een goede zaak was laten we in het midden, maar het resulteerde wel in inkomsten verlies. De wereld was evenwel vrij stabiel, opgedeeld in twee kampen, met een ijzeren gordijn ertussen. Terwijl het "kapitalistische" kamp rijk werd, verloren de communistische, centrale plan economiën de strijd. Van het een kwam het andere en begin jaren '90 werden de grenzen terug open gesteld. De concurrentie met Azië, vooral dan China werd heviger en terwijl de productie van software en diensten naar India verschoof, zo schoof de productie van consumptie goederen naar China. Vooral China, die een confuciaans beleid voert dat een socialistische lange termijn planning combineert met een kapitalistische vrij concurrentie, slaat zware brokken in onze eigen welvaartsproductie. Niet zozeer omdat ze zoveel beter zijn (nog niet), maar omdat het westen hopeloos inefficiënt en duur is geworden. Wij jagen zelfs de beste onderzoekers en ondernemers weg. China heeft er op overschot. De mondialisering, ook gedreven door goedkope communicatie en transport op zichzelf mogelijk gemaakt door de technologische vooruitgang, heeft ook de economische structuur grondig verandert. Productie kan nu overal en 24 uur/dag, terwijl geld met een muisklik de wereld rondgaat. De natiestaat als een omlijnde economische entiteit is dan ook sterk vervaagd geworden terwijl de link tussen welvaart productie en geld (als ruilmiddel) meer en meer verbroken werd. De financiële spelers hebben gretig gebruik van die mogelijkheden om virtuele meerwaarde te scheppen met virtuele transacties. Denk maar aan de nu overheersende computer trading waarbij aandelen binnen een seconde gekocht en verkocht worden. Waar is de tijd dat een aandeel een deelbewijs was van gedeeld risico? Waar is de 7 De prijs van 35 jaar consumptie economie WorkForAll.org

8 tijd dat een aandeel kopen gold als een investering? In de tijd van de goud standaard was dat bijna een evidentie want aandelen konden toen nog niet binnen een seconde van eigenaar veranderen. Let wel, dit is geen pleidooi om zomaar terug te keren naar de goede oude tijd. Dit is eerder een pleidooi om terug te keren naar een wettelijk kader waarin de band tussen geld met de economisch realiteit hersteld wordt. Dit is ook een pleidooi om terug te keren naar de basis van het bestaansrecht van een overheid. De overheid dient in eerste plaats een kader te scheppen waarin de economie zich kan ontplooien en de burger niet volledig aan zijn lot over gelaten wordt. De overheid moet de rechtstaat garanderen en op lange termijn denken en niet met geleend geld de burger van geboorte tot dood betuttelen en in de Sociale Zekerheid van armen-consumptie onder brengen. De overheid als goede huisvader Een van de fundamentele principes dat elk rechtssysteem hanteert is dat van de goede huisvader. Het illustreert een van de "conservatieve" waarden dat het gezin de basis vormt van de samenleving. Dat gezin mag er dan vandaag wat diverser uitzien, het verandert niets aan de principes. Wat binnen het gezin aan bod komt is vooral een verantwoorde opvoeding tot een volwassene die op een eerlijke manier zelfstandig door het leven gaat. Daar horen morele en economische principes bij zoals eerlijkheid, tering naar de nering zetten en zelfrealisatie door studie en arbeid. Het gezin is ook de bron van solidariteit, lees broederlijkheid en respect voor de andere. De overheid eist dat ook van zijn burgers via de wetgeving. Wat vroeger de 10 geboden heette, is nu een kluwen van wetboeken en verordeningen. De overheid gaat daarin soms zelfs heel ver door hem te belasten met allerlei strafbare administratieve verplichtingen. De goede huisvader is een tiran geworden en zoals het tirannen past, wat ze achter de schermen doen is niet altijd wat ze preken. Egalité? Blijkbaar zijn alle onderdanen niet gelijk, sommigen mogen niet meer deelnemen, anderen moeten alles opbrengen en voor nog anderen geldt de wet tot de zaak geseponeerd wordt. Liberté? Zolang het maar politiek correct is, maar waag het niet wat bij te verdienen. Fraternité? De moderne versie ervan heet solidariteit maar welke solidariteit hebben we als we in werkelijk een nieuwe onderklasse opbouwen? Eerlijkheid? Dat heeft veel te maken met een snelle en correcte rechtspraak. Terwijl uitbundig kinderplezier u al een boete kan opleveren, mogen criminelen en oplichters ofwel onmiddellijk gaan op basis van dwaasheden in de wet of een onnozele procedurefout of wordt hun zaak zo lang gerokken dat er verjaring optreedt. Tering naar de nering zetten? Ik vrees dat we daarvoor wel heel ver in de tijd moeten graven. Bij mijn weten is er nog geen enkel jaar geweest waarbij de overheid haar tekort niet moest gaan lenen. En dan hebben we het nog niet over de investeringen en de kwaliteit van de dienstverlening. Dit alles heeft ook veel te maken met de kwaliteit van onze democratie. Dit woord wordt te pas en te onpas gebruikt om de politieke beslissingen te verrechtvaardigen of om de burger de indruk te geven dat hij mag meedoen. Het beperkt zich meestal tot een wederkerende rituele actie waarbij de burger symbolisch het mandaat vernieuwt van de verkozenen, die daarna rustig verder doen. In het beste geval mag hij mee debatteren (maar dan wel buiten het parlement) ten minste en voor zover hij niet te ver afwijkt van wat moet doorgaan voor politieke correctheid. Sommige onderwerpen zijn zelfs taboe. 8 De prijs van 35 jaar consumptie economie WorkForAll.org

9 Rechtstaat en democratie zijn in feite twee luiken van hetzelfde paneel. Een democratie die er geen is, levert ook geen rechtvaardige rechtstaat op. De rechtstaat moet het gevolg zijn van een continu maatschappelijk debat (de democratie) dat tot inzicht en bewustmaking leidt en niet het gevolg zijn van een reeks beslissingen die over de hoofden heen van de burger genomen worden. Daarom ook begint democratie bij de basis, het gezin, en is het lokaal georganiseerd. Men delegeert enkel naar boven wat men lokaal niet zelf kan oplossen. Een dergelijke delegatie is een op elk moment een herroepbaar mandaat en levert een overheid op die door de burger gecontroleerd wordt. Wat nu? Er is al jaren voor het huidige economische debacle gewaarschuwd. Deze illuminati waren wel een minderheid (denk bv. aan de Oostenrijkse economische school). En niettegenstaande zelfs vandaag dat al lang geen minderheid meer is, de westerse overheden lijken in het kwade te volharden zodat zelfs China, ooit een van de grootste communistische staten, hen op de vingers tikt. Men blijft maar geld creëren door leningen uit te schrijven maar structureel is er nog maar weinig ingegrepen. Voor sommige maatregelen is het zelfs wat laat aan het worden. De financiële crisis werd grotendeels veroorzaakt door een Ponzi-schema met dubieuze producten. Een Ponzi-schema staat gelijk aan oplichting. Men had heel wat virtueel geld uit omloop kunnen nemen door deze producten grotendeels verbeurd te verklaren zoals dat bij een kleinschalige oplichting gebeurt (met restitutie van wat er overblijft). Men heeft echter liever de geit en de kool willen sparen met als gevolg dat beide nu in de problemen zitten en het bedrog afgewenteld werd op de belasting betalende burger. De laatste trukendozen door zogenaamde hulpfondsen op te vullen met geleend geld zijn duidelijk ook meer pogingen om het plaatje boekhoudkundig op te poetsen dan echt iets aan het probleem te doen. En als Centrale banken zoals de FED de rente op nul zetten, wat is de boodschap dan? Dat het geld dat ze uitlenen in feite niets waard is. De remedie is nochtans relatief eenvoudig, ook al zal ze politiek op veel weerstand stuiten om de eenvoudige reden dat belangengroepen nogal hardleers zijn en ideologie verwarren met de realiteit. Waar het op neer komt is dat de competiviteit van de westerse landen moet hersteld worden. Dit betekent dat de hele socio-economische huishouding veel efficiënter moet gebeuren. Een land is zoals een groot bedrijf. Sommige afdelingen beginnen een eigen leven te leiden en indien er niet af en toe een audit langs komt, verliest het bedrijf aan slagkracht en vroeg of laat zijn marktwaarde. Voor een land geldt hetzelfde. Een bedrijf blijft competitief door een globale lange termijn visie maar ook door efficiënt met zijn middelen om te gaan. Productie brengt het geld binnen, de rest is administratie. Ze is noodzakelijk maar men heeft er best zo weinig mogelijk van. Regels en procedures zijn ook nodig, maar ook daar geldt de regel hoe minder hoe beter. Op papier kan een land de ommezwaai op één begrotingsjaar uitvoeren. Dat is wellicht niet haalbaar en wellicht ook niet wenselijk omdat dit op korte termijn heel wat negatieve gevolgen zou hebben (terugkoppelinsgsystemen gaan oscillerend naar een nieuw evenwicht). Wat belangrijk is dat de doelstellingen geformuleerd worden en consequent, onafhankelijk van de politieke willekeur, uitgevoerd worden. Wat kunnen deze doelstellingen zijn? 9 De prijs van 35 jaar consumptie economie WorkForAll.org

10 1. OVERHEID = OVERHEAD. Breng de overheidssector terug tot de helft. Dit zal niet kunnen door lineaire besparingen. Men moet de belangrijke elementen versterken (zoals financiën, justitie, infrastructuur en onderwijs), maar vooral de ballast overboord gooien. Dit betekent ook dat de wetgeving drastisch simpeler en rechtlijniger moet worden. Het doel zal bereikt zijn als de gewone burger de wet terug zal begrijpen en kunnen volgen zonder de hulp van gespecialiseerde advocaten. 2. WERKEN EN INVESTEREN MOET LONEND ZIJN. Vandaag wordt arbeid en investeren bestraft terwijl het de bron is van alle welvaart en welzijn. Gelijk lopend met de eerste doelstelling, vereenvoudig en verlaag drastisch de belasting op arbeid en investeren. Men kan tijdelijk de belasting verhogen op consumptie maar dat moet eerder aan de bron gebeuren, zoniet wordt het eens te meer een verlegging van de belasting op arbeid. In principe kan dit ongeveer één miljoen aan nieuwe arbeidsplaatsen creëren zonder dat de huidige loonkost globaal hoeft te verhogen. Een gevolg zal zijn dat de competiviteit terug zal toenemen, de export zal groeien en de schuldaflossing kan versnellen. De RVA-onderklasse zal wellicht niet volledig verdwijnen, maar elke werkloze minder is een zelfredzame burger meer. 3. ZORG VOOR EEN COMPETITIEVE OMGEVING. In ons land zijn er twee grote sectoren die relatief gezien goed werken, nl. de medische sector en het onderwijs. Dit is grotendeels te wijten aan het feit dat deze sectoren twee concurrerende zuilen vormden. Hoe meer men dit onder de grootste gemene deler van de overheid heeft geduwd, hoe slechter de kwaliteit werd (reden waarom ons onderwijs stilaan achteruit gaat). Sectoren zoals openbaar vervoer, postbedeling, energie en telecom waar quasi monopolies heersen met gemengde besturen zijn zichtbaar minder efficiënt en dynamisch. De tweede maatregel kan hen evenwel helpen. In plaats van subsidies krijgen ze automatisch een forse verlaging van de loonkost. En zullen privé-aanbieders zonder handicap kunnen concurreren. 4. HERSTEL DE DEMOCRATISCHE RECHTSTAAT. We leven vandaag niet meer in een echte democratische rechtstaat. Op europees niveau wordt met decreten de wetten opgelegd door een niet rechtstreeks verkozen Commissie terwijl er nauwelijks controle op bestaat. Op nationaal vlak wordt onder het mom van het beschermen van de minderheid (maar zijn we dat niet allemaal?) zelfs de democratische numerieke representativiteit met de voeten getreden. Het land met zijn zeven regeringen is op vele vlakken en in verschillende sectoren georganiseerd zoals de middeleeuwse gildes op basis van privileges en niet op basis van rechten en plichten. Dit vereist een herdenken van de grondwet en hoe het land er bestuurlijk uit moet zien. Er zijn zeker nog veel andere doelstellingen die moeten gehaald worden. Er is bv. de uitdaging van de immigratie. Wil die lukken, dan moet ze gepaard gaan met integratie en dat kan alleen door een volwaardige deelname in het economische proces. Dit betekent het assimileren van de juiste waarden via arbeid en onderwijs. Ook hier speelt de verlaging van de arbeidskosten een cruciale rol. 10 De prijs van 35 jaar consumptie economie WorkForAll.org

11 Maar we zouden kunnen afsluiten met de tien geboden van de politieke overheid: 1. Gij zult u gedragen zoals een goede huisvader. 2. Gij zult niet stelen of oplichten. 3. Gij zult niet liegen of bedriegen. 4. Gij zult opvoeden tot zelfredzaamheid. 5. Gij zult uw medemens helpen als hij in nood is. 6. Gij zult eerlijk oordelen en gelijk bestraffen. 7. Gij zult de tering naar de nering zetten. 8. Gij zult geen lasten opleggen aan derden. 9. Gij zult geen privileges toekennen of gunsten ontvangen. 10. Gij zult verantwoording afleggen. Eric Verhulst, Voorzitter 11 De prijs van 35 jaar consumptie economie WorkForAll.org

Twaalf grafieken over de ernst van de crisis

Twaalf grafieken over de ernst van de crisis Twaalf grafieken over de ernst van de crisis 1 Frank Knopers 26-04-2012 1x aanbevolen Voeg toe aan leesplank We hebben een aantal grafieken verzameld die duidelijk maken hoe ernstig de huidige crisis is.

Nadere informatie

Eindexamen vwo economie 2014-I

Eindexamen vwo economie 2014-I Opgave 1 1 maximumscore 2 De kredietcrisis in de VS leidt ertoe dat Nederlandse banken verlies lijden op hun beleggingen in de VS en daardoor minder makkelijk krediet verstrekken aan bedrijven. Hierdoor

Nadere informatie

Eindexamen vwo economie II

Eindexamen vwo economie II Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Een antwoord waaruit blijkt dat de particuliere

Nadere informatie

Fysiek goud is de ultieme veilige haven en zou de basis moeten vormen van ieder vermogen.

Fysiek goud is de ultieme veilige haven en zou de basis moeten vormen van ieder vermogen. Fysiek goud is de ultieme veilige haven en zou de basis moeten vormen van ieder vermogen. Goud is al duizenden jaren simpelweg een betaalmiddel: geld. U hoort de term steeds vaker opduiken in de media.

Nadere informatie

Michiel Verbeek, januari 2013

Michiel Verbeek, januari 2013 Michiel Verbeek, januari 2013 1 2 Eens of oneens? De bankiers zijn schuldig aan de kredietcrisis. De huidige economische crisis is het gevolg van de kredietcrisis van 2008. Als een beurshandelaar voor

Nadere informatie

Als de lonen dalen, dalen de loonkosten voor de producent. Hetgeen kan betekenen dat de producent niet overgaat tot mechanisatie/automatisering.

Als de lonen dalen, dalen de loonkosten voor de producent. Hetgeen kan betekenen dat de producent niet overgaat tot mechanisatie/automatisering. Top 100 vragen. De antwoorden! 1 Als de lonen stijgen, stijgen de productiekosten. De producent rekent de hogere productiekosten door in de eindprijs. Daardoor daalt de vraag naar producten. De productie

Nadere informatie

Goede tijden, slechte tijden. Soms zit het mee, soms zit het tegen

Goede tijden, slechte tijden. Soms zit het mee, soms zit het tegen Slides en video s op www.jooplengkeek.nl Goede tijden, slechte tijden Soms zit het mee, soms zit het tegen 1 De toegevoegde waarde De toegevoegde waarde is de verkoopprijs van een product min de ingekochte

Nadere informatie

In economische termen is geld de voorraad bezittingen die direct voor handen is om transacties te doen. Geld heeft drie functies:

In economische termen is geld de voorraad bezittingen die direct voor handen is om transacties te doen. Geld heeft drie functies: Hoofdstuk 4 Monetair beleid gaat over de nationale munt, valuta en bankieren. Monetair beleid wordt bepaald door de centrale bank. Fiscaal beleid gaat over overheidsuitgaven en belastingheffing. Samen

Nadere informatie

Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)!

Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Vragen aangeduid met een * toetsen in het bijzonder het inzicht en toepassingsvermogen. Deze vragenreeksen zijn vrij beschikbaar.

Nadere informatie

Groep Wegingsfactor Prijsverandering Partieel prijsindexcijfer Woning 40% +10% 110 Voeding 30% -10% 90 Kleding 20% +20% 120 Diversen 10% +15% 115

Groep Wegingsfactor Prijsverandering Partieel prijsindexcijfer Woning 40% +10% 110 Voeding 30% -10% 90 Kleding 20% +20% 120 Diversen 10% +15% 115 Samenvatting door M. 1480 woorden 6 januari 2014 7,2 17 keer beoordeeld Vak Methode Economie Praktische economie Tijd is geld De ECB leent geld uit aan de banken. Ze rekenen daar reporente voor. Banken

Nadere informatie

KU LEUVEN ONDERZOEKSEENHEID CENTRUM VOOR ECONOMISCHE STUDIËN LEUVENSE ECONOMISCHE STANDPUNTEN 2013/138

KU LEUVEN ONDERZOEKSEENHEID CENTRUM VOOR ECONOMISCHE STUDIËN LEUVENSE ECONOMISCHE STANDPUNTEN 2013/138 KU LEUVEN ONDERZOEKSEENHEID CENTRUM VOOR ECONOMISCHE STUDIËN LEUVENSE ECONOMISCHE STANDPUNTEN 2013/138 ZIN EN ONZIN VAN EEN VERLAGING VAN DE PATRONALE LASTEN Paul De Grauwe Departement Economie, KU Leuven

Nadere informatie

Groei of krimp? bij Pincode 5e ed. 4GT Hoofdstuk 7 en 4K Hoofdstuk 5 aanvullend lesmateriaal n.a.v. vernieuwde syllabus EC/K/5A: 2

Groei of krimp? bij Pincode 5e ed. 4GT Hoofdstuk 7 en 4K Hoofdstuk 5 aanvullend lesmateriaal n.a.v. vernieuwde syllabus EC/K/5A: 2 Groei of krimp? bij Pincode 5e ed. 4GT Hoofdstuk 7 en 4K Hoofdstuk 5 aanvullend lesmateriaal n.a.v. vernieuwde syllabus EC/K/5A: 2 Als je moet kiezen welk plaatje je op je cijferlijst zou willen hebben,

Nadere informatie

Sectorwerkstuk Economie Economische crisis

Sectorwerkstuk Economie Economische crisis Sectorwerkstuk Economie Economische crisis Sectorwerkstuk door A. 2214 woorden 2 februari 2013 6,6 119 keer beoordeeld Vak Methode Economie Pincode Deelvraag 1: Wat zijn de oorzaken van de Economische

Nadere informatie

WAARDIG LEVEN IN BELGIË HISTORISCH ONDERZOEK

WAARDIG LEVEN IN BELGIË HISTORISCH ONDERZOEK WAARDIG LEVEN IN BELGIË HISTORISCH ONDERZOEK 1. TOELICHTING Tijdens het bezoek aan de Democratiefabriek hebben jullie kunnen vaststellen dat bepaalde elementen essentieel zijn om tot democratie te komen.

Nadere informatie

Eindexamen economie pilot havo 2011 - I

Eindexamen economie pilot havo 2011 - I Beoordelingsmodel Vraag Antwoord Scores Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore

Nadere informatie

ONS ENGAGEMENT VOOR UW TOEKOMST ONTCIJFERD

ONS ENGAGEMENT VOOR UW TOEKOMST ONTCIJFERD ONS ENGAGEMENT VOOR UW TOEKOMST ONTCIJFERD UW TOEKOMST ONTCIJFERD we creëren sociale welvaart met vier bouwstenen 1 meer jobs 2 stijgende koopkracht 3 sociale zekerheid voor iedereen 4 een toekomst voor

Nadere informatie

HOOFDSTUK 14: OEFENINGEN

HOOFDSTUK 14: OEFENINGEN 1 HOOFDSTUK 14: OEFENINGEN 1. Antwoord met juist of fout op elk van de onderstaande beweringen. Geef telkens een korte a) Indien een Amerikaans toerist op de Grote Markt van Brussel een Deens bier drinkt,

Nadere informatie

1. De productiemogelijkhedencurve van een land verschuift naar boven. Waardoor kan dit verklaard worden?

1. De productiemogelijkhedencurve van een land verschuift naar boven. Waardoor kan dit verklaard worden? 1. De productiemogelijkhedencurve van een land verschuift naar boven. Waardoor kan dit verklaard worden?. een daling van het aantal werklozen B. een toename van de emigratie uit het betreffende land. de

Nadere informatie

Samenvatting Economie Hoofdstuk 16,17,18

Samenvatting Economie Hoofdstuk 16,17,18 Samenvatting Economie Hoofdstuk 16,17,18 Samenvatting door Suzanne 4057 woorden 20 september 2017 4,2 7 keer beoordeeld Vak Methode Economie Percent Economie samenvatting hoofdstuk 16,17,18 Paragraaf 16.1

Nadere informatie

TREVI VASTGOEDINDEX OP 30/06/2012: Voorspellers kunnen zich vergissen. Cijfers liegen nooit.

TREVI VASTGOEDINDEX OP 30/06/2012: Voorspellers kunnen zich vergissen. Cijfers liegen nooit. PERSBERICHT 09 juli 2012 TREVI Group J. Hazardstraat 35 1180 Brussel Tel. +32 2 343 22 40 / Fax +32 2 343 67 02 TREVI VASTGOEDINDEX OP 30/06/2012: Voorspellers kunnen zich vergissen. Cijfers liegen nooit.

Nadere informatie

Winst: overproductie, werkloosheid

Winst: overproductie, werkloosheid 1 van 9 25-04-17 15:06 achterdesamenleving.nl Winst: overproductie, werkloosheid en slavernij door Pieter 10-13 minuten Een artikel van Pieter Stuurman De meeste mensen menen te weten dat winst* goed is.

Nadere informatie

UIT groei en conjunctuur

UIT groei en conjunctuur Economische groei. Economische groei drukken we uit in de procentuele groei van het BBP op jaarbasis. De groei van het BBP heeft twee oorzaken. Het BBP kan groeien omdat de prijzen van producten stijgen

Nadere informatie

Eindexamen economie vwo II

Eindexamen economie vwo II Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Voorbeelden van een

Nadere informatie

De overheid geeft (te)veel uit? Weet u hoeveel

De overheid geeft (te)veel uit? Weet u hoeveel Page 1 of 6 Gepubliceerd op DeWereldMorgen.be (http://www.dewereldmorgen.be) De overheid geeft (te)veel uit? Weet u hoeveel en aan wat? door Phi-Rana di, 2013-11-12 15:45 Phi-Rana Er wordt vaak gezegd

Nadere informatie

Welvaart en groei. 1) Leg uit wat welvaart inhoudt. 1) De mate waarin mensen in hun behoefte kunnen voorzien. 2) Waarmee wordt welvaart gemeten?

Welvaart en groei. 1) Leg uit wat welvaart inhoudt. 1) De mate waarin mensen in hun behoefte kunnen voorzien. 2) Waarmee wordt welvaart gemeten? 1) Leg uit wat welvaart inhoudt. 2) Waarmee wordt welvaart gemeten? 3) Wat zijn negatief externe effecten? 4) Waarom is deze maatstaf niet goed genoeg? Licht toe. 1) De mate waarin mensen in hun behoefte

Nadere informatie

Overheid en economie

Overheid en economie Overheid en economie Overheid en economie Het aandeel van de overheid in de economie, de overheid als actor en de overheid op regionaal niveau, een verkenning Inleiding Het begrip economische groei komt

Nadere informatie

Met NLP de kredietcrisis te lijf Duurzaam winst behalen door compassie

Met NLP de kredietcrisis te lijf Duurzaam winst behalen door compassie Steven Smit Voor de mens in organisaties Met NLP de kredietcrisis te lijf Duurzaam winst behalen door compassie Door Steven Smit 2008 Steven Smit BV voor de mens in organisaties Chopinstraat 148 1817 GD

Nadere informatie

De Pensioenkrant. Wilt u ook uw pensioen veilig stellen? Lees verder in de pensioenkrant...

De Pensioenkrant. Wilt u ook uw pensioen veilig stellen? Lees verder in de pensioenkrant... De Pensioenkrant Wilt u ook uw pensioen veilig stellen? Lees verder in de pensioenkrant... Het probleem Levensstandaard behouden wordt moeilijker Uit cijfers van het nationaal instituut voor statistiek

Nadere informatie

1. Met andere ogen. Wetenschap en levensbeschouwing. De wereld achter de feiten

1. Met andere ogen. Wetenschap en levensbeschouwing. De wereld achter de feiten 1. Met andere ogen Wetenschap en levensbeschouwing De wereld achter de feiten Dit boek gaat over economie. Dat is de wetenschap die mensen bestudeert in hun streven naar welvaart. Het lijkt wel of economie

Nadere informatie

Een nieuwe bank. Lesvoorbereiding Crisis graad 2. Verwondering

Een nieuwe bank. Lesvoorbereiding Crisis graad 2. Verwondering Een nieuwe bank Lesvoorbereiding Crisis graad 2 Voorzie speelgoed - geld, echte kleine muntstukken of print het blad met de centen. Op elk blad staan 100 centen in rijen van 10. Zo kan je gemakkelijk het

Nadere informatie

H1: Economie gaat over..

H1: Economie gaat over.. H1: Economie gaat over.. 1: Belangen Geld is voor de economie een smeermiddel, door het gebruik van geld kunnen we handelen, sparen en goederen prijzen. Belangengroep Belang = Ze komen op voor belangen

Nadere informatie

3.2 De omvang van de werkgelegenheid

3.2 De omvang van de werkgelegenheid 3.2 De omvang van de werkgelegenheid Particuliere bedrijven en overheidsbedrijven nemen mensen in dienst. Collectieve sector = Semicollectieve sector = De overheden op landelijk, provinciaal en lokaal

Nadere informatie

Eindexamen vwo economie I

Eindexamen vwo economie I Opgave 1 1 maximumscore 1 Uit het antwoord moet blijken dat de hoogte van de arbeidsinkomensquote 0,7 / 70% is. 2 maximumscore 2 Een antwoord waaruit blijkt dat als b 1 daalt, het inkomen na belastingheffing

Nadere informatie

Coöperatieve Burgerbank

Coöperatieve Burgerbank Coöperatieve Burgerbank Probleem Private banken en de rijkste 1% teveel macht en eigenbelang Structureel veel te hoge rente Structureel teveel (speculatieve) misbruik van het geldsysteem Oplossing Invoeren

Nadere informatie

Maatschappelijke oorzaak

Maatschappelijke oorzaak Recht-Op hanteert het maatschappelijk schuldmodel inzake armoede. De organisatie van de maatschappij, de heersende structuren en regelgevingen veroorzaken armoede, bestendigen of vergroten ze zelfs. Modaliteit

Nadere informatie

UIT de arbeidsmarkt

UIT de arbeidsmarkt Verandering van de werkloosheid. Vraag en aanbod op de arbeidsmarkt zijn onderhevig aan continue veranderingen. Als gevolg daarvan verandert de omvang van de werkloosheid in een land ook continue. Werkloosheid

Nadere informatie

samenvatting een nieuwe start Ambitie 2020 welvaart creëren, welvaart verdelen

samenvatting een nieuwe start Ambitie 2020 welvaart creëren, welvaart verdelen samenvatting een nieuwe start Ambitie 2020 welvaart creëren, welvaart verdelen Verkiezingsprogramma Open Vld - Federale verkiezingen 13 juni 2010 Ambitie 2020 1. een nieuwe politiek. In 2020 heeft 1 op

Nadere informatie

Eindexamen economie havo I

Eindexamen economie havo I Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Een antwoord waaruit blijkt dat

Nadere informatie

Hoofdstuk 2: Het Taylor-Romer model

Hoofdstuk 2: Het Taylor-Romer model Hoofdstuk 2: Het Taylor-Romer model 1. Opbouw van de AV-lijn A. Relatie tussen reële bbp en rente Fragment: Belgische glansprestatie (Tijd, 31/12/2004) Bestedingen De consumptie van de gezinnen groeide

Nadere informatie

Waarom loopt de economie nog steeds niet echt lekker? Michiel Verbeek, 2 december 2015

Waarom loopt de economie nog steeds niet echt lekker? Michiel Verbeek, 2 december 2015 Waarom loopt de economie nog steeds niet echt lekker? Michiel Verbeek, 2 december 2015 4 Onderwerpen: 1. De financiële crisis van 2008 2. Geldschepping 3. Hoe staan de landen er economisch voor? 4. De

Nadere informatie

Proefexamen Inleiding tot de Algemene Economie november /7

Proefexamen Inleiding tot de Algemene Economie november /7 Proefexamen Inleiding tot de Algemene Economie Prof. Dr. Jan Bouckaert Prof. Dr. André Van Poeck 15-19 november 2012 1. Welke uitspraak is fout? A. De curve van productiemogelijkheden illustreert het begrip

Nadere informatie

UIT loonruimte en AIQ v1.1

UIT loonruimte en AIQ v1.1 Uitleg loonruimte en AIQ. 1. Wat is de AIQ? De AIQ is de arbeidsinkomensquote en geeft weer hoeveel procent van het Nationaal inkomen (totaal aan beloningen productiefactoren) uitgekeerd wordt aan arbeidsloon.

Nadere informatie

Wie zijn wij? Waar staan wij voor? Onze mensen

Wie zijn wij? Waar staan wij voor? Onze mensen Resultaten 2009-2014 Wie zijn wij? Wij zijn de grootste politieke familie in Europa, gedreven door een centrumrechtse politieke visie. Wij vormen de Fractie van de Europese Volkspartij (christendemocraten)

Nadere informatie

Voorbeeld van mensen die een tweedehands wagen wensen aan te kopen die ouder is dan 2 jaar met een lening bij ING.

Voorbeeld van mensen die een tweedehands wagen wensen aan te kopen die ouder is dan 2 jaar met een lening bij ING. Voorbeeld van mensen die een tweedehands wagen wensen aan te kopen die ouder is dan 2 jaar met een lening bij ING. Bij deze data moeten we het 1 en ander uitleggen. Jouw geld dat je hebt ontvangen, maakt

Nadere informatie

Oktober 2015. Macro & Markten. 1. Rente en conjunctuur :

Oktober 2015. Macro & Markten. 1. Rente en conjunctuur : Oktober 2015 Macro & Markten 1. Rente en conjunctuur : VS Zoals al aangegeven in ons vorig bulletin heeft de Amerikaanse centrale bank FED de beleidsrente niet verhoogd. Maar goed ook, want naderhand werden

Nadere informatie

Ezcorp Inc. TIP 2: Verenigde Staten. Ticker Symbol. Credit Services

Ezcorp Inc. TIP 2: Verenigde Staten. Ticker Symbol. Credit Services TIP 2: Ezcorp Inc. Beurs Land Ticker Symbol ISIN Code Sector Nasdaq Verenigde Staten EZPW US3023011063 Credit Services Ezcorp (EZPW) is een bedrijf dat leningen verstrekt en daarnaast tweedehands spullen

Nadere informatie

UIT VWO geld en banken

UIT VWO geld en banken Hoe ontstaat geld in de economie? Geld heb je nodig om spullen mee te kunnen kopen, zonder geld valt er niets te kopen, en als er te weinig geld is zitten mensen te wachten op geld voordat ze het uit kunnen

Nadere informatie

Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën.

Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën. Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag voor leerlingen van het vak economie vwo, eerste tijdvak (2019). In dit examenverslag proberen we een zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende

Nadere informatie

Verschuiving van lasten op arbeid naar btw is beste scenario

Verschuiving van lasten op arbeid naar btw is beste scenario De Standaard 13 november 2013 Opinies Verschuiving van lasten op arbeid naar btw is beste scenario 1. 15.000 jobs, gratis en voor niks Dat de relancediscussie nu nog niet beslecht is, Gert Peersman en

Nadere informatie

Studiedienst PVDA Studie over de transfers van lonen naar winsten onder de regering-michel.

Studiedienst PVDA Studie over de transfers van lonen naar winsten onder de regering-michel. Studiedienst PVDA Studie over de transfers van lonen naar winsten onder de regering-michel. EEN TRANSFER VAN BIJNA 9 MILJARD UIT DE PORTEMONNEE VAN DE WERKENDE MENSEN NAAR DE BEDRIJFSWINSTEN. EEN VERLIES

Nadere informatie

Vrouwenraadinfofiche 2016

Vrouwenraadinfofiche 2016 Vrouwenraadinfofiche 2016 Drie decennia deeltijds werk en de gevolgen voor vrouwen Evolutie deeltijdse arbeid De overheid en de sociale partners zijn deeltijds werk (gebaseerd op een deeltijdse arbeidsovereenkomst)

Nadere informatie

De voorstellen van Vivant Beschrijving, kritiek en alternatief

De voorstellen van Vivant Beschrijving, kritiek en alternatief De voorstellen van Vivant Beschrijving, kritiek en alternatief Iedereen kent wel het minipartijtje Vivant. Roland Duchâtelet, stichter-financier van de beweging en ondernemer, en de zijnen zoeken nu aansluiting

Nadere informatie

Regionale economische vooruitzichten 2014-2019

Regionale economische vooruitzichten 2014-2019 2014/6 Regionale economische vooruitzichten 2014-2019 Dirk Hoorelbeke D/2014/3241/218 Samenvatting Dit artikel geeft een bondig overzicht van enkele resultaten uit de nieuwe Regionale economische vooruitzichten

Nadere informatie

Van baan naar eigen baas

Van baan naar eigen baas M200912 Van baan naar eigen baas drs. A. Bruins Zoetermeer, juli 2009 Van baan naar eigen baas Ruim driekwart van de ondernemers die in de eerste helft van 2008 een bedrijf zijn gestart, werkte voordat

Nadere informatie

EXAMENVRAGEN Bedrijfseconomie Januari 2018

EXAMENVRAGEN Bedrijfseconomie Januari 2018 EXAMENVRAGEN Bedrijfseconomie Januari 2018 (het examen bestaat uit 25 multiplechoice-vragen, u start op -5 en er is geen giscorrectie. De nadruk ligt op redeneren en economische mechanismes. ) 1) 1e wet

Nadere informatie

5,6. Praktische-opdracht door een scholier 2583 woorden 20 december keer beoordeeld

5,6. Praktische-opdracht door een scholier 2583 woorden 20 december keer beoordeeld Praktische-opdracht door een scholier 2583 woorden 20 december 2002 5,6 76 keer beoordeeld Vak Economie Iedereen heeft met geld te maken, jong en oud. Jongeren misschien wat minder dan oudere mensen, maar

Nadere informatie

Eindexamen economie 1 havo 2000-I

Eindexamen economie 1 havo 2000-I Opgave 1 Meer mensen aan de slag Het terugdringen van de werkloosheid is in veel landen een belangrijke doelstelling van de overheid. Om dat doel te bereiken, streeft de overheid meestal naar groei van

Nadere informatie

Financieel Forum West-Vlaanderen Kortrijk 4 mei Herman Daems

Financieel Forum West-Vlaanderen Kortrijk 4 mei Herman Daems Financieel Forum West-Vlaanderen Kortrijk 4 mei 2010 Na de financiële storm Hoe gaan we verder? Herman Daems Deze presentatie is onvolledig zonder de mondelinge toelichting. Gelieve niet te citeren zonder

Nadere informatie

Het geschenk maakt de wereld nieuw

Het geschenk maakt de wereld nieuw Hiberniaschool Middelbare Steinerschool Antwerpen Het geschenk maakt de wereld nieuw Over giften en de Steinerschool Hiberniaschool vzw Middelbare Steinerschool Volkstraat 40 2000 Antwerpen t 03 293 28

Nadere informatie

Eerlijker, eenvoudiger, efficiënter

Eerlijker, eenvoudiger, efficiënter Eerlijker, eenvoudiger, efficiënter Naar een nieuw en modern belastingsysteem #jijmaaktmorgen België is uitzonderlijk. Je belast kapitaal niet en je overbelast arbeid. Dat moet je dus herzien. Pascal Saint-Amans

Nadere informatie

Antwoorden Economie H1; Productie en Productiefactoren (Present)

Antwoorden Economie H1; Productie en Productiefactoren (Present) Antwoorden Economie H1; Productie en Productiefactoren (Present) Antwoorden door een scholier 1164 woorden 25 maart 2004 5,1 76 keer beoordeeld Vak Economie Hoofdstuk 1: productie en productiefactoren

Nadere informatie

Vraag Antwoord Scores

Vraag Antwoord Scores Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Een voorbeeld van een

Nadere informatie

Dit nieuwe verkiezingsjaar volgt op het bijzondere politieke jaar 2017.

Dit nieuwe verkiezingsjaar volgt op het bijzondere politieke jaar 2017. Speech Sybrand Buma nieuwjaarsbijeenkomst CDA Almere Stadhuis van Almere Wat goed om hier weer met zoveel CDA ers bij elkaar te zijn. We wensen elkaar bij het start van het nieuwe jaar altijd alle goeds

Nadere informatie

Domein E: Concept Ruilen over de tijd

Domein E: Concept Ruilen over de tijd 1. Het bruto binnenlands product is gestegen met 0,9%. Het inflatiepercentage bedraagt 2,1%. Bereken de reële groei van het BBP. 2. Waarmee wordt het inflatiepercentage gemeten? 3. Lees de onderstaande

Nadere informatie

Rendement = investeringsopbrengst/ investering *100% Reëel rendement = Nominaal rendement / CPI * 100-100 Als %

Rendement = investeringsopbrengst/ investering *100% Reëel rendement = Nominaal rendement / CPI * 100-100 Als % Inflatie Stijging algemene prijspeil Consumenten Prijs Indexcijfer Gewogen gemiddelde Voordeel: Mensen met schulden Nadeel: Mensen met loon, spaargeld Reële winst bedrijven daalt Rentekosten bedrijven

Nadere informatie

Buitenlandse handel. Europese Schoolagenda De volgende pagina s zijn afkomstig uit de Europese Schoolagenda 2009/2010.

Buitenlandse handel. Europese Schoolagenda De volgende pagina s zijn afkomstig uit de Europese Schoolagenda 2009/2010. Buitenlandse handel Europese Schoolagenda De volgende pagina s zijn afkomstig uit de Europese Schoolagenda 2009/2010. Link naar editie 2008/2009 van de Europese Schoolagenda: www.ec.europa.eu/consumers/empowerment/cons_education_en.htm#diary

Nadere informatie

Openingsgebeden INHOUD

Openingsgebeden INHOUD Openingsgebeden De schuldbelijdenis herzien Openingsgebeden algemeen Openingsgebeden voor kinderen Openingsgebeden voor jongeren INHOUD De schuldbelijdenis herzien De schuldbelijdenis heeft in de openingsritus

Nadere informatie

Beleggen. voor beginners

Beleggen. voor beginners Beleggen voor beginners Beleggen voor beginners Inhoudsopgave Een uitgave van beginmetbeleggen.com Beleggen brengt altijd risico s met zich mee. Hoewel de informatie in dit document met de grootst mogelijke

Nadere informatie

WAAROM STIJGEN ONZE LONEN NIET SNELLER?

WAAROM STIJGEN ONZE LONEN NIET SNELLER? Christophe Van Canneyt Chief Economist Puilaetco Dewaay Private Bankers WAAROM STIJGEN ONZE LONEN NIET SNELLER? Onlangs noemde afscheidnemend Fedvoorzitter Yellen het erg laag blijvende peil van de inflatie

Nadere informatie

De uitkeringsgerechtigden ten laste van de RVA sedert 5 jaar en meer

De uitkeringsgerechtigden ten laste van de RVA sedert 5 jaar en meer De uitkeringsgerechtigden ten laste van de RVA sedert 5 jaar en meer De uitkeringsgerechtigde volledig werklozen - nietwerkende werkzoekenden sedert 5 jaar en meer Gewoonlijk onderzoekt men de werkloosheid

Nadere informatie

Bruto binnenlands product

Bruto binnenlands product Bruto binnenlands product Binnenlands = nationaal Productie bedrijven Individuele goederen Omzet Inkoop van grond- en hulpstoffen - Bruto toegevoegde waarde Afschrijvingen- Netto toegevoegde waarde = Beloningen

Nadere informatie

Onderneming en omgeving - Economisch gereedschap

Onderneming en omgeving - Economisch gereedschap Onderneming en omgeving - Economisch gereedschap 1 Rekenen met procenten, basispunten en procentpunten... 1 2 Werken met indexcijfers... 3 3 Grafieken maken en lezen... 5 4a Tweedegraads functie: de parabool...

Nadere informatie

Eindexamen economie 1-2 vwo 2003-I

Eindexamen economie 1-2 vwo 2003-I 4 Antwoordmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 Een voorbeeld van een juiste berekening

Nadere informatie

Makers van biodiesel en bioethanol

Makers van biodiesel en bioethanol De Standaard Makers van biodiesel en bioethanol verzuipen donderdag 12 maart 2009 Auteur: BRUSSEL - Verscheidene biodiesel- en bioethanolbedrijven dreigen over de kop te gaan. Hun installaties draaien

Nadere informatie

4. Welke uitspraak is fout? In het Solow-groeimodel leidt technologische achteruitgang tot:

4. Welke uitspraak is fout? In het Solow-groeimodel leidt technologische achteruitgang tot: Proefexamen Inleiding tot de Algemene Economie Prof. dr. Jan Bouckaert Prof. dr. André Van Poeck 12-15 december 2014 1. Stel dat het bruto nationaal inkomen 200 miljard euro bedraagt. Hoeveel bedraagt

Nadere informatie

Bijlage bij lesbrief Pensioenworkshop Mañana

Bijlage bij lesbrief Pensioenworkshop Mañana Stichting Weet Wat Je Besteedt (WWJB) Extra uitleg en Q&A Bijlage bij lesbrief Pensioenworkshop Mañana Wat is pensioen? Tekst uit het filmpje Wist je dat je nu waarschijnlijk al pensioen opbouwt? Een klein

Nadere informatie

De waarheid over de notionele intrestaftrek

De waarheid over de notionele intrestaftrek De waarheid over de notionele intrestaftrek Februari 2008 Wat is de notionele intrestaftrek? Notionele intrestaftrek, een moeilijke term voor een eenvoudig principe. Vennootschappen kunnen een bepaald

Nadere informatie

UIT geld en banken

UIT geld en banken Hoe ontstaat geld in de economie? Geld heb je nodig om spullen mee te kunnen kopen, zonder geld valt er niets te kopen, en als er te weinig geld is zitten mensen te wachten op geld voordat ze het uit kunnen

Nadere informatie

Kans op Amerikaanse dubbele dip is klein

Kans op Amerikaanse dubbele dip is klein Kans op Amerikaanse dubbele dip is klein De Verenigde Staten gaan meestal voorop bij het herstel van de wereldeconomie. Maar terwijl een gerenommeerd onderzoeksburo recent verklaarde dat de Amerikaanse

Nadere informatie

Samenvatting Economie Hoofdstuk 4

Samenvatting Economie Hoofdstuk 4 Samenvatting Economie Hoofdstuk 4 Samenvatting door D. 1323 woorden 7 februari 2016 1 1 keer beoordeeld Vak Economie Samenvatting Hoofdstuk 4; Aan 't werk Boek: 200% Economie 4 mavo/tl Paragraaf 1; productie

Nadere informatie

MAATSCHAP QI COLLECTIEF HOE HAALT U HET MAXIMUM UIT UW VORDERING OP DE AMERIKAANS VERZEKERAARS

MAATSCHAP QI COLLECTIEF HOE HAALT U HET MAXIMUM UIT UW VORDERING OP DE AMERIKAANS VERZEKERAARS MAATSCHAP QI COLLECTIEF HOE HAALT U HET MAXIMUM UIT UW VORDERING OP DE AMERIKAANS VERZEKERAARS WAT IS UW TOESTAND NU: BANG AFWACHTEN De basis voor het beleggingsfonds dat werd opgezet door Quality Investments

Nadere informatie

a Wie lenen er allemaal voor de aanschaf van een duurzaam consumptiegoed? b Wie lenen er allemaal wegens een onverwachte tegenslag?

a Wie lenen er allemaal voor de aanschaf van een duurzaam consumptiegoed? b Wie lenen er allemaal wegens een onverwachte tegenslag? Eindtoets hoofdstuk 1 Kopen doe je zo (CONSUMEREN) 1.3 Ik spaar, leen en beleg mijn geld 1 REDENEN OM TE SPAREN Hier staan zes mensen die sparen: Linda zet geld opzij voor haar vakantie Roy belegt in aandelen

Nadere informatie

6,1. Samenvatting door M. 884 woorden 28 december keer beoordeeld. Economie Hoofdstuk 5

6,1. Samenvatting door M. 884 woorden 28 december keer beoordeeld. Economie Hoofdstuk 5 Samenvatting door M. 884 woorden 28 december 2015 6,1 5 keer beoordeeld Vak Economie Economie Hoofdstuk 5 1 Stroomgrootheden: meten tijden een bepaalde periode sparen, lenen, inkomen etc Voorraadgrootheden:

Nadere informatie

Belastingen moeten zo laag mogelijk en zo gelijk mogelijk zijn.

Belastingen moeten zo laag mogelijk en zo gelijk mogelijk zijn. Onevenwicht Belastingen moeten zo laag mogelijk en zo gelijk mogelijk zijn. Elke ongelijkheid in belastingen leidt tot economische onevenwichten. Inkomen moet gerelateerd zijn aan arbeid of risico. Elke

Nadere informatie

Misvattingen over de overheidsschuld Artikel door Lode Cossaer voor Libera!

Misvattingen over de overheidsschuld Artikel door Lode Cossaer voor Libera! Misvattingen over de overheidsschuld Artikel door Lode Cossaer voor Libera! In een column in De Morgen (23 januari 2012) beschreef Paul De Grauwe enkele zaken die hij zag als misvattingen over de overheidsschuld.

Nadere informatie

E F F E C T U E E L. augustus 2011-18. Slachtoffer van eigen succes? Hilaire van den Bergh

E F F E C T U E E L. augustus 2011-18. Slachtoffer van eigen succes? Hilaire van den Bergh E F F E C T U E E L augustus 2011-18 Slachtoffer van eigen succes? Hilaire van den Bergh Hilaire van den Bergh werkt bij BCS Vermogensbeheer B.V. te Rotterdam. De inhoud van deze publicatie schrijft hij

Nadere informatie

Economische effecten van een verlaging van de administratieve lasten

Economische effecten van een verlaging van de administratieve lasten CPB Notitie Datum : 7 april 2004 Aan : Projectdirectie Administratieve Lasten Economische effecten van een verlaging van de administratieve lasten 1 Inleiding Het kabinet heeft in het regeerakkoord het

Nadere informatie

Eindexamen economie vwo I

Eindexamen economie vwo I Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave maximumscore 2 Door de vermindering van

Nadere informatie

3 Economische basis principes

3 Economische basis principes What is called economic progress is the joint effect of the activities of the three progressive groups, the savers, the scientist-inventors, and the entrepreneurs, operating in a market economy. Ludwig

Nadere informatie

Het Nederlandse geldstelsel is als een timmerman zonder hamer

Het Nederlandse geldstelsel is als een timmerman zonder hamer Het Nederlandse geldstelsel is als een timmerman zonder hamer De Nederlandse centrale bank heeft haar instrumenten verloren aan de Europese centrale bank. Toen ik in de jaren 70 en 80 economieonderwijs

Nadere informatie

Samenvatting Economie Werk hoofstuk 1 t/m 3

Samenvatting Economie Werk hoofstuk 1 t/m 3 Samenvatting Economie Werk hoofstuk 1 t/m 3 Samenvatting door H. 1812 woorden 16 juni 2013 6 4 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO Economie samenvatting Werk hoofdstuk 1, 2 en 3 Hoofdstuk 1. Werken

Nadere informatie

Beursdagboek 10 September 2013.

Beursdagboek 10 September 2013. Beursdagboek 10 September 2013. Morgen is het al weer 12 jaar geleden. Gisterenavond Tijd 20:16 uur. Op het moment van sluiten van onze beurs gisteren stond de Dow op +86 punten. Op dit moment zien we

Nadere informatie

Hoeveel geld zit er in de bedrijfsvoering?

Hoeveel geld zit er in de bedrijfsvoering? Hoeveel geld zit er in de bedrijfsvoering? Een simpele vraag met een simpel en nuttig antwoord. Deze vraag is de eerste stap bij het opstellen van kristalheldere financiële overzichten. Hoeveel geld zit

Nadere informatie

Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken

Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Mensen zoeken hulp omdat ze overhoop liggen met zichzelf of met anderen. Dit kan zich op verschillende manieren uiten. Sommige mensen worden

Nadere informatie

De impact van supersterbedrijven op de inkomensverdeling

De impact van supersterbedrijven op de inkomensverdeling VIVES BRIEFING 2018/05 De impact van supersterbedrijven op de inkomensverdeling Relatief verlies, absolute winst voor werknemers Yannick Bormans KU Leuven, Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen,

Nadere informatie

UIT arbeidsdeling

UIT arbeidsdeling Arbeidsdeling Het streven van de mens is om zijn welvaart te laten toenemen. Meer welvaart is te bereiken door een hogere productie. Een hogere productie kun je op verschillende manieren bereiken. Een

Nadere informatie